Ziekte van de bijnier

Hypocortisolisme
Hierbij heb je te weinig cortisol in het lichaam. Dit kan een primaire of secundaire oorzaak hebben.

- Vermoeidheid
- Futloosheid
- Anorexie
- Misselijkheid
- Diarree
- Gewichtsverlies
- Buikpijnen (vaak eerste symptoom)
- Spier- en gewrichtspijnen
- Libidoverlies bij vrouwen
- Verlies van okselhaar bij vrouwen
- Hyperpigmentatie
- Vertraagd herstel na infecties
- Verlaagde bloeddruk (vrij laat symptoom)

Primair hypocortisolisme
Bij primair hypocortisolisme ligt de oorzaak in de bijnierschors zelf. Er is namelijk destructie van de
bijnier waardoor deze niet in staat is voldoende cortisol en aldosteron te produceren.

De diagnose kan worden gesteld door een stimulatietest van ACTH uit te voeren, hierbij dien je ACTH
toe via een infuus. Dat stimuleert de bijnier tot de productie van cortisol, als de piek van cortisol niet
>430 komt is er sprake van een primaire bijnierschorsinsufficiëntie.
Als je de hele as wilt testen, kun je kijken naar de insuline tolerantie. Insuline zorgt voor een daling
van bloedsuiker, normaal komt er een contra-regulatie respons met meer adrenaline, glucagon en
cortisol. Bij een niet goed werkende as stijgt cortisol onvoldoende.

Behandeling bestaat uit toediening van cortisol en florinef, bij libidoverlies moeten vrouwen
androgenen voorgeschreven krijgen.

Auto immuun adrenalitis

- Ziekte van Addison
- Er worden hier autoantistoffen tegen de bijnier aangemaakt.
Infectieuze adrenalitis
- AIDS, tuberculose, schimmelinfecties
Aangeboren defecten in de cortisolproductie
- Congenitale bijnierhyperplasie of -hypoplasie

Secundair hypocortisolisme
De oorzaak ligt hier buiten het bijnierschors, er is onvoldoende stimulatie van de cortisolproductie
door onvoldoende stimulatie door ACTH. Er is dus een tekort aan ACTH, wat leidt tot verminderde of
afwezige aansturing van de bijnierschors -> geen of weinig productie van cortisol en androgenen.

Behandeling bestaat uit toediening van cortisol en eventueel van androgenen.

Hypofysetumor
- Hierbij kan de hypofyse niet meer goed zijn hormonen aanmaken, in dit geval is er dan dus
een tekort aan ACTH.
Voorafgaande dosering met corticosteroïden als prednison.
Ziekte van de bijnier

- Hierdoor worden de hypofyse en hypothalamus tijdelijk onderdrukt en kunnen de cellen

inactief raken.
Hypercortisolisme
Hierbij heb je te veel cortisol in het lichaam. Het gevolg van chronische blootstelling aan verhoogd
cortisol is het ontstaan van het syndroom van Cushing. De oorsprong van dit syndroom kan exogeen
of endogeen zijn.

Exogeen Cushing ontstaat als gevolg van overmatig gebruik van glucocorticoïden en komt vrij vaak
voor, endogeen Cushing heeft daarentegen een incidentie van 5 miljoen per jaar.

- Gewichtstoename (door toegenomen eetlust) rond de buik

- Ontwikkelen van diabetes
- Striae (opvallend rood)
- Menstruatiestoornis
- Hirsutisme (overbeharing)
- Proximale spierzwakte; dunne armen en benen
- Emotionele labiliteit
- Hypertensie
- Volle-maan gezicht
- Buffalo hump
- Dunne huid met fragiele bloedvaten -> snel blauwe plekken

De oorzaak voor het ontstaan van het syndroom van Cushing kan zowel ACTH-afhankelijk zijn als ACTH-
onafhankelijk.
ACTH-afhankelijk -> oorzaak ligt buiten de bijnier.
In 67% van de gevallen wordt dit veroorzaakt door een hypofyse-adenoom.
In 10% van de gevallen is er sprake van ectopische ACTH-productie, vaak door een longtumor.
ACTH-onafhankelijk -> oorzaak ligt in de bijnier.
In 15% van de gevallen is er sprake van een adenoom of hyperplasie.
In 8% van de gevallen is er sprake van een carcinoom.

De diagnose kan worden gesteld aan de hand van verschillende testen:

1. Dexamethason suppressietest
2. (Vrije) cortisolurie in de 2x24uurs urine
3. Midnight (vrije) speeksel cortisol
Indien 1 of geen van deze testen een negatieve uitslag heeft, kan de diagnose Cushing gesteld worden.
Hierna wordt er nog een test uitgevoerd om te bepalen of de oorzaak primair of secundair is:
ACTH laag? Maak een scan van de bijnieren
ACTH hoog? Maak een scan van de longen en/of hypofyse

Cushing kan worden behandeld met transsphenoidale chirurgie, hierbij wordt via de neus een tumor van
de hypofyse verwijderd.