NATUURWETENSKAPPE: BEPLANNING & VOORBEREIDING

GRAAD 8 8 KWARTAAL 1 KENNIS STRAND LEWE EN LEWENDE DINGE

DATUM: Kwartaal 1 Week 3 & Week 4_2021
Onderwerp / Inhoud / Onderrigmetodes en Hulpbronne / LOOM
Konsepte/ Vaardighede Klaskamerbestuur (WAT gaan ek gebruik om te leer / lei
(WAT ek gaan leer / lei / ondersteun ...) (HOE gaan ek onderrig / lei / ondersteun ...) / ondersteun ...)
INLEIDING Werkkaarte met
Onderwerp: Lewende organismes het interaksie met mekaar (lewende geïntegreerde inligting /
Interaksies en interafhanklikheid dinge/biotiese dinge) en hulle omgewing (nie-lewende inhoud.
binne die omgewing dinge/ abiotiese dinge) ten einde lewendig te bly.
(Voorbeeld: Organismes is afhanklik van ander organismes Natuurwetenskappe
Inhoud en Konsepte: vir voedsel, en benodig ook hul omgewing vir beskerming handboeke /
en blyplek). Siyavula Werkboek
OPVOEDERS (Weergawe 8A; Pg. 26 - 85
• Inleiding tot Ekologie.
shorturl.at/quK18)
• Ekosisteme Die studie van hoe organismes met ander organismes en
hul omgewing interaksie het, word ekologie genoem. Webtuiste skakels na
• Voedingverwantskappe Natuurwetenskappe, Siyavula,
1. Ekologiese interaksies Natuurwetenskappe &
Die ekologiese interaksies wat binne ‘n spesifieke area Tegnologie, en Thunderbolt
• Energievloei: Voedselkettings Kids:
en voedselwebbe plaasvind, word geklassifiseer op vier vlakke, wat insluit:
bevolkings, gemeenskappe, ekosisteme en die biosfeer. Natuurwetenskappe (Grade 7
- 9 Werkboeke):
1.1 Bevolking http://www.mstworkbooks.co.
SLEUTELWOORDE: za/
• Ekologie Individue woon saam in bevolkings. Dus, 'n bevolking is 'n
https://www.siyavulaeducatio
• Bevolking groep organismes van dieselfde spesie wat op dieselfde tyd
n.com/work-oer.html
• Gemeenskap in dieselfde gebied woon, terwyl hulle interaksie met
• Ekosisteem mekaar het (onderling teel).
• Spesies Opvoeders en ouers:

• Biosfeer http://www.thunderboltkids.c
o.za/teachers-parents.html
1|P a ge
AOO SF GAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: INTERAKSIES EN INTERAFHANKLIKHEID BINNE DIE OMGEWING
 • Voedselkettings
• Voedselwebbe 1.2 Gemeenskap Natuurwetenskappe KABV
Verskillende bevolkings wat in 'n sekere gebied saamwoon dokument Grade 7-9:
en met mekaar interaksie het, vorm 'n gemeenskap. Pg. 36 en 37 /
shorturl.at/owCJ5
1.3 Ekosisteem
Gemeenskappe en die nie-lewende dinge in hul
omgewing vorm 'n ekosisteem. (Voorbeeld: Zebras’ and
springbokke wat water drink, terwyl die olifant modder oor
homself spat om af te koel).

Foto: 'n Ekosisteem in 'n wildreservaat wat bestaan uit lewende-

en nie-lewende komponente wat met mekaar interaksie het.

1.4 Biosfeer
Die lewende organismes op aarde leef en vorm
interaksies in verskillende ekosisteme regoor die planeet.

2|P a ge
AOO SF GAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: INTERAKSIES EN INTERAFHANKLIKHEID BINNE DIE OMGEWING
 Al die ekosisteme wat saam op aarde bestaan, vorm die
biosfeer.

Die vier vlakke om ekologiese interaksies te klassifiseer.

Biosfeer

Organisme Bevolking Gemeenskap Ekosisteem

2. Tipe interaksies
‘n Ekosisteem bestaan uit die abiotiese (nie-lewend)
omgewing en die biotiese (lewende) organismes.
Die abiotiese komponente
van ‘n grassland-ekosisteem
is die nie-lewende
eienskappe van die
ekosisteem waarop die
lewende organismes leef.

3|P a ge
AOO SF GAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: INTERAKSIES EN INTERAFHANKLIKHEID BINNE DIE OMGEWING
 Binne 'n ekosisteem vorm die spesies wat saamwoon,
interaksies, op verskillende maniere, met mekaar. Hierdie
interaksies word as volg geklassifiseer:

2.1 Kompetisie
Wanneer twee spesies dieselfde, beperkte bron (bv.
voedsel of water) benodig, kompeteer hulle in die meeste
gevalle daarvoor, met mekaar,

2.2 Simbiose
Simbiose verwys na die interaksie tussen spesies in dieselfde
gemeenskap oor ‘n lang periode. Simbiose kan in die
volgende groepe onderverdeel word:

Parasitisme: Die verwantskap tussen twee spesies waar die

een spesies voordeel trek, terwyl die ander spesies
benadeel word tydens die proses. Mutualisme: Die
verhouding het betrekking op albei soorte (of individue wat
voordeel trek uit die interaksie. (dit wil sê wedersyds
voordelig).
Kommensalisme: Die verwantskap waar een spesie
voordeel trek, terwyl die ander spesie nie geaffekteer word
nie, en dus nie bevoordeel of benadeel word nie.

2.3 Voeding

Interaksies en verwantskappe bestaan tussen verskillende

spesies in 'n ekosisteem omdat een spesie 'n ander as
voedselbron gebruik. (Voorbeeld: die roofdier wat sy prooi
jag, vang en eet)

4|P a ge
AOO SF GAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: INTERAKSIES EN INTERAFHANKLIKHEID BINNE DIE OMGEWING
 Tabel: Opsomming van verskeie omgewingsinteraksies

3. Voedingsverwantskappe

Ons moet teen nou al weet dat organismes van

verskillende spesies verwant is binne 'n ekosisteem en dat
hulle met mekaar in wisselwerking tree deur middel van hul
voedingspatrone. Sommige organismes kan hul eie
voedsel produseer, terwyl ander energie kry deur op ander
organismes te voed. Daar is dus produseerders en
verbruikers.

3.1 Produseerders
Produseerders (ook 'outotrofe' genoem) is organismes wat
hul eie organiese voedsel kan produseer. (Voorbeeld:
Plante produseer hul eie voedsel tydens fotosintese).

3.2 Verbruikers
Verbruikers (ook 'heterotrofe' genoem) is organismes wat
ander organismes moet eet om energie te verkry. Hulle kan
nie hul eie kos produseer nie. (Alle diere is verbruikers).

5|P a ge
AOO SF GAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: INTERAKSIES EN INTERAFHANKLIKHEID BINNE DIE OMGEWING
 Verbruikers word ingedeel in herbivore (plantvreters);
karnivore (vleis-eters); omnivore (wat plante en diere eet);
en ontbinders (voed op dooie materie).

4. Energievloei (oordrag): Voedselkettings en

voedselwebbe
Energie vloei van die son na verskillende organismes om die
lewe op aarde te ondersteun en te onderhou. Plante vang
sonenergie tydens fotosintese vas en omskakel dit in
chemiese potensiële energie in voedselverbindings, wat
beskikbaar is vir diere. Herbivore kry energie direk vanaf
plante, maar vleiseters en omnivore eet diere vir energie.

4.1 Voedselkettings
'n Voedselketting word gebruik om die vloei (oordrag) van
energie van een organisme na 'n ander aan te toon, wat in
die onderstaande voorbeeld geïllustreer word:

Gras Sprinkaan Rot Uil

Afgesien van die produseerders (dit wil sê plante wat

voedsel verkry deur sonenergie te gebruik), moet ons ook
weet dat daar drie verskillende verbruikers kan wees wat
deel uitmaak van 'n voedselketting.

• Diere wat plante (produseerders) eet om energie te

verkry, word primêre verbruikers genoem. (Primêr
beteken eerste.)
• Diere wat primêre verbruikers eet om energie te verkry,
word sekondêre verbruikers genoem.
• Diere (bv. roofdiere) wat sekondêre verbruikers eet om
energie te verkry, word tersiêre verbruikers genoem.

6|P a ge
AOO SF GAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: INTERAKSIES EN INTERAFHANKLIKHEID BINNE DIE OMGEWING
 Let daarop dat elke stadium /vlak van 'n voedselketting 'n
trofiese vlak genoem word. Energie-oordrag en energie-verlies
vind op elke trofiese vlak plaas.

4.2 Voedselwebbe
Verbruikers is nie altyd
afhanklik vir voedsel
van een spesie nie,
maar het verskillende
voedselbronne in 'n
ekosisteem.
Sodoende kan ons
verskillende
voedselkettings
saamstel om 'n
voedselweb te skep.

'n Voedselweb word dus gebruik om die verskillende

voedingsverhoudings tussen verskillende spesies binne 'n
ekosisteem aan te toon.
Wenke aan ouers: Minimum vereistes:
Leerders word voorsien van inligting, wat gevolg word deur aktiwiteite. Die inligting en Toegang tot werkkaarte,
aktiwiteite is so ontwerp dat ouers nie die inhoud hoef te verduidelik nie. As 'n leerder sukkel om elektronies as skermgrepe,
die inhoud te verstaan, kan 'n ouer op die volgende maniere ondersteun: pdf
7|P a ge
AOO SF GAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: INTERAKSIES EN INTERAFHANKLIKHEID BINNE DIE OMGEWING
 of selfs gedrukte vorm.
• Vra die leerder om die gegewe inligting hardop voor te lees of om die gegewe inligting
in sy / haar eie woorde te verduidelik. Let ASB OP:
• Indien die leerder nog steeds sukkel, vra hom / haar om 'n behoorlike vraag of stelling te As u kind tuis ondersoek-
formuleer en om te verduidelik waarmee hy / sy sukkel. aktiwiteite gaan doen,
• Indien die leerder kontak met 'n onderwyser het, moedig hom / haar aan om die vraag moet u seker maak dat
OUERS te vra. Indien nie, help hom / haar om die vraag in 'n werkboek neer te skryf sodat hy / sy hulle 'n veiligheidsbril of bril,
later kan opvolg. voorskoot of
• Monitor dat alle aktiwiteitsvrae deur die leerder beantwoord word. (Verkieslik op papier). laboratoriumjas,
• Sodra die leerder die werkkaarte voltooi het, gee hom / haar die antwoordblaaie om handskoene, ens. dra.
die aktiwiteite te merk. Maak seker dat u alle
• Monitor dat die leerder die aktiwiteite gemerk het. Indien daar vrae is wat voortspruit uit veiligheidsmaatreëls
die nasien van aktiwiteite, moedig die leerder aan om dit te vra of aan te meld soos versigtig en omsigtig volg
vroeër uiteengesit. wanneer u met
• Maak seker dat die leerder alle aktiwiteite wat aangebied word, voltooi en nagesien chemikalieë werk, sonder
het. om enige stowwe te drink
of in te asem.
Help u kind om na items in die huis te soek wat gebruik kan word om konsepte in die les te
verstaan. Indien moontlik, voorsien hom / haar van die gereedskap om YouTube-videogrepe
en / of simulasies te kyk, soos voorgestel in die les.

Opsomming
Maak u vertroud met die volgende sleutelkonsepte wat tydens die onderwerp van 'Omgewingsinteraksies' behandel word.

Ekosisteme
LEERDER- • Ekologie is die studie van interaksies tussen organismes en die omgewing.
AKTIWITEITE • Ekologiese interaksies word op vier vlakke bestudeer: populasies; gemeenskappe; ekosisteme; en biosfere.
• 'n Ekosisteem bestaan uit gemeenskappe wat alle lewende organismes (bioties) soos plante en diere insluit, tesame met
die nie-lewende (abiotiese) omgewing.
• Alle ekostelsels vorm die biosfeer.

Voedingsverwantskappe
• Plante is produseerders. Hulle vervaardig hul eie kos.
• Diere is verbruikers. Hulle verkry voedsel direk vanaf plante (soos herbivore) of indirek deur ander diere te eet(soos
karnivore).
• Herbivore eet plante.

8|P a ge
AOO SF GAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: INTERAKSIES EN INTERAFHANKLIKHEID BINNE DIE OMGEWING
 • Karnivore voed op ander diere. Hierdie groep sluit in: Roofdiere wat ander diere jag; Aasdiere wat dooie diere eet;
Insekvreters wat insekte en ander klein ongewerweldes eet.
• Omnivore eet beide plante en diere.
• Ontbinders breek die oorblyfsels van dooie plante en diere af. Hulle herwin belangrike voedingstowwe in die omgewing
(bv. bakterieë, swamme, erdwurms).

Energievloei: Voedselkettings en voedselwebbe

• Plante (insluitend sommige alge) vang die stralingsenergie (lig) van die son vas en gebruik dit in die proses van fotosintese
om voedsel (glukose) te produseer wat die plant en ander diere kan gebruik om energie te bekom.
• Energie word langs 'n voedselketting, van produseerders na verbruikers, oorgedra. (Elke stadium/vlak van 'n
voedselketting word 'n trofiese vlak genoem).
• Ontbinders is die laaste skakel in hierdie oordrag van energie. Hulle stel energie vry as hitte na die omgewing.
• Onderling-gekoppelde (onderling verbonde) voedselkettings vorm saam 'n voedselweb.

OEFENING
Spandeer tyd om die volgende aktiwiteite te voltooi.
1. Paar die kolomme in die volgende tabel deur die beskrywing aan die term te koppel. (9)
1.1 Produseerder A. Organismes wat ander organismes eet om voedsel te verkry.
1.2 Karnivoor B. Voed op plante en diere.
1.3 Verbruiker C. Organismes wat hulle eie voedsel produseer.
1.4 Omnivoor D. Organismes wat slegs plant-materiaal eet.
1.5 Predator/ Roofdier E. ‘n Karnivoor wat dooie diere eet.
1.6 Ontbinder F. ‘n Organisme wat ander diere (lewend of dood) eet.
Informele 1.7 Insektivoor /Insekvreter G. ‘n Organisme wat die oorblyfsels van ander dooie plante en diere afbreek.
Assessering 1.8 Aasdier H. ‘n Karnivoor wat ander diere jag en eet.
1.9 Herbivoor I. ‘n Karnivoor wat hoofsaaklik insekte en kleiner invertebrate eet.

2. Onderskei (differensieer) tussen abiotiese en biotiese faktore in die omgewing. (4)

3. Daar is verskillende vlakke van ekologiese organisasie tussen 'n individuele organisme en die biosfeer van die
Aarde, wat die volgende insluit: populasies; gemeenskappe; en ekosisteme. Beskryf elkeen van hierdie vlakke
kortliks. (6)

4. Bespreek die verskillende tipes interaksies wat bestaan tussen spesies (9)

9|P a ge
AOO SF GAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: INTERAKSIES EN INTERAFHANKLIKHEID BINNE DIE OMGEWING
 5. Identifiseer elk van die volgende tipes simbiose wat getoon en beskryf word in die ondertsaande tabel. (3)
5.1 5.2 5.3

Bosluise voed op die bloed van Bestuiwing is 'n proses waar die by 'n Walvishaai met remora-vis. Die
baie diere, byvoorbeeld honde, voedsel (nektar) van die blom kry en remora-vis verkry stukkies afval kos wat
koeie, bokke en mense. die blom deur die by bestuif word uit die bek van die haai val. Die
sodat dit kan voortplant walvishaai word nie geaffekteer nie.

6. Gebruik die kennis wat jy opgedoen het om die toepaslikheid (korrektheid) van die volgende stelling te evalueer: “
'n Insektivoor is 'n vleiseter.” (3)
7. Identifiseer ten minste twee van elk van die volgende in die meegande voedselweb. (10)
assvoëls

7.1 Produseerders
7.2 Primêre verbruikers
7.3 Sekondêre verbruikers
7.4 Aasdiere olifant
7.5 Ontbinders
termiete

hiëna

bakterieë swamme

8. Beskryf die werk (doel) van die

produseerders wat in bostaande ekosistreem geïllustreer word. (4)
9. Wat dink jy sal gebeur met die ekosisteem waarna in vrae 7 en 8 verwys word as al die sebras 'n siekte opdoen
en sterf? (4)
10 | P a g e
AOO SF GAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: INTERAKSIES EN INTERAFHANKLIKHEID BINNE DIE OMGEWING
 10. Die volgende voedselweb toon die voedingsverwantskappe tussen organismes in 'n ander savanne-ekosisteem

Gebruik die voedselweb om vier voedselkettings neer te

skryf. (8)

TOTAAL = 60 Punte

OPLOSSINGS: Leerderer riglyne tot vrae

1.
1.1 C✓ 1.6 G✓
1.2 F✓ 1.7 I✓
1.3 A✓ 1.8 E✓
1.4 B✓ 1.9 D✓
1.5 H✓
(9)
2. Abiotiese faktore is die nie-lewende elemente in die omgewing✓, soos gasse, gesteentes, grond, water, temperatuur en
weersomstandighede.✓ Biotiese fatore is daardie faktore wat vroeër geleef het of nog steeds lewendig is ✓, soos plante
(insluitend ou plantmateriaal), diere en mikro-organismes. ✓ (4)

3. Bevolking: Individue van dieselfde spesie wat in dieselfde ruimte en tyd leef ✓ en onderling met mekaar teel,
vorm ‘n bevolking. ✓
Gemeenskap: Bevolkings van verskillende spesies✓ binne dieselfde area en tyd✓ vorm ‘n gemeenskap.
Ekosisteem: Al die gemeenskappe ✓ binne die groter gebied wat met mekaar en met die abiotiese faktore in die
omgewing interaksie het.✓ (6)

4. Kompetisie✓: Wanneer organismes van verskillende spesies✓ vir dieselfde beperkte bronne kompeteer.✓
Voedingsverwantskappe✓: Daar is baie verskillende soorte voedingsverhoudings tussen verskillende organismes ✓ in ‘n
ekosisteem soos herbivorie, predasie, aasmaak. ✓

11 | P a g e
AOO SF GAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: INTERAKSIES EN INTERAFHANKLIKHEID BINNE DIE OMGEWING
 Simbiose: Wanneer die interaksies tussen twee (of meer) organismes ✓ ‘n positiewe, negatiewe of neutrale effek het op
organismes van verskillende spesies.✓ (9)
5.
5.1 Parasitisme ✓ 5.2 Mutualisme ✓ 5.3 Kommensalisme ✓
(3)

6. 'n Insektivoor eet insekte en klein ongewerweldes en is dus 'n karnivoor ✓, omdat dit ander diere eet.
Dus is die stelling korrek✓ omdat karnivore hul energie verkry deur ander diere te eet en nie plante nie.✓ (3)

7. Produseerders: bome, struike, grasse ✓✓

Primêre verbruikers: zebra, olifant, termiete ✓✓
Sekondêre verbruikers: jagluiperd, hiëna ✓✓
Aasdiere: aasvoëls, hiënas ✓✓
Ontbinders: bakterieë, swamme ✓✓ (10)

8. Die produseerders vang die energie van die sonlig vas ✓ en skakel dit om in chemiese potensiële energie (in die
vorm van glukose)✓ deur die proses van fotosintese.✓ Sodoende plaas hulle energie in die ekosisteem wat
diere nie kan doen nie.✓ (4)

9. As al die sebras sou sterf, sou die ekosisteem ongebalanseerd raak.✓ Eerstens sou die jagluiperd nie meer 'n
voedselbron hê nie en sou hulle ook swaar kry en honger ly. ✓ Die hiëna sou dan ook 'n uitgeputte voedselbron hê in die
afwesigheid van voorheen genoemde diere. ✓ Daar is minder mis vir die miskruier wat hy gebruik word om sy eiers te lê.
/ Die beweiding van die sebras handhaaf ook plant- / grasvlakke, en as die sebras almal uitsterf, sal die grasgroei
onbeheerbaar toeneem.✓ (4)

10. Examples that you could use as answers include the following:

• struik → impala → luiperd → aasvoël ✓✓

• boom → renoster → aasvoël ✓✓
• boom → kameelperd → leeu ✓✓
• gras → sprinkaan→ jan fiskaal → Afrika-muishond → aasvoël ✓✓ (8)

TOTAAL = 60 Punte
Waardes geleer Sien die globale doelwitte vir volhoubare ontwikkeling en Habits of Mind. Kies uit die globale doelwitte en Habits of Mind 'n waarde waarop jy tydens hierdie les wil fokus.
Inhoud van die les wat uit die graad 7 - 9 Natuurwetenskappe KABV-dokument saamgevat en opgesom is (Pg. 36 – 37)
En Siyavula werkboek (Natural Sciences - version 8A; pg. 26 – 85).

12 | P a g e
AOO SF GAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: INTERAKSIES EN INTERAFHANKLIKHEID BINNE DIE OMGEWING