УНИВЕРЗИТЕТ „СВ.

КИРИЛ И МЕТОДИЈ“
ГРАДЕЖЕН ФАКУЛТЕТ – СКОПЈЕ

Кандидат:
Тоше Димитров, бр. Индекс 1470

ЗАШТИТА ОД БУЧАВА

Семинарска задача по предметот

Ментор:
Проф. д-р. Слободан Огњеновиќ

Скопје, Декември, 2023

Содржина

1. Вовед ....................................................................................................2
2. 2. ЗАШТИТА ОД БУЧАВА....................................................................3
2.1. ПРЕДМЕТ НА
УПАТСТВАТА........................................................3
2.2. ОБЈАСНУВАЊЕ НА ПОИМИТЕ
...................................................3
2.3. ОПШТО ЗА БУЧАВАТА..............................................................5
3. Мерки за намалување на бучава...........................................................11
3.1. Превентивни просторни и сообраќајно-технички
мерки............11
4. ПЛАНИРАЊЕ ЗА ЗАШТИТА ОД БУЧАВА............................................16
4.1 Проектна документација..................................................................16
4.2. Видови мерки за заштита од бучава.............................................25
4.3. Оптоварување и безбедност на конструкциите за заштита од

бучава......................................................................................................26

5. ОДРЖУВАЊЕ НА СТРУКТУРИ ЗА ЗАШТИТА ОД БУЧАВА...............28

5.1. Општо..............................................................................................28

6. Заклучок ..................................................................................................30

7. Користена

литература ............................................................................31

1
 1. Вовед

Бучава во животната средина е бучава предизвикана од несакан или

штетен надворешен звук кој е создаден од човековите активности кој
што е наметната од блиската средина и предзивикува непријатност и
вознемирување , вклучувајќи ја и бучавата емутувана од превозни
средства, патен , железнички и воздушен сообраќај и од места на
индустриска активност.

За заштита на човекот околината од бучава, неопходни се мерења на

бучавата кои се прават со акустички уред наречен фонометар, односно
сонометар. При заштита од бучавата треба да се има предвид дека
најдобри звучни изолациони својства имаат порозните материјали.
Интензитетот на звукот експонецијално опаѓа со дебелината на
материјалот. Интензитетот на звукот во затворени простории зависи од
коефициентот на апсорпција на ѕидовите. Така, на пример, малтерот има
коефициент на апсорпција 0,02, а завесите 0,23. За намалување на
бучавата, денес ѕидовите се обложуваат со материјали кои имаат
својство да го апсорбираат звукот.

Во близина на аеродромите се прават високи ѕидови на кои најчесто се

засадуваат растенија (ползавци) кои со повеќекратна рефлексија на
звучните бранови го намалуваат нивниот интензитет. Процесот на
рефлектирање и апсорпција на брановите има посебна улога при
ширење на брановите во затворени простори. Овие процеси ги
определуваат акустичките својства на просториите. При проектирање на
амфитеатри, предавални, конценртни и театарски сали, ТВ-студија, се
користат посебни техники кои се дел од архитектонската акустика.

2
 2. ЗАШТИТА ОД БУЧАВА

2.1. ПРЕДМЕТ НА УПАТСТВАТА

Бучавата има големо влијание врз квалитетот на животот, како во

отворена средина (природна и урбана) така и во затворена (станбена)
средина. Покрај намаленото ниво на удобност, неопходно е да се земе
предвид и влијанието на бучавата врз здравјето. Сообраќајот
претставува еден од најзначајните извори на бучава. Иако емисијата на
бучава кај поновите возила е намалена, нивото на бучава на патиштата
се зголемува, како резултат на зголемениот број и брзина на движење на
моторните возила. Горенаведеното, во различен степен, важи за сите
видови патишта, било да се тоа автопати, главни патишта, регионални
или локални патишта. Намалувањето на негативното влијание на
бучавата врз животната средина може успешно да се спроведе само
доколку соодветно се применат релативно бројни и во основа различни
познати мерки.

Во овој поглед, како помош може да послужат упатствата поврзани со

конструкции дизајнирани да заштитат од бучава, што се јавува како
резултат на сообраќајот на патот; горенаведените упатства го
утврдуваат следново:

- Основи за определување на нивото на бучава и планирање соодветни

мерки за заштита од бучава;

- Основи за поставување на темели и изградба на конструкции за

заштита од бучава, вклучувајќи надзор и следење на усогласеноста со
барањата поврзани со квалитетот; и

- Основи за одржување и надзор на состојбата на конструкцијата заради

одржување на заштита од бучава.

3
 2.2. ОБЈАСНУВАЊЕ НА ПОИМИТЕ

Значењата на термините употребени во овие упатства за заштита од

бучава се како што следува: Активните мерки за заштита од бучава
(aktive Lärmschutzmassnahmen/Lärmvorsorge) претставуваат мерки
наменети за намалување на емисиите на бучава од изворот или мерки
за намалување на ширењето на бучавата во околината .

Динамичко оптоварување (dynamische Belastung) е оптоварување

предизвикано од тежината на снегот фрлен од машината за чистење
снег на структурата/елементот за заштита од бучава. Акустичниот
елемент (Lärmschutzelement) е дел од конструкцијата што обезбедува
акустични својства. Емисијата на бучава (Lärmemmision) ја претставува
јачината на звукот што се емитува од изворот на бучава во околината
(влијание на енергијата што се емитува во околината).

Брзина на орање (Geschwindigkeit bei Schneeräumung/-pflügen) е

брзината на машината за чистење снег при минување на конструкцијата.
Бучавата (Lärm) е секој звук во природната или станбената средина што
предизвикува вознемиреност, ги вознемирува луѓето, го нарушува
здравјето или чувствата на луѓето и има негативно влијание врз
животната средина.

Емисијата на бучава (Lärmimmission) го претставува нивото на бучава L

на одредена точка на емисија во надворешното опкружување, што е
резултат на влијанието на еден или повеќе извори на бучава, а кое се
изразува во децибели dB(A). Структура за заштита од бучава
(Lärmschutzeinrichtung) е структура која го спречува директното
пренесување на бучавата што се јавува како резултат на патниот
сообраќај низ воздухот, а која е составена од структурни елементи и
елементи за заштита од бучава.

Граничната вредност на нивото на бучава (Lärmpegelgrenzwert) е

вредноста на нивото на бучава определена за одредена област на
природната или станбената средина, за денот и ноќниот период, земајќи
ја предвид чувствителноста на областа на ефектите од бучавата.

4
Конструктивниот елемент (Tragelement) претставува дел од
конструкцијата за заштита од бучава што држи или носи елементи за
заштита од бучава; конструктивни елементи се темели и носечки
столбови. Мерките за пасивна заштита од бучава (пасивни
Lärmschutzmassnahmen/Lärmvorsorge) се мерки за заштита од бучава на
згради што се користат за животот и работата на луѓето. Извор на бучава
(Lärmquelle) е предмет или средство, чија употреба или работа
предизвикува постојана или повремена бучава во околината (на пр. пат,
моторно возило).

2.3 ОПШТО ЗА БУЧАВАТА

Бучавата што се јавува како резултат на сообраќајот на патиштата

треба да биде ограничена поради поврзаноста на населбата со патната
мрежа. Заштитата на животната средина од бучава треба да се
обезбеди врз основа на проценка на бројни влијанија врз нивото на
бучава, како и врз основа на спроведените мерки.

2.3.1. Изввор на бучава

Моторниот сообраќај на патиштата создава бучава

- Движење на возилото: бучава од тркалање создадена од

прилепувањето на гумите на патот, заедно со - и која ја одредува
брзината на возење - бучава создадена од отпорот на воздухот, како и
влијанието на плошноста на патот врз постојната состојба на
шасија/тело на возилото или неговото оптоварување.

2.3.2 Пресметка на бучава предизвикана од сообраќај на пат

Пресметката на бучава предизвикана од сообраќај на пат треба да се

врши во согласност со важечките законски одредби. Проценетото ниво
на бучава во текот на денот (Ld) и ноќното (Ln) кое произлегува од
сообраќајот на патот треба да се пресмета за делниците на прав пат,
растојанието од секоја страна од мерното место е еднакво на најмалку
трипати од растојанието на изворот на бучава од точката за која се
пресметува проценетото ниво на бучава Доколку делот од патот не ги

5
исполнува горенаведените критериуми, проценетите нивоа на бучава
треба да се пресметаат во согласност со одредбите на стандардот DIN
18005

Табела 1: Проценка на густина на сообраќај М и удел на товарни возила

стр во однос на категоријата пат

Категорија Ден (6-22часот) Ноќ (22-6часот)

на патишта

М – број p М-Број p
возила/h % возила/h %

Aвтопат 0,06 PGDP 25 0.014 PGDP 45

Магистрален 20 0,011 PGDP 20
пат
Регионален 20 0.008 PGDP 10
пат
Локален пат 10 0.011 PGDP 3

Вредностите претставени во Табела 1 не се земаат предвид доколку

резултатите од подетален преглед се достапни за одредена маршрута и
ако е можно да се утврди следново врз основа на тоа:

- Проток на возило за еден час (М) , во текот на денот и во текот на

ноќта; и

- Удел на товарни возила (p) во текот на денот и во текот на ноќта.

Вредноста за прилагодување Dh за пресметување на проценетото ниво

на бучава во однос на брзината на возилото зависи од просечната
брзина на возилото V1,2 и учеството на товарните возила p.

6
2.3.3 Проценка и мерење на бучавата

2.3.3.1 Проценка на бучавата

Пресметката на проценетото звучно загадување во природната и

станбената средина е подетално обработена во точка 1.4.2. Видови
мерки за заштита од бучава.

2.3.3.2 Мерење на бучава

Математичкиот модел утврден со прописите за проценка на

загадувањето на патната средина и за обезбедување соодветна заштита
на природната и станбената средина од бучава, која во одредени услови
ја создава предвидениот сообраќај што се одвива на патишта, ја
условува и верификацијата на пресметката со мерење на нивото на
бучава, со цел да се обезбеди сеопфатна проценка. За да се обезбеди
можност за споредување и повторување на мерењата на нивото на
бучава, мерењата мора да се вршат со помош на посебни процедури,
кои до одреден степен ги исклучуваат надворешните влијанија, на пр.
метеоролошки услови (ветер, температура на воздухот, влажност,
притисок) и вегетација.

2.3.3.2.1 Мерна опрема

Техничките својства на опремата за мерење на нивото на бучава што се

јавува како резултат на сообраќајот на патиштата треба да бидат во
согласност со следните технички спецификации

- SIST EN 60 651 Мерачи на нивото на звук (класа на точност тип 1);

- SIST EN 60 804 Интегрирање-просечни мерачи на нивото на звук;

- SIST EN 61 260 Електроакустика – филтри со октава, полуоктава и

трета октава.

7
Калибраторот за калибрирање на мерната опрема мора да одговара на
барањата на стандардот IEC 942 (класа на точност 1). Користење на
мерна опрема, т.е. со помош на мерач на бучава и анализатор, се
одредуваат следните параметри за мерење и анализа:

- Пресметка на еквивалентно ниво на бучава Leq мерено според кривата

А;

- Мерење на еквивалентно ниво на бучава мерено според кривата А;

- Пресметка на процентуални нивоа на бучава LAF1 и LAF99;

- Анализа на фреквенцијата на сигналот во реално време мерена според

кривата А;

- Дополнителна пресметка на процентуалните нивоа на бучава LAF10,

LAF90 и LAFMax.

Покрај горенаведеното, неопходно е да се обезбеди и влезен детектор

со работно време од 1 s (бавно) и 125 ms (брзо). Опремата за мерење на
бучава треба да овозможи директно читање на податоците или треба да
има соодветна способност за снимање на податоците добиени со
мерење, како и корисни информации поврзани со мерењето (на пр.
датум и време на мерење).

2.3.3.2.2 Подготовка за мерења

Пред да започне мерењето, мерната опрема мора, во согласност со

упатствата на производителот, да се програмира со помош на
специјален програмски модул, кој овозможува мерења и читање
податоци, како и анализа и складирање на добиените резултати по
однос на мерењето и податоците што треба да се измерат. Подготовката
на мерната опрема треба да го опфати следново:

- Определување на мерните параметри;

- Избор на мерниот интервал;

- Начин и медиум за складирање на податоци:

8
- Избор и презентација на резултатите; и

- Калибрација.

Определувањето на мерните параметри, кои ги одредуваат условите за

извршување на мерењето, треба да го опфати следново:

- Избор на динамичка лента;

- Ширина на фреквентниот опсег на анализаторот (1/1 или 1/3 октава);

- Избор на време на работа на влезниот детектор (брзо или бавно);

- Фреквенција на резултатите од мерењето (фреквентен спектар на ниво

на бучава и процентуално ниво според кривата А).

Мерните интервали за време на мерењето на бучавата создадена како

резултат на патниот сообраќај обично траат еден час и може да се
повторат во рок од 24 часа во интервали од еден час. Треба да се
изберат едночасовни мерни интервали во периодот од денот кога:

- Бучавото загадување е најголемо;

или

- Чувствителноста на луѓето на бучава е најголема (навечер).

Се препорачува, особено ноќе, интервалите од еден час да се поделат

на неколку пократки интервали за подобро да се препознаат
вознемирувачките настани. Методот и медиумот во кој се чуваат
резултатите од мерењето треба да обезбедат нивна соодветна
достапност. Резултатите од мерењето треба да се приспособат на
обемот на мерењето и ограничувањата на медиумот за складирање. Со
избирање и прикажување на резултатите од мерењето, потребно е да се
обезбедат оптимални податоци за посакуваното или бараното ниво на
бучава.

9
 Со оглед на тоа што поединечните настани на бучава (поединечни
возила) предизвикуваат поголемо загадување отколку постојаната
бучава создадена од постојан проток на возила, LAF10 треба да се земе
предвид, т.е. ниво на бучава што е надминато за 10% од периодот на
мерење, особено при проценка на бучавата во ноќниот период.
Калибрацијата или верификацијата на мерната опрема треба да се врши
пред секое мерење, во согласност со упатствата што важат за
конкретната мерна опрема, како и за калибраторите за звук што се
применуваат. При изведување на калибрацијата потребно е да се земат
предвид потребните корекции поради промената на воздушниот
притисок. Детални упатства за калибрирање на мерната опрема треба
да бидат дадени во неговите упатства за употреба.

2.3.3.2.3 Изведување на мерења

Мерното место според правилото треба да биде избрано така што нема
извори на бучава. Потребно е да биде оддалечено најмалку 25 m од
средината на коловозот и најмалку 3,5 m од рефлексијата. Мерната
опрема, која е насочена кон изворот на бучава, треба да се постави на
држач со висина од 1,2 до 1,5 m. Лицето кое го врши мерењето треба да
биде оддалечено најмалку 0,5 m од мерната опрема. Мерењето на
бучавата треба да се врши со или без надзор од страна на лицето кое ги
врши мерењата. Доколку мерењето се врши без надзор, мерната опрема
мора да се програмира на соодветен начин за сите предвидени функции.
Поради влијанието на ветерот врз звучниот притисок, брзината на
ветерот при мерењето не смее да надмине 3 m/s.

При лоши временски услови (дожд, облачност, влажност на воздухот над

95%, влажен коловоз или коловоз покриен со снег), што може да влијае
на резултатите од мерењето до одреден степен, генерално не се
препорачува мерење.

2.3.3.2.4 Проценка на нивото на бучава

Резултатите добиени со мерење на емисијата на бучава треба, поради

субјективната перцепција на бучавата, внимателно да се мерат за да го

10
одразат вистинското влијание врз луѓето. Гранична линија, т.е.
критичните нивоа на бучава во текот на денот и ноќта треба да
претставуваат основа за заштита на природната и станбената средина
од прекумерна бучава, и затоа не смеат да се надминат наведените
гранични нивоа. Евалуацијата и споредбата на резултатите добиени со
мерење на бучавата треба да се врши рачно или со користење на
соодветна програма. Поради постоењето на бројни податоци кои влијаат
на пресметката на нивото на бучава, примената на програмата би била
многу посоодветна, како за конечна проценка, така и за стручна проценка
на состојбата. Проценетите резултати од мерењето на бучавата се
временски ограничени и можат само делумно да се повторат, но тие се
неопходни како дополнување на проценката на нивото на бучава со
реална емисија на истата.

3. Мерки за намалување на бучава

За да може да се заштити природната и стамбена околина од бучава која

настанува како резултат на одвивање на сообраќајот на патиштата пред
се потребни се разни мерки за да се намали бучавата и тоа:

-Превентивни просторни и сообраќајно-технички како и граѓанско-

технички мерки;

- Сообраќајно-технички и сообраќајно-правни мерки; и

- Градежни мерки на патишта и објекти лоцирани на нив.

3.1. Превентивни просторни и сообраќајно-технички мерки

Основната цел на превентивните просторни и сообраќајно-технички

мерки е намалување на сообраќајот на патиштата. Тоа главно се
постигнува со примена на следните мерки:

- Намалување на обемот и влијанието на сообраќајот со соодветен

проект во рамки на прописите за уредување на простор за станбени

11
површини и објекти/површини кои се користат за различни активности
(набавки, едукација, рекреација, услужни објекти );

- Обезбедување транспортни средства кои не се штетни за животната

средина, промовирање/поддршка на немоторизираниот сообраќај и
ограничување/спречување на развојот на одреден несакан моторизиран
сообраќај со примена на рестриктивни мерки;

- Оддалечување на зградите од патиштата со цел да се заштитат од

бучава, т.е. да се овозможи изградба на заштитни објекти;

- Планирање на површини покрај патишта, така што тие се

занемаруваат за цели за кои бучавата не е непријатност;

- Зачувување на површините наменети за изградба на објекти за

изолација на бучава, по утврдување на намената на земјиштето;

- Утврдување соодветни облици на градба на објекти за изолација од

бучава во урбанистички планови;

- Утврдување на користење на земјиштето во постапката за утврдување

на користење на земјиште и издавање одобренија за градба покрај
патишта за објекти/намени за кои бучавата не претставува непријатност;

- Воспоставување на функционално дефинирана/класифицирана мрежа

на патишта која овозможува воспоставување на заштитени станбени
подрачја и поврзување на индивидуалниот моторен сообраќај со главни
патишта и патишта со поголем капацитет.

-. Превентивни граѓанско -технички мерки

Кога се планираат патиштата, потребно е да се следат следниве мерки

кои се однесуваат на заштита од бучава и тоа:

-потребно е да се вложат големи напори за да се оствари најголемата

можна одалеченост измеѓу ситуацијата на патиштата и подрачјата каде
се условува заштита

12
 - Во ситуацијата, потребно е да се обезбеди рамномерен тек на
сообраќајот (без остри кривини и големи надолжни падини);

- Доколку се работи за области кои бараат заштита, ситуацијата треба да

бара минимална промена на брзината, како и намалување на
забрзувањето и сопирањето;

- Доколку се работи за подрачја кои бараат заштита, треба да се земе

предвид состојбата во исечените површини и/или над теренот во однос
на заштитата од бучава;

- Планирањето на траса без раскрсници (на пр. со кружни текови)

овозможува еднообразен и помалку вознемирувачки тек на сообраќајот;

- Нови патишта кои предизвикуваат/зголемуваат бучава треба да се

изградат покрај постоечките извори на бучава (на пр. железнички пруги);

- Проектот за патишта во варијанти овозможува дискусија за

алтернативни предлози, главно во области кои бараат заштита, како и
избор на варијанта што влијае на најмал можен број луѓе или која влијае
само на области кои бараат пониско ниво на заштита од бучава.

3.1.1.1 Сообраќајно-организациони мерки

Сообраќајната организација треба да опфаќа мерки за уредување , кои

уклучуваат пропишани сообраќајно-технички како и сообраќајно-правни
мерки.

- Сообраќајно-технички мерки

Сообраќајно-техничките мерки кои се неопходни за заштита на

природната и станбената средина од бучава што се јавува како резултат
на сообраќајот, првенствено треба да бидат следните:

- Подобрување на протокот на сообраќај: координација на сообраќајот

светлосната сигнализација ја намалува бучавата што се јавува како
резултат на движењето и сопирањето на возилото;

13
- Намалување на бројот на застанувања на возила во текот на ноќта со
продолжување на периодот на застанување;

- Исклучување на семафорската сигнализација во текот на ноќта;

- Изградба на кружни текови наместо поставување на семафорска

сигнализација;

- Обиколници (само како дел од интегрираното планирање на

сообраќајот);

- Забавување на сообраќајот во населени места: заштита од сообраќај

на странски возила е можна со примена на сообраќајно-организациски
мерки, како што се еднонасочни патишта, ќорсокак системи како дел од
дополнување на мрежата, ограничување на брзината на движење со
соодветна контрола, но исто така со примена на градежни мерки, како
што се прилагодување на ширината на сообраќајните ленти, стеснување,
делумни коловози, рабници и слично, со тоа што на возилата треба да
им се дозволи да се движат со еднаква брзина;

- Забавување на сообраќајот во одредени области за да се намали

брзината и да се постигне непречено возење.

-Сообраќајно-правни мерки

Сообраќајно-правните мерки за заштита од бучава треба првенствено да

бидат следниве:

- Забрана за сообраќај на одредени делници од патот (на пр. за камиони

со одредена дозволена вкупна тежина);

- Ограничување на брзината со соодветна контрола. Во случај на

ограничувања поврзани со протокот на сообраќај, неопходно е да се
понуди/обезбеди соодветно заобиколување со мали барања поврзани со
објекти за заштита од бучава или дополнителни паркинг капацитети во
пограничните области. Како дел од поврзувачката патна мрежа,
препорачуваме и сообраќајни ограничувања и забрани за возила.
14
Возилата кои создаваат ниско ниво на бучава можат врз основа на
одлуката донесена од овластеното тело да бидат исклучени од
повремени забрани за сообраќај или забрани за сообраќај на одредени
делници од патот.

- Сообраќајно технички мерки на патишта

Сообраќајно техничките мерки кои се однесуваат на заштита на

околината од бучава опфаќаат мерки кои се однесуваат на поставување
завеси и на засолништа

- Мерки поврзани со завесата

Кога станува збор за завесата на патиштата, каде што се применуваат

мерки за заштита на животната средина од бучава, мора да се земе
предвид следново:

- Конструкцијата на завесата мора да обезбеди минимално ниво на

бучава;

- Патот треба редовно да се одржува, особено по секакви прекопи;

- Патот не смее да биде рамномерно профилиран и да има попречни

жлебови;

- Потребно е да се спречи/отстрани појавата на испакнатини, скали,

прагови и деформации;

- Градежните мерки за забавување на сообраќајот да се спроведуваат со

соодветна рампа;

- Капаците за шахти, како и други вградени предмети треба да се

постават на места што се користат што помалку за преминување на
возилата (надвор од рововите);

- Преодите кон конструкции/продолжувања на мостови треба да

создаваат што е можно помал шум.

15
- Мерки за поставување на засолништа

Ефективноста на објектите за изолација на бучава покрај патот се

зголемува со нивната висина, должина и близина на патот. Основните
постапки кои се применуваат за поставување на засолништа, кои
претставуваат мерка за заштита од бучава што се јавува како резултат
на сообраќајот, се следните:

- насипи за заштита од бучава;

- Објекти за заштита од бучава;

- Насипи над кои се изградени објекти за заштита од бучава;

- Стрмни насипи/валачки падини;

- Сечи и корита; - Покриени резови; - Тунели и галерии; - Позеленување.

3.1.1.2. Сообраќајно-технички мерки на згради

Кога станува збор за уредување на просторот, фокусот треба да биде

ставен на постојната сообраќајна инфраструктура. Методите на градба,
кои се утврдени со урбанистички план, обезбедуваат различна
ефикасност кога станува збор за заштита на природната и станбената
средина од бучава. Покрај начинот на градба, важна е и поставеноста на
објектите на градежната парцела, обликот и основата на планот на
зградата, како и мерките за градба што се применуваат на зградите (на
пр. ѕидови што апсорбираат бучава).

4. ПЛАНИРАЊЕ ЗА ЗАШТИТА ОД БУЧАВА

4.1 Проектна документација

4.1.1 Општо

Кога станува збор за планирање за заштита од бучава, во сите фази од

подготовката на проектната документација треба целосно да се земат
предвид упатствата за планирање, изградба и зачувување на објекти за
заштита од бучава. на сообраќајот на патот, т.е оние делови чија
содржина се однесува на подетален преглед на одредени барања
16
поврзани со проектната документација. Во основа, при планирањето на
заштитата од бучава, потребно е да се земат предвид законските
одредби кои се однесуваат на деталната содржина на проектната
документација, која е пропишана како минимум за одредени видови
згради, а која го дефинира обемот на податоци кои треба да вклучуваат

- Главен проект (GP);

- Проект за добивање одобрение за градба (ПДГД);

- Проект за тендер (ПР);

- Проект за извршување (ПИ); и

- Проект на изведената состојба (ПИС).

Законските одредби со кои се пропишува содржината и формата на

проектната документација, по направените потребни измени (mutatis
mutandis) треба да се применат и при планирањето на објектите за
заштита од бучава. Со оглед на целта на градбата/работите, проектната
документација може да се однесува на изградба на нови објекти за
заштита од бучава, како дел од новоизградени објекти или на постоечки
патишта и/или за реконструкција, уривање или отстранување на
постоечки објекти. Со оглед на карактеристиките на објектите за заштита
од бучава, проектната документација за заштита од бучава треба да
содржи различни планови.

Планираните решенија поврзани со заштитата од бучава воопшто

влијаат на содржината на проектната документација на сите видови
планови кои се составен дел на проектната документација. Без оглед на
горенаведеното, поединечните планови можат да претставуваат
независна проектна документација, доколку тоа го бара видот на обемот
на работа. Составен дел од проектната документација за заштита од
бучава (главниот проект и проектот за добивање одобрение за градба)
треба да содржи и проценка на загадувањето од бучава заедно со
предложените мерки за заштита од бучава.

17
Содржината на проценката на загадувањето од бучава и предложените
мерки за заштита од бучава треба да бидат во согласност со упатствата
RLS-90, како што е пропишано со важечките закони.

Покрај графичките прилози (изофонични карти за денот и ноќниот

период, со и без мерки, состојбата со позиционирани и димензионирани
мерки), треба да прикачите и попречни профили на кои е извршена
проверката на бучавото загадување, како и попречни профили за
предметите за кои е наменета (дополнителна) заштита. Попречните
профили треба јасно да покажуваат звучно загадување на височините на
поединечните катови. При одлучувањето за видот на активната заштита
од бучава, покрај условите на градителот, кои се однесуваат на
уредувањето на просторот, треба да се земат предвид и просторните
можности (отуѓување на земјиште, дополнителен откуп на земјиште).
како и рационалноста на мерките. Кога станува збор за планирање
насипи за заштита од бучава, кои претставуваат основна алтернатива од
гледна точка на намалување на звучното загадување, прекумерните
количини или недостиг на материјал на трасата што може да се користи
за градба, зголемување на лимитот на мерки, зголемена искористеност
на земјиштето. а проектот треба да се земе предвид.наклон (доколку е
можно со косини за кои не е потребна дополнителна стабилизација на
насипот), како и трошоци за инвестирање и одржување, како и упатства
поврзани со безбедноста во сообраќајот.

Проектантите се обврзани да изготвуваат планови во согласност со

професионалните правила и прописи. Во случај наведените основи да се
контрадикторни, налогодавачот мора да биде навремено информиран за
тоа. Клиентот треба да има предвид дека избраните проектанти се
квалификувани стручњаци кои имаат референци и дека нивните
решенија кои се вклучени во изготвената проектна документација се во
согласност со правилата на професијата и дека имаат рационална и
економска оправданост. . Наведените решенија треба со примена на
современи технолошки процедури да обезбедат сигурност и
издржливост на објектите при нивната експлоатација, како и при
изградбата.
18
Посебно внимание треба да се посвети на проектот, со сите детали, како
во фазата на изработка на главниот проект, така и во фазата на
подготовка на проектот за издавање одобрение за градба. Во согласност
со проектните задачи, институциите кои подготвуваат проектна
документација за објекти за заштита од бучава треба во своите понуди
да наведат проектни тимови во кои покрај стручни лица од областа на
проектирањето на патиштата, треба да бидат вклучени и архитекти и
пејзажни архитекти. Улогата на архитектите и пејзажните архитекти е
првенствено дизајнирање на опкружувањето на патот, планирање на
соодветни надворешни аранжмани и утврдување на детали за проектот
за објекти за заштита од бучава. Целокупната проектна документација
мора да биде изработена во електронска форма, со тоа што
текстуалниот дел мора да биде во форма што овозможува понатамошна
обработка, по одлука на клиентот.

4.1.2 Главен проект

Изработката на главниот проект се врши во фаза на подготовка на

документацијата за уредување на просторот или доколку е неопходна
понуда за најсоодветна варијанта, врз основа на претходно подготвено
идејно решение. Главниот проект за заштита од бучава предвидува
изработката етапно, со тоа што првата фаза треба да опфати изработка
на студија - проценка на бучавото загадување - што претставува една од
основите за изработка на поединечни планови.

При изготвувањето на оценката за загадувањето од бучава и

предложените мерки за заштита од бучава, кои ќе се применат како
основа за изработка на главниот проект, потребно е да се има предвид
основата што ја подготви институцијата надлежна за изработка на
документација за просторно планирање, вклучувајќи ги задолжителните
нивоа на заштита од бучава и предложените мерки утврдени во
согласност со наведените нивоа. При определувањето на границите на
мерките, потребно е да се земат предвид упатствата за проектантите,
кои се однесуваат на максималната вредност на активните мерки,
19
барањата поврзани со транспарентноста на елементите за заштита од
бучава, како и видот на активната заштита. Проценката на загадувањето
од бучава како и предложените мерки за заштита од бучава за планскиот
период од 20 години, кои се вклучени во главниот проект, треба да се
засноваат на следново:

- Нивото на заштита од бучава во согласност со документацијата за

планирање на просторот ; и

- податоци за сообраќајот за планскиот период од 20 години.

Потребно е да се земе предвид и следното:

- Карактеристики на завесата на коловозот, со посебно внимание да се

посвети на исклучоците (на пр. цемент бетонски завесен слој во областа
на наплатните станици);

- Деталниот план на подготвителната фаза опфаќа и планирање мерки

за заштита од бучава за подрачја за кои е предвидено користење на
земјиштето со задолжителна заштита од бучава во соодветните прописи
за просторно планирање (или нивни измени и дополнувања, кои се
донесени при подготовката на деталниот план).

Врз основа на проценката на загадувањето од бучава, која ќе се користи

како основа за изработка на главниот проект, податоците што ќе се
применат при понатамошното планирање треба да опфатат, пред сè:

- Висината на конструкцијата за заштита од бучава (над ниво на

коловозот или теренот);

- Растојанието на конструкцијата за заштита од бучава од оската на

соседниот коловоз;

- Градежна позиција; - Потребен степен на апсорпција на структурата; -

Потребна градежна изолација (најмалку 25 dB (A));

- Услови за планирање на градби со проѕирни елементи за заштита од

бучава, доколку се поставени на простор каде што се планира градба за
апсорпција на звук над 4 dB(A).
20
При изготвувањето на планот за заштита од бучава, кој е составен дел
на главниот проект, како основа треба да се земе оценката на
загадувањето од бучава и предлог мерките за заштита за планскиот
период од 20 години. Во фазата на изработка на главниот проект треба
да се изработат карактеристични архитектонски цртежи, ситуации и
карактеристични попречни профили со акцент на проектирањето на
заштитата на насипите, засеците, излезите во случај на опасност (врати)
и мостовите конструкции, кои мора да бидат заеднички изготвен и
одобрен од надлежниот проектант, пејзажни архитекти и архитекти.

Во фазата на изработка на главниот проект потребно е да се дефинира

заштита од бучава преку определување на позицијата за реализација и
утврдување на обликот на планираните градби за заштита од бучава, со
тоа што е потребно да се земат предвид барањата поврзани со
зазеленувањето на патната средина и обезбедување на
транспарентност на елементите за заштита од бучава. Горенаведеното
мора нужно да се земе предвид и да се вклучи во предлогот за заштита
од бучава како дел од прелиминарниот извештај за влијанието на
бучавата. Во основа, конструкциите за заштита од бучава мора да се
планираат така што ризикот од оштетување е сведен на минимум.

4.1.3. Проект за добивање граѓански дозволи

Проценката на загадувањето од бучава и предложените мерки за

заштита од бучава за планскиот период од 5 години (или во согласност
со одредбите од одлуката за деталниот план), кои се опфатени во
проектот за добивање одобрение за градба, треба да се засноваат на
следното:

- потребното ниво на заштита од бучава, во согласност со деталниот

план; и

- Податоци за сообраќај за плански период од 5 години.

21
 Во оваа фаза на планирање, треба да се изврши проверка на
загадувањето со бучава за планскиот период од 20 години, доколку
првичните податоци за сообраќајот се разликуваат од податоците
земени во предвид во фазата на подготовка на главниот проект. Со
одлуката за деталниот план може да се утврди и дека инвеститорот ќе
предвиди спроведување на мерки за заштита од бучава во периодот на
изградба за плански период од 5 години (по отворањето на делот за
сообраќај). Ваквиот начин на постепена градба е утврден со законски
одредби, според кои органот надлежен за управување со изворите на
бучава треба да го утврдува нивото на загаденост од бучава на секои
пет години, а потоа, согласно добиените резултати, да ги дополнува
потребните мерки за заштита од бучава.

Затоа, посебно внимание треба да се посвети на површините за кои

поради одредена употреба на земјиштето, на пр. изградба покрај патот
во иднина, каде што се предвидени мерки за заштита од бучава во
деталниот план, но каде што нема објекти при изградба. Изградбата на
структури за заштита од бучава за споменатите области треба да се
планира врз основа на набљудувања кои се вршат на секои 5 години.
Како дел од фазата на подготовка на проектот за добивање градежна
дозвола, потребно е, врз основа на проценката на бучавото загадување,
да се утврдат планските податоци:

- Висината на конструкцијата за заштита од бучава (над нивото на

коловозот или теренот);

- Растојанието на конструкцијата за заштита од бучава од оската на

соседниот коловоз; - Градежна позиција; - Потребен степен на
апсорпција на структурата; - Услови за планирање на конструкции со
проѕирни елементи за заштита од бучава, доколку се поставени во
област каде што конструкцијата е наменета да апсорбира звук поголем
од 4 dB(A). Планот за заштита од бучава, кој е составен дел на проектот
за добивање одобрение за градба, мора да ја земе како основа
проценката на загадувањето од бучава и предложените мерки за
заштита од бучава за планскиот период од 5 години. Во фазата на

22
подготовка на проектот за добивање градежна дозвола потребно е да се
земат предвид основите пропишани со важечката законска регулатива и
техничките прописи. Кога станува збор за предмети за кои е обезбедена
пасивна заштита и кои се поставени надвор од границите на
изофонот,треба да се подготви и план за пасивна заштита за даден
плански период. Во случај на комбинирање на активна и пасивна
заштита, неопходно е да се изготват посебни планови. Дизајнот на
патната средина мора да биде усогласен во однос на архитектурата и
надворешното дизајнирање, со тоа што е неопходно да се земат
предвид основите наведени во одлуката за деталниот план. Кога станува
збор за планирање на конструкции за заштита од бучава, планираната
реализација мора да биде таква што бара минимални трошоци за
дополнителна градба. Конструкцијата за заштита од бучава мора да
биде планирана за плански период од 5 години, и нацртана во опсегот во
кој е можна дополнителна изградба на планираната конструкција, до
висината наведена за поединечни мерки во одлуката за деталниот план
и врз основа на сообраќајната прогноза за планскиот период од 20 год.

Кога станува збор за заштита од бучава, потребно е да се предвиди дека

секое последователно проширување на структурите за заштита од
бучава не наметнува проблем во врска со барањата за дополнителна
изградба на каросеријата на патот, поместување на комуналната
инфраструктура итн. Проектот за издавање одобрение за градење треба
да содржи решенија кои овозможуваат рационално одржување на
конструкциите за заштита од бучава и патните тела надвор од коловозот
со користење на вообичаената опрема за редовно одржување, како и
насоки за одржување на структурите за заштита од бучава. Посебно
внимание треба да се посвети на обезбедување пристап за одржување
на структурите за заштита од бучава. Проектот за добивање градежна
дозвола треба да содржи и други елементи пропишани со Правилникот
за детална содржина на проектна документација (план за градба,
статички пресметки).

4.1.4 Проект за тендер

23
Техничките услови поврзани со квалитетот наведен во проектната
документација треба конкретно да го наведат барањето дека мора да
бидат наведени необврзувачките стандарди, кои понудувачите мора да
ги земат предвид на барање на клиентот.

Во тендерскиот проект потребно е да се наведе специјална опрема,

доколку е потребна за одржување на планираната конструкција за
заштита од бучава и каросеријата на патот надвор од коловозот.

4.1.5 Проект за извршување

Некои делови од проектот за добивање одобрение за градба може

целосно да се повторат во проектот за извршување или може само да се
дополнат или сумираат, со тоа што е потребно да се наведат кои
елементи се веќе наведени во проектот за добивање на одобрение за
градење како и на кои планови на истата. Во изведбениот проект
потребно е детално да се прецизираат дозволените промени поврзани
со мерењата на поединечни елементи и конструкции за заштита од
бучава.

4.1.6 Проект на изведената состојба

При подготовката на проектот на изведената состојба потребно е да се

земат предвид одредбите за ракување и одржување. Содржината на
планот за одржување треба да биде детално наведена во упатствата за
содржината на инвестициско-техничката документација и упатствата
поврзани со формата и содржината на документацијата, вклучувајќи ги и
упатствата за одржување на структурите за заштита од бучава.
Планираното решение треба да овозможи рационално одржување на
конструкциите за заштита од бучава, што може да се спроведе доколку е
достапна стандардна опрема за следење за редовно одржување.

Решенијата треба да бидат такви што доколку употребата е во

согласност со пропишаното редовните средства што се користат за
24
одржување да не предизвикуваат никакво оштетување на конструкциите
за заштита од бучава.

Доколку е потребна посебна опрема за одржување на структурите за

заштита од бучава, нејзината примена мора да биде технички оправдана

4.2. Видови мерки за заштита од бучава

Мерките за заштита од бучава кои произлегуваат како резултат на

патниот сообраќај се класифицираат на:

- активни; и

- Пасивни.

Целта на заштитата од прекумерна бучава е објаснета во упатството

изготвено од институцијата која се занимава со изработка на
документација за уредување на просторот или од експерт кој е
ангажиран како член на проектниот тим и за кој е потребна итна
координација и соработка со институција која ја изготвува оцената на
звучното загадување. Активната заштита од бучава може да биде
претставена со правилно конструиран насип од земја или камен кој е
прилагоден на животната средина во најголема можна мера, кој по
потреба може да се стабилизира. Заштита од бучава во помал обем е
претставена и со мерките за поставување на засолништа, согласно точка

4.2.1. Мерки за поставување на засолништа

Структурите за активна заштита од бучава се класифицираат според

нивните карактеристики поврзани со намалување на бучавата. во
впивачки и дефлектирачки структури.

25
4.2.2. Технички услови поврзани со градежните елементи за заштита од
бучава

Методот на активна заштита од бучава зависи од ограничувањето на

емисијата на бучава на одредено место, самата емисија и технолошките
ограничувања. Доколку станбените и другите објекти не можат соодветно
да се заштитат од бучава, неопходни се мерки за пасивна заштита, со
цел да се обезбеди заштита што го ограничува преминувањето на
бучавата од околината во станбени и други простории. Потребната
изолација на бучавата што треба да се изврши со користење на
надворешните ѕидови на просториите треба да се утврди во посебни
случаи со соодветни законски одредби.

4.3. Оптоварување и безбедност на конструкциите за заштита од

бучава

4.3.1 Општо

Конструкциите за заштита од бучава подлежат на бројни оптоварувања.

Деформациите на конструкциите за заштита од бучава, кои настануваат
како резултат на прекумерно оптоварување, не смеат да ја намалат
нивната основна функција во текот на целиот период на нивната
експлоатација. Исто така, структурите за заштита од бучава не смеат да
ја загрозуваат безбедноста на учесниците во сообраќајот или животната
средина во текот на целиот период на експлоатација.

4.3.2 Оптоварување на конструкции за заштита од бучава

Основни оптоварувања кои бараат посебни механички својства на

конструкциите или елементите за заштита од бучава, во согласност со
EN 1794-1, се следните:

- Аеродинамичко оптоварување;

- Сопствена маса на елементот за заштита од бучава

- Удар во карпи;
26
- оптоварување што се јавува како резултат на удар на возилото; и

- Динамички оптоварувања кои настануваат како резултат на

отстранување на снегот.

4.3.3. Обезбедување на квалитет

Обезбедувањето квалитет на градбата за заштита од бучава е предмет

на

- Внатрешна контрола на производителот/изведувачот; и

- Контроли на надворешен мониторинг.

4.3.4. Внатрешна контрола

Внатрешната контрола на сите елементи на конструкцијата за заштита

од бучава ја врши производителот/изведувачот на свој трошок.
Тестовите на структурните елементи за заштита од бучава, во однос на
внатрешната контрола на производителот/изведувачот, се неопходни за
да се утврдат својствата на основните материјали и елементи

Доказите поврзани со соодветниот квалитет на тестираните основни

материјали и елементи мора да бидат доставени до работодавачот од
страна на производителот/изведувачот - вклучувајќи ги и сите нивни
промени. Внатрешната контрола на производителот/изведувачот треба
да го вклучи следново

- Внатрешни тестови; и

- Контрола на производството во фабриката и по инсталацијата.

Обемот на внатрешните контроли/тестови за проверка на својствата на

основните материјали, смесите и/или смесите и конструктивните
елементи за заштита од бучава мора да се дефинира со договорот
склучен помеѓу изведувачот и клиентот.

Производителот/изведувачот мора да осигура дека тестовите се

изведуваат со соодветни/утврдени процедури, како и дека бројот на

27
тестови е доволен. Не се дозволени отстапувања од барањата.
Внатрешната контрола на производството и монтажата треба да опфати

- Верификација на производните процедури во сите фази, од основни

материјали до финален производ, т.е. елемент на конструкција за
заштита од бучава, со цел да се обезбеди усогласеност со барањата
поврзани со квалитетот;

- Воспоставување униформност и способност за следење на

производството;

- Проверка на секои 100 купени елементи:

- Димензии, особено дебелина на ѕидот;

- Маса на елементи или абсорбента полнење;

- Прицврстувачи и други елементи (разделници, држачи, дрвени

клинови, заптивни соединенија итн.);

- Визуелен квалитет на боја, заштита на елементи од корозија и сл.;

- Кревети, монтажа и прицврстување на вградени конструктивни

елементи за заштита од бучава;

- Проверка на секои 1000 купени елементи:

- свиткување под удари на ветер; и

- Адхезија на облогата од внатрешната и надворешната страна на

конструктивниот елемент за заштита од бучава.

На барање на надзорот, производителот е должен да обезбеди

соодветни докази во врска со апсорпцијата на звукот и изолацијата (врз
основа на верификацијата извршена во звучна комора или
лабораторија).

5. ОДРЖУВАЊЕ НА СТРУКТУРИ ЗА ЗАШТИТА ОД БУЧАВА

28
 5.1. Општо

Структурите за заштита од бучава се трајно изложени на влијанија од

околината (врнежи од дожд, температурни промени, сонце, ветер) и во
помала мера, директно или индиректно, исто така и на сообраќајни
влијанија (отстранување снег, влијанија од расфрлани чакал,
посипување сол, динамичен притисок на возилата што минуваат).
Напнатоста предизвикана од горенаведените причини влијае на
материјалите и елементите на структурата за заштита од бучава,
намалувајќи ја нивната издржливост и функционалност. Споменатите
две својства во голема мера зависат од грижата за конзервација, т.е. од
соодветни и навремени мерки за одржување. Тоа е можно во најголема
можна мера со вршење на редовни контроли и набљудување на
состојбата на конструкцијата за заштита од бучава. Горенаведените
карактеристики мора да бидат детално обработени и специфицирани во
упатствата за одржување на структурите за заштита од бучава, кои мора
да се изготват при планирањето на структурата за заштита од бучава
(ПДГД/ПИ), како составен дел на дизајнот на изведена состојба (ПИС),
која ја подготвува Изведувачот.

5.1.1. Инструкции за одржување

Во однос на упатствата наведени во упатствата поврзани со содржината

на инвестициско-техничката документација, упатствата за одржување на
структурите за заштита од бучава треба да го содржат следново:

- Основни податоци за структурата за заштита од бучава;

- Одредби поврзани со контрола и следење на состојбите; и
- Упатство за одржување на структури за заштита од бучава.

5.1.2. Основни податоци за конструкцијата за заштита од бучава

Основните податоци за конструкцијата за заштита од бучава, кои се

наведени во прописите за одржување, треба да го содржат следново:

29
- Основни податоци за Клиентот, проектантот, Изведувачот
(вклучувајќи ги подизведувачите и производители на материјали
и/или градежни елементи за заштита од бучава) и Надзор;
- Општ опис и технички својства на конструкцијата за заштита од
бучава (темели, конструктивни елементи, елементи за заштита од
бучава);
- Проценето оптоварување;
- Карактеристики на употребените материјали и/или структурни
елементи за заштита од бучава;
- Карактеристики на реализација; и
- Посебни карактеристики на изградената конструкција за заштита од
бучава.

Основните податоци треба да содржат и соодветни графички прикази на

деталите на изградената конструкција за заштита од бучава (ситуација,
план на подот, пресек, детали поврзани со посебни карактеристики, на
пр. излези за итни случаи).

6. Заклучок
Сеопфатната контрола на состојбата на конструкцијата за заштита од
бучава треба да обезбеди нејзина оптимална издржливост,
економичност и употребливост, вклучувајќи ја и безбедноста на
корисниците и луѓето кои живеат во негова близина. Упатството за
одржување на структурите за заштита од бучава треба да даде детали
поврзани со:

- Контрола на состојбата на структурите за заштита од бучава,

вклучувајќи соодветни извештаи; и

- мерки за одржување и поправка на карактеристични оштетувања.

- Контролата на состојбата на конструкциите за заштита од бучава е

главно поделена по временска и функционалност, и тоа:

- Техничко испитување по пуштање во употреба на конструкцијата за

заштита од бучава;

30
- Редовни контроли кои треба периодично да се вршат во согласност со
распоредот, кој е наведен во програмата за одржување;

- сезонски проверки кои вообичаено се вршат наесен и по крајот на

зимата;

- Главни проверки кои се вршат најмалку на секои пет години и пред

истекот на гарантниот рок; и

- Контроли во исклучителни случаи, веднаш по вонредни настани.

Горенаведените контроли ги врши органот одговорен за управување со

патишта или органот одговорен за одржување на структурите за заштита
од бучава. Изведувачот, како орган кој ја дава гаранцијата, мора да
присуствува при контролата во исклучителни случаи и проверки пред
истекот на гарантниот рок.

7. Користена литература
ASF (1977). Noise control (in Swedish) ed. by Arbetarskyddsfonden,
Stockholm, now Rådet förArbetslivsforskning (Swedish Council for
Work Life Research).
Bell, L.H. (1982). Industrial Noise Control Fundamentals and
Applications. Marcel DekkerInc.
DIREKCIJA CESTA Javno preduzeće FEDERACIJE BiH “PUTEVI
REPUBLIKE SRPSKE” Sarajevo, SMJERNICE ZA
PROJEKTOVANJE, GRAĐENJE, ODRŽAVANJE I NADZOR NA
PUTEVIMA Knjiga I: PROJEKTOVANJE Dio 1: PROJEKTOVANJE
PUTEVA Poglavlje 6: PUT I ŽIVOTNA SREDINA ,
Sarajevo/Banja Luka ,2005
J. Paul Guyer, P.E., R.A., Fellow ASCE, Fellow AEI,2009
NIOSH (1978) . Industrial Noise Control Manual (revised edition).
National Institute forOccupational Safety and Health, US
DHEW(NIOSH) Publication No. 79-117, Cincinnati, Ohio.(see website)

31
West, M. & Parkin, P. (1978). Effect of furniture and boundary
conditions on the soundattenuation in a landscaped office. Applied
Acoustics 11, 171-218
https://www.bigrentz.com/blog/how-to-prevent-noise-pollution

32