‫لیکونکی ‪ :‬پوهیالی لومړی څارن مطیع اهلل " نوری"‬

‫د لشيٌې پش اعبط د هذًي دػْې اثجبت‬

‫لٌډیض‬

‫دا هْضْع پَ دسې هجبدثْ کې څېړل ؽْې دٍ‪ ،‬پَ لْهړی هجذث کې د لشيٌې پَ پېژًذًَ اّ ډّلًْْ ثذث ؽْی‪ .‬دّيمن‬

‫هجذث کې د اعالهي ؽشػيت لَ ًظشٍ لشيٌَ تؾشيخ ؽْې اّ پَ دسېين هجذث کې لشيٌَ د ّضؼې اّ ؽشػي لْاًيٌْ تشهٌځ‬

‫پشتلَ ؽْې دٍ‪ .‬اعالهي ؽشػيت اّ لبًْى دّاړٍ د هذًي دػْې دل تَ پَ لشيٌې عشٍ اػتجبس ّسکْي‪.‬‬

‫عشیضٍ‬

‫لشیٌَ پَ لغت کې ًږدې ّالي اّ هلګشتیب تَ ّایي‪ ،‬د ػشثْ پَ ژثَ کې هېشهٌې تَ (لشیي) ّایي اّ دّعت تَ ُن لشیي ّیمل‬

‫کېږي‪ ،‬ځکَ لَ اًغبى ع شٍ یْ ځبی اّ هلګشی ّي‪ ،‬پَ افطالح کې لشیٌَ اهش دی‪ ،‬چې لَ یْې هؼلْهې پېښې ًبهؼلْهمَ‬

‫پېښَ هؼلْهْي‪ .‬لکَ د عْست یْعف پَ الًذې ایبت کې چې ّستَ اؽبسٍ ؽْې دٍ‪.‬‬

‫عهَهى يَها فَصِهفُوٌَ‬

‫جًِيمٌ وَانهّههُ ا ْن ًُسْه َعاَاٌُ َ‬
‫سكُىْ َأ ْيزًا فَصَ ْبزٌ َ‬
‫َونَتْ َنكُىْ أَن ُف ُ‬
‫عهَى َقًِيصِهِ بِدَوٍ كَذِبٍ قَالَ َبمْ س َّ‬
‫وَجَآؤُوا َ‬
‫(سورت یوسف ‪ ٔ۱‬شًېزه ایات(‪.‬‬
‫پْستٌی ایبت د ًقي لشیٌې لپبسٍ تش ټْلْ ښَ دلیل دی‪ ،‬ځکَ پَ دغَ ایبت کې دیْعف ػلیَ الغالم ّالؼَ ثیبى ؽمْې دٍ‪،‬‬

‫دغَ ّالؼَ کې ساځي چې کلَ د یْعف ػلیَ عالم ّسًّْ د ُغَ جبهېخپل پالس تَ ساّړې‪ ،‬چې پَ ّیٌْ لړل ؽْې ّی‪ًْ ،‬‬

‫ُغْی ّيٌَ د لېٍْ پَ ّاعطَ د يْعف ػليَ الغالم پَ خْړلْ دلیل ًیٍْ‪ ،‬چې لیٍْ خْړلی دی‪ .‬پَ داعې دبل کې چې ُلتَ‬

‫ثلَ لْي لشیٌَ هْجْد ٍّ‪ ،‬داعې چې کَ یْعف ػلیَ الغالم ځٌبّس خْړلی ّي ًْ جبهې يې ّلې سّغې دي؟ ُوبغَ ّ چې‬

‫د ّیٌې لَ لشیٌې د جبهْ د سّغْالي لشیٌَ لْي ٍّ‪.‬‬

‫ثٌآ دا پَ دې داللت کْي‪ ،‬چې لشیٌې تَ پَ اعالهي ؽشیؼت کې خبؿ همبم اّ اػتجبس ّسکړل ؽْی‪ ،‬چې پَ هْضْع کمې‬

‫یې پَ اړٍ ډېش هثبلًَْ ساّړل ؽْي دي‪.‬‬

‫ٔ‬
 ‫د څېړًې اُویت‬

‫دا څېړًَ پَ دې هِوَ دٍ‪ ،‬چې کَ ځیٌې ّختًَْ پَ یٍْ لضیَ کې هؾبثَ دبالت اّ لشأيي پيذا ؽي‪ ًْ ،‬کمَ دٍّ یمب دسې‬

‫لشیٌې عشٍ یْ ځبی ؽي‪ ،‬ثبیذ لضبت ّسثبًذې دکن ّکړي‪ .‬څْ د خلکْ دمْق تلف ًَ ؽي‪ .‬د ټْلٌې ًظن پش ځبی ّعبتل‬

‫ؽي اّ دك دمذاس تَ ّعپبسل ؽي‪.‬‬

‫د څېړًې ُذف‬

‫د څېړًې ُذف اّ هْخَ د دې پْښتٌْ ځْاثْل دي‪ ،‬چې ایب لشیٌَ د دکن د اثجبت ّعیلَ دٍ اّ کٌَ؟ د لضبیبّ پَ دل اّ‬

‫فقل کې تشې ګټَ پْستَ کېذای ؽي کَ ًَ اّ پَ ځبًګړې تْګَ هذًي دػْی د لشیٌې پَ ّعیلَ ثبثتیږي اّ کَ ًَ؟ کَ ّي‬

‫پَ اعالهي فمَ اّ لبًْى کې یې ثېلګې کْهې دي؟‬

‫د څېړًې تګالسٍ‬

‫دغَ څېړًَ کتبثتًْي ثڼَ لشي‪ ،‬ثٌآ لَ هیذاًي هغبیلْ عشٍ پکې اړېکَ ًېْل ؽْې ًَ دٍ اّ یْاصې لَ ُغْ کتبثًْْ‪ ،‬سعبلْ اّ‬

‫هجلْ څخَ پکې اعتفبدٍ ؽْې چې د هْضْع پَ اړٍ پکې ليکل ؽْي‪ .‬پَ ُوذې ډّل د څېړًې ُغَ کتبثًَْ چې پَ ػشثي‬

‫ژثَ لیکل ؽْي دي‪ ،‬لَ یٍْ دیٌي ػبلن څخَ پَ کې هشعتَ غْښتل ؽْې اّ د ثل چب خجشې پَ دْالَ کې ُغَ تَ هٌغمْة‬

‫ؽْې دي‪.‬‬

‫د څېړًې دذّد‬

‫پَ ػوْهي ډّل دٍّ ډّلَ دػْې ؽتْى لشي‪ ،‬یْ ډّل یې جضایي دػْې دي اّ ثل ډّل یې هذًي دػْې ًْهیږي‪ .‬پَ دغمَ‬

‫څېړًَ کې یْاصې دا خجشٍ ځْاة ؽْې چې هذًي دػْی د لشیٌې پَ ّعیلَ ثبثتېذای اّ دکن ّسثبًذې کېذای ؽي اّ کمَ‬

‫ًَ؟ ثٌبً د لشیٌې پَ ّعیلَ د جضایي دػْې د اثجبت هْضْع دلتَ ًَ دٍ ساخیغتل ؽْې‪.‬‬

‫لْهړی هجذث ‪ :‬د لشيٌې پېژًذًَ اّ ډّلًَْ‬

‫لْهړی هطلت‪ :‬د لشيٌې لغْي اّ افطالدي تؼشيف‬

‫الف‪ :‬جضلشیٌې لغْي هؼٌی‪:‬‬

‫لشیٌَ د لشائٌْ هفشد اّ د لشیي هًْث ؽکل دی‪ ،‬پَ ػشثي ژثَ کې ُغَ اهش اّ چبسٍ دٍ چې افلي هْخې تَ اؽبسٍ کْي اّ یب پَ‬

‫ثل ػجبست د یْ څیض پَ اثجبت ثبًذې داللت کْي چې پَ ُغَ کې اعتؼوبل ؽْی ًَ ّي‪ .‬دغَ سًګَ لشیٌَ پَ لغت کې د اًغبى‬

‫ٕ‬
‫د ًفظ پَ هبًب ُن ساغلې دٍ‪ ،‬ځکَ ًفظ تل د اًغبى لَ ّجْد عشٍ ًږدې اّ همبسى ّي‪ ،‬لشیٌَ د ښځې پَ هؼٌی ُن کمبسّل‬

‫ؽْې اّ ُغَ پَ دې دلیل چې ښځَ ُن تل لَ عړي عشٍ ًږدې ّي (د دمْلي افطالدبتْ لبهْط پبڼَ ۺ کبل ۽۾‪.)۷۹‬‬

‫ة ‪ :‬د لشیٌې افطالدي هؼٌی‪:‬‬

‫لشیٌَ پَ افطالح کې لَ ټْلْ ُغْ ښکبسٍ ًښبًًْْ څخَ ػجبست دٍ چېلَ پټ څیض اّ چبسې عشٍ ًږدې ّي اّ پمش ُغمې‬

‫داللت کْي‪.‬‬

‫د لشیٌې یْ ثل تؼشیف داعې ؽْی دی چې لشیٌَ د یْ هجِْل اهش اعتٌجبطْل دي‪ ،‬لَ یْ هؼلْم اهش څخَ‪.‬لَ پْستَ تؼشیف‬

‫څخَ دا پبیلَ پَ الط ساځي چې لشیٌَ یٍْ ًښَ اّ ػالهَ دٍ چې لَ ښکبسٍ ؽي عشٍ ًښتې اّ هل ّي اّ د ُوذغې ًښې اّ‬

‫ػالهې پَ ّعیلَ پټ ؽی اّ هْضْع پېژًذل کېږي؛ خْ د یْې خجشې یبدًَّ ضشّسي دٍ چې د پټې اّ ښکبسٍ هْضْع یب‬

‫ؽي تشهٌځ ثبیذ ُش اړخیضٍ اړیکَ ؽتْى ّلشي‪ .‬کَ د دّاړّ تشهٌځ ُش اړخیض استجبط ؽتْى ًَّ لشي ًْ لَ ښکبسٍ هْضْع د‬

‫پټې هْضْع هؼلْهْل دسعت ًَ دي اّ ًبعن ثجْت ؽوېشل کېږي ( ایبط‪: 4981، ،‬پ‪.) 488،‬‬

‫پَ لشیٌېذ پُْېذّ لپبسٍ ضشّسي دٍ چې د لشیٌې ډّلًَْ هطبلؼَ کړّ‪ ،‬څْ هْضْع پَ عن ډّل د رُي ژّسّ تَ ښکتَ ؽي‪.‬‬

‫لشیٌَ ثېالثېل ډّلًَْ لشي‪،‬لکَ‪ :‬یميٌي لشیٌَ اّ د اغلت ګْهبى لشیٌَ‪ ،‬د هقذس لَ هخې د لشیٌې ډّلًَْ‪ ،‬د دمْق پُْبًْ لَ‬

‫ًظشٍ د لشیٌې ډّلًَْ اّ داعې ًْس‪.‬‬

‫دّين هطلت‪ :‬د لشيٌې ډّلًَْ‬

‫الف م یمٌي ّالي اّاغلت ګْهبى ّالي لَ دیثَ‪ :‬ځیٌې لشیٌې داعې ّي چې پَ هذلْل ثبًذې د داللت لَ دیثَ یمیٌي ػلن‬

‫عړي تَ دبفلیږي اّ ځیٌې لشیٌې ثیب تش یْ دذٍ عړی دې پبیلې تَ سعْي چې پَ هْضْع ثبًذې د اغلت ګْهبى دکمن‬

‫ّکړي‪ .‬پش دّاړٍ ډّلًْْ د پُْېذّ لپبسٍ اړیٌَ دٍ چې ُش یْ تش جال جال عشلیکًْْ الًذې هطبلؼَ کړّ‪.‬‬

‫یمیٌي لشیٌَ‪ :‬دا ػجبست لَ ُغې لشیٌې څخَ د ٍ چې پش هذلْل ثبًذې داللت یمیٌي پَُْ اّ ػلن ساهٌځتَ کْي اّ د ُمش‬ ‫‪‬‬

‫ډّل ؽک اّ ؽجِې دبلت ّس عشٍ لَ هٌځَ ځي لکَ‪ :‬څْ تٌَ ؽبُذي ّسکْي چې د ادوذ ؽل صسٍ افغبًۍ هذوْد پټې‬

‫کړې اّ غالء کړې دي‪ّ .‬سّعتَ ادوذ فکش کْي چې ؽل صسٍ افغبًۍ یې تېشٍ ّسځ خپل ګبًّډي ػوشاى تَ د پْس پَ‬

‫ډّل ّسکړې دي‪ ًْ .‬پَ هؾِْد ػلیَ (هذوْد) ثبًذې د دسّغْ ګْاُي لْي لشیٌَ دٍ اّ یمیٌي ػلن ساهٌځتَ کْي چې‬

‫هذوْد د ادوذ ؽل صسٍ افغبًۍ غالء کړې ًَ دي‪.‬‬

‫ٖ‬
 ‫اغلت ګْهبى تَ ًژدې لشیٌَ‪ :‬دا ثیب پَ ُغې لشیٌې اطالق کېږي چې عړی پَ غبلت ګْهبى یمیي دذ تَ سعْي اّ پَُْ‬ ‫‪‬‬

‫پشې دبفلْ ي لکَ‪ :‬کَ یْ ؽشاثي یب هخوش ؽخـ کبًګې ّکړي‪ ًْ ،‬د ًْهْړي اعتفشاق یب کبًګې پَ اغلت ګْهمبى‬

‫عړی دې پُْې تَ سعْي چې ًْهْړي ؽشاة څښلي دي؛خْ عل پَ علَ داعې یمیي ًؾي کېذای چې دغَ ؽمخـ‬

‫ؽشاة څکلي دي (ًیبصی‪ ،4981 ،‬پ ‪.)14‬‬

‫ة) د هقذس لَ دیثَ د لشیٌې ډّلًَْ‪ :‬د هقذس لَ هخې لشیٌَ پَ دسې ډّلًْْ ّیؾل کېږي چې ػجبست دي لَ‪:‬‬

‫ُغَ لشیٌَ چې پَ لشاى کشین اّ عٌتْ کې ثبثتَ ؽْې ّي لکَ‪ :‬د یْعف ػلیَ الغالم اّ صلیخب لیقَ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫فمِي لشیٌَ‪ :‬دا ثیب ُغې لشیٌې تَ ّیل کېږي چې هجتِذ یې د خپل اجتِبد پَ ّاعطَ اعتٌجبطْي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫لضبیي لشیٌَ‪ :‬لضبیي لشیٌَ پش ُغې لشیٌې اطالق کېږي چې لبضي یې د خپلې پُْې اّ ُْښیبسۍ پَ عجت لَ هْضمْع‬ ‫‪‬‬

‫اعتٌجبطْي ( ػجذاهلل‪ ،4981 ،‬پ ‪.)91‬‬

‫ج)د لضبیي ّالي اّ لبًًْي ّالې لَ دیثَ ‪ :‬د لضبیي ّالي اّ لبًًْي ّالي لَ دیثَ لشیٌَ پش دّّ ډّلًْْ ّیؾل ؽْې دٍ‪:‬‬

‫لضبیي لشیٌَ ‪ :‬لکَ څشًګَ چې پْستَ یبدًَّ ّؽٍْ‪ ،‬دا ُغَ لشیٌَ دٍ چې لبضي اّ هذبکن یې د دػْې لمَ ؽمخړې اّ‬ ‫‪‬‬

‫دبالتْ څخَ اعتٌجبطْي اّ د ُغې هْضْع پش پبیلْ اثش پشې ثبعي چې د اختالف عشچیٌَ دٍ‪ .‬لبًْى جمْړًّکی ددې‬

‫لشیٌې ّړاًذّیٌَ ًَ کْي اّ ًَ لَ لبًْى عشٍ کْم تړاّ لشي؛ ثلکې د لبضي ّاک تَ عپبسل ؽْې دٍ اّ ُغمَ یمې د‬

‫ؽخړې دبالتْ اّ ؽشایطْ تَ پَ پبم کې ًيْلْ عشٍ اعتٌجبطْي ( عتبًکضی‪ ،4981 ،‬پ ‪.)54‬‬

‫لبًًْي لشیٌَ ‪ :‬لبًًْي لشیٌَ ػجبست لَ ُغې پبیلې اّ ًتیجې څخَ دٍ چې لبًْى د ټبکلې ّالؼې پَ ًغجت یٍْ هجِْلمَ اّ‬ ‫‪‬‬

‫ًبهؼلْهَ ّالؼَ اعتٌجبط اّ العتَ ساّړي‪،‬لکَ‪ :‬د افغبًغتبى د هذًي لبًْى پش ثٌغټ کَ څْک هجبح هبل تش ًْسّ دهخَ تش‬

‫العَ کړي‪ ،‬د ُغَ هبلک پېژًذل کېږي ( ادوذی‪ ،4981 ،‬پ ‪)96‬‬

‫پَ ُوذې ډّل‪ ،‬د لشیٌْ یٍْ ثلَ طجمَ ثٌذي ُن ؽْې اّ ُغَ د لْت لَ هخې د لشیٌې ډّلًَْ دي‪ ،‬چې لَ دې اړخَ لشیٌَ پَ‬

‫لبطؼَ اّ هغتٌجطَ لشیٌې ّیؾل کېږي‪:‬‬

‫ٗ‬
 ‫لبطؼَ لشیٌَ‪ :‬دا پش ُغې ًښې اّ ػالهې اطالق کېږي چې د یمیي دذ تَ سعېذلې ّي یب پَ ثل ػجبست‪ ،‬لبطؼَ لشیٌَ ُغَ‬ ‫‪‬‬

‫دٍ‪ ،‬چې د ُغې پش داللت د یْ هجِْل اهش ّجْد هؼلْهیږي‪ ،‬چې دا داللت د یمیي تش دذٍ سعېذالی ّي؛ ًْ د ُغې لَ‬

‫ظبُش څخَ د هتٌبصع فیَ هْضْع پَ افل کې ګټَ پْستَ کېږي ( هبدٍ ‪.)4958 ،994‬‬

‫د هثبل پَ ډّل‪ ،‬کبثل پٌُْتْى لَ ػوْهي دسّاصې عشٍ یْ تي ّلیذل ؽْ چې چبړٍ پَ الط اّ پَ ّیٌْ ککړ یې لَ پٌُْتْى‬

‫ثِش هٌډې ُّلې‪ ،‬تش یْې دلیمې هضل ّسّعتَ د ػوْهي کتبثتْى هخې تَ یْ تي هړ پشّت اّ پَ ډېشې ثې سدوۍ عشٍ ّژل‬

‫ؽْی دی‪ ،‬ثٌبًد ُغَ ّضؼیت اّ تېښتَ پَ دېذاللت کْي چې دا ؽخـ یې ّژلی دی اّ دا یٍْ لبطغ لشیٌَ دٍ‪.‬‬

‫هغتٌجطَ لشیٌَ‪ :‬دا ُغَ ظٌي لشیٌَ دٍ چې د دػْې لَ جشیبى اّ دّاړٍ لْسیْ لَ جش اّ ثذث څخَ اعتجبط ؽْې ّي اّ د‬ ‫‪‬‬

‫لبضي ػلن ّسثبًذې دبفل ؽي‪ ،‬لکَ‪ :‬لَ یٍْ لْسي د لبضي پَ هخکې داعې خجشٍ ّّځي چې پَ ضوٌي ډّل پش ځمبى‬

‫الشاس ّي (هبدٍ‪ ،4958 ،998 ،‬پ ‪.)45‬‬

‫لشیٌَ پَ اعالهي ؽشیؼت اّ لْاًیٌْ کې‬

‫پش لشیٌې ثبًذې د فیقلې پَ اړٍ پَ اعالهي ؽشیؼت کې ػلوبء هتفك ًَ دي اّ د ًظش اختالف لشي‪ .‬دا چې کْم ػلوبء پش‬

‫لشیٌې ثبًذې لضبء تَ جْاص ّسکْي اّ کْم یْ یې ًَ ّسکْي‪ .‬دا هْضْع ثِذ جال هجذث پَ تْګَ ّړاًذې کړّ‪.‬‬

‫دّين هجذث‪ :‬لشيٌَ د اعالم ؽشػيت لَ ًظشٍ‬

‫پَ لشیٌې ثبًذې د فیقلې پَ تړاّ د اعالهي ؽشیؼت ػلوبء دّّ ثشخْ تَ ّیؾل ؽْي چې ځیٌې یې هالتړ کْي اّ یْ ؽوېش‬

‫ًْس یې پَ لشیٌې ثبًذې فیقلې عشٍ هخبلف دي‪ .‬الًذې ثشخَ کې ُوذا هغئلَ څېړّ‪:‬‬

‫لْهړی هطلت‪ :‬د لشیٌې هالتړي ػلوبء ‪:‬‬

‫لَ دٌجلې ػلوبّّ څخَ اثي تیویَ‪ ،‬ثذسالذیي صیلؼي‪ ،‬اثي ػبثذیي ؽبهي‪ ،‬لَ دٌفي ػلوبّّ څخَ طشاثلغي اّ لَ هبلکي ػلوبّّ‬

‫څخَ اثي فشدْى‪ ،‬اثي جضي اّ اثي فشط پَ دې ػمیذٍ اّ ثبّس دي چې پش لشیٌې عشٍ لضبء جْاص لشي‪.‬‬

‫‪ .4‬دا ډلَ ػلوبء د خپلې خجشې د ثجْت لپبسٍ د یْعف ػلیَ الغالم ّالؼَ دلیل ساّړي اّ صیبتْي چې کلَ د یْعف ػلیَ‬

‫الغالم ّسًّْ د ُغَ جبهې پَ ّیٌْ ّلړلې اّ خپل پالس یؼمْة ػلیَ الغالم تَ یې ساّړلې اّ ثیب یې ّستَ ّّیمل چمې‬

‫یْعف صهشي ّخْړ اّ دا یې جبهې دي‪ ،‬چې د یْعف د ّیٌْ اثشات ّسثبًذې پبتې ؽْي دي‪ .‬دّی ّیٌَ د ُغَ خْړل‬

‫٘‬
 ‫کېذّ لپبسٍ دلیل ًّیٍْ چې یٍْ لشیٌَ ٍّ‪ ،‬خْ ُلتَ ثلَ لشیٌَ یب دلیل هْجْد ّ‪ ،‬چې د ّیٌْ لَ لشیٌې څخَ لْي ٍّ اّ ُغَ‬

‫دا چې د یْعف ػلیَ الغالم لویـ سّؽ سهټ اّ ؽلیذلی ًَ ّ‪ ،‬ځکَ کَ یْعف ػلیَ الغالم صهشی خْسي اّ جبهې يې پَ‬

‫ّیٌْ عشې اّړي؛ ًْ کویظ یې ّلې ًَ ؽلېږي اّ سّؽ دی ثٌبً دا پَ دې داللت کْي چې یْعف ػلیَ الغمالم صهمشي‬

‫خْړلی ًَ دی ( فبفی‪۹ ،‬ۿ‪ ٍ۷۹‬ػ‪ :‬پ‪.)14 ،‬‬

‫دّين هطلت‪ :‬د لشیٌې هخبلف ػلوبء‪:‬‬

‫دّیوَ ډلَ ػلوبء ثیب د پْستَ ػلوبّّ ثشػکظ پَ دې اًذ دي چې پش لشیٌې عشٍ لضبء جْاص ًَ لشي‪ ،‬پَ دې ډلَ ػلوبّّ کې‬

‫خیش سهلي‪ ،‬اثي ًجین اّ ًْس… ؽبهل دي‪ .‬دّی د خپلې خجشې لپبسٍ د اثي ػجبط سضی اهلل ػٌَ دذیث د دلیل پَ تْګمَ‬

‫ًیغي اّ ّایي چې‪ :‬د اثي ػجبط سضی اهلل ػٌَ څخَ سّایت دی چې سعْل اهلل فلی ػلیَ ّعلن ّفشهبیل‪ :‬کَ چېشې هب‬

‫د ثیٌَ یب دلیل څخَ پشتَ څْک سجن کړي ّي‪ ًْ ،‬ثیب ثَ هې فالًۍ سجن کړې ّای‪ .‬ځکَ د ُغَ هٌطك‪ ،‬ؽکل اّ ُغَ کغبى‬

‫چې پشې داخلیږي‪ ،‬هؾکْک اّ ؽجَِ ساّالړًّکي دی‪ .‬ددې خجشې هبًب دا ؽٍْ چې پش لشیٌې ثبًذې ػول جبیض ًَ دی اّ‬

‫کَ جبیض ّيٌْ دضشت هذوذ فلی ػلیَ ّعلن ثَ پش دغې ښځې د صًب دذ لبین کړی ّ‪ ،‬خْ سعْل اهلل فلی ػلیَ ّعلن پَ‬

‫ًْهْړّ ًښبًْ ػول ًَّ کړ اّ لشیٌې یې پَ پبم کې ًَّ ًیْلې ( ثخبسي‪ ،‬جلذ ‪ ،۹‬پ ‪۸‬۾ۺ)‪.‬‬

‫دا چې ددې د ثذث هْضْع پَ هذًي دػٍْ کې د لشیٌې سّل دی‪ ًْ ،‬پَ ُوذې اعبط یْاصې پَ اعالهي ؽشیؼت کې ُغْ‬

‫ثېلګْ تَ اؽبسٍ ؽْې چې هذًي هغبیل اّ هؼبهالت یې د لشیٌې پَ ّعیلَ یْې خْاتَ ؽْي ّي‪ .‬کَ څَ ُن ډیشی جضایمي‬

‫هغبیل ُن د لشیٌې پَ ّعیلَ دل ؽْي خْ دلتَ یې لَ څېړلْ اّ توبط ًیْلْ څخَ ډډٍ ؽْې دٍ‪ .‬الًذې کشښې پَ اعالهي‬

‫ؽشیؼت کې د هذًي دػْې ُغْ ثېلګْ تَ اؽبسٍ کْي چې پشېکړٍ پَ کې د لشیٌې پَ ّعیلَ ؽْې ّي‪.‬‬

‫‪ ) ۷‬اثْ ُشیشٍ سضی اهلل تؼبلی ػٌَ فشهبیي‪ :‬هب لَ سعْل اهلل (فلی اهلل ػلیَ ّعلن) ًَ اّسېذلي دي‪ ،‬چې ّیل یې‪ :‬صهمب د‬

‫خلمکْ هثبل داعې دی لکَ یْ اّس ثلًّْکی ّي اّ پتٌګبى اّ دا ًْس دؾشات پَ دې اّس کمې ّالغ کېږي؛ ًْ ثیب یمې‬

‫ّفشهبیل‪ :‬چې دٍّ صًبًَ ّې اّ لَ دّاړّ عشٍ صاهي ّّ‪ .‬یْ لېٍْ ساغی اّ د یْې صًبًَ هبؽْم یې یْړ‪ ًْ ،‬دې خپلې هلګشې‬

‫تَ ّّیل‪ :‬چې عتب هبؽْم یې ّړی دی اّ صهب دادی! ًْ دّاړّ خپلَ فیقلَ داّد ػلیَ الغالم تَ ساّړٍ‪ُ ًْ ،‬غَ ددې هؾشې‬

‫لپبسٍ فیقلَ ّکړٍ؛ چې هبؽْم عتب دی‪ .‬کلَ چې د دّاد ػلیَ الغالم لخْا څخَ ساّّتلې؛ ًْ پَ علیوبى ػلیَ الغالم ثبًذې‬

‫‪ٙ‬‬
‫ساغلې‪ُ ،‬غَ تَ یې ُن خپلَ خجشٍ اّ دػٍْ ّاّسّلَ‪ .‬علیوبى ػلیَ الغالم ّستَ ّفشهبیل چې چبړٍ ساّړئ چې صٍ یې عتبعْ‬

‫پَ هٌځ کې دٍّ ځبیَ اّ ًیوبیي کړم‪ .‬پَ دې کې ُغَ کؾشې صًبًَ ّّیل‪ :‬دا کبس هَ کٍْ! اهلل دې پش تب سدن ّکړي‪ً ،‬مْ‬

‫هبؽْم د ُغې صّی ّ اّ د ُغَ لپبسٍ یې فیقلَ ّکړٍ ( فذیخ هغلن‪ ،‬ؽویشٍ ۽ۿۺ)‪.‬‬

‫پَ دې دذیث کې ُن پَ لشیٌې پشېکړٍ ؽْې دٍ اّ ُغَ دا چې د علیوبى ػلیَ الغالم پَ ثبّس کَ ُشې ښمځې صړٍ پمَ‬

‫هبؽْم ّدسدېذ؛ ًْ دا د هبؽْم دمیمي هْس دٍ‪ ،‬ځکَ د دې لَ ّیٌې پیذا ؽْی دی اّ کْهَ یٍْ چې هغبّي تمغمین تمَ‬

‫خْؽبلیږي‪ ،‬دا پَ دې داللت کْي چې هبؽْم یې لَ ّیٌې پیذا ًَ دی اّ ددې دمیمي ثچی ًَ دی‪.‬‬

‫‪) ۸‬د جبثش سضي اهلل تؼبلی ػٌَ دذیثکې ساغلي دي‪ ،‬چې دٍّ عړي سعْل اهلل فلی اهلل ػلیَ ّعلن تَ ساغلل اّ د اّښې‬

‫پش عش یې الًجَ ٍّ‪ .‬دّاړّ ّیل چې دا صهب دٍ اّ صهب عشٍ لٌګَ ؽْې دٍ‪ ،‬پَ ُوذې خجشٍ یې دالیل ُن پېؼ کمړل‪ً ،‬مْ‬

‫سعْل اهلل فلی ػلیَ ّعلن د ُغَ چب لپبسٍ فیقلَ ّکړٍ چې د چب پَ الط کې ٍّ ( فذیخ تشهٌزی‪ ،‬ج‪ ۸‬پ ۺۻ)‪.‬‬

‫پَ پْستَ دذیث کې لشیٌَ دا ؽْ ٍ چې سعْل اهلل فلی ػلیَ ّعلن فکش ّکړ چې اّښَ لَ چب عشٍ اّط پَ الط کې دٍ‪ ،‬دا‬

‫هخکې د ُغَ پَ الط کې ٍّ اّ لَ ُوبغَ کشٍ لٌګَ ؽْې دٍ‪ ،‬ثٌبً د الط پَ لشیٌَ یې فیقلَ ّکړٍ‪.‬‬

‫‪ ) ۹‬ایبط ثي هؼبّیَ تَ دّّ کغبًْ خپلَ ؽخړٍ پیؼ کړٍ‪ .‬پَ یْ دٍّ څبدسّ ثبًذې چې یْ عْس ّ اّ ثل ؽیي اّ ُش یمْ د‬

‫ُغَ څبدس دػٍْ کْلَ چې د ثل پَ الط کې ّ اّ دا یې د دوبم هخې تَ پشیښي ّ‪ ،‬کلَ یې چې پَ دوبم کې غغل کبٍّ؛ ًْ‬

‫یْ د ثل څبدس اخیغتی ّ‪.‬‬

‫ًْ ایبط ثي هؼبّیَ ّّیل‪ :‬چې ږهٌځ ساّړئ‪ ًْ ،‬د دّاړّ عشًَّ یې ږهٌځ کړل‪ .‬د یٍْ لَ عش ًَ عشٍ تبسًَّ ساّغْسځېذل اّ‬

‫لَ ثل ًَ ؽٌَ‪ ًْ ،‬د عشّ تبسًّْ ّاال تَ یې عْس څبدس ّسکړ اّ د ؽٌْ تبسًّْ ّاال تَ یې ؽیي څبدس ّسکړ‪.‬‬

‫دسېین هجذث‪ :‬لشیٌَ پَ لْاًیٌْ کې‬

‫د افغبًغتبى پَ ًبفزٍ لْاًیٌْ کې لَ الشاس څخَ ّسّعتَ‪ ،‬د اعٌبدّ اّ ؽِْدّ عشٍ یْ ځبی اّ د عْګٌذ اّ ًکمْل څخمَ‬

‫هخکې‪ ،‬د دکن پَ ثجْت کې همبم ّسکړی دی‪ ،‬صهْږ د ُېْاد پَ هذبکوْ کې لشیٌَ څشګٌذ ّجْد ًَ لمشي اّ صیمبت‬

‫اسصښت ًَ ّسکْل کېږي اّ پَ دکن کې د پشېکړې عجت ًَ ؽوېشل کېږي؛ خْ د دکن پَ ثجْت کې د ًمْسّ اثجبتیمَ‬

‫هذاسکْ پَ ؽبى صیبت اسصښت لشي ‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫د ػذلي هذبکوْ پَ هجلَ کې ُن د لشایٌْ پَ اړٍ څَ ادکبم ثیبى ؽْي دي اّ لشیٌَ پَ کې د اثجبت لَ ّعبیلْ څخَ ګڼل‬

‫ؽْې دٍ ( عتبًکضی‪ ،4985 ،‬پ ۻۻ)‪.‬‬

‫لکَ پَ (‪۷‬ۺ۽‪ )۷‬هَ هبدٍ کې یې لشایي تش لبطؼَ لشایٌْ پْسې چې ؽخـ د یمیي دذ تَ سعْي‪ ،‬هٌذقش ؽمْي دي‪ ،‬د‬

‫هقش د لبًْى پَ (ۿۿ) هَ هبدٍ کې لبًًْي لشایي اّ (‪ )۷۱۱‬هِوبدٍ کې لضبیي لشایي یبد ؽْي دي‪ .‬د عْسیې ُېمْاد د‬

‫الجیٌبتْ لبًْى( ۿ۾‪۱ ،‬ۿ‪۷ ،‬ۿ )هبدې د لبًًْي لشایٌْ پَ ُکلَ ساغلي اّ( ‪۸‬ۿ) هَ هبدٍ یې لضبیي لشایٌْ تَ خبؿ‬

‫ؽْې دٍ دا پْستَ هثبلًَْ پَ دې داللت کْي چې د هقش لبًْى لشیٌې تَ د دػْی پَ اثجبت کې ډېش اُویت ّسکړی دی‪.‬‬

‫پَ لبًْى کې د لشیٌې ډّلًَْ دهخَ رکش ؽْل چې لشیٌَ پَ لبًْى کې پَ دٍّ ډّلَ دٍ‪ ،‬یْ ُغَ دٍ چې لبضي یې د لضیې لَ‬

‫جشیبى څخَ پَ خپل ػلن اعتٌجبطْي اّ ُوذې تَ لضبیي لشایي ّایي اّ دّین ډّل یې ُغَ دی‪ ،‬چې لبًْى پُْبى یې پمَ‬

‫ټْلٌَ کې د ساپېښْ ؽْیْ لضبیبّ تَ پَ کتْ عشٍ اعتٌجبطْي‪ ،‬چې د لشیٌې دا ډّل د لبًًْي لشیٌې پَ ًْم یمبدیږي‪ .‬دغمَ‬

‫ّسّعتی ډّل ثیب پَ خپل ّاس پَ دّّ ًْسّ ډّلًْْ ّیؾل کېږي‪ .‬یْ ډّل یې لبطؼَ لشایي دي اّ ثل ډّل یې غیشې لمبطغ‬

‫لشایي‪ .‬پش لْهړي ډّل کې د دػْې ثل لْسی د ُغَ ػکظ ًَ ؽي ثبثتْالی اّ پَ دّین ډّل کې د دػْې ثل لْسی کْالی‬

‫ؽي‪ ،‬چې د لشیٌې ػکظ ثبثت کړي‪.‬‬

‫‪۱‬‬
 ‫پایله‬

‫د پْستَ هطبلجْ لَ هطبلؼې څخَ پَ اعالهي ؽشیؼت اّ لْاًیٌْ کې د لشیٌې پَ تړاّ الًذې پبیلې تَ سعیږّ‪.‬‬

‫‪ .4‬فمَ اّ لبًْى دّاړٍ پش لشیٌې ثبًذې فیقلې تَ اجبصٍ ّسکْي‪.‬‬

‫‪ .1‬دّاړٍ پَ لشیٌې اّ یْ لغن تَ اجبصٍ ّسکْي‪.‬‬

‫‪ .9‬فمَ اّ لبًْى دّاړّ کَ د لشیٌې یب لبًْى ّړاًذّیٌَ کړي ّي‪ ،‬لبضي ّسثبًذې هکلف ثْلي‪.‬‬

‫‪ .1‬فمَ اّ لبًْى دّاړٍ دا خجشٍ هٌي چې لضبیي لشایي ادتیبطي لشایي دي‪ ،‬کَ ًْس لشایي ًَّ هًْذل ؽي‪ ،‬ثیب ّسثبًذې دکن‬

‫کېذای ؽي‪ ،‬خْ کَ ًْس لشایي ؽتْى ًَّ لشي‪ ،‬د دکن اجبصٍ ًَ ؽتَ‪.‬‬

‫‪ .4‬پ َ اعالهي فمَ کمې کَ لشایي ًقي ّّ‪ ،‬لبضي هججْس دی‪ ،‬چې ّیې هٌي اّ کَ اختالف پَ کې ّ‪ ًْ ،‬یٍْ تَ ثَ تشجیخ‬

‫ّسکْي‪.‬‬

‫‪ .5‬د ډّلًْْ لَ پلٍْ ًقي لشایي فمَ کې ؽتَ اّ پَ لبًْى کې ؽتْى ًَ لشي‪.‬‬

‫‪ .6‬لبًًْي لشیٌَ لبضي هکلفْي اّ ُغَ چې پَ لبًْى کې یې د ػکظ اثجبت ؽًْی ّي؛ ًْ ػکظ ثَ ثمبثتْي اّ ثیمب ثمَ‬

‫ّسثبًذې فیقلَ کْي‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫اخځلیکًَْ‬

‫‪ .1‬فبفی‪ ،‬ؽوظ الغالم ؽوظ ‪ .‬هذًي هذبکوبتْ افْل‪ .‬لْهړی چبپ‪ .‬جالل اثبد‪:‬هغلن خپشًّذّیَ ټْلٌَ‪۹ .‬ۿ‪ ٍ۷۹‬ػ کبل‬

‫‪ .9‬ػبسفي‪ ،‬هذفْظ اهلل‪ .‬د هذًي هذبکوبتْ افْل‪ .‬دّین چبپ‪ .‬جالل اثبد‪ :‬یبس خپشًّذّیَ ټْلٌَ‪ .‬ۺۿ‪ ٍ۷۹‬ػ کبل‪.‬‬

‫‪ً .1‬یبصی‪ ،‬هقطفی‪ .‬د اعالم لضبیي ًظبم‪ .‬ژثبړى‪ :‬هذوذ کشین ادیت الیبط‪ .‬لْهړی چبپ‪ .‬کبثل‪ :‬لشطجَ خپشًّذّیَ ټْلٌَ‪ .‬ۺۿ‪ ٍ۷۹‬ػ کبل‪.‬‬

‫‪ .4‬د افغبًغتبى هذًي لبًْى‪ .‬ػذلیَ ّصاست سعوي جشیذٍ‪ .‬ۻۻ‪ ٍ۷۹‬ل کبل‪.‬‬

‫‪ .5‬د دمْلي افطالدبتْ لبهْط‪ ،‬کبثل پٌُْتْى‪ .‬۽۾‪ ٍ۷۹‬ػ‪ ،‬کبثل‬

‫‪ .4‬هذًي هذبکوبتْ افْل‪ ،‬هذفْظ اهلل ػبسفی‪،‬ؿ ۼ‪ ۸۷‬یبس خپشًذّیَ ټْلٌَ‪ ،‬دّین چبپ‪ ،‬ۺۿ‪ ٍ۷۹‬ػ‪ًٌ ،‬ګشُبس‬

‫‪ .1‬هذًي هذبکوبتْ افْل‪ ،‬هذفْظ اهلل ػبسفی‪،‬ؿ ۼ‪ ۸۷‬یبس خپشًذّیَ ټْلٌَ‪ ،‬دّین چبپ‪ ،‬ۺۿ‪ ٍ۷۹‬ػ‪ًٌ ،‬ګشُبس‬

‫‪ .9‬د دمْلي افطالدبتْ لبهْط‪ ،‬کبثل پٌُْتْى‪ ،‬ؿ ۾‪ ،۸۸‬۽۾‪ ٍ۷۹‬ػ‪ ،‬کبثل‬

‫‪ .1‬هذًي هذبکوبتْ افْل‪ ،‬ؽوظ الغالم ؽوظ فبفی‪ ،‬هغلن خپشًّذّیَ ټْلٌَ‪ ،‬لْهړی چبپ‪۹ ،‬ۿ‪ ٍ۷۹‬ػ ًٌګشُبس‬

‫‪ .4‬هذًي هذبکوبتْ افْل‪ ،‬هذفْظ اهلل ػبسفی‪،‬ؿ ۽‪ ۸۷‬یبس خپشًذّیَ ټْلٌَ‪ ،‬دّین چبپ‪ ،‬ۺۿ‪ ٍ۷۹‬ػ‪ًٌ ،‬ګشُبس‬

‫‪ .5‬هذًي هذبکوبتْ افْل‪ ،‬هذفْظ اهلل ػبسفی‪،‬ؿ ۿ‪ ۸۷‬یبس خپشًذّیَ ټْلٌَ‪ ،‬دّین چبپ‪ ،‬ۺۿ‪ ٍ۷۹‬ػ‪ًٌ ،‬ګشُبس‬

‫‪ .6‬د افغبًغتبى هذًي لبًْى‪ ،‬ۻۻ‪ ٍ ۷۹‬ػ کبل‪ ،‬ػذلیَ ّصاست سعوي جشیذٍ‪.‬‬

‫‪ .7‬هذًی هذبکوبتْ افْل‪ ،‬هذفْظ اهلل ػبسفي‪ ،‬ؿ ‪ ،۸۸۷‬ۺۿ‪ ٍ ۷۹‬ػ کبل‪ ،‬دّین چبپ‪ ،‬یبس خپشًّذّیَ ټْلٌَ ‪ ،‬جالل اثبد‬

‫‪ .8‬د اعالم لضبیی ًظبم‪ ،‬هقطفی ًیبصی‪ ،‬ژثبړى‪ ،‬هذوذ کشین ادیت ایبط‪،‬ؿ ‪،‬ۿۿ‪ ۷‬لْهړی چبپ‪ ،‬لشطجَ خپشًّذّیَ ټْلٌَ‪ ،‬ۺۿ‪ ٍ۷۹‬ػ‪.‬‬

‫‪ .45‬د اعالم لضبیی ًظبم‪ ،‬هقطفی ًیبصی‪ ،‬ژثبړى‪ ،‬هذوذ کشین ادیت ایبط‪،‬ؿ ‪ ،۸۱۱‬لْهړی چبپ‪ ،‬لشطجَ خپشًّذّیَ ټْلٌَ‪ ،‬ۺۿ‪ ٍ۷۹‬ػ‪.‬‬

‫دذیث د علیوبى‪ ،‬ثخبسي‪ ،‬جلذ ‪ ،۷‬ؿ ۾۽ۺ‬ ‫‪.44‬‬

‫‪ .41‬هذًی هذبکوبتْ افْل‪ ،‬هذفْظ اهلل ػبسفي‪ ،‬ؿ ۻ‪ ،۸۷‬ۺۿ‪ ٍ ۷۹‬ػ کبل‪ ،‬دّین چبپ‪ ،‬یبس خپشًّذّیَ ټْلٌَ ‪ ،‬جالل اثبد‬

‫‪ .49‬د اعالم لضبیی ًظبم‪ ،‬هقطفی ًیبصی‪ ،‬ژثبړى‪ ،‬هذوذ کشین ادیت ایبط‪،‬ؿ ‪ ،۸۱۱‬لْهړی چبپ‪ ،‬لشطجَ خپشًّذّیَ ټْلٌَ‪ ،‬ۺۿ‪ ٍ۷۹‬ػ‪.‬‬

‫‪ -41‬د دکين الذيي هٌځٌی‪ ،‬همبلَ کبل ‪ُ 4985‬م ػ‬

‫ٓٔ‬