Professional Documents
Culture Documents
C4 ĐẠI SỐ BOOLE
C4 ĐẠI SỐ BOOLE
George Boole
(1815-1864)
1 2
3 4
3 4
5 6
5 6
1
Ví dụ 2:
7 8
7 8
Ví dụ 3:
9 10
9 10
11 12
11 12
2
Ví dụ 4:
13 14
13 14
Ví dụ 5:
15 16
15 16
Ví dụ 6:
17 18
17 18
3
Mệnh đề. Trong đại số Boole A, mọi phần tử x
khác 0 đều có thể được biểu diễn dưới dạng:
Ví dụ: x m1 m2 ... mn
với m1 , m2 ,..., mn là các nguyên tử nào đó của A
19 20
Ví dụ: Ví dụ:
21 22
21 22
23 24
4
Khi ñoù f laø haøm Bool theo 3 bieán x, y, z coù baûng
Ví dụ chaân trò nhö sau:
Xeùt keát quả f trong vieäc thoâng qua moät quyeát ñònh
döïa vaøo 3 phieáu baàu x, y, z
1. Moãi phieáu chæ laáy moät trong hai giaù trò: 1 (taùn
thaønh) hoaëc 0 (baùc boû).
25 26
x = (x1,x2,…,xn) Bn,
Việc xây dựng bảng chân trị của một hàm Boole hoàn toàn giống như xây
dựng bảng chân trị của một dạng mệnh đề (xem lại chương 1). Câu hỏi đặt ra (f g)(x) = f(x) + g(x) – f(x)g(x)
là: “Từ một bảng chân trị, làm thể nào ta xây dựng lại được công thức
tường minh của hàm Boole?”.
27 28
27 28
x=(x1,x2,…,xn)Bn,
(f g)(x) = f(x)g(x)
Ta thöôøng vieát fg thay cho f g Nhận xét: một hàm Boole f được nói là “đứng trước” (“bé
hơn”) một hàm Boole g nếu và chỉ nếu tại cùng một dòng trên
bảng chân trị, giá trị của f(x) luôn bé hơn hay bằng giá trị của
29
g(x). 30
29 30
5
Nguyên tử của Fn
Theo định nghĩa, nguyên tử của một đại số Boole sẽ là các
trội trực tiếp của phần tử 0 theo quan hệ đã được xác định.
31 32
31 32
Chú ý: Các hàm Boole được xác định theo công thức trong Dạng nối rời chính tắc của Hàm Bool
mệnh đề trên chỉ khác 0 tại một dòng duy nhất. Dòng duy
nhất này được xác định bởi các thành phần bi trong công Xét tập hợp các hàm Bool Fn của n biến x1 ,x2,…,xn
thức. Tại dòng duy nhất đó, nếu xi 1 thì bi xi , còn nếu Mỗi hàm bool xi hay x i được gọi là từ đơn.
xi 0 thì bi xi . Đơn thức là tích khác không của một số hữu hạn từ đơn.
Từ tối tiểu là tích khác không của đúng n từ đơn.
Công thức đa thức là công thức biểu diễn hàm Bool thành tổng
của các đơn thức.
Dạng nối rời chính tắc là công thức biểu diễn hàm Bool thành
tổng của các từ tối tiểu.
Ví dụ:
33 34
33 34
Giải
Bước 1. Chọn tất cả các nguyên tử của Fn ứng với các
dòng bằng 1 trong bảng chân trị của f Để thiết lập công thức này, ta tuân thủ 2 bước như đã nêu ở trên.
35 36
35 36
6
Ví dụ: Cho hàm Boole
f(x,y,z) có bảng chân trị Dạng nối liền chính tắc của hàm Bool
như hình bên: Hãy thiết
lập công thức biểu diễn Từ tối đại là phần bù của các từ tối tiểu. Mỗi từ tối
của hàm f.
đại là tổng Boole của n từ đơn.
Giải Công thức biểu diễn hàm Boole f thành tích của các
từ tối đại gọi là dạng nối liền chính tắc của hàm
Boole f
37 38
37 38
39 40
Ký hiệu cổng
Nếu đưa mức HIGH vào ngõ vào của cổng, ngõ ra Cổng AND có ít nhất 2 ngõ vào
sẽ là mức LOW và ngược lại. Ngõ ra là 1 khi tất cả các ngõ vào là 1, ngược lại
F x x là 0
41 42
7
Cổng OR Cổng NAND
43 44
Cổng NOR Chúng ta kết hợp các cổng bằng cách cho đầu ra của
một cổng trở thành đầu vào của các cổng khác
Ký hiệu cổng Bảng chân trị x xy
y xy x y
x
x
y xy
hoặc
x xy
Là cổng bù của OR
Có ngõ ra là ngược lại với cổng OR y xy x y
x
X NOR Y NOT X OR Y X Y
xy
45 46
x x yz
y
z
f ( x, y , z ) x y z x y z
47 48
8
Ví dụ. Thiết kế mạch để mô phỏng việc thông Ví dụ. Thiết kế một mạch điều khiển bởi 2 công
qua ý kiến gồm ba người, dựa trên đa số. tắc
y 1 0 0
z 0 1 0
yz
0 0 1
49 50
y
y xy Ta có bảng chân trị: 0 1 1 0
0 1 0 1
0 0 1 1
0 0 0 0
51 52
x xyz
y
z Mạch tương Công thức đa thức tối tiểu
x đương
Đơn giản hơn
y xyz
y Cho hai công thức đa thức của một hàm Bool :
z z f = m1 m2 …. mk (F)
x x f = M1 M2 … Ml (G)
y xyzxyz
z x yz x yzx yz Ta nói rằng công thức F đơn giản hơn công thức G nếu
z tồn tại đơn ánh h: {1,2,..,k} → { 1,2,…, l} sao cho với
x x mọi i {1,2,..,k} thì số từ đơn của mi không nhiều hơn
y y số từ đơn của Mh(i)
x yz
z
53 54
9
Phương pháp biểu đồ Karnaugh.
Đơn giản như nhau
Xét f là hàm Bool theo n biến x1,x2,…,xn với n = 3 hoặc 4.
Nếu F đơn giản hơn G và G đơn giản hơn F thì
Trường hợp n = 3:
ta nói F và G đơn giản như nhau
f là hàm Bool theo 3 biến x, y, z. Khi đó bảng chân trị của f
gồm 8 hàng. Thay cho bảng chân trị của f ta vẽ một bảng
Công thức đa thức tối tiểu chữ nhật gồm 8 ô, tương ứng với 8 hàng của bảng chân trị,
được đánh dấu như sau:
Công thức F của hàm Bool f được gọi là tối tiểu
nếu với bất kỳ công thức G của f mà đơn giản
hơn F thì F và G đơn giản như nhau
55 56
Tröôøng hôïp n = 4:
Vôùi qui öôùc:
f laø haøm Bool theo 4 bieán x, y, z, t. Khi ñoù
baûng chaân trò cuûa f goàm 16 haøng. Thay cho
1. Khi moät oâ naèm trong daõy ñöôïc ñaùnh baûng chaân trò cuûa f ta veõ moät baûng chöõ nhaät
daáu bôûi x thì taïi ñoù x =1, bôûi x thì taïi goàm 16 oâ, töông öùng vôùi 16 haøng cuûa baûng
ñoù x =0; töông töï cho y, z. chaân trò, ñöôïc ñaùnh daáu nhö sau:
57 58
59 60
10
Ví dụ 1:
Teá baøo
Xeùt caùc haøm Bool theo 4 bieán x, y, z, t.
Tế bào là hình chữ nhật (theo nghĩa rộng) gồm Biểu đồ Karnaugh của đơn thức xyz t là:
2n-k ô (k = 0,1,…,n – 1)
61 62
Ví dụ 2 Ví duï 3:
Xeùt caùc haøm Bool theo 4 bieán x, y, z, t. Xeùt caùc haøm Bool theo 4 bieán x, y, z, t.
Biểu đồ Karnaugh của đơn thức yz t là: Biểu đồ Karnaugh của đơn thức y t là:
63 64
Ví duï 4: Ví duï 5:
Xeùt caùc haøm Bool theo 4 bieán x, y, z, t.
Xeùt caùc haøm Bool theo 4 bieán x, y, z, t.
Tế bào sau:
Biểu đồ Karnaugh của đơn thức t là:
65 66
11
Teá baøo lôùn Ví duï 6: Xeùt haøm Bool f theo 4 bieán x, y, z, t coù
bieåu ñoà Karnaugh nhö sau:
Cho haøm Bool f. Ta noùi T laø moät teá baøo lôùn
cuûa kar(f) neáu T thoaû mãn hai tính chaát sau:
67 68
Kar(f) coù 6 teá baøo lôùn nhö sau: Thuật toán tìm công thức đa thức tối tiểu của
hàm Boole f
Böôùc 2: Xaùc ñònh taát caû caùc teá baøo lôùn cuûa
kar(f).
69 70
Böôùc 4: Xaùc ñònh caùc phuû toái tieåu goàm caùc teá
baøo lôùn.
Böôùc 5: Xaùc ñònh caùc coâng thöùc ña thöùc
Neáu caùc teá baøo lôùn choïn ñöôïc ôû böôùc 3 ñaõ phuû toái tieåu cuûa f.
ñöôïc kar(f) thì ta coù duy nhaát moät phuû toái tieåu
goàm caùc teá baøo lôùn cuûa kar(f). So saùnh caùc coâng thöùc treân. Loaïi boû
Neáu caùc teá baøo lôùn choïn ñöôïc ôû böôùc 3 chöa caùc coâng thöùc ña thöùc maø coù moät coâng
phuû ñöôïc kar(f) thì: thöùc ña thöùc naøo ñoù thöïc söï ñôn giaûn
• Xeùt moät oâ chöa bò phuû, seõ coù ít nhaát hai teá baøo hôn chuùng. Caùc coâng thöùc ña thöùc coøn
lôùn chöùa oâ naøy, ta choïn moät trong caùc teá baøo laïi chính laø caùc coâng thöùc ña thöùc toái
lôùn naøy. Cöù tieáp tuïc nhö theá ta seõ tìm ñöôïc taát tieåu cuûa f.
caû caùc phuû goàm caùc teá baøo lôùn cuûa kar(f).
• Loaïi boû caùc phuû khoâng toái tieåu, ta tìm ñöôïc taát
caû caùc phuû toái tieåu goàm caùc teá baøo lôùn cuûa
kar(f).
71 72
12
Moät soá ví duï Lời giaûi
Tìm taát caû caùc coâng thöùc ña thöùc toái tieåu Böôùc 1. Veõ kar(f)
cuûa haøm Bool:
f(x,y,z,t) xyzt xy xz yz xy(z t)
73 74
Böôùc 3. Xaùc ñònh caùc teá baøo lôùn nhaát thieát phaûi choïn.
Böôùc 2. kar(f) có các tế bào lớn như sau:
x
yz
75 76
Böôùc 4. Xaùc ñònh caùc phuû toái tieåu goàm caùc teá baøo lôùn.
Böôùc 5. Xaùc ñònh caùc coâng thöùc ña thöùc toái
Caùc oâ ñöôïc caùc teá baøo lôùn ñaõ choïn ôû böôùc 3 phuû nhö
sau: tieåu cuûa f.
ÖÙng vôùi phuû toái tieåu goàm caùc teá baøo lôùn tìm
ñöôïc ôû böôùc 4 ta tìm ñöôïc duy nhaát moät coâng
thöùc ña thöùc toái tieåu cuûa f:
f x yz
Ta ñöôïc duy nhaát moät phuû toái tieåu goàm caùc teá baøo lôùn
cuûa kar(f): x; yz.
77 78
13
Ví duï 2: Tìm taát caû caùc coâng thöùc ña thöùc toái tieåu cuûa Böôùc 2. kar(f) coù caùc teá baøo lôùn nhö sau:
haøm Bool:
f (x, y, z, t) y(zt zt) y(zt xzt) xzt
Lời giaûi
Ta coù f yzt yzt yzt xyzt xzt
79 80
Böôùc 3: Xaùc ñònh caùc teá baøo lôùn nhaát thieát phải Böôùc 4: Xaùc ñònh caùc phuû toái tieåu goàm caùc teá baøo lôùn
chọn
Caùc oâ ñöôïc caùc teá baøo lôùn ñaõ choïn ôû böôùc 3 phuû nhö sau:
81 82
Ta có: f x yz xz t x z t yzt x yz
Bieåu ñoà Karnaugh:
x x x x
Ta thaáy hai coâng thöùc treân ñôn giaûn nhö nhau. Do ñoù, z
chuùng ñeàu laø hai coâng thöùc ña thöùc toái tieåu cuûa f.
t
z t
z t
z t
y y y y
83 84
14
Caùc teá baøo lôùn: xz , yz , zt , x z t , x y t
Caùc teá baøo lôùn baét buoäc phaûi choïn laø
x z , zt, x z t
Coøn laïi oâ (1,4) coù theå naèm trong 2 teá baøo lôùn
yz, x y t
• Do ñoù coù 2 coâng thöùc ña thöùc töông öùng vôùi phuû toái
tieåu:
f xz zt x z t x y t
f xz zt x z t y z
Trong ñoù chæ coù coâng thöùc thöù hai laø toái tieåu
85 86
87
15