Aralin 3

Arkitektura
Pambungad:
Ang arkitektura ay isang makaagham at makasining na
pagdidisenyo at pagtatayo ng isang gusali.

Ang paksang tatalakayin sa araling ito ay nakatuon o

nakapokus sa pagsusuri, pagkilatis at pagkilala sa ilang
natatanging arkitektura ng iba’t ibang kabihasnan at
pamayanan mula sa nakalipas para maunawaan ang
kasalukuyang istruktura sa ating lipunan at tahanan.
 Ehipto:
Tinatayang nagsimula ang arkitekturang Ehipsiyano bago
sumapit ang taong 3000 B.C. hanggang sa panahon ni
Claudius Ptolemy (Romanong astrologo, astronomo, at
matematisyan na nanirahan sa Ehipto.
Gamit: gusali, dambana, libingan (pyramid), at palasyo
Karaniwang materyales:
Lumang Kaharian: bloke ng batong apog (limestone), at
bloke ng granito
Gitnang Kaharian (2055-1650 BC): batong apog
 Ehipto:
Makabagong Kaharian (1600-1100 BC): batong-bundok
Proseso: Principle of balance (malalim ang lupang
kinababaonan ng poste); Perpendicular (para maging
balanse ang tayo ng gusali)
 Piramid
Nagplano at nagtayo lamang ng mga libingan nang
magkaroon ng mga “Paraon” (makapangyarihang pinuno
ng Ehipto).
Ang salitang Paraon sa wikang Griyego ay “malaking
bahay”. Tumutukoy sa “kadakilaan ng isang sambahayan”.
Ang laki at ganda ng dekorasyon ng mga libingan ay
depende sa haba ng panahong ginugol ng paraon sa
pamumuno.
Itinayo ang mga piramid upang magsilbing proteksyon sa
mga bangkay at labi ng mga naging hari ng Ehipto.
 Piramid
Bawat piramid ay may templo, lugar na pagtitipunan, at
kapilya (kung saan isinasagawa ang rito ng pagpanaw).
Necropolis o lungsod ng mga patay ang tawag sa mga
libingan ng mga yumaong pinuno (mataas na angkan,
punong opisyal, prominenteng tao)
Apat na lugar kung saan matatagpuan ang mga pyramid:
Giza, Sakkara, Dashur, at Meidum.
Mga dakilang piramid ng Giza
Pyramid of
Khufu
The Great
Pyramid
c. 2600 BC
481 feet
Pyramid of
Khafre
Pharaoh
Khafre
c. 2520 BC
471 feet
Pyramid of
Menkaure

Pharaoh
Menkaure
c. 2490 BC
213 feet
Pyramid of
Sakkara
Step Pyramid of
Djoser/Zoser
c. 2620 BC
204 ft. (62 m)
Mga Piramid ng Dashur
 Maidum
Pyramid
Pharaoh Snefru
c. 2600 BC
306 ft. (92 m)
 Templo
Naniwala ang sinaunang mga Ehipsiyano na ang templo ay tahanan
ng mga diyos at diyosa, kung saan ang bawat dambana ay
nakatalaga at sa dakong banal lamang dapat sambahin ng mga
pari at paraon.

Labindalawang templo sa Ehipto: Abu Simbel, Abydos, Dendera, Deir

El-Bahri, Esna, Edfu, Karnak, Kon Ombo, Luxor, at Ramasseum.
 Templo
Ang Templo ni Isis ay matatagpuan sa isla
ng Philae na nasa gitna ng Ilog Nilo, timog
ng Aswan, Egypt.
Si Isis ang diyosa ng pertilidad at pagiging
ina (motherhood).
Si Isis ay nagtataglay ng kakayahang
mahikal at kumakatawan sa anyong-tao
gayong lagi itong inilalarawan na putong
ng sungay ng baka.
Ang Templo Kabilang sa mga makikita sa Templo ng Isis
ni Isis ay ang mga sumusunod:
 Island of
Philae
The center of
the cult of the
goddess Isis
was in the 4th
century BC.
Nile River,
Aswan, Egypt
Templo ni
Isis
Philae
500-164 BC
Kiosko ni
Trajano

Trajan's
Kiosk or
Pavilion
Templo nina
Hathor at
Horus
Colonnades
of Tiberius
Maringal na
pasukan ni
Tiberio
 Gate of
Diocletian
Daanan ni
Dioclesiano
Temple of
Augustus
Templo ni
Augusto
 Templo ni
Rameses II
(Abu Simbel)
1250 BC
dedicated to Ptah
(creator God of
Memphis), Amun-
Re (great god of
Thebes) & Re-
Harakhte (sun
god of Heliopolis)
Dakilang
Templo ng
Abydos
Pharaoh Seti I
1306-1290 BC
 Templo ng
Dendera
dedicated to
Hathor (goddess
of the sky, love,
beauty, joy,
motherhood,
foreign lands,
mining, music,
fertility)
 Templo ng
Deir El-Bahri
Funerary Temple
of Queen
Hatshepsut
 Templo ng
Esna
Dedicated to the
God Khnum (God
of the Nile)
 Templo ng
Edfu
Temple of Horus,
Hathor, and
Harsomtus
237-57 BC
 Templo ng
Karnak
Cult temple
dedicated to Amun
(king of the gods,
the god of the wind),
Mut (Egyptian
mother goddess
and lady of heaven)
and Khonsu (god of
the moon)
2055 BC
 Templo ng
Kom Ombo
Dedicated to
Sobek (God of the
Nile, army, fertility,
crocodiles) and
Horus (falcon
headed god; God
of the sun, sky,
and kingship)
 Templo ng
Luxor
Southern sanctuary
dedicated to Amun
(creator God), Mut
(goddess of war), &
Khons (moon god)
1400 BC
Templo ng
Ramesseum

Memorial temple
of Pharaoh
Ramesses II

Luxor, Egypt
 Mastaba
Mastaba ang tawag sa pagkayari ng libingan sa ibabaw ng lupa.

Bangko (Bench) ang ibig sabihin ng salitang mastaba sa wikang

Arabik.

Ang naturang libingan ay itinayo sa pamamagitan ng tisa na gawa

sa putik at pinatuyo sa init ng araw. Kinalaunan ay marmol at adobe
sa dingding at patag na bubungan.

Rektanggulo ang tipikal na yari ng mastaba

Ang Mastaba din ay nagsilbing kapilyang burulan ng patay ng

matataas na angkan.
 Gresya
Minoan ang tawag sa mga katutubo ng sinaunang Gresya
noong panahong 3000-1100 BC.

Nahahati ang arkitekturang Griyego sa ilang panahon:

Geometriko (900-700 BC)
Arkayko (600-480 BC)
Klasiko (480-400 BC)
Helenistiko (323-30 BC)
 Materyales
Gawa sa tisa (yari sa putik at graba o eskombro)

Sinaunang bahay: Pabilog ang bubungan at korteng

sapatos; Kinalaunan ay rektanggulo na may dalawang
haligi (column) sa pasukan. Bubong ay patag (putik at
graba)

Templo: Marmol at batong-apog; Rektanggulo ang istilo,

mababang hagdan at may lugar sa pagdiriwang
 Templo
Templong maliliit: may dalawang pasukang may beranda
o portiko sa gawing harapan
Portiko (portico) – espasyong nasa harap ng gusali na
merong bubong (canopy) o balkonahe.
Tatlong Istilo at Disenyo ng Haligi
 Mga Bahagi ng Haligi
Bawat kolumna ay binubuo ng tatlong (3) bahagi:
1. Sumbrero (capital)
2. Katawan (shaft)
3. Patungan (base
 Palasyo
Malaki, maluwag, may limang palapag ang palasyong
Griyego

Pasikut-sikot (maze) ang mga daanan, lagusan, at pasilyo

Nakatayo sa pinakamataas na lambak at tanaw ang

malawak na karagatan

Walang pader bilang depensa

Yari sa bato (o tipak ng bato), at tisa

 Templo
Ang templo ang nagsisilbing tahanan ng mga diyos at
diyosa na nagpoprotekta sa pamayanan

Kalimitan nasa pinakasentro o gitna ng temple nakaluklok

(nakatayo o nakaupo) ang diyos o diyosa na itinalagang
patron o lugar na dakong banal (holy of holies).

Rebulto: Yari sa kahoy; bato at hinulmang tanso

 Parthenon
Athens, Greece (447 BC)

Tanda ng kapangyarihan, tagumpay, pag-unlad, at

impluwensya ng Athens (makapangyarihang Imperyo,
punong-lungsod at panginoon ng ibang estadong sakop
ng Gresya)

Estraktura: Rektanggulo ang plano, mababang hagdan at

labimpito (17) ang kolumna sa palibot

Pinakamalaking silid (naos) sa nakatalagang diyos;

Pinakamaliit na silid (ophistomodos) ang ingatang-yaman
(treasury)
Parthenon
Built as a
temple to
Athena, the
Greek goddess
of wisdom

5th century BC
 MAYA
Mula sa gitna at katimugang Mexico

Umunlad ang sining at kultura sa pagitan ng mga AD 4-8

siglo

Tanyag sa pagtatayo ng mga bahagdang pyramid

Sa pinakatuktok ng dambana matatagpuan ang luklukan

ng diyos

Chichen Itza, Tikal, Uxmal: Mga lungsod na sentro ng

relihiyon, komersiyo, at pamahalaan
Chichen Itza

Valladolid,
Mexico
 Tikal
ti ak'al

Tikal,
Guatemala
Uxmal
600 AD

Yukutan
Peninsula,
Mexico
 Pangunahing Materyales
Gusali at pyramid: Batong-apog

Pinakatuktok ng templo: Kugon

Batangan: Kahoy na sedro (cedar)

Karaniwang bahay: kahoy (haligi), adobe, at kogon

(bubong)
Pangunahing Materyales
1. Entabladong panseremonya
2. Mga palasyo
3. Mga piramid at templo
4. Mga obserbatoryo
 Templo at Libangan
Ang libingan ay inilalagay sa ilalim ng templo

Para sa karangalan ng kanilang diyos na pinaniniwalaan

Malaki ang mga bakuran ng templo

Bawat hagdanan ng templo ay may siyamnapu’t isang (91)

baitang; 364 ang kabuuang baitang mula silangan,
kanluran, timog, at hilaga (at kabuuang bilang ng araw sa
buong taon.

Siyam (9) na bahagdang beranda sa bawat panig ng

piramid
Xunantunich
"Stone Woman"

Belize, Central
America
Governor's
Palace
8th ot 9th
Century AD

Yucatan,
Peninsula,
Mexico
El Castillo
Temple of
Kukulkan
(Maya
feathered
serpent deity)
 El Caracol
(Observatory)
"The Snail"
1050

Chichen Itza,
Mexico
 Roma
Nagsimula ang sinaunang sining-Romano sa Republica ng
Roma noong 509 B.C.

Ang sining-Romano ay nahahati sa dalawa: Sining ng

Republica at Sining ng Imperyo

Istilong EKLEKTIKO (Kuha doon at gaya dito at

pinagsasama-samahin)

Subjects: emperador, senador, mayayaman, sundalo,

taumbayan, magbubukid, at alipin (alaala o regalo)
Kasangkapan at karaniwang gamit
Malalaki at matitibay na bato sa tibagan

Troso

Putik (niluto at pinatigas)

Batong-apog

Tumigas na lava ng bulkan

Tisa

Marmol
 Plano ng Lungsod
Rektanggulo ng plano ng lungsodng Roma
Pangunahing pasukan at labasan: Cardo (hilaga-timog) at
Decumanus (silangan-kanluran)
Foro Romano (pampublikong tagpuan at tambayan)
Basilica (dalawang palapag na gusali para sa hukuman at
kalakalan)
Foro Romano
Political,
economic, and
social center of
the Roman
Empire

500 BC
 Capitolium: Pangunahing templo sa
lungsod ng Roma
Pinagsamang Ionic at Corinthian ang
mga haligi

Templong
Romano
 Tanghalan at Ampiteatro
TANGHALAN: Semi-sirkulo ang plano at matatagpuan
sa mga pusodng lungsod
AMPITEATRO (dalawang tanghalang magkasama):
Habilog (elliptical) o dalawang pinagsamang
teatro/tanghalan na ang gitna ang nagsisilbing
arena
 Roman
Theater
1st century BC
Orange, France
Colosseum
Flavian
Ampitheater
70-82 AD
Rome
 Paliguang Bayan
Paliguang bayan (thermae)

Silid-bihisan
Mainit na singaw (caldaria)
Maligamgam na tubig (tepidaria)
Palamigan sa tag-init (frigidaria)
Bulwagan o silid-pang ehersisyo (palaestra)
 Baths of
Caracalla
212-216 AD
(1600bathers)
Marble
Rome
 Roman
Bath
discovered in
1755
Bath City,
southern
England
 Tahanang Romano
Domus Romana
Rektanggulo ang plano
Cubiculum (silid-tulugan)
Triclinium (silid-kainan
Alae (maliliit na espasyong pasukan patungo sa
bulwagan)
Porticus (balkonahe na napapalibutan ng mga kolumna)
Exedra (semi-sirkulong upuang mababa na nasa tabi ng
silid-kainan)
Tablinum (silid-tanggapan)
 Tahanang Romano
Domus Romana
Peristylium (bakuran sa loob ng tahanan)
Cella/e (silid ng mga katulong)
Culina (kusina)
Andron (silid para sa mga lalaki)
Impluvium (imbakan ng tubig ulan)
Fauces (daanan mula sa labas ng bahay patungo sa
bulwagan at bakuran)
Ostium (makipot na daanan)
Lalarium (dambana ng diyos o diyosa)
 Mansiyon at Palasyo
MANSIYON: Umuukupa ng malawak na lupain, merong
taniman, ilog at sapa, dambana, pahingahan at bukal
PALASYO: Malawak ang mga bulwagan at espasyo para sa
mga panauhin at kainang pampubliko, maraming bukal,
malawak ang hardin na may palaruan at tanghalan
Mansiyon ni
Adriano
118 – 134 AD
Villa Hadriana
Tivoli, Rome
 Domus
Augustana
81 – 92 AD
Emperor
Domitian
Palatine Hill
 Libingang Romano
Puntod, Libingan, Mausoleong Romano: matatagpuan sa
labas ng lungsod at karaniwang nasa gilid ng daan
Hindi pare-pareho ang istilo ng mga libingan ng mga
patay batay sa personalidad o kalagayan sa buhay
Mausuleo o pyramid (makapangyarihan at mayayaman)
Columbaria (sama-sama at iisang libingan ng mga
mahihirap at alipin na pinaglalagyan ng mga abo)
 Hadrian
Mausoleum
Castel Sant’
Angelo
135-139 AD
Parco Adriano,
Rome, Italy
Gaius Cestius
Pyramid
15 BC
Rome, Italy
 Tomb of
Marcus
Virgilius
Eurysaces
50-20 BC
Rome, Italy
 Roman
Columbaria
1st to 2nd
century BC
 Byzantino
Ang pagkakaroon ng sining at arkitekturang Byzantino ay
bunsod ng pangangailangan ng simbahang “Orthodox” sa
Silangan.

527-565 AD: Ang tagumpay at pamamayagpag ng sining

at arkitekturang Byzantino ay naganap sa ilalim ng
pamumuno ni Emperador Justiniano, arkitekto at
tagapagtangkilik ng sining.
 Hagia
Sophia
Church of the
Holy Wisdom
Byzantine
Emperor
Justinian I
532 AD
Istanbul, Turkey
 Hagia
Sophia
Church of the
Holy Wisdom
1453-1931
Imperial
Mosque
(Ayasofya)
1935 (Museum)
Istanbul, Turkey
 Tsino
Merong dalawang uri ng tirahan o tahanan ang sinaunang
Tsino: pugad at lungga
Dinastiyang Zhou (1066-771 BC): panahong umunlad ang
arkitektura; bubungan (tisa); dingding (plaster,
pinaghalong lupa, apog at buhangin)
Bahay na
Pugad
Ancient Cliff
House
(Guyaju)
Bahay ng
Lungga
Tulou
(earthen
building)
Kuwadrado o
pabilog
Nanjing, China
 Arkitekturang Tsino
Nagsilbing simbolo ng kapangyarihan at mayayaman
221 BC: Winakasan ni Emperador Qinshihuang ang
karangyaan at kabonggahan sa larangan ng arkitektura;
Naitayo ang “Great Wall ng Tsina” at hukbong Terracotta sa
Xi’an Province.
Tang Dynasty (618-907 AD): maningning, maunlad,
makapangyarihan, at maimpluwensya sa larangan ng
sining, panulat, at arkitektura
Great Wall
of China

206 BC
Ju-yong-guan
, China
 Arkitekturang Tsino
Planong REKTANGGULO: bahay, mansion, monasteryo,
palasyo, at lungsod
 Forbidden City
Pinakamalaking palasyo sa mundo (74 ektarya)
UNESCO
Rektanggulo ang plano
World
Heritage Pader (10 meters); Kanal (6 meters) 9,999 silid
Site, 1987 Materyales: troso, bato, semento, tisa

Beijing, Dilaw: kulay na nangibabawa sa buong palasyo

China Nanirahan: 14 emperador ng Dinastiyang Ming at
10 emperador ng Dinastiyang Qing
Limang siglong imperyo ang Gu Gong
Forbidden
City
c. 1406 – 1420
Ming Emperor
Zhu Di
Beijing,
China
 islamiko
Ang sining at arkitekturang Islamiko ay pinagsama-samang
istilo mula sa sining at arkitekturang Romano, Kristiyano, at
Byzantino.
Lumikha ang mga Muslim ng arkitekturang pangrelihiyon:
Mosque (masjid/dalanginan ng mga mananampalataya)
at Madresah (paaralang pangrelihiyon).
Materyales: plaster, kahoy, marmol, tisa, at baldosa (tile)
Lahat ng arkitekturang Islamiko ay merong palamuti.
Dome of the
Rock
c. 687 – 691
Jerusalem,
Israel
Inside of the Dome
 Arkitekturang Tsino
Arabic, Qubbat al-Sakhra
Ipinatayo ni Caliph Abd al-Malik
Palatandaang lugar, ayon sa tradisyong Islam, kung saan
umakyat sa langit si Propeta Muhamed para tanggapin
ang mga utos ng Diyos
Caliph (Muslim ruler): a title taken by Islamic rulers such as
the Turkish sultans that assert religious authority to rule,
derived from that of Muhammad
Thank
You!