1. Czym jest fraktal?

Fraktal to figura, którą cechuje m.in. samopodobieństwo, czyli fragmenty tej figury
sąpodobne do całości. Pierwsze znane opisy takich figur pochodzą z XIX wieku, choć
wówczas nie używano jeszcze pojęcia fraktal.
2. Historia fraktali
Pojęcie fraktala zostało wprowadzone do matematyki przez Benoît Mandelbrota w latach 70.
XX wieku. Odkryty przez niego zbiór Mandelbrota nie był jednak pierwszym przykładem
fraktala. Szczególnymi fraktalami – nie nazywając ich po imieniu – zajmowali się Georg Cantor,
Giuseppe Peano, Wacław Sierpiński, Paul Lévy, a także Donald Knuth. Szczególny wkład w
rozwój geometrycznej teorii miary wniósł Abraham Bezikowicz, który skonstruował również
wiele konkretnych fraktali o paradoksalnych własnościach.
3. Jakie są cechy fraktala?
Ze względu na olbrzymią różnorodność przykładów matematycy obecnie unikają podawania
ścisłej definicji i proponują określać fraktal jako zbiór, który posiada wszystkie poniższe
charakterystyki albo przynajmniej ich większość:

• ma nietrywialną strukturę w każdej skali,

• struktura ta nie daje się łatwo opisać w języku tradycyjnej geometrii euklidesowej,
• jest samopodobny, jeśli nie w sensie dokładnym, to przybliżonym lub stochastycznym
(losowym),
• ma względnie prostą definicję rekurencyjną,
• ma naturalny („poszarpany”, „kłębiasty” itp.) wygląd.

4. Twórca pojęcia fraktala - Benoît Mandelbrot

Benoît B. Mandelbrot (ur. 20 listopada 1924 w Warszawie, zm. 14 października 2010 w
Cambridge, Massachusetts) – francuski i amerykański matematyk pochodzenia polsko-
żydowskiego. Zajmował się szerokim zakresem problemów matematycznych, znany jest
przede wszystkim jako ojciec geometrii fraktalnej, opisał zbiór Mandelbrota oraz wymyślił
samo słowo „fraktal”.

5. Skąd wzięło się słowo fraktal?

Słowo fraktal (ang. fractal) pochodzi z łaciny od słowa "fractus", które oznacza złamany.
Zostało ono wprowadzone przez Mandelbrota, który tłumaczy, że powinno się przez nie
rozumieć nieregularność, "fragmentowość" fraktali, a także konieczność "złamania" ich w celu
uzyskania powyższej nieregularności.

Benoit Mandelbrot twierdzi, że fraktalem jest wszystko. Nie jest to typowa, ścisła
matematyczna definicja, ale jednak wyrażona przez wybitnego matematyka, więc musi mieć
jakieś podstawy. Oglądając każdy obiekt (fizyczny, materialny) w pewnym momencie
zauważamy, że ma ona strukturę fraktalną. Wszystko zależy od skali w jakiej dany obiekt
oglądamy, a w przypadku obiektów matematycznych także od przybliżenia

6. Zbiór Cantora
Zbiór Cantora jest podzbiorem odcinka jednostkowego (od dlugości 1), który można opisać w
następujący sposób:

→ Zbiór Cantora stopnia 0 to odcinek jednostkowy,

→ Zbiór Cantora stopnia 1 otrzymujemy z odcinka jednostkowego: dzilimy go na trzy
równe części i wycinamy środkową z nich,
→ Zbiór Cantora wyższego stopnia tworzymy ze zbioru Carnota stopnia o jeden
mniejszego: dzielimy każdy jego odcinek na trzy równe części i odcinamy środkowe.

Zbiory Cantora od 0 do 3 stopnia.

7. Płatek Kocha

Krzywa Kocha jest fraktalem, który można opisać następująco:

→ Krzywa Kocha stopnia 0 to odcinek określonej długości,

→ Krzywą Kocha stopnia 1 otrzymujemy z odcinka bazowego: dzielimy go na trzy równe cześci i
zastępujemy środkową cześć fragmentem trójkąta równobocznego o długości boku takiej jak
usuwana część odcinka – zostawiamy dwa boki trójkąta,
→ Krzywą Kocha wyższego stopnia tworzymy z krzywej Kocha stopnia o jeden mniejszego:
dzielimy każdy jej odcinek na trzy równe cześci i zastępujemy środkową część fragmentem
trójkąta równobocznego.

Krzywe Kocha stopni 0, 1 i 2.

 8. Dywan Sierpińskiego

Dywan Sierpińskiego to podzbiór pewnych punktów (x, y) jednostkowego kwadratu,

gdzie x,y ∈ [0;1]. Można go opisać w następujący sposób:

→ Dywan Sierpińskiego 0 stopnia to kwadrat o długości boku 1,

→ Dywan Sierpińskiego stopnia 1 otrzymujemy w następujący sposób: dzielimy kwadrat
jednostkowy ma dziewięć identycznych kwadratów i usuwamy środkowy kwadrat,
→ Dywan Sierpińskiego wyższego stopnia tworzymy z dywanu Sierpińskiego stopnia o jeden
mniejszego: dzielimy każdy kwadrat na dziewięć identycznych kwadratów i usuwamy
środkowy.

Dywany Sierpińskiego stopni 0, 1, 2,3 i 4.

9. Zastosowanie fraktali:
• [informatyka] – Grafika komputerowa,
• generowanie sztucznych krajobrazów i roślin,
• [biologia] - Zastosowanie do klasyfikacji roślin (wymiary fraktalne liści),
• [informatyka] - Zastosowania w analizie tekstur, dekompozycja obrazu na podstawie
lokalnego wymiaru fraktalnego, Kompresja fraktalna obrazu (znajdowanie IFS dla zadanego
prototypu),
• [psychologia] – Generowanie obrazów nie powodujących żadnych skojarzeń,
• Opis procesów chaotycznych zachodzących w układach dynamicznych,
• Przetwarzanie i kodowanie obrazów cyfrowych,
• Modelowanie tworów naturalnych dla celów realistycznej grafiki komputerowej,
• Badanie struktury łańcuchów DNA,
• Badanie samopodobnych struktur harmonicznych występujących w muzyce.

10. Fraktale w przyrodzie:

W naturze rzadko spotykamy obiekty o regularnych kształtach, ale w wielu łatwo wskazać cechę
samopodobieństwa. Niektóre struktury fraktalne można dostrzec gołym okiem, inne zauważymy
dopiero na zdjęciach wykonanych z dużej odległości (góry, kaniony, delty rzek, linie brzegowe, chmury)
lub po znacznym powiększeniu (płatki śniegu, bakterie, struktura białek).
Kalafior romanesco

Kultura bakterii Paenibacillus

Fragment Himalajów (zdjęcie satelitarne)