13. Stosunki Polsko - radziecki w latach 1939-41-43.

wtorek, 24 stycznia 2023 08:03

Teamty 13-14 4 Ślusarczyk - stosunki polsko - radziecki 1939 - 45.

Część I: Polityka ZSRR wobec ludności kresowej. Rzeczypospolita - ZSRR 1939 - 1941. Wojna czy pokój? 22 Czerwca 1941 a sprawa Polska.
Ślusarczyk, kumaniecki. Rozdział 1.
Praktycznie od razu po zajęciu ziem zaczęto kampanie wyborczą i "wybory" w
8okresowy podział stosunków RP - ZSRR Zachodniej Białorusi i Zachodniej Ukrainie. Typowe hasła komunistyczne. 30 Września 1939 r. - Władysław Sikorski premierem rządu. Po 22 czerwca 1941 Sikorski poczynił od razu rozmowy o utworzeniu armii polskiej i
1. 1918 18.03.1921r. (traktat Ryski) Rozwiązanie partii politycznych, "wybory" i ogromne zwycięstwo komunistów. - fałszerstwa Rząd na wychodźstwie utrzymywał ciągłość i kontynuację przedwojennej II RP. zorientowaniu się jak wygląda skład osobowy oficerów itd.
2. 18.03.1921r. (traktat Ryski) Locarno 1925 W miarę ziemie zajęte przez Stalina pokrywało się z Linią Curzona btw. Cele: Wykorzystanie sił polskich, opcje:
3. Locarno 1925 traktat o nieagresji 1932 Zach. Ukraina - Lwów - Odbudowa Państwa Polskiego. 1. Sformowanie polskich oddziałów polskich w ZSRR
4. Traktat o nieagresji 1932 Wrzesień 1939
Zach. Białoruś - Białystok Polska jest w wojnie z: 2. Ewakuacja z Rosji w celu wzmocnienia istniejących formacji polskich
5. Wrzesień 1939 22.06.1941 (agresja Niemiec na ZSRR)
02.11.1939r. - włączenie do BSRR i USRR. • Niemcami 3. Przerzucenie na tereny okupowane przez Niemcy w celach dywersyjnych.
6. 22.06.1941 (agresja Niemiec na ZSRR) 25 kwietnia 1943 (zerwanie stosunków Ośrodki polskie (główne) - Wilno, Lwów (W. Wasilewska), Mińsk (J. Berman), Białystok
dyplomatycznych) • ZSRR (de facto) ówczesny premier Sławoj - Składkowski nie wypowiedział
(M. Nowotko). wojny sowietom. ZWZ (potem AK) usiłowały także utworzyć związki konspiracyjne także na ziemiach
7. 25 kwietnia 1943 (zerwanie stosunków dyplomatycznych) 21 lipca 1944 (utworzenie Nadania obywatelstwa radzieckiego. okupowanych przez ZSRR. Z marnym skutkiem.
Francja i Anglia stawały się z nami w kwestii niemieckiej, Sowietom tylko wydali notę,
PKWN)
Zmiany, depolonizacja. Np. uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie---> Iwana Franki. że nie powinni tego Polsce zrobić. (obawiali się potęgi Niemieckiej potęgi, a ZSRR 22 Czerwca dawał nadzieję polskim kołom politycznym po porażce Francji.
8. 21 lipca 1944 (utworzenie PKWN) 16 sierpnia 1945 (umowa o delimitacji
brali pod uwagę jako sojusznika w walce z Hitlerem)
pomiędzy Polską a ZSRR)
3 okresy polityki władz radzieckiej wobec Polaków w latach 39 - 41 (czerwiec). Taki stan relacji utrzymywał się do czerwca 41. Po 22 czerwca ruch konspiracyjny uległ powiększeniu i umasowieniu.
a. Okupacja wojskowa - wrzesień - listopad 39. Była stosunkowo liberalna. Dla Polaków wywiezionych na teren ZSRR była to szansa na poprawienie ich sytuacji, lub
b. Zaostrzony reżim władz. - grudzień 39 - czerwiec 40. Teoria "dwóch wrogów". Jednakże Sikorski musiał mieć inny stosunek do agresora wyrwaniu się z tego komunistycznego kurwidołka.
Umowy radziecko - niemieckie c. Okres stopniowego łagodzenia ostrego kursu - lipiec 40 - czerwiec 41. niemieckiego i radzieckiego.
- Traktat Brzeski 1918 Dalsze wywózki Polaków z terenów byłej II RP i egzekucje.
- Traktat w Rapallo 1922 Polacy zesłani w głąb ZSRR - około 2mln obywateli. Egzekucje i przesiedlenia NKWD po wybuchu wojny niemiecko - radzieckiej.
Koncepcje na powojenny ład. Sikorski chciał aby pozostały w Polsce Galicja
- Traktat Berliński 1926 - Oficerowie i wojskowi wzięci do niewoli na jesieni 1939. - Łuck, Tarnopol, Kijów, Smoleńsk, Charków.
Wschodnia (rodzinne strony) i Wileńszczyzna, reszta była do negocjacji.
- Ribbentrop - Mołotow 23.08.1939r. - Aresztowani, skazani, i nie skazani ale wywiezieni do obozów pracy - Lwów (Brygidki, Zamarstynów.
- Deportowani w latach 40-41 w trybie administracyjnym Rząd ZSRR nie uznał rządu Sikorskiego.
Umowy/rokowania polsko - radzieckie - ogólnie bardzo zawiłe i trudne, wielokrotnie zrywane
- "nowi obywatele radzieccy" zmobilizowani do armii Stalin zajął ziemie mniej więcej zgadzające się z Linią Curzona. Zachód skłaniał się do
zakończone dopiero w 1932r. Traktatem o nieagresji. Później była też w planach umowa
- Osoby skierowane do pracy w głąb ZSRR oparcia powojennej granicy Polski w oparciu o linię etnograficzną.
handlowa.
- Ludność opuszczająca ziemie przed natarciem niemieckim ( z deszczu pod rynnę)
- Żołnierze polscy którzy zbiegli na Litwę i Łotwę ( potem te kraje wchłonął ZSRR) Dla Aliantów sprawa Polska była jedną z wielu, wielu czynników Wojny przeciwko
Polska wedle doktryny Piłsudskiego, że odległość między Berlinem a Moskwą powinna być Przesiedlano klasowo obcych, podejrzanych i niepewnych. Niemcom, nie poświęcano RP tyle uwagi ile rząd sobie tego życzył.
równa. Starał się ją realizować Józef Beck.
4 masowe deportacje Polaków (poza indywidualnymi aresztowaniami i wywózkami)
1. Pierwsza deportacja - Luty 1940. Funkcjonariusze państwowi, Ogromną zmianą sytuacji strategicznej w Europie była porażka Francji w czerwcu
1933 - apogeum pozytywnych relacji na linii II RP - ZSRR samorządowcy, osadnicy rolni z rodzinami. Północne rejony Rosji Europejskiej. 1940r. Wlk. Brytania bardziej focusowała się na polepszeniu relacji z ZSRR, który
Początkowo Hitler popsuł relacje DE - ZSRR. Głównie ze względu na ogromne różnice
220k również był zaskoczony nagłym wzrostem potęgi niemieckiej. Klęska Francji
poglądowe.
2. Druga deportacja - Kwiecień 1940. Zamożni chłopi, oficjaliści dworscy, zniszczyła marzenie Polaków o szybkim pokonaniu wroga. Sikorski był przekonany, że
ludność pasa nadgranicznego, rodziny wojskowych i policjantów, rodziny Francja będzie kluczowa w pokonaniu III Rzeszy i odbudowaniu ładu.
30 Września 1938r. - układ Monachijski - wywraca międzynarodowy ład i względną równowagę wyższych urzędników i ziemian. 320k. Południe ZSRR, Kazachstan.
sił. 3. Trzecia deportacja - czerwiec, lipiec 1940. Uchodźcy z centralnej i zachodniej Były rozmowy już w maju 1940r. Nt. utworzenia polskiej armii złożoną z jeńców
Polski, którzy zbiegli przed Niemcami w 39. 240k wojennych przebywających w ZSRR - 300k ludzi.
Sytuacja międzynarodowa - Maj 1939r. Czechy zjedzone, zaraz Niemcy wciągają Kłajpedę, 4. Czwarta deportacja - czerwiec 1941. Inteligencja zawodowa, wykwalifikowani
wysuwane są wobec Polski żądania włączenia Gdańska do Rzeszy, utworzenie "korytarza". robotnicy, kolejarzy, uchodźcy z zachodu PL z Wileńszczyzny, rodziny Wedle MSZ Polska w pierwszej kolejności miała się uporać z Niemcami, a potem
Sytuacja stawała się coraz bardziej beznadziejna. aresztowanych w drugim roku okupacji. 300k dopiero z okupantem sowieckim.
Zamiar wyniszczenia lub mocne osłabienie żywiołu polskiego.
17 Września 1939 - Sowieci wbijają nam nóż w plecy.
- Tragiczna sytuacja RP, brak działań ofensywnych Francji i Anglii. Podstawą formalną deportacji był tajny rozkaz NKWD z 11.10.1939r. O przeprowadzenie Plany Porozumienia Polsko - Radzieckiego. Rozmowy. Utworzenie armii polskiej w
"Przyczyny" wg ZSRR wejścia wojskiem na teren II RP: ewidencji operacyjnej "elementów kontrrewolucyjnych i wrogich kategorii osób". ZSRR.
• Wewnętrzne bankructwo państwa polskiego "instrukcje o deportacji antyradzieckiego elementu". Uznano: Warunki:
• Utrata ośrodków przemysłowych i kulturalnych. - Przywódców OZN, BBWR, PPS, ND, Legionistów, Strzelców, POW, ZHP. - Uznanie granicy Polskiej z 31.08.1939r.
• Warszawa jako stolica Polski nie istnieje - Policjanci, sędziowie, prokuratorzy, oficerowie wywiadu i kontrwywiadu, urzędnicy - Uwolnienie Polaków wywiezionych na wschód
• Państwo Polskie i rząd przestał istnieć aparatu państwowego, KOP, rodziny ich i zbiegłych. Pracownicy Czerwonego Krzyża.
• Chronią ludność Białoruską i ukraińską (jednoczą) Duchowni, Konflikt na linii Niemcy - Sowieci polskie koła polityczne wyrażali nadzieję, że
- W zasadzie prawie każdy obywatel Polak zamieszkujący tereny zajęte przez Sowiety. przyniesie to zmianę położenie Polski na arenie międzynarodowej. Polskie ziemie były
Działania wojenne na peryferiach zdarzeń. Sprawa polska i stosunki PL-ZSRR się zintensyfikowały.
3 grupy deportowanych
➢ Białoruski ( Michaił Kowalow) - przez Wilno, Grodno, do Białegostoku. 1. Mężczyźni aresztowani do łagrów o zaostrzonym rygorze. Wlk. Brytania była zainteresowana sojuszem z ZSRR bo po czerwcu 1940 była to
➢ Ukraiński (Siemion Timoszenko) - linia Kowel - Włodzimierz Wołyński - Sokal, a potem do 2. "przesiedleńcy specjalnej kategorii". jedyna kontynentalna siła mogąca się przeciwstawić Niemcom.
Sanu. 3. "wolni zesłańcy" Sikorski przewidywał, że Hitler szybko pokona Stalina na wschodzie (scenariusz 1 WŚ)
➢ Łącznie milion żołnierzy około.
117/18 Września - ucieczka Mościckiego, Becka i Rydza Śmigłego do Rumunii ( wstyd ) 230k oficerów i żołnierzy polskich dostała się do niewoli. Po 22 czerwca 1941 Sikorski poczynił od razu rozmowy o utworzeniu armii polskiej i
Brak międzynarodowego uznania statusu wojny między Polską a ZSRR nie dawało zorientowaniu się jak wygląda skład osobowy oficerów itd.
Niejasny komunikat Rydza - Śmigłego - z Sowietami nie walczyć, chyba, że oni będą Polakom statusu jeńców wojennych. W praktyce potraktowano ich jako elementy Wykorzystanie sił polskich, opcje:
walczyć lub nas rozbrajać. (jak można było tak powiedzieć) kontrrewolucyjne. :(((( 1. Sformowanie polskich oddziałów polskich w ZSRR
➢ 19 Września - Wilno upada. 20-21 Września - Grodno, Kowel. Potem Białystok, Brześć, 22 2. Ewakuacja z Rosji w celu wzmocnienia istniejących formacji polskich
Września Lwów. Opór nie był duży, ponieważ nie wiedziano jak się zachować, pojawiało się 3 główne obozy polskich żołnierzy i oficerów. 3. Przerzucenie na tereny okupowane przez Niemcy w celach dywersyjnych.
wiele sprzecznych informacji. 1. Kozielsk (250km południowy wschód od Smoleńska) Pod Kaługą. 4
➢ Część wojska przeszło na litewską granicę, część zdemobilizowano, KOP wałczył pod generałów, 5000 oficerów, połowa z rezerwy (prawnicy, profesorowie, lekarze, ZWZ (potem AK) usiłowały także utworzyć związki konspiracyjne także na ziemiach
dowództwem Wilhelma Orlika - Rückemanna, po 01.10 rozwiązana. 2. Starobielsk (południowy wschód od Charkowa). Okolice Łyman. 8 generałów, okupowanych przez ZSRR. Z marnym skutkiem.
➢ W Grodnie były walki. 4000 oficerów, połowa z Lwowa.
➢ Zastrzelono od razu generała Olszyna - Wilczyński. 3. Ostaszków (między Pskowem a Twerem). 6500 osób, oficerowie, agenci, Egzekucje i przesiedlenia NKWD po wybuchu wojny niemiecko - radzieckiej.
➢ Kleeberg walczył na Lubelszczyźnie. Pułki Andersa dostały się do niewoli (chcieli uciec na żandarmeria, KOP, policja, straż więzienna, duchowni itd. - Łuck, Tarnopol, Kijów, Smoleńsk, Charków.
Rumunię, ale klapa) Ankieta gdzie chcą się udać w razie rozwiązania obozu. - Lwów (Brygidki, Zamarstynów. )
➢ Władysław Langner - dowódca obrony Lwowa. Atakowany przez Niemców i potem przez 1. Z Kozielska na stację Gniezdowo (10km od Smoleńska) i w lesie Katyńskim
Sowietów oddał je Sowietom, zastrzegł sobie prawo do swobodnego przejścia wojska do zamordowano. Odkryto w 43 przez Niemców.
Rumunii, Sowieci nie dotrzymali słowa - zesłanie. 2. Miejsc gdzie zamordowano oficerów ze Starobielska i Ostaszkowa nie są znane,
➢ Nie przestrzegano także konwencji genewskiej o jeńcach. są tylko podejrzenia.
➢ Rozstrzeliwano oficerów, cywilów itd. Np. Mokrany na Polesiu - zamordowano 30 W Kwietniu 1940r. Nagle urwała się korespondencja między jeńcami a ich rodzinami.
oficerów. Grodno, Augustów, Polesie. Dochodziły tylko listy do 21 Czerwca 41r. Przeniesionych do Griazowca.
➢ STRATY; Ci którzy przeżyli do układu Sikorski - Majski uzyskali amnestię.
▪ Radzieckie - 3k zabitych, 7k rannych. Dużo sprzętu Sprawa nigdy nie miała ujrzeć światła dziennego.
▪ Polskie - 20-30k zabitych, 250k niewola.
➢ 22 Września - wspólna defilada ruskich i Niemców w Brześciu. Kontaktowano się z np. Bartlem, sondowali możliwość opinii działaczy nt. współpracy w
➢ 28 Września - traktat radziecko - niemiecki o granicach i przyjaźni. razie agresji niemieckiej.
➢ Polska nie podpisała kapitulacji. Walczyła dalej o ocalenie zagrożonego społeczeństwa i Od jesieni 40r. polska kultura powoli wracała.
narodu polskiego oraz ostateczne zwycięstwo

Pogwałcenie paktów:
- Traktat Ryski (18.03.1921)
- Pakt Briand - Kellogg 1928
- Protokół Litwinowa 1929
- Polsko radziecki pakt o nieagresji z 25.07.1932, przedłużony do końca 1945.
- Konwencja o definicji napastnika z 03.07.1933, zaproponowana definicja przez
sowieckiego dyplomatę.
- Pakt Ligi Narodów 1919 (ZSRS dołączyło w 1934) Sikorski - Majski. Geneza, postanowienia, konsekwencje.
- RP - ZSRS deklaracja o wzajemnych stosunkach (26.11.1938)
Kwestia dlaczego Polska nie ogłosiła stanu wojny z Sowietami. Wypowiadając wojnę, w 30 Lipca 1941r. - układ Sikorski - Majski.
świetle prawa międzynarodowego Polska i rząd Polski stawia się w lepszej pozycji, bowiem
nie może nie istnieć państwo poprzednio międzynarodowo uznawane, które ogłosiło stan Wielka Brytania - "każdy kto walczy przeciwko Hitlerowi automatycznie staję się naszym
wojny z sąsiadem z powodu jego agresji. sojusznikiem" - Churchill. Liczono na odsunięcie uwagi Niemiec od zachodu i umożliwi to
desant i ofensywę.
ZSRR zareagował powściągliwie na tą notę pokazując niezależną pozycję Związku
Radzieckiego. (Potem dało mu to dużo w rozmowach z Anglosasami nt. ładu powojennego)

12 Lipca - 1941 - układ brytyjsko - radziecki o wzajemnych zobowiązaniach wobec Niemiec.

a. Pomagają sobie nawzajem w pokonaniu Niemiec.
b. W toku wojny nie zawierają traktatów pokoju, rokowań, rozejmu inaczej jak za
wspólną zgodą.
18 Lipca 1941 - układ radziecko -czechosłowacki o wzajemnej pomocy.

23 Czerwca 1941 - przemówienie Sikorskiego przez radio BBC. (warunki porozumienia polsko -
radzieckiego). Oferta podjęcia współpracy.

3 Lipca 1941 - depesza Mołotowa do Majskiego z instrukcją o stanowisku rządu nt. odbudowy
państw narodowych Polski, Czechosłowacji, Jugosławii i traktaty. ZSRR uznaje prawa do
odzyskania niepodległości i umożliwi utworzenie komitetów narodowych, organizowanie
narodowych sił zbrojnych pod dowództwem radzieckim.
"odbudowa niezawisłego państwa polskiego w etnograficznych granicach Polski, włączając
niektóre miasta i okręgi włączone do ZSRR."

Sowieci mówili o 20k polskich jeńcach - było ich 300k

Wielka Brytania jako korespondent między stroną radziecką a Polską.

MSZ Wlk. Brytanii - Anthony Eden.

Warunki Sikorskiego do podjęcia rozmów z Sowietami:

- Uznanie przez Sowietów wszystkich traktów, umów z Niemcami zawarte w sierpniu i
wrześniu 39 za nieważne.
- Przywrócenie ambasady polskiej w Moskwie
- Zwolnienie jeńców wojennych, politycznych i zesłańców w głąb Rosji. Z wojskowych
utworzyć armię, która podlega polskiemu dowództwu sił zbrojnych w Londynie.

1 Rozmowy Sikorski - Majski. Z udziałem Zaleskiego (MSZ) i podsekretarza stanu Foreign

Office. - 5 lipca 1941. oczywiście największą kwestią sporną były granice.
Zaproponowano aby na razie odłożyć tą kwestie, bo pokonanie III Rzeszy jest najważniejsze.

1. Dyskusja na plan boczny. Rosjanie wypowiadają Niemcom traktaty z sierpnia i września

39.
2. Wznowione stosunki i Polski ambasador w Moskwie będzie mianowany.
3. Utworzona Polska armia, jeśli będzie trzeba może być przeniesiona.
4. Polscy jeńcy wojenni i polityczni zostają zwolnieni.
Te punkty stały się podstawą 4 artykułów i protokołu dodatkowego układu z 30 lipca 1941.

2 rozmowy Sikorski - Majski. Z udziałem Zaleskiego. 11 lipca 1941. zgoda sowietów na

nawiązanie stosunków dyplomatycznych z rządem polskim w Londynie, na utworzenie armii
polskiej (pod ogólnym kierownictwem naczelnego dowództwa ZSRR), Majski uznał także
umowy dotyczące polski w 39 za nieważne. Polska dodała jeszcze - zwrot polskiego mienia i
zwolnienie wszystkich aresztowanych i internowanych OBYWATELI polskich.

Rozmowy się przedłużały więc Wielka Brytania podjęła się mediacji. Churchill chciał jak
najszybciej podpisania umowy. Tym bardziej ze 12 lipca podpisała Czechosłowacja, 18 lipca
Jugosławia.

Foreign office przekonywał Sikorskiego do bardziej ogólnych założeń traktatu ( np. brak mowy
o konkretnym ustaleniu granicy). 25 lipca - dymisja Zaleskiego (MSZ) i Sosnkowskiego
(Minister Stanu), Seydy ( MS).

Układ zawarto bardziej pod Sowietów niż Polaków Wpływ brytyjski był ogromny, przeważył
odmowę Prezydenta, ministrów.

30 LIPCA 1941r. - UKŁAD SIKORSKI - MAJSKI .

Rząd Rzeczypospolitej Polskiej i rząd Związku Socjalistycznych Republik Rad zawarły niniejszy
układ i postanawiają, co następuje:

• Art. 1
Rząd Związku Socjalistycznych Republik Rad uznaje, ze traktaty sowiecko-niemieckie z 1939
roku, dotyczące zmian terytorialnych w Polsce, utraciły swoją moc. Rząd Rzeczypospolitej
Polskiej oświadcza, ze Polska nie jest związana z jakimkolwiek trzecim państwem żadnym
układem zwróconym przeciwko Związkowi Socjalistycznych Republik Rad.
• Art. 2
Stosunki dyplomatyczne między obu rządami będą przywrócone po podpisaniu niniejszego
układu i nastąpi niezwłocznie wymiana ambasadorów.
• Art. 3
Oba rządy zobowiązują się wzajemnie do udzielenia sobie wszelkiego rodzaju pomocy i
poparcia w obecnej wojnie przeciwko hitlerowskim Niemcom.
• Art. 4
Rząd Związku Socjalistycznych Republik Rad oświadcza swą zgodę na tworzenie na terytorium
Związku Socjalistycznych Republik Rad Armii Polskiej, której dowódca będzie mianowany
przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej w porozumieniu z rządem Związku Socjalistycznych
Republik Rad. Armia Polska na terytorium Związku Socjalistycznych Republik rad będzie
podlegać w sprawach operacyjnych Naczelnemu Dowództwu Związku Socjalistycznych
Republik Rad, w skład którego będzie się znajdować przedstawiciel Armii Polskiej. Wszystkie
szczegóły dotyczące organizacji dowództwa i użycia Armii będą ustalone dalszym układem.
• Art. 5
Układ niniejszy wchodzi w życie natychmiast po jego podpisaniu i nie podlega ratyfikacji.
Układ niniejszy sporządzony jest w dwóch egzemplarzach, każdy w języku polskim i rosyjskim.
Oba teksty mają jednakową moc.
Do układu zostały dołączone dwa tajne protokoły o następującej treści:
• Protokół I.
1. Różne roszczenia o charakterze tak publicznym, jak prywatnym będą rozpatrywane w
dalszych rokowaniach między obu rządami.
2. Protokół niniejszy wchodzi w życie równocześnie z układem z 30 lipca 1941 roku.
• Protokół II.
1. Z chwilą przywrócenia stosunków dyplomatycznych rząd Związku Socjalistycznych Republik
Rad udzieli amnestii wszystkim obywatelom polskim, którzy są obecnie pozbawieni swobody
na terytorium Związku Socjalistycznych Republik Rad bądź jako jeńcy wojenni, bądź z innych
odpowiednich powodów.
2. Protokół niniejszy wchodzi w życie równocześnie z układem z 30 lipca 1941 roku.

Doraźnie układ ten był potrzebny i korzystny dla Polaków

- Szerszy manewr w polityce, nie oglądając się wyłącznie na Anglosasów.
- Dowód realizmu politycznego Sikorskiego.
- Poprawa sytuacji kilkuset tysiącom Polaków w ZSRR.
- Szansa na przełamanie wspólnych dawnych i nowych pretensji, żalów i kompleksów poprzez
walkę ze Szwabem.

W zwycięstwie radzieckim widziano szansę na odzyskanie wolności przez Polskę spod

hitlerowskiej okupacji. Popierano zazwyczaj sam fakt zawarcia umowy, nie jego treść
polityczną. Panowała nieufność wobec ZSRR.

Grot Rowecki donosił, że zawarcie umowy w kraju przyjęto przychylnie ( zwłaszcza kwestia
wojska i jeńców). Układ był rozumiany jako konieczność wojenna. Zastrzeżenia budziła treść
polityczna układu. Wierzono jednak ze o przyszłości stosunków polsko - radzieckich zadecyduje
realny układ sił (zadecydował, brutalnie dla nas).

Jak reagowały inne ugrupowania na Układ Sikorski - Majski?

• Stronnictwo ludowe i pracy - wypowiedziały się za układem.
• Stronnictwo narodowe - aprobata bez komentarzy
• PPS - wolność, równość, Niepodległość - godził się.
• Sanacja - wypowiedzi negatywne.
Układ pogłębił wewnętrznie środowiska emigracyjne.

Układ znalazł zrozumienie i poparcie wśród komunistów.

Najnowsza historia polityczna Polski Strona 1