Jakie czynniki wpływają na denaturację struktur

białkowych?

Wprowadzenie
Przeczytaj
Wirtualne laboratorium – I
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Jakie czynniki wpływają na denaturację struktur
białkowych?

Do denaturacji białek zachodzi już w 42 stopniach Celsjusza.

Źródło: h ps://pixabay.com/pl/, domena publiczna.

Smażenie jajek to łatwy i prosty sposób na śniadanie. Podczas robienia jajecznicy jesteśmy
świadkami pewnych widocznych zmian, ale czy kiedykolwiek zastanawiało Cię, co tak
naprawdę dzieje się wówczas na patelni? Dlaczego jajko się ścina? I czy można z jajecznicy
zrobić kogel–mogel? Na te wszystkie pytania jest tylko jedna odpowiedź i brzmi ona:
denaturacja. To właśnie o tym procesie zaraz dowiesz się więcej.
Twoje cele

Zdefiniujesz proces denaturacji białek.

Przedstawisz czynniki wpływające na denaturację białek.
Zaprojektujesz doświadczenie, które wykazuje wpływ różnych czynników na
denaturację struktur białkowych.
Ocenisz wpływ różnych czynników na budowę białek.
Przeczytaj

Czym jest proces denaturacji?

W trakcie smażenia jajka na patelni łatwo zaobserwować zmianę jego zabarwienia

i struktury. Pod wpływem wysokiej temperatury pojawia się nowy twór, który
właściwościami fizycznymi nie przypomina materii sprzed kilku minut. Sprawcą całego
zdarzenia jest denaturacja.

Proces ten polega na utracie aktywności biologicznej oraz zniszczeniu struktur białek:
drugo-, trzecio- i czwartorzędowych. Nie zostaje zmieniona jedynie struktura
pierwszorzędowa, ponieważ wiązania peptydowe są wystarczająco silne, żeby pozostać
nierozerwane. Podczas denaturacji zostają jednak zerwane wiązania stabilizujące pozostałe
struktury białka, przez co dochodzi do zmian we właściwościach fizycznych i chemicznych
protein. Ogólny schemat denaturacji przedstawiono poniżej.

Ogólny schemat dentauracji

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Czynniki wpływające na denaturację białek

Białka mogą ulegać denaturacji pod wpływem wielu różnych czynników, które ogólnie
podzielono na dwie grupy – czynniki fizyczne i chemiczne – co zostało przedstawione na
poniższej mapie myśli.

Sole …
Promie- …
Tempera-…
Mocne …

Wytrząsa-…

Niektóre …

Chemiczne Fizyczne Ciśnienie

Sole …

Ultradźwięki
Detergenty

Etanol Promie- …

Czynniki denaturujące

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Temperatura

Wysoka temperatura (dla niektórych białek wystarczy 40°C) powoduje rozerwanie wiązań
wodorowych i oddziaływań hydrofobowych. Dzieje się tak, ponieważ podwyższając
temperaturę, dostarczamy do układu dodatkową energię, która zwiększa energię
kinetyczną układu. Powoduje to zwiększony ruch cząsteczek. W ten sposób dochodzi do
zerwania wiązań. W życiu codziennym takie zjawisko zachodzi podczas gotowania
produktów żywnościowych. Zdenaturowane białka są bardziej podatne na działanie
licznych enzymów, co ułatwia nam trawienie pożywienia i wchłanianie potrzebnych
substancji odżywczych. Również podczas sterylizacji narzędzi czy opatrunków
medycznych zwiększa się temperaturę. Tak niszczone są białka, które występują
w patogenach, a tym samym zostają unieszkodliwione potencjalne mikroorganizmy,
wywołujące choroby.

Może także dojść do tzw. zimnej denaturacji, z którą mamy do czynienia przy niskiej
temperaturze i wysokim ciśnieniu (powyżej 0,2 GPa). Takie warunki sprzyjają zmniejszeniu
oddziaływań hydrofobowych, wówczas struktura białka ulega rozwinięciu. Na poniższym
wykresie zaprezentowano rodzaje denaturacji i jej zależność od temperatury i ciśnienia.
Wykres przedstawiający wpływ temperatury i ciśnienia na strukturę białek
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Promieniowanie UV
Promieniowanie UV, nazywane również promieniowaniem nadfioletowym, to
promieniowanie elektromagnetyczne o długości około 300 – 400 nm. W zależności od
długości fali, wyróżnia się promieniowanie UVA, UVB i UVC. Słońce emituje fale we
wszystkich trzech zakresach, natomiast na Ziemię dociera tylko część promieniowania
UVB i całe UVA, które jest mniej szkodliwe dla człowieka niż pozostałe rodzaje.
Promieniowanie UV w dużych dawkach powoduje rozerwanie wiązań wodorowych
w białkach, co prowadzi do zniszczenia struktur drugo-, trzecio-, i czwartorzędowych.
Dlatego długotrwałe narażanie się na promienie słoneczne nie jest wskazane ze względu na
zwiększenie ryzyka zachorowań na nowotwory skóry. Jednak minimalna dawka
promieniowania jest potrzebna dla organizmu do produkcji witaminy D3 .

Wytrząsanie
Gwałtowne mieszanie czy ubijanie białka powoduje zerwanie wiązań wodorowych. To
właśnie dzieje się w momencie ubijania piany z białek. Dochodzi wtedy do zerwania wiązań
i wprowadzenia pęcherzyków gazów do układu. Następnie cząsteczki białek tworzą nowe
wiązania, które oplatają cząsteczki gazów, tworząc tym samym strukturę piany. Schemat
reakcji zamieszczono poniżej. Proces tworzenia nowych wiązań w białku nosi nazwę
koagulacji.
Białko jaja kurzego składa się w <math aria-label="dziewięćdziesięciu procentach">90% z wody, pozostałe
<math aria-label="dziesięć procent">10% stanowią różnego rodzaju białka.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Po krótkim ubijaniu białka ulegają denaturacji, dochodzi do zerwania wiązań wodorowych, a w roztworze
pojawiają się pęcherzyki powietrza.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
 Po ubiciu piany zdenaturowane cząsteczki białek układają się wokół pęcherzyków powietrza i tworzą
charakterystyczną strukturę siatki.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

niebieskie tło to cząsteczki wody;

zwinięte kłębki to białko;
fale to zdenaturowane białka;
białe okręgi w środku to pęcherzyki powietrza.

Etanol

Ten związek chemiczny zrywa wiązania wodorowe w białkach i wiążę się z grupami
chemicznymi białek. Dla przykładu: etanol 70%
ma zdolność do przenikania przez ściany
komórkowe bakterii i denaturacji obecnych w mikroorganizmach białek i enzymów, co
prowadzi do śmierci komórki. Taka właściwość alkoholu, nazywana bakteriobójczą, jest
wykorzystywana do dezynfekcji. Spożywanie etanolu sprawia, że białka, które budują nasz
organizm, ulegają denaturacji i przez to nie mogą pełnić swoich funkcji. Etanol znajduje się
w piwie, winie czy innych wyrobach alkoholowych.
Wpływ etanolu na strukturę czwartorzędową białek
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Sole metali ciężkich

Sole metali ciężkich to związki chemiczne zawierające jony:Hg Pb2+ Ag+ Tl+ Cd2+
2+ , , , ,
i jony innych metali o gęstości większej niż
g 4,5
cm3 . Niszczą one wiązania jonowe w białku
i prowadzą do zniszczenia mostków solnych i mostków disiarczkowych. Produktem takiej
reakcji jest sól białka i metalu ciężkiego. Taką właściwość wykorzystuje się w przypadku
zatrucia organizmu związkami metali ciężkich. Pacjentowi podaje się białko, które wytrąca
sól, a następnie wywołuje się wymioty, usuwające z organizmu toksyny. Na przykład osobie
zatrutej solami rtęci należy podać do wypicia mleko z białkiem kurzym, by doprowadzić do
mdłości. W tym przypadku białka, zawarte w mleku i białku kurzym, wychwytują jony rtęci
i są usuwane z organizmu.

Mocne kwasy i zasady

Mocne kwasy i zasady ulegają dysocjacji elektrolitycznej w roztworze rozpuszczalnika.
Zaburzają one wiązania jonowe w mostkach solnych w białku, niszcząc jego strukturę
natywną.
Wpływ kwasów i zasad na mostki solne białek
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zaprezentowane powyżej przykłady denaturacji nie są wszystkimi możliwymi reakcjami.

Wśród związków chemicznych, które powodują zniszczenie struktury natywnej białka,
znajdują się m.in.: mocznik, guanidyna, SDS (sól sodowa siarczanu(VI) dodecylu).

Mocznik

Guanidyna

SDS (sól sodowa siarczanu(VI) dodecylu)

Źródło: GroMar sp.z.o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Czy denaturacja białka jest procesem nieodwaracalnym?

Denaturacja nie jest procesem nieodwracalnym. W początkowym jego etapie, po usunięciu

czynnika denaturującego, może dojść do odtworzenia struktury natywnej białka. Takie
zjawisko nazywa się renaturacją. Schemat został przedstawiony poniżej. Przykładem
denaturacji odwracalnej jest zastosowanie soli amonowych, których użycie prowadzi do
usunięcia płaszcza wodnego białka i zmiany jego struktury przestrzennej. Po dodaniu
wody, białko wraca do struktury wyjściowej. Do czynników fizycznych, przyczyniających się
do denaturacji nieodwracalnej, zaliczamy: ogrzewanie, silnie mieszanie, wytrząsanie,
naświetlanie promieniowaniem nadfioletowym, rentgenowskimi i jonizującym lub działanie
ultradźwiękami. Natomiast denaturacja chemiczna zachodzi w obecności mocznika,
chlorku guanidyny, na skutek działania kwasów i zasad, soli metali ciężkich, alkoholi.
Wszystkie te czynniki powodują rozerwanie wiązań wodorowych, jonowych, mostków
disiarczkowych, czyli niszczą wiązania, które stabilizują strukturę łańcuchów
polipeptydowych.

Ogólny schemat denaturacji i renaturacji

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Właściwości zdenaturowanego białka

Białko zdenaturowane posiada inne właściwości fizyczne i chemiczne, ze względu na
zmiany w swojej strukturze.

Zdenaturowane białka, oprócz utraty swojej aktywności biologicznej, wykazują również

większą podatność na działanie enzymów proteolitycznych oraz zmiany
w rozpuszczalności i lepkości. Podczas denaturacji dochodzi także do odsłonięcia grup
chemicznych, które były dotychczas schowane we wnętrzu białka, co może prowadzić do
zwiększenia ich aktywności.

Denaturacja w życiu codziennym

Denaturacja jest sposobem człowieka na walkę z patogenami. Wykorzystywana jest przez
nas w codziennym życiu, w kuchni lub łazience. Warto więc wiedzieć, że jajecznica to tak
naprawdę zniszczone białko, z którego nie da się już zrobić kogla‐mogla.

Słownik
promieniowanie jonizujące

każdy rodzaj promieniowania, który wywołuje powstanie jonu z danego atomu lub
cząsteczki; do takiego promieniowania zalicza się promieniowanie alfa, beta i gamma
energia kinetyczna

energia związana z ruchem danego układu

sterylizacja

zniszczenie wszystkich form mikroorganizmów w danym otoczeniu; stosowana m.in.:

w medycynie i produkcji żywności
promieniowanie UV

promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali około 100 nm – 400 nm,

niewidzialne dla człowieka
promieniowanie RTG

promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali około 0,1 nm – 10 nm

ultradźwięki

zbyt wysokie fale dźwiękowe, aby usłyszał je człowiek; znalazły zastosowanie m. in.:
w medycynie – dzięki nim można uzyskać obraz narządów wewnętrznych
dysocjacja elektrolityczna

proces rozpadu cząsteczek związków chemicznych na jony pod wpływem

rozpuszczalnika
mostki solne
 połączenia powstające pomiędzy resztami aminokwasowymi naładowanymi dodatnio
(np. lizyną) a resztami aminokwasowymi naładowanymi ujemnie (np. asparaginą)
struktura natywna

w przypadku białek, to struktura, która umożliwia prawidłowe funkcjonowanie białek

wiązania jonowe

wiązanie chemiczne pomiędzy dwoma różnoimiennymi ładunkami

mostki disiarczkowe

połączenia utworzone przez dwa atomy siarki, które są częścią tego samego związku
chemicznego
koagulacja

proces łączenia się pojedynczych cząstek substancji rozproszonej w większe skupiska

(agregaty) oraz wytrącaniu ich z układu w postaci osadu
enzymy proteolityczne

enzymy, które hydrolizują wiązania peptydowe

Bibliografia
Ban‐Oganowska H. i in. Ćwiczenia laboratoryjne z biochemii i chemii żywności, Wrocław
2006.

Doonan S., Zawadzki Z., Białka i peptydy, tłum. Z. Zawadzki, Warszawa 2008.

Kłyszejko‐Stefanowicz L., Ćwiczenia z biochemii, Warszawa 2003.

Stryer L., Berg J. M., Tymoczko J. L., Biochemia. Część 1. Molekularny wzór życia, Warszawa
2009, wyd. 4.
Wirtualne laboratorium – I
Laboratorium 1

Przeprowadź doświadczenie w laboratorium chemicznym. Rozwiąż problem badawczy

i zweryfikuj hipotezę. W formularzu zapisz swoje obserwacje i wyniki, a następnie sformułuj
wnioski.

Analiza doświadczenia: Badanie wpływu wybranych czynników fizycznych i chemicznych na

struktury białkowe.
Problem badawczy: Jakie czynniki wpływają na denaturację struktur białkowych?
Hipoteza: Zastosowanie detergentu, 99,5% roztworu kwasu octowego oraz 5% roztworu
wodorotlenku sodu powoduje denaturację białka jaja kurzego.

Przebieg doświadczenia:

1. Rozlej białko jaja kurzego do czterech probówek.

2. Do pierwszej probówki wlej 5 cm3 detergentu.
3. Do drugiej probówki wlej 5 cm3 stężonego kwasu octowego.
4. Do trzeciej probówki wlej 5 cm3 roztworu wodorotlenku sodu.
5. Czwartą probówkę naświetlaj lampą UV przez 25 minut (ustaw promieniowanie lampy na
wylot probówki, gdyż szkło absorbuje część promieniowania UV).
6. Obserwuj zachodzące zmiany.
Obserwacje:

Wyniki:

Wnioski:

Wirtualne laboratorium pt. „Badanie wpływu wybranych czynników fizycznych i chemicznych na struktury
białkowe”
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Zaznacz prawidłowe odpowiedzi. W trakcie denaturacji białek zniszczeniu ulega/ulegają?

 struktura czwartorzędowa

 struktura trzeciorzędowa

 struktura drugorzędowa

 struktura pierwszorzędowa

Ćwiczenie 2 輸

Zaznacz prawidłowe odpowiedzi. Jakie wiązania NIE zostaną zerwane w trakcie denaturacji?

 wiązania jonowe

 oddziaływania hydrofobowe

 wiązania peptydowe

 wiązania wodorowe
Ćwiczenie 3 輸

Na podstawie zdobytych wiadomości uzupełnij tabelę.

CZYNNIK ZACHODZĄCY PROCES

wysoka temperatura

zrywanie wiązań wodorowych

sole metali ciężkich

stężone kwasy i zasady / mieszanie

zrywanie wiązań wodorowych powstanie nierozpuszczalnych soli

zrywanie wiązań wodorowych promieniowanie UV / niektóre kwasy organiczne

Ćwiczenie 4 輸

Dopasuj wymienione poniżej czynniki do odpowiednich grup.

Czynniki fizyczne

detergenty wytrząsanie

sole metali ciężkich ciśnienie

temperatura alkohole
Czynniki chemiczne
niektóre kwasy organiczne

mocne kwasy i zasady

promieniowanie UV i RTG

promieniowanie jonizujące
Ćwiczenie 5 醙
Na podstawie schematu doświadczenia napisz obserwacje i wnioski.

Obserwacje:

Wnioski:

Rysunek łaźni wodnej, w której zanurzona została probówka wypełniona białkiem jaja kurzego
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 6 醙

Denaturacja białek to proces, który polega na zmianie przestrzennej struktury białek pod
wpływem czynników fizycznych i chemicznych. Może być procesem odwracalnym
(renaturacja) lub nieodwracalnym. Do czynników fizycznych, przyczyniających się do
denaturacji nieodwracalnej, zaliczamy: ogrzewanie, silnie mieszanie, wytrząsanie, naświetlanie
promieniowaniem nadfioletowym, rentgenowskimi i jonizującym lub działanie ultradźwiękami.
Natomiast denaturacja chemiczna zachodzi w obecności mocznika, chlorku guanidyny, na
skutek działania kwasów i zasad, soli metali ciężkich, alkoholi. Wszystkie te czynniki powodują
rozerwanie wiązań wodorowych, jonowych, mostków disiarczkowych, czyli niszczą wiązania,
które stabilizują strukturę łańcuchów polipeptydowych. Jeżeli wartość krytyczna pH białka nie
zostanie przekroczona, można zastosować proces renaturacji.

W której z probówek, przedstawionych na rysunku, dojdzie do denaturacji białka? Napisz, do

jakiej z wymienionych grup czynników chemicznych należą wybrane przez Ciebie związki.

Rysunek do zadania
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 7 難
Na zdjęciu poniżej zaprezentowano działanie pewnego czynnika na strukturę białka. Na
podstawie swojej wiedzy odpowiedz na pytania.

A. Porównaj wygląd białka przed i po działaniu czynnika.

B. Nazwij proces, jaki zaszedł podczas tego doświadczenia i wyjaśnij, na czym polega.

C. Jakim czynnikiem zadziałano na białko w tym doświadczeniu? Do jakiej grupy czynników

należy?

D. Zaproponuj problem badawczy.

E. Zaproponuj hipotezę.

Przed:
Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Po:

Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Ćwiczenie 8 難
Elektroforeza w warunkach denaturujących (SDS-PAGE) jest szeroko wykorzystywaną
techniką laboratoryjną w biochemii, dzięki której można rozdzielić oraz zidentyfikować
poszczególne białka w mieszaninie. Próbka do elektroforezy wymaga szczególnego
przygotowania:
dodatku odczynnika SDS (siarczanu dodecylu), który jest anionowym detergentem,
niszczącym niekowalencyjne oddziaływania w natywnych białkach;
dodatku odczynnika DDT, redukującego mostki disiarczkowe;
ogrzania w temperaturze 95°C.

W wyniku działania SDS białko zyskuje duży ładunek ujemny – na każde dwa aminokwasy
białka przypada jeden anion SDS. Następnie próbkę nakłada się na żel poliakrylamidowy, który
umieszcza się w buforze. Białka po nałożeniu na żel poruszają się w stronę dodatnio
naładowanej anody. Odpowiedz na poniższe pytania:

Nazwij proces, zachodzący w białku pod wpływem wysokiej temperatury.

Nazwij proces, zachodzący w białku po zastosowaniu DDT oraz SDS.

Wyjaśnij znaczenie zastosowania SDS w przypadku migracji białek w żelu.

Dla nauczyciela

Autor: Gabriela Iwińska

Przedmiot: Chemia

Temat: Jakie czynniki wpływają na denaturację struktur białkowych?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XIX. Białka. Uczeń:

3) wyjaśnia przyczynę denaturacji białek wywołanej oddziaływaniem na nie soli metali

ciężkich i wysokiej temperatury; wymienia czynniki wywołujące wysalanie białek i wyjaśnia
ten proces.

Zakres rozszerzony

XIX. Białka. Uczeń:

3) wyjaśnia przyczynę denaturacji białek wywołanej oddziaływaniem na nie soli metali

ciężkich i wysokiej temperatury; wymienia czynniki wywołujące wysalanie białek i wyjaśnia
ten proces.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne

Uczeń:

definiuje proces denaturacji białek;

wymienia czynniki wpływające na denaturację białek;
 projektuje doświadczenie, które wykazuje wpływ różnych czynników na denaturację
struktur białkowych;
ocenia wpływ różnych czynników na budowę białek.

Strategie nauczania:

strategia asocjacyjna;
strategia problemowa.

Metody i techniki nauczania:

analiza materiału źródłowego oraz ćwiczenia uczniowskie;

dyskusja;
technika zdań podsumowujących;
eksperyment chemiczny;
burza mózgów;
z użyciem e‐podręcznika.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zaciekawiając tematem.

Przykładowe pytania: czy wiecie, jakie procesy zachodzą podczas smażenia jajecznicy?
Albo kiedy robicie sadzone? Co wówczas dzieje się z jajkiem? Czy z jajecznicy można
coś jeszcze zrobić, jak choćby kogel‐mogel?
2. Nauczyciel prezentuje temat: „Jakie czynniki wpływają na denaturację struktur
białkowych?” oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria
sukcesu.
3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół białek i procesów
z nimi związanych.
 4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które
będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy i zadaje pytania: Czym jest proces
denaturacji? Czy jest to odwracalny proces? Jakie czynniki na niego wpływają?
Uczniowie mogą korzystać z dostępnych źródeł informacji. Po zastanowieniu
uczniowie zapisują odpowiedzi na kartkach. Każdy lider prezentuje odpowiedź na
forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.
2. Eksperyment chemiczny – „Badanie wpływu stężonego etanolu i azotanu(V) ołowiu(II)
na białko jaja kurzego”. Nauczyciel poprzez losowanie dzieli klasę na grupy. Uczniowie
otrzymują od nauczyciela odpowiednie szkło, sprzęt laboratoryjny i odczynniki
chemiczne, a następnie przeprowadzają eksperyment. Nauczyciel rozdaje karty pracy
ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat
doświadczenia, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski (wszystko
zapisują w kartach pracy). Następnie na forum całej klasy następuje weryfikacja pod
względem merytorycznym. Nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.
3. Wirtualne laboratorium – „Badanie wpływu wybranych czynników fizycznych
i chemicznych na struktury białkowe”. Uczniowie pozostają w tych samych grupach
i będą przeprowadzali eksperyment wg instrukcji załączonej do medium bazowego –
wirtualne laboratorium – w którym zbadają, jakie czynniki wpływają na denaturację
struktur białkowych?. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy i wspiera uczniów. Po
zakończeniu liderzy prezentują efekty pracy grupowej. Nauczyciel weryfikuje
poprawność merytoryczną wypowiedzi.
4. Uczniowie w parach pracują z wykorzystaniem wirtualnego laboratorium – uzupełniają
wirtualny dzienniczek: obserwacje, wyniki i wnioski. Nauczyciel monitoruje pracę
uczniów, wspiera ich, wyjaśnia niezrozumiałe kwestie. Chętne osoby na forum
przedstawiają wyniki pracy, a nauczyciel weryfikuje je pod kątem poprawności.
5. Przedstawienie wniosków. Chętne lub wybrane przez prowadzącego osoby
przedstawiają efekty swojej pracy na forum klasy i zapisują poprawne odpowiedzi na
tablicy. Nauczyciel uzupełnia oraz wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.
6. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte
w e‐materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza stan wiedzy uczniów po przeprowadzonej lekcji zadając

przykładowe pytania: które struktury białka ulegają zniszczeniu w procesie
denaturacji? A jakie wiązania zostaną zerwane? Jakie czynniki fizyczne, a jakie
chemiczne mają wpływ na denaturację?
2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które
uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
 Przypomniałem/łam sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłem/łam...
Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczeń zawartych w e‐materiale – zestaw

ćwiczeń, które nie zostały rozwiązane podczas zajęć.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich

kartkach): które struktury białka ulegają zniszczeniu w procesie denaturacji? A jakie
wiązania zostaną zerwane? Jakie czynniki fizyczne, a jakie chemiczne mają wpływ na
denaturację?
2. Karta pracy ucznia:
Plik o rozmiarze 62.28 KB w języku polskim

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium „Wirtualne laboratorium – I” może być wykorzystane jako pomoc podczas

przygotowywania się do lekcji o temacie: „Jakie czynniki wpływają na denaturację
struktur białkowych?” oraz do sprawdzianu.