Oskar Kolberg – wybitny etnograf

Oskar Kolberg, właściwie Henryk Oskar Kolberg, urodził się 22 lutego w Przysusze w rodzinie Juliusza
Kolberga (inżyniera) oraz Karoliny Fryderyki Mercoeur (francuskiej imigrantki). Miał piątkę
rodzeństwa, troję z nich zmarło w młodym wieku. Jego starszy brat Wilhelm był kartografem,
natomiast młodszy, Antoni, został malarzem. Bracia Kolberg uczęszczali do Liceum Warszawskiego,
lecz edukacja Oskara została przerwana przez wybuch powstania listopadowego. Odbywał ją jednak
nie tylko w szkole – prócz tego uczył się gry na pianinie i kompozycji, a później, w latach 1835-1836
studiował teorię muzyki i kompozycję w Berlinie.

Pracował jako nauczyciel muzyki, urzędnik bankowy i kolejowy oraz księgowy, pisał w tym czasie
także utwory muzyczne, m.in. „Król Pasterzy. Opera sielska” z 1860 r. W roku 1861 zrezygnował z
pracy związanej z kolejami – poświęcił się nauce i literaturze.

Zajmował się opracowywaniem haseł w encyklopedii (jest autorem ponad tysiąca, a jednym z
ważniejszych jest „Polski lud” w 21 tomie Encyklopedii Powszechnej), szczególnie jednak
zainteresował się etnografią, w tym muzyką, gwarą i literaturą ludową. Pierwszy raz zanotował
melodie ludowe w 1839, w okolicach Warszawy. Początkowo wydawał je z akompaniamentem na
fortepian, tylko po to, by popularyzować melodie ludowe wśród muzyków amatorskich. Potem
jednak skupił się na dokumentowaniu muzyki ludowej. Odwiedzał polskie wsie, czasem nawet pieszo,
i doświadczał kontaktu z żywą kulturą – spisywał melodie ze słuchu i opisywał towarzyszące im
okoliczności i zwyczaje. Wędrował pieszo do wsi lub zdobywał informacje od przyjezdnych. Dzieło
jego życia - Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy,
pieśni, muzyka i tańce – zaczął tworzyć w roku 1865, po dwudziestu latach doświadczenia w
badaniach terenowych. Kolberg zakładał, że jego praca obejmie wszystkie tereny przedrozbiorowej
Rzeczypospolitej, było to jednak trudne zadanie.

W roku 1868 Oskar Kolberg został członkiem Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Przeniósł się
najpierw do Modlnicy, a następnie do Krakowa, a dzięki wsparciu finansowemu Towarzystwa mógł
kontynuować pracę nad „Ludem…”. Pomieszkiwał w tym czasie skromnie, u znajomych i przyjaciół,
poświęcając się w pełni swojej pracy naukowej. W 1874 roku został przewodniczącym sekcji
etnologicznej Akademii Umiejętności. Jego „Lud…” miał ogromny wpływ na charakter prac
etnograficznych innych badaczy. Prezentował swoje osiągnięcia w wystawach międzynarodowym – w
1878 uczestniczył w wystawie światowej w Paryżu, a w 1880 roku objął patronat naukowy nad
organizacją Wystawy Etnograficznej w Kołomyi.

Henryk Oskar Kolberg zmarł 03.06.1890 roku w Krakowie, został pochowany na Cmentarzu
Rakowickim.