Farmakokinetyka opisuje zmiany stężenia w czasie leku

lub/i jego metabolitów w organizmie na modelach matematycznych

Liberation
Absorption
Distribution
Metabolism
Exretion/elimination
 Dostępność
biologiczna/biodostępność
ta część (procent) dawki substancji leczniczej, która
dostaje się do krążenia ogólnego
dla podania i.v. wynosi 100%
Dostępność bezwzględna:
FA = AUCp.o *d.i.v./ AUCi.v. * dp.o.
Dostępność względna ( lek A względem leku B):
FR = AUCA * dB / AUCB * dA
preparaty biorównoważne, gdy dostępność biologiczna
preparatu A ≈ dostępności preparatu B
na dostępność biologiczną leku wpływa wchłanianie z
przewodu pokarmowego/spożywane pokarmy oraz efekt I
przejścia/szybka biotransformacja leku
 Transport przez błony
Dyfuzja prosta – małe lipofilne cząsteczki
Dyfuzja wspomagana z udziałem nośników
Endocytoza – transport pęcherzykowy
Endocytoza zależna od receptorów – niezależnie
od gradientu stężeń z udziałem ATP
Objętość dystrybucji hipotetyczna objętość
płynów ustrojowych, w których lek po równomiernym
rozmieszczeniu osiągnąłby takie samo stężenie jak we
krwi
Vd = d/C

Vd < 5-7 l → dystrybucja w łożysku naczyniowym

Vd 7-20 l → w płynie pozakomórkowym
Vd 20-40 l → w całkowitej wodzie organizmu (płyn
zewnątrz- i wewnątrzkomórkowy)
Vd > 40 l → lek wiąże się ze strukturami
wewnątrzkomórkowymi i kumuluje się w organizmie
 Wiązanie z białkami osocza
Wiązanie nieswoiste i odwracalne
Forma depozytowa leku
Albuminy, β-globuliny, kwaśne glikoproteiny
Leki wiążące się silnie z białkami – tzw.
wypieracze białkowe np. salicylany
 Stan stacjonarny
Stan, w którym szybkość wprowadzania leku do
organizmu jest równa szybkości jego eliminacji
Osiągany jest zazwyczaj podczas wlewu dożylnego
prowadzonego przez czas równy 3-5 biologicznym
okresom półtrwania leku lub w wyniku wielokrotnego
podania leku przez ten sam czas
Stężenie stacjonarne to stężenie
leku/metabolitu po osiągnięciu stanu stacjonarnego
 Biologiczny okres półtrwania t0,5
Czas, po upływie którego stężenie leku we krwi
zmaleje o połowę w wyniku eliminacji ( po
zakończeniu procesów wchłaniania i dystrybucji)

dla procesów przebiegających według kinetyki

pierwszego rzędu nie zależy od stężenia a jedynie od
stałej eliminacji K
dla procesów przebiegających według kinetyki zerowego
rzędu zależy od stężenia początkowego oraz stałej
eliminacji K → zwiększenie stężenia powoduje
wydłużenie t0,5
Klirens / współczynnik oczyszczania
określa objętość krwi oczyszczanej z leku w jednostce
czasu – jest miarą eliminacji leku

Cln = Cm * Vm / Co
 Leki wydalane głównie przez nerki

Aminoglikozydy - amikacyna, streptomycyna, tobramycyna,

gentamycyna
Wankomycyna
Węglan litu
Acyklowir
 Leki wydalane głównie drogą
żółciową
L-dopa
Morfina, kodeina, nalokson
Paracetamol
Benzodiazepiny, barbiturany
Steroidy
Izoniazyd
TLPD
Chloramfenikol
Propranolol
 Leki eliminowane zarówno drogą
nerkową jak i pozanerkową

Penicyliny – ampicylina, kloksacylina, metycylina,

karbenicylina, penicylina G, oksacylina
Fenobarbital
Metyldopa
Digoksyna
 Zmienność indywidualna
Rodzaje zmienności odpowiedzi na lek:
Farmakokinetyczne – różnice stężenia w miejscu
działania leku
Farmakodynamiczne – różna odpowiedź na to
samo stężenie leku
Idiosynkratyczne – specyficzna nadwrażliwość na
lek (zazwyczaj nie do przewidzenia)
spowodowana najczęściej genetycznymi lub
immunologicznymi różnicami osobniczymi
na zmiany odpowiedzi na lek mogą
wpływać:
wiek
czynniki genetyczne
reakcje idiosynkrazji
choroby towarzyszące
interakcje leków
Wiek – wcześniaki,noworodki i osoby starsze
Zmiana budowy ciała z wiekiem - ↑ tkanki tłuszczowej, ↑
objętości dystrybucji dla leków lipofilnych (diazepam),
↓ dla polarnych (digoksyna)
Mniejsza efektywność funkcji wątroby i nerek
Polipragmazja - ↑ możliwość interakcji
Hipotonia ortostatyczna po lekach hipotensyjnych
U noworodków nierozwinięte układy enzymatyczne; brak
sprzęgania → ryzyko żółtaczki i uszkodzenia jąder
podstawy mózgu przez biliubinę; ryzyko zespołu
„szarego dziecka” po chloramfenikolu
Filtracja kłębkowa ok.20% - leki wydalają się przez nerki
bardzo wolno
 Czynniki genetyczne
związane z polimorfizmem genetycznym
populacja „wolnych” i „szybkich acetylatorów” ( enzym
acetylotransferaza) – izoniazyd powoduje u wolnych
acetylatorów obwodową neuropatię, natomiast u
szybkich – hepatotoksyczność
odmiany cholinesterazy osoczowej – suksametonium
różnice w metabolizmie etanolu, propranololu
 Reakcje idiosynkrazji
Niezależne od dawki
Aplazja szpiku po chloramfenikolu 1: 50 000
Niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej G6PD
– prymachina, dapson, doksorubicyna, sulfonamidy, a
także spożycie bobu powodują hemolizę
Porfirie wątrobowe po induktorach cytochromu P450
(barbiturany, gryzeofulwina, karbamazepina)
Hipertermia złośliwa – rekcja metaboliczna na
suksametonium, halotan (stosuje się dantrolen)
 Choroby towarzyszące
Zmiany w absorpcji: zastój gastryczny, zzw,
obrzęk śluzówki jelit
W dystrybucji: pnn → zaburzenia wiązania z
białkami osocza; upośledzenie BBB
W metabolizmie: marskość wątroby
W wydalaniu: onn / pnn
 Interakcje leków zjawisko, podczas którego w
organizmie dochodzi do wzajemnego oddziaływania
podanych równocześnie leków, w wyniku czego następuje
zmiana działania niektórych z nich

farmakodynamiczne
farmakokinetyczne
 Interakcje farmakokinetyczne
Wchłanianie
Ca,Mg,Fe,Al tworzą kompleksy z tetracyklinami
Węgiel aktywowany oraz diosmektyt utrudniają lub
uniemożliwiają wchłanianie leków
Metoklopramid pobudza motorykę żołądka i szybsze jego
opróżnianie
Adrenalina w roztworze z lignokainą opóźnia wchłanianie
anestetyku
Zzw po stosowaniu szerokozakresowych antybiotyków
Sok grejpfrutowy zwiększa wchłanianie jonów metali ciężkich
 Dystrybucja

Wiązanie z białkami osocza – salicylany, sulfonamidy,

doustne leki p/cukrzycowe, leki p/zakrzepowe
Chinidyna, werapamil, amiodaron wypierają digoksynę z
miejsc wiązania w tkankach i równocześnie zmniejszają jej
wydalanie nerkowe → ↑ toksyczności digoksyny, arytmie
 Biotransformacja

Indukcja enzymatyczna
Inhibicja enzymatyczna
terfenadyna + ketokonazol = wydłużenie odc.QT,
tachyarytmie
disulfiram, metronidazol hamują czynność
dehydrogenazy alkoholowej
allopurinol wydłuża działanie merkaptopuryny poprzez
blokowanie oksydazy ksantynowej
 Wydalanie

Zmiana wydzielania kanalikowego

wydzielanie kanalikowe hamują :
diuretyki tiazydowe, aspiryna, sulfonamidy → AZT,
penicylina
aspiryna i NLPZ → metotreksat
werapamil, amiodaron,chinidyna → digoksyna
Zmiana przepływu moczu i pH – diuretyki pętlowe i tiazydy
pośrednio zwiększają reabsorpcję Li+ w kanalikach
bliższych – kumulacja i zatrucie litem
 Interakcje farmakodynamiczne
Działanie antagonistyczne – osłabienie działania
Wzmocnienie działania
sumacja – dwa leki dają taka samą odpowiedź
niezależnie od ich mechanizmów działania; końcowy efekt
jest sumą ich efektów – kodeina + aspiryna - p/bólowo
addycja – dwa leki o takim samym mechanizmie
działania; ich łączne działanie jest sumą - aspiryna +
fenacetyna
potencjalizacja/synergizm hiperaddycyjny–
spotęgowanie działania leków- efekt jest większy niż przy
oddzielnym podaniu – inhibitory MAO + efedryna
Anatagoniści H1 powodują senność – spożyty alkohol
nasila ich działanie
Sulfonamidy blokują syntezę kwasu foliowego u
mikroorganizmów, trimetoprim hamuje jego redukcję
do THF → podawane razem działają synergicznie
β1-blokery zmniejszają efektywność β2-mimetyków
Diuretyki zmniejszają stężenie K+ i mogą nasilać
toksyczność digosyny
NLPZ hamują biosyntezę PGE2, PGI2 – ↑ciśnienia,
zatrzymanie wody i soli