Professional Documents
Culture Documents
Grade 9 History Teacher Guide 619382a710981
Grade 9 History Teacher Guide 619382a710981
Grade 9 History Teacher Guide 619382a710981
b;sydih
.=re ud¾f.damfoaYh
9 fY%aKsh
^2017 j¾Ifha isg l%shd;aul fõ&
ISBN ..............
uqøKh ( uqøKd,h
cd;sl wOHdmk wdh;kh
uyr.u
Y%S ,xldj
ii
wOHlaI ckrd,a;=ñhf.a mKsúvh
Draft
cd;sl wOHdmk fldñIka iNdj úiska ks¾foaYs; cd;sl wOHdmk wruqKq idlaId;a lr .ekSu
iy fmdÿ ksmqK;d ixj¾Okh lsÍfï uQ,sl wruqK iys; j tjlg mej;s wka;¾.;h mokï jQ
úIhud,dj kùlrKhg Ndckh fldg j¾I wglska hq;= pl%hlska iukaú; kj ksmqK;d mdol
úIhud,dfjys m<uq woshr" j¾I 2007 § cd;sl wOHdmk wdh;kh úiska Y%S ,xldfõ m%d:ñl yd
oaú;Shl wOHdmk lafIa;%hg y÷kajd fok ,È¡
m¾fhaIKj,ska wkdjrKh jQ lreKq o" wOHdmkh ms<sn| j úúO md¾YAjhka bÈßm;a l<
fhdackd o mokï fldg f.k isÿ lrk ,o úIhud,d ;d¾lSlrKh lsÍfï l%shdj,shl m%;sM,hla
f,i úIhud,d pl%fha fojeks wÈhr wOHdmk lafIa;%hg y÷kajd §u 2015 jif¾ isg wdrïN lr
we;¡
fuu ;d¾lSlrK l%shdj,sfha § ish¨ u úIhhkaf.a ksmqK;d mokï uÜgfï isg Wiia uÜgu
olajd l%udkql+, j f.dvke`.Su i|yd my< isg by<g .uka lrk isria ixl,kh Ndú; lr we;s
w;r úúO úIhhkays § tl u úIh lreKq kej; kej; bÈßm;a ùu yels;dla wju lsÍu" úIh
wka;¾.;h iSud lsÍu iy l%shd;aul l< yels YsIH ñ;=re úIhud,djla ieliSu i|yd ;sria
ixl,kh o Ndú; lr we;¡
.=re Nj;=kag mdvï ie,iqï lsÍu" bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfhys id¾:l j ksr; ùu" mka;s
ldur ñkqï yd we.hSï m%fhdackj;a mßÈ fhdod .ekSu i|yd wjYH jk ud¾f.damfoaY ,nd§fï
wruqKska kj .=re ud¾f.damfoaY y÷kajd § we;¡ mka;s ldurh ;=< § jvd;a M,odhS .=rejrfhl= f,i
lghq;= lsÍug fuu ud¾f.damfoaY WmldÍ jkq we;¡ isiqkaf.a ksmqK;d j¾Okh lsÍu i|yd
.=Kd;aul fhojqï yd l%shdldrlï f;dard .ekSug .=rejrekag wjYH ksoyi fuu`.ska ,nd § ;sfí¡
tfuka u ks¾foaYs; mdG .%ka:j, we;=<;a jk úIh lreKq ms<sn| j jeä nr ;eîula fuu .=re
ud¾f.damfoaYj, wka;¾.; fkdfõ¡ tu ksid fuu .=re ud¾f.damfoaYh jvd;a M,odhS ùug kï
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j úiska ilid we;s wod< mdG .%ka: iu`. iu.dó j Ndú; lsÍu
w;HjYH fõ¡
iii
ksfhdacH wOHlaI ckrd,af.a mKsúvh
Draft
bf.kqu mq¿,a lafIa;%hl úyso hkakls' th Ôú; w;suy;a njg o" b;d u ir, njg o m;a lrhs'
ukqIHhd bf.kqï l=Y,;dfjka W;alDIag h' udkj iudc ixj¾Okh flakaø fldg .;a rgla"
iudchla nqoaêh úiska y÷kd .;a wiïu;hka neyer lsÍug o iqNdú;hka ;=<ska kj f,djla
ks¾udKh lr .ekSug o fuj,u lr .kq ,nkafka bf.kqu hs'
bf.kqu i|yd jákd hula o" bf.kqï l%ufõohka yd myiqlï o wOHdmkh jgd ks¾udKh úh
hq;= h' úIh ud,dj" úIh ks¾foaYh" ud¾f.damfoaY" iqidOHlrejka bf.kqï lafIa;%hg tlajkqfha
fï wdldrfhks'
kQ;k YS% ,xldj f.da,Sh m%jK;djka fuka u mqrd;k Wreuhka o iïñY%Kh lr .ksñka iaùh
wOHdmk rgdjla ysñ lrf.k we;' ld,Sk wjYH;d u; m%;sixialrKhka ;=<ska jir wglg jrla
hdj;ald,Sk jk úIhud,dfõ bf.kqï iïm;la f,i fuu .=re ud¾f.damfoaY ks¾udKh fõ'
úIhfhys wruqKqj, ix.;;dj cd;sl uÜgñka mj;ajd .; hq;= h' tfy;a .=re ud¾f.damfoaYhka
ys bf.kqï l%ufõohka" wl=rlaj;a fjkia fkdfldg ms<smeÈh hq;a;la kï fkdfõ' úIh ks¾foaYfhys
ksmqK;d" ksmqK;d uÜgï" idOkh ùu i|yd wka;¾.;h ;=<ska bf.kqï m, iïm%dma;sh msKsi
bf.kqï l%ufõo ks¾udKYS,S j fjkia lr .ekSug iqidOHlrejkag meyeÈ,sj u bvla we;s nj
i|yka lrñ' YsIH idOk m%;sY;h by< uÜgulg .ekSu i|yd Woõ jk" myiqlï i,ik .=re
N+ñldjg lsishï m%fõYhla i|yd ks¾udKh jk .=re ud¾f.damfoaYh YslaIlhdyg o fo.=rekg o
Ndú; l< yel' wod< fm< fmd;g iylrejl= jk .=re ud¾f.damfoaYh ;j;a fm< fmd;la fkdjk
nj ±k .=reNj;=ka .=re ud¾f.damfoaYh yd wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=fõ iïmdÈ; wod< fm<
fmd; hk iïm;a øjH fol u Ndú; l< hq;= h'
ta ta úIhhkays idOkh ms<sn| we.hSï isÿ lrk cd;sl uÜgfï mÍlaIljrfhl= jqjo wfmalaId
lrk idOkhka" úIh b.ekaùug u. fmkajk iqidOHlrejka úiska mdvu wjidkfhys mka;s
ldurfha § orejka iuÕ m%;HlaIlrKhg m;a úh hq;= h' tu tald;añl ùu i|yd jQ m%fndaOd;aul
ixialD;shla f.dvk.d .ekSug .=re ud¾f.damfoaYh myqrla" hd;%djla lr .kq we;ehs wdhdpkd
mQ¾jl j wfmalaId lrñ'
iv
Draft
.=re ud¾f.damfoaYh mßYS,kh lsÍu i|yd Wmfoia
2007 j¾Ifha isg mdi,a úIh ud,dfõ yr úIhla f,i l%shd;aul jQ b;sydih 2015
j¾Ifha isg tf,i u l%shd;auljk w;r 6 - 9 fY%aKs i|yd i;shlg ld, mßÉfþo folla yd
10 - 11 fY%aKs i|yd i;shlg ld,mßÉfþo ;=kla fjkalr we;'
w'fmd'i'^id'fm<& úNd.hg 10 - 11 fY%aKs i|yd kshñ; úIh ks¾foaY mokï
lrf.k we.hSu isÿ lsÍug fhdað;h'
6 - 11 fY%aKs i|yd ksmqK;d mdol m%fõYhg m%Odk ksmqK;d úiaila hgf;a
b;sydih úIhud,dj f.dvk.d we;' tu úIhud,dj l%shd;aul lsÍug ilid we;s fuu .=re
ud¾f.damfoaYh úIh ks¾foaYh yd úIh ks¾foaYh l%shd;aul lsÍug u.fmkaùu hk fldgia
follska iukaú;h'
b;sydih úIh ;=<ska isiqka ;=< m%.=K lsÍug wfmaCIs; ksmqK;d ixj¾Okh lsÍfï
§ úIh lreKq fuka u úIh lreKq wOHhkh lsÍug fhdod.kakd l%ufõohka o jeo.;a fõ'
fï iïnkaOfhka .=re ld¾h myiq lr .ekSu i|yd úIh wka;¾.;fh ys we;eï fldgia
wdjrKh jk mßÈ kso¾Yl l%shdldrlï fuhg we;=<;alr we;' Tnf.a ks¾udKYS,S yelshdjka
m%fhdackhg .ksñka mka;s ldur wjYH;djka wkqj fuu l%shdldrlï ;jÿrg;a ixj¾Okh
lsÍu yd kj l%shdldrlï ieliSug yelsh' fuys § ie<ls,su;a úh hq;af;a b;sydih úIfha
wruqKq bgqjk mßÈ wju jYfhka 50%la j;a m%dfhda.sl l%shdldrlï mdol bf.kqï wjia:d
iïmdokh lrñka kshñ; úIh lreKq wOHhkhg isiqka fhduq lsÍuhs'
úIhud,d lñgqj
v
Draft
úIhud,d lñgqj
iïnkaëlrKh
ã'tÉ'pkaÈud ksIdks O¾umd, ( fÊHIaG lÓldpd¾h" iudc úoHd fomd¾;fïka;=j"
cd;sl wOHdmk wdh;kh" uyr.u
úIh úfYaI{ iydh
(
uydpd¾h bkaødKs uqKisxy fld<U úYaj úoHd,h ^fiajd iïudks; uydpd¾h&
uydpd¾h hQ'î lreKdkkao le,Ksh úYaj úoHd,h ^fiajd iïudks; uydpd¾h&
uydpd¾h fla'tï'mS l=,fialr le,Ksh úYaj úoHd,h
uydpd¾h m;auisß lkakka.r YS% chj¾Okmqr úYaj úoHd,h
jHdmD;s lñgqj
NdId ixialrKh
Y%Skd;a .fkaj;a; uhd lcqj;a;" f.d;gqj" wxf.dv"
vi
Draft
mgqk
msgqj
úIhud,d lñgqj v
vii
Draft
b;sydih
úIh ks¾foaYh
9 fY%AKsh
viii
;u rfÜ wkkH;dj y`ÿkd.ksñka " tajd /l.ksñka f,dal ;;a;ajhkag uqyqK Èh yels" oE ys;ldñ" Yla;su;a YS% ,dxlsl mqrjeishl= ìys lr
.ekSfï wruqKq fmroers lr f.k mdi,a úIhud,dfõ yr úIhhla f,i b;sydih úIh 2007 isg ls%hd;aul fõ'
fuu wruqKq jvd;a fmdaIKh lrñka 2015 § kj wOHdmk m%;sixialrK i`oyd cd;sl fmdÿ wruqKq iy cd;sl fmdÿ ksmqK;d o mdol lr .ksñka
b;sydih úIhhg wod< j ksmqK;d úis;=klaa hgf;a 6 jk fY%aKsfha isg 11 jk fY%aKsh f;la b;sydih úIhud,dj ksmqK;d mdol l%ufõoh hgf;a
ilia lr we;'
9 jk fY%aKsh i`oyd jQ fuu úIh ks¾foaYh tys m%;sM,hls' 2018 isg ls%hd;aul ùug kshñ; fuys ksmqK;d yhla wOHhkh i`oyd fhduq lr we;' fuu
f;aud u`.ska Y%S ,xldfõ úfoaYdêm;Hh yd tys n,mEu;a" úfoaYdêm;Hh yuqfõ foaYSh l%shdldrs;ajh;a" foaYfha iajdëk;ajh i`oyd igka l< bkaoshdkq
ksoyia igka jHdmdrh;a ksoyi oskd .ekSu yd ksoyiska miq YS% ,xldfõ ixj¾Ok jHdmdr;a ms<sn`o j wOHhkh lrkq ,efí' mdi,a jdr wkqj fuu
tall fnod we;s wdldrh my; j.=fõ ±lafõ'
ix
'
jdrh tall
i jdrh 1"2
ii jdrh 3 " 4
I udkj wNsudkhg .re lsrSfï ixl,amhla u; msysgd Y%S ,dxlsl nyqúO iudcfha ixialD;sl úúO;ajh wjfndaO lr .ksñka cd;sl
taldnoaO;dj" cd;sl iDcq .=Kh" cd;sl iu.sh" tluq;=lu iy iduh m%j¾Okh lsÍu ;+<ska cd;sh f.dvke.Su iy Y%S ,dxlSh
wkkH;dj ;yjqre lsÍu
II fjkia jk f,dalhl wNsfhda.hkag m%;spdr olajk w;r cd;sl Wreufha udye`.s odhdohka y`ÿkd.ekSu iy ixrlaIKh lsÍu
III udkj whs;sjdislï .re lsÍu" hq;=lï yd j.lSï ms<sn`o oekqj;a ùu" yDohdx.u ne`§ulska hq;= j tlsfkld flfrys ie,ls,su;a ùu
hk .=Kdx. m%j¾Okh lsÍug bjy,a jk iudc idOdrK;aj iïu;hka iy m%cd;ka;%sl Ôjk rgdjla .eí jQ mßirhla ks¾udK lsÍu iy
mj;ajd f.k hdug iydh ùu
x
IV mqoa.,hskaf.a udkisl yd YdÍßl iqj iïm;a iy udkj w.hhkag .re lsÍu u; mokï jQ ;sridr Ôjk l%uhla m%j¾Okh lsÍu
V iqiudys; jQ iunr fm!reIhla i`oyd ks¾udmK yelshdj" wdrïNl Yla;sh" úpdrYS,S Ñka;kh" j.lSu yd j.ùu we;=¨ fjk;a
Okd;aul wx.,laIK ixj¾Okh lsÍu
VI mqoa.,hdf.a iy cd;sfha Ôj.=Kh jeäÈhqKq flfrk iy Y%S ,xldfõ wd¾Ól ixj¾Okh i`oyd odhl jk M,odhs ld¾hhka i`oyd
wOHdmk ;=<ska udkj iïm;a ixj¾Okh lsÍu
VII YS>%fhka fjkia jk f,dalhla ;=< isÿ jk fjkialï wkqj yev.eiSug yd tajd md,kh lr .ekSug mqoa.,hska iqodkï lsÍu iy
ixlS¾K yd wkfmalaIs; wjia:djkag id¾:l j uqyqK §fï yelshdj j¾Okh lsÍu
VIII cd;Hka;r m%cdj w;r f.!rjkSh ia:dkhla ysñ lr .ekSug odhl jk hqla;sh" iudk;ajh iy wfkHdkH .re;ajh u; mokï jQ
wdl,am yd l=i,;d fmdaIKh lsÍu ^ Wmqgd .ekSu 2003 wOHdmk fldñIka iNd jd¾;dj &
Draft
uq,sl ksmqK;d
wOHdmkh ;=<ska j¾Okh flfrk my; oelafjk uQ,sl ksmqK;d by; i`oyka cd;sl wruqKq bgq lr .ekSug odhl jkq we;'
idlaIr;dj" ixLHd ms<sn`o oekqu" rEml Ndú;h iy f;dr;=re ;dlaIK m%ùK;ajh hk wkqldKav 4la u; ikaksfõok
ksmqK;d mokï fõ'
idlaIr;dj : idjOdk j weyqïlka §u" meyeÈ,s j l:d lsÍu" f;areï .ekSu i`oyd lsshùu" ksjerÈ j iy
ksrjq,a j ,sùu" M,odhs whqßka woyia yqjudre lr .ekSu
ixLHd ms<sn`o oekqu : NdKav wjldYh yd ld,h .Kka lsÍu" .Kkh iy ñkqï i`oyd l%udkql+, b,lalï Ndú;h
rEml Ndú;h : f¾Ld iy wdlD;s Ndú;fhka woyia ms<sìUq lsÍu iy f¾Ld" wdlD;s iy j¾K
.,mñka úia;r" Wmfoia yd woyia m%ldYkh yd jd¾;d lsÍu
xi
f;dr;=re ;dlaIK m%ùK;ajh : mß.Kl oekqu iy bf.kSfï § o fiajd mßY%hla ;=<§ o fm!oa.,sl Ôú;fha§ o f;dr;=re
iy ikaksfõok ;dlaIKh Wmfhda.S lr .ekSu
- ksßudKYS,Snj" wmidÍ Ñka;kh" wdrïNl Yla;Ska" ;SrK .ekSu" .eg¨ ksrdlrKh lsÍu" úpdrYS,S yd ú.%yd;aul
Ñka;kh" lKavdhï ye`.Sfuka lghq;= lsÍu" mqoa.,dka;r in`o;d" kj fidhd.ekSï iy .fõIKh jeks j¾.Sh l=i,;d:
- iDcq .=Kh" bjid ord isáfï Yla;sh iy udkj wNsudkhg .re lsÍu" jeks w.hhka
- Ñ;a;fõ.S nqoaêh
ffcj mßirh : iÔú f,dalhl" ck;dj iy ffcj moaO;sh" .ia je,a" jkdka;r" uqyqo" c,h" jd;h iy cSjh - Ydl" i;a;aj yd ñksia
Ôú;hg iïnkaO jQ wjfndaOh" ixfõoSnj yd l=i,;d
fN!;sl mßirh: wjldYh" Yla;sh" bkaOk" øjH" NdKav iy ñksia ðú;hg tajdfha we;s iïnkaO;dj" wdydr" we`ÿï" ksjdi" fi!LH" iqj
myiqj" Yajikh" kskao" ksial,xlh" úfõlh" wmøjH iy u,my lsÍu hkdÈh yd iïnkaO jQ wjfndaOh" ixfõÈ;dj yd
l=i,;dj bf.kSu" jev lsÍu iy Ôj;a ùu i`oyd fuj,ï iy ;dlaIKh m%fhdackhg .ekSfï l=i,;d fuys wvx.=fõ'
wd¾Ól ixj¾Okhg odhl ùu" ;u jD;a;Sh ,eÈhd iy wNsfhda.;d y`ÿkd .ekSu" yelshdjkag iß,k whqßka ?lshdjla f;dard
.ekSu" iy jdisodhl yd ;srir Ôjfkdamdhl ksr; ùu hk yelshdjka Wmßu lsÍug yd Odß;dj jeä lsÍug wod< fiajd kshqla;sh
yd iïnkaO l=i,;d
xii
mqoa.,hkag ;u ffoksl Ôú;fha § wdpdr O¾u" iodpdrd;aul yd wd.udkql+, yeisßï rgdjkag wkq.; fjñka jvd;a WÑ; foa
f;dard thg iß,k fia lghq;= lsÍu i`oyd w.hhka Wlyd .ekSu yd iaùhlrKh
fi!kao¾hh" idys;H" fi,a,ï lsÍu" l%Svd yd u,, l%Svd" úfkdaodxY yd fjk;a ks¾udKd;aul Ôjk rgdjka ;=<ska m%ldY
jk úfkdaoh" i;=g" wdfõ. iy tjka udkqIsl w;aoelSï
YS>%fhka fjkia jk ixls¾K yd tlsfkld u; hefmk f,dalhl mßj¾;k l%shdj,shla yryd fjkiaùï yiqrejd .ekSfï § yd
Bg ixfõ§ j yd id¾:l j m%;spdr oelaùu;a iajdëk j bf.k .ekSu;a i`oyd mqoa.,hska yg Yla;sh ,nd §u' ^
6 jk fY%aKsfha isg 11 jk fY%AKsh f;la jQ úIhud,dj wOHhkh lsÍfuka my; i`oyka wruqKq isiqka idOkh lr .kq we;e hs wfmalaId
flf¾'
1' ft;sydisl úldYkh yd m%jK;d ms<sn`o wjfndaOfhka b;sydih mqrd isÿ jQ fjkialï ms<sn`o jgyd .ekSu
2' w;S;h yeoEÍfuka ,efnk wjfndaOh u`.sska j¾;udkh f;areï .ekSu yd wkd.; ;;a;ajhka oelSu
3' cd;sl wkHk;dj y`ÿkdf.k foaYSh Wreuh iqrlsñka oEys;ldó mqrjeishl= njg m;aùu
6' ld,dkqms<sfj," uQ,dY%h úfõpkh yd fya;=M, iïnkaOh weiqfrka f.dvkef`.k úpdrd;aul YslaIKh yd oekqu m%dfhda.sl Ôú;hg
Ndú; lsÍu
8' ft;ssydisl f.da,Sh m%jK;d furg b;sydih flfrys n,md we;s wdldrh ms<sn`o wjfndaOfhka f,dal m%jK;dj,g uqyqK oSfï
Yla;sh we;s lr .ekSu
I. udkj wNsudkhg .re lsrSfï 3' cd;sl wkHk;dj y`ÿkdf.k foaYSh 3'1 úfoaYSh n,fõ. yuqfõ foaYSh;ajh
ixl,amhla u; msysgd Y%S ,dxlsl Wreuhka iqrlsñka oEys;ldó mqrjeishl= /l.; hq;= nj fmkajd fohss
nyqúO iudcfha ixialD;sl úúO;ajh njg m;aùu
wjfndaO lr .ksñka cd;sl
taldnoaO;dj" cd;sl iDcq .=Kh"
cd;sl iu`.sh" tluq;=lu iy iduh 4' cd;sl m%Yak foi ;=,kd;aul j ne,Su
m%j¾Okh lsÍu u`.ska cd;sh f.dvke`.Su
iy Y%S ,dxflah wkkH;dj;yjqre 5' wkH ixialD;Skag .re lsßu
lsÍu
II fjkia jk f,dalhl wNsfhda.hkag 2' w;S;h yeoEÍfuka ,efnk wjfndaOh u`.ska 1'1 uqyqÿqnv m<d;aj, ,kafoais
m%;spdr olajk w;r cd;sl Wreufha
xiv
6' ld,dkqms<sfj<" uQ,dY%h úfõpkh yd 6'1 ksoyiska miq YS% ,xldfõ foaYmd,k yd
VI mqoa.,hdf.a iy cd;sfha Ôj .=Kh
fya;=M, iïnkaOh weiqfrka wd¾Òl ixj¾Okh úia;r lrhs
jeäÈhqKq flfrk iy Y%S ,xldfõ
wd¾Ól ixj¾Okh i`oyd odhl jk f.dvkef`.k úpdrd;aul YslaIKh yd
M,odhS ld¾hhka i`oyd wOHdmkh oekqu m%dfhda.sl Ôú;hg Ndú; lsÍu
u`.sska udkj iïm;a ixj¾Okh
lsÍu
VII YS>%fhka fjkia jk f,dalhla ;=< 8' ft;ssydisl f.da,Sh m%jK;d furg b;sydih 1'1 uqyqÿqnv m<d;aj, ,kafoais
isÿ jk fjkialï wkqj yev.eiSug flfrys n,md we;s wdldrh ms<sn`o ls%hdldrs;ajh úuid n,hs
yd tajd md,kh lr .ekSug
mqoa.,hka iQodkï lsÍu iy wjfndaOfhka f,dal m%jK;dj,g uqyqK
ixlS¾K yd wkfmalaIs; oSfï Yla;sh we;s lr .ekSu 2'1 Y%S ,xldfõ ì%;dkH md,kh
xv
ksmK
q ;dj ksmqK;d uÜgu úIh wka;¾.;h bf.kqï m, ld,Éfþo
Y%S ,xldfõ 1' YS% ,xldfõ uqyqÿqnv m%foaY • ,kafoaiSka uqyqÿnv m<d;a 10
úfoaYdêm;Hh ms<sn| 1'1 uqyqÿqnv m<d;aj, ,kafoais ,kafoaiSka hg;g m;aùu w,a,d.;a wdldrh úia;r
j wOHhkh lr ;u ls%hdldrs;ajh úuid n,hs lrhs
rfÜ iajdëk;ajh 1'1 uqyqÿnv m<d;aj, n,h • ,kafoaiSkag wh;aa
/l .ekSug lghq;= msysgqjd .ekSu m%foaY is;shul ,l=Kq
lrhs • ,kafoaiska Wvrg rdcHh lrhs
iu`. meje;ajQ iïnkaO;d • Wvrg rdcHh yd
,kafoaiska w;r
1'2 ,kafoaiskaf.a md,k" .egqïj,g fya;=
wd¾:sl" iudcSh iy y`ÿkd .kshs
ixialD;sl lghq;= • kuHYS,s;ajh u`.ska
.egqï wjulr .; yels
xvi
wdldrh yodrhs
• uqyqÿnv m%foaYj,
,kafoais md,kh mej;s
wdldrh úia;r
lrhs
• ,kafoaiSka hgf;a Y%S
,xldfõ wd¾:sl"
iudcSh iy
ixialD;sl lghq;=
meyeÈ,s lrhs
² ,kafoais md,kh
hgf;a Y%S ,dxlsl
iudchg tl;= jQ
kjdx. fmkajd fohs
Draft
ksmK
q ;dj ksmqK;d uÜgu úIh wka;¾.;h bf.kqï m, ld,Éfþo
Y%S ,xldfõ úfoaYdêm;Hh 2' Y%S ,xldfõ ì%;dkH n,h • ì%;dkH wdêm;Hh Y%S 10
ms<ns `o j wOHhkh lr ;u 2'1 Y% S ,xldfõ ì% ; dkH wdêm;Hh 2'1 Y%S ,xldjg ì%;dkHhka ,xldfõ ia:dms; ùug
rfÜ iajdêm;Hh msysgjQ wdldrh fmkajd fohs meñKSu iy n,h ;yjqre fya;= meyeÈ,s lrhs
/l.ekSug lghq;= lrhs lr .ekSu • iajfoaYSh úfrdaO;d iy
• uqyqÿnv m%foaY hg;a lr tajdfha iajrEmh myohs
.ekSu • ;u iajdêm;Hh /l
• 1815 oS Wvrg w,a,d .ekSu .ekSug igka fufyhjQ
• 1818 ksoyia igk kdhlhka w.h lrhs
• 1848 ksoyia igk
Y%S ,dxflah Wreuh 2'2 ì%;dkH md,kh hgf;a wd¾Ól 2'2 ì%;dkHhka hgf;a we;s jQ • jdKsc fNda. j.dj jHdma;
/l.ekSug lghq;= lrhs lghq;= meyeos,s lrhs jQ wdldrh meyeÈ,s lrhs
xvii
wd¾Ól j¾Okh 08
• j;= j.dj • ì%;dkHhka hgf;a foaYSh
• foaYSh lDIsl¾udka;h k`.d lDIsl¾udka;h úia;r
isgqùu lrhs
• ì%;dkHhka hgf;a furg
wd¾Ólfha we;s jQ
fjkialï fmkajd fohs
3' YS% ,xldfõ wd.ñl iy
cd;sl mqk¾cSjkh
Draft
ksmK
q ;dj ksmqK;d uÜgu úIh wka;¾.;h bf.kqï m, ld,Éfþo
ksoyiska miq ,enQ 6' ksoyiska miq YS% ,xldj • ksoyiska miq YS% ,xldfõ
ch.%yK w.hñka hym;a 6'1 ksoyiska miq YS% ,xldfõ • ksoyiska miq n,hg m;ajQ foaYmd,k yd wd¾Ól 10
mqrjeishl= f,i rfÜ wdKavq lghq;= úia;r lrhs
foaYmd,k yd wd¾Òl
ixj¾Okhg odhl fjhs • n,hg m;ajQ wdKavqj, • ksoyiska miq YS% ,xldfõ
ixj¾Okh wOHhkh lrhs
jevms<sfj<j,a iqNidOk lghq;= meyeos,s
• wdKavql%u m%;sixialrK lrhs
- 1972 • ksoyiska miq YS% ,xldfõ
- 1978 ixj¾Ok lghq;= fmkajd
• wd¾Ól ixj¾Okh yd fohs
iudc iqNidOkh
Draft
^we& mdi,a m%;sm;a;s iy jev igyka
b;sydih úIh ks¾foaYfha wka;¾.; úIh lreKq id¾:l j yd M,odhS f,i wOHhkh lsÍu i`oyd;a t u`.ska bf.kqï w;a±lSï ,nd
.ekSu i`oyd;a YsIH iyNd.s;ajh j¾Okh jk wdldrhg mdi,a jev igyka iïmdokh lr .ekSu tajd w;sYhska u m%fhdackj;a úh hq;=h'
fuySs fhdackd fldg we;af;a tjeks mdi,a jev igyka lsysmhla muKs' fï wkqj fjk;a ks¾udKd;aul jev igyka yd m%;sm;a;s ilia lr
.ekSfï ksoyi b;sydih W.kajk .=rejrhdg ysñ jk nj i,lkak'
• b;sydi ix.uhla msysgqùfuka isiq ±kqu m%j¾Okh i`oyd idlÉPd" iïuka;%K" újdo" m%o¾Yk meje;aùu;a" i`.rd"
ì;a;s mqj;am;a ks¾udKh lsÍu;a jeks ld¾hhkag isiqka fhduq l< yelsh'
• hg;a msßfika jirlg jrla j;a jeo.;alulska hq;= ia:dkhlg fyda m%foaYhlg fyda wOHdmk pdßld ixúOdkh
l< hq;= h' mka;s ldurfha § ,nd .;a ±kqu ;yjqre lr .ekSug yd j¾Okh lr .ekSug yels jk mßÈ fmr
xx
• osjhsfka ms<s.;a b;sydi{hka mdi,g le`ojd Tjqkaf.a w;a±lSï fnod yod .ekSug iïuka;%K u`.ska wjia:d j
ie,ish yels h'
• m%foaYfha mqrdúoHd;aul jákdlulska hq;= iaudrl ms<sn`o j fidhd ne,Su yd tajd wdrCId lsÍu i`oyd mdi,a yd
m%cd jev igyka ls%hd;aul lsÍug mq`Mjk'
• b;sydi mdvïj,g wod< jk Ñ;%" uQ¾;s" leghï yd fjk;a fl!;=l jia;= ksÍCIKh lsÍug;a" ksÍCIK jd¾;d
iemhSug;a yels jk mßÈ fl!;=ld.dr jevigyka ixúOdkh ;< yelsh'
• b;sydi mdvug wod< j wka;¾cd,h Ndú; lrñka f;dr;=re ,nd .ekSu i`oyd isiqka fhduq l< hq;= h'
Draft
^we& we.hSu iy ;lafiarelrKh
bf.kqï b.ekaùï ls%hdj,sh u`.ska wfmaCIs; M, isiqka úiska id;aId;a lr .kq ,eîu iy ;yjqre lsÍu i`oyd;a isiqka <`.d lr .;a m%ùK;d
uÜgï y`ÿkd .ekSu i`oyd;a mka;s ldurfha myiqfjka ls%hd;aul l< yels wka;¾ iïnkaO;djlska hq;a jev igyka folla f,i ;lafiarej iy
we.hSu y``ÿkajd Èh yels h';lafiarej ksis mßÈ isÿjkafka kï mka;sfha bf.kqu ,nk isiqkag wfmaCIs; ksmqK;dj,g wod< wdikak m%ùK;d ,nd
.ekSu wmyiq fkdfõ' we.h S f uk a wfma C I d lr ka f k a is iq k a <`. d lr .;a m% ù K;d uÜgï ljf¾ ±h s y`ÿkd .ekS uh'
;lafiarefjys fh§ isák .=rejrekag ;u isiqka i`oyd fowdldrhlska ud¾f.damfoaYl;ajh ,nd Èh yels h't kï m%;sfmdaIK (Feed Back)
bÈß fmdaIK (Feed Forward) hkqfjks' isiqkaf.a m%n,;d iy ÿn,;d wkdjrKh lr .;a úg Tjqkaf.a bf.kqï .eg¨ u.yrjd .ekSug m%;sfmdaIKh;a
is i q yels h d iy m% n ,;d y`ÿkd .;a úg tu o CI;d jeä Èhq Kq l s Í ug bÈß fmda I Kh ;a ,nd
§u .=re ld¾h Ndrh fõ'
bf.kqï - b.ekaùï ls%hdj,sfha id¾:l;ajh i`oyd úIh ksmqK;d w;=frka ljr ksmK
q ;d ljr uÜgñka idlaId;a lr.; yels jQfha ±hs isik
q a
úis k a y`ÿkd .kq ,eîu wjYH fõ'we.hS ï jevms < s f j< Tia f ia is i q k a <`.d lr .;a m% ù K;d uÜgï úks Y a p h ls Í u fï
wkqj .=rejrekaf.ka n,dfmdfrd;a;= fõ'
xxi
Tn fj; bÈßm;a lrk fuu úIhud,dj YsIH flakaøsh ksmqK;d mdol ls%hdldrlï ÈYdNsuqL lr.;a m%fõYhlska hqla; fõ' ls%hdfjka
bf.kqu i`oyd is i q k a fhduq ls Í u .= r ejrhdf.ka wfma C Id lrk ld¾hh fõ'is i q k a ls % h dldrlïj, ks h ef<k úg yd th
wjidkfha § ;lafiarej yd we.hSu isÿ l< yels fõ'
;lafiarej yd we.hSu myiqfjka isÿ l< yels jk mßÈ ta i`oyd fmdÿ ks¾Kdhl myla fhdackd flf¾'fï w;=frka m<uq ks¾Kdhl ;=k
ksmqK;dj f.dvke`.sug talrdYs ù ;sfnk ±kqu"l=i,;d iy wdl,am uQ,sl fldgf.k ieliS ;sfí' wjidk ks¾Kdhl fol cSú;hg jeo.;a
jk yelshd j¾Okhg WmldÍ jk whqßka ielish hq;= h' fï ks¾Kdhl yd iïnkaO p¾hd fjkialï mka;s ldurh ;=< § isiqka ls%hd;aul
ùfï§ y`ÿkd .ekSug .=rejrhd W;aidy l< hq;= ;lafiarej hgf;a tu p¾hd Yla;su;a lsÍug;a we.hSu hgf;a tajd m%udKh lsÍug;a
.=rejrhd fhduq úh hq;= h' óg wu;rj mka;s ldurh ;=< ,sÅ; mÍCIK" jHdmD;s wdÈhg;a udisl' jdr iy jir wjidkfha mj;ajkq
,nk mdi,a uÜgfï fyda l,dmSh uÜgfï fyda ,sÅ; mÍCIKj,g;a isiqka bÈßm;a l< yels h'
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
ld,ÉfPao # 05
- ,kafoaiSka fmrÈ.g meñKSu ^j¾I 1595 isg ,kafoaiSka wdishdjg meñKSu, 1602
oS VOCiud.u msysgqùu, wdishdfõ ,kafoais n,hla f.dvke`.Su&
- Wvrrg rcjre ,kafoais iyh fidhd hdu ^m<uqfjks úu,O¾uiQßh rdcH iufha
,kafoais ¥;hka Wvrgg meñKSu, fikr;a rcq ,kafoais wdOdr ,nd .ekSug m%h;ak
±Íu&
- fojk rdcisxy rcq yd ,kafoaiSka w;r .súiqu j¾I 1638 ^fojk rdcisxy rcq yd
,kafoaiSka w;r in|;d, 1638 .súiqu, .súiqfï uQ,sl lreKq&
1
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
- fofjks rdcisxy rcq yd ,kafoaiSka w;r iïnkaO;d ^ rcq yd ,kafoaiSka w;r .egqï
we;sùu, rcq Wvrg n,h me;srùu&
- Wvrg ,kafoais ¥; iïnkaO;d ^¥; .uka, ,sms yqjudrej, ;E.s fnda. yqjudrej&
- iduldó m%;sm;a;sh yd .egqïj,ska je<lSu ^fojk úu,O¾uiQßh rcqf.a iduldó
m%;sm;a;sh, Wvrg rcqf.a wd.ñl yd ixialD;sl lghq;=j,g ,kafoais iyh ,nd §u&
- ,kafoaiSka Wvrg wdl%uKh lsÍu ^18 jk ishjfia w. Wvrg ,kafoais u; .egqï,
lS¾;s Y%S rdcisxy rcqf.a ld,fha ,kafoais wdl%uKh&
2
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
ld,ÉfPao # 05
- wd.ñl m%;sm;a;sh
- wOHdmk lghq;=
- ,kafoais ixialD;sldx. furg me;sÍu
3
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
4
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
l%shdldrlu - 01
by; i|yka úIh lreKq wdjrKh jk fia m%Yak úpdrd;aul jevigykla mj;ajkak
weuqKqu 01
l%shdldrlu 02
,kafoais md,kh u`.ska Y%S ,dxlsl iudchg tl;= jQ kjdx. ms<sn| wjfndaOh ,nd .ekSu i|yd my;
i|yka l%shdldrluo isÿlrkak
• ,kafoais md,kh hgf;a furg ixialD;shg tl;= jQ kjdx. ms<sn| j isiqka iu`. idlÉPd
lrkak. ^jpk, we÷ï me,÷ï, wdydr mdk, NdKav wd§ ...&
• l%shdldrlug wjYH mska;+r yd fjk;a f;dr;=re /ia lr .ekSu i|yd i;shlg muK fmr
isiqka ±kqïj;a lrkak'
• l%shdldrlu isÿ lrk Èkfha § isiqka /ia lrf.k wd mska;+r yd f;dr;=re j¾. lrkak.
5
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
• tla tla lKavdhï úiska wod, ud;Dld mska;+r iy ,sms we,ùug Wmfoia fokak'
• l%shdldrlu wjika l< miq lKavdhïj,g bÈßm;a lsÍug wjia:dj ,nd§ m%n,;d" ÿn,;d
fmkajd fokak
• lKavdhï w;ßka jvd;a ksjerÈ ls%hdldrlu f;dard mka;sfha m%o¾Ykhg ;nkak'
• Èkh ms<sn| j ±kqj;a lrkak
.=Kd;aul fhojqï
- mska;+r
- ma,eá.akï
- .ï
weuqKqu 1
6
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
j¾I 1796 § ,kafoaiSka mrdchg m;a l< bx.%SiSyq furg uqyqÿnv m%foaY w;am;a lr f.k j¾I 1815
§ Wvrg rdcOdksh;a hg;a l<y. t;eka isg j¾I 1948 olajd jir 133l iuia; Èjhsk u ì%;dkH
hg;a úcs;hla jYfhka mej;sKs. fï ksid Y%S ,xldfõ ì%;dkH n,h mej;s ld,h uqyqÿnv m%foaY
md,kh l< wjêh yd iuia; Èjhsk u md,kh l< wjêh jYfhka ld,mßÉfPao follg wh;a
fõ. Y%S ,xldfõ hqfrdamSh n,mEï mej;s wjêh yd i,ld n,k úg ì%;dkH md,k iuh furg
b;sydifha m%n, fjkialï we;s jQ ld, mßÉfPaohla yeáhg o ie,lsh yelsh. ì%;dkHhka furgg
meñKSu yd uqyqÿ nv m%foaY w;am;a lr .ekSu, Wvrg rdcOdksh hg;a lr .ekSu 1818 yd 1848 hk
jirj, ì%;dkHhkag tfrys j we;s jQ igka" ì%;dkH md,kh iy furg wd¾Ól fCIa;%fha we;s jQ
fjkialï wdÈh .ek fuu tallfha § wjOdkh fhduq flf¾.
ksmqK;d uÜgu # 2.1 Y%S ,xldfõ ì%;dkH wdêm;Hh msysgjQ wdldrh fmkajd fohs
ld,ÉfPao # 05
bf.kqï m, # • ì%;dkH wdêm;Hh Y%S ,xldfõ ia:dms; ùug fya;= meyeÈ,s lrhs
7
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
by; úIh lreKq wdjrKh jk fia my; i|yka l%shdldrlu isÿ lrkak
l%shdldrlu 01
1' lS¾;s Y%S rdcisxy rcq yuqjg meñKs m%:u bx.%Sis ¥;hd ljfrlao@ ————————
5' 1815 Wvrg hg;a lr .;a bx.%Sis wdKavqldrhd jQfha ljqo@ ————————
7' 1818 m<uq ksoyia igkg kdhl;ajh ÿka kdhlhl= jQfha ————————
10' fojk ksoyia igfka kdhlhl= f,i lghq;= l< wfhls ————————
^fcdaka mhsnia" fgdßkagka idñ" frdnÜ n%jqkaß.a" Y%S úl%u rdcisxy" f*âßla fkda¾;a" flda,anDDla
lemafmáfmd<, fcdaka fvdhs,s, rdcdêrdcisxy, mqrka wmamq&
l%shdldrlug my< we;s ms<s;=rej,ska ksjerÈ ms<s;=r f;dard ysia;eka msrùug Wmfoia fokak'
8
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
ld,ÉfPao # 05 hs
•j;= j.dj
- ì%;dkHhka j;= j.dj wdrïN lsÍug fmr furg mej;s wd¾Ól ;;a;ajh
- ì%;dkHhka j;= j.dj flfrys fhduq ùu
- rcfha wdodhu jeä lr .ekSu
rcfha bvï úlsKSfï m%;sm;a;sh
foaYSh yd úfoaYSh fm!oa.,sl jHjidhlhkag bvï ñ, § .ekSug yels ùu
fm!oa.,sl jHjidhlhkag .e<fmk mßÈ kS;s Í;s ilia lsÍu
- fldams
- isxfldakd yd fldfldajd
- f;a
- fmd,a
- rn¾
9
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
ì%;dkHhka hgf;a wd¾Ólh hk f;audjg wod< úIh lreKq wkdjrKh jk fia my; l%h
s dldrlfuys
isiqka ksr; lrjkak
l%shdldrlu 02
• tys A ;Srefõ i|yka j.ka;s ms<sn| isiq woyia B ;Srefõ igyka lssÍug wjia:dj ,nd
fokak. ^woyia ±laùu lKavdhï f,i isÿ lsÍu m%udKj;a jk w;r hï lsisfjla
fm!oa.,sl u;hla orhs kï Bg bv ,nd fokak&
.=Kd;aul fhojqï
weuqKqu 01
''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
1' j;= j.dj y÷kajd §u
''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
2' foaYSh lDIsl¾udka;h mßydkshg '''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
m;aùu '''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
3' foaYSh lDIsl¾udka;h k`.d isgqùug
'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
W;aidy .ekSu
'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
10
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
11
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
hqfrdamShka wdishdjg meñKSfï wruqKq w;r wd.u me;srùfï wruqKla o ;sìKs. fï wkqj
wdishdfõ n,h jHdma; lrf.k isá mD;=.SiSyq ;u n,mEï iys; m%foaYj, frdaudkq lf;da,sl wd.u
me;srjQ ,kafoaiSyq frmrudÿ wd.u ^fmd%f;ia;ka; frmrudÿ& jHdma; l<y. ì%;dkHhka furgg
meñKs wjêh jk úg hqfrdamfha úúO ñYkdß ixúOdk ìysù hqfrdamfhka neyer m%foaYj, iajlSh
wd.ï me;srùu .ek kj Wkkaÿjla we;s ù ;sìKs. fï wkqj ì%;dkH md,k ld,fha § furgg meñKs
úúO ñYkdß ixúOdkj, idudcslfhda wd.u me;srùfï lghq;=j, ksr; jQy. ñYkdÍkaf.a wd.u
me;srùfï m%pdrl lghq;= ksid furg fn!oaO" yskaÿ yd bia,dï wd.ï weoyQ ck;dj w;r o, wd.ñl
m%fndaOhla we;s úh. 19 jk ishji ;=< furgg meñKs úúO ñIkdß ixúOdk, tajdfha wd.ñl
m%pdrl l%u fn!oaO" yskaÿ yd bia,dï wd.ñl mqkreo jHdmdr, wd.ñl mqkreoh iu. foaYSh
ixialD;sh wdrCId lsÍu ms<sn| j we;s jQ Wkkaÿj jeks ud;Dld ms<sn| j fuu tallh hgf;a
wjOdkh fhduq flf¾.
ksmqK;d uÜgu # 3.1 úfoaYSh n,fõ. yuqfõ foaYSh;ajh /l .; hq;= nj fmkajd fohs
ld,ÉfPao # 08
- jdo újdo
12
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
- f,aLk udOH
l%shdldrlu 01
by; úIh lreKq wdjrKhjk fia my; l%shdldrlfuys isiqka fhduq lrjkak'
• l%shdldrlug i;shlg muK fmr cd;sl yd wd.ñl mqkreofha kdhlhka ms<sn| l:djla
bÈßm;a lsÍug iQodkïjk f,i Wmfoia fokak. ta i|yd
- ld,h ñks;a;= 3 la nj
- fm< fmd; yd fjk;a fmd;am;a mßYS,kfhka f;dr;=re imhd .;hq;= nj
- kshñ; Èkfha ;udg ,efnk mqoa.,hd ms<sn| f;dr;=re bÈßm;a l< hq;= nj ±kqj;a
lrkak'
• weuqKqu 01ys we;<,;a mqoa., kdu i|yka lr ;=KAvq idokak'
• kshñ; Èkfha isiqka t<suyklg f.k f.dia mka;sh rjqug ilia lr .kak'
• f;dmamsh wf;a fyda ysfia fyda ;sfnk YsIHhd ueog meñK f;dard .kakd ,o ;=Kavqfõ
i|yka mqoa.,hd ms<sn| l:djla bÈßm;a lsÍug myiqlï i,id fokak.
• bÈßm;a lrk ,o l:dj weiqfrka m%Yak weiSug YsIHhkag wjia:dj ,nd fokak'
.=Kd;aul fhojqï
13
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
weuqKqu wxl 1
1' fykaß iaà,a ´,afldÜ ;=ud
2' wk.dßl O¾umd, ;=ud
3' yslalvqfõ Y%S iqux., ysñ
4' ñf.Ügqj;af;a .=Kdkkao ysñ
5' wreuq. kdj,¾ ;=ud
6' tï. iS. isoaê f,ífí ;=ud
weuqKqu ^1&
14
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
j¾I 1498 jiafldao.dudf.a meñKSu;a iu`. bkaÈhdfõ hqfrdamd n, jHdma;sh wdrïN úh. t;eka
isg mD;=.Sis, ,kafoais, bx.%Sis yd m%xY n,mEï bkaÈhdj ;=< olakg ,eìKs. bkaÈhdj ì%;dkH n,hg
hg;a ùug fmr uq.,a wêrdcHh mej;Su ksid trg ;=< hqfrdamShhkaf.a lghq;= hï muKlg iSud
ù ;sìKs. tfy;a 19jk ishjfia ueo jk úg bkaÈhdfõ úYd, m%foaYhl n,h jHdma; lr .ekSug
bx.%SiSyq iu;a jQy. bkaÈhdj ì%;dkH hg;a úcs;hla njg m;aùfuka miqj 19 jk ishji w. Nd.fha
§ bkaÈhdkq ksoyia jHdmdrfha lghq;= werôKs. 20 jk ishjfia uq,a Nd.h tu ksoyia jHdmdrfha
b;du l%shdldÍ wjêh úh. úúO ck j¾.j,g wh;a jQ úúO NdId l:d l< bkaÈhdkq ck;dj
uy;aud .dkaê we;=`M bkaÈhdkq kdhlhkaf.a u`. fmkaùu hgf;a ±ä foaYdkqrd.fhka hq;= j ksoyia
igk fufyhùu fiiq wdishd;sl hg;a úcs;j,g o wdo¾Yhla úh. fuu mßÉfPaofha § bkaÈhdfõ
hqfrdamSh n,mEï bkaoshdj ì%;dkH hg;a úcs;hla njg m;a ùu ksoyia igka jHdmdrh yd bkaÈhdkq
ksoyia igfka lemS fmkqK kdhlhka ms<sn| wjOdkh fhduq flf¾.
ksmqK;dj ( • bkaÈhdfõ úúO cd;Ska bkaÈhdkqjka f,i tlai;a j lghq;= l< wdldrh
wdo¾Yhg f.k Y%S ,dxlsl;ajh ms<sn`o ye`.Sfuka lghq;= lrhs
ksmqK;d uÜgu ( 4'1 bkaoshdkq ksoyia jHdmdrfha § trg ck;dj tlai;a j lghq;= l< wdldrh
wOHhkh lrhs
ld,ÉfPao ( 10
bf.kqï M, ( • wêrdcHjd§ka bkaÈhdj ;=< n,h jHdma; l< wdldrh meyeÈ,s lrhs.
• bkaÈhdkq ksoyia igka jHdmdrh úia;r lrhs
• bkaÈhdkq cd;sl ksoyia igka jHdmdrh ;=< úúO cd;Ska tlai;a j lghq;=
l< wdldrh w.h lrhs
• bkaÈhdkq cd;sl ksoyia igka jHdmdrh iu`. ne|s foaYfm%aó pß; wdo¾Yhg
.kS
15
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
by; úIh lreKq wdjrKh jk mßÈ my; i|yka l%shdldrlu isÿ lrkak
l%shdldrlu 01
.=Kd;aul fhojqï
weuqKqu ^1&
uy;aud .dkaê
ovdNdhs kjfrdacs
ujq,dkd wnq,a l,dï widoa
iqf¾kaøkd;a nek¾cs
cjy,a,d,a fkare
16
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
17
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
weuqKqu ^2&
weuqKqu ^3&
lKavdhug Wmfoia
thg ku" Wmka m%foaYh" idudkH cSjk f;dr;=re" bkaÈhdkq ksoyia igkg
±lajQ odhla;ajh yd Tng tu pß;fhka .; yels wdo¾Y ,shkak'
• f;dr;=rej, ksjerÈ nj
• f;dr;=re .fõIKh lsÍug úúO ud¾. fhdod .ekSu
• f;dr;=re ixúOdkd;aul j f.dkq lsÍu
• ld,h l<uKdlrKh
• iuia; ksudj
18
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
by; úIh lreKq wdjrKh jk mßÈ my; i|yka l%shdldrlu isÿ lrkak
weuqKqu 01 ys we;=,;a ld¾h m;%sldj wNHdi fmdf;a igyka lr .ekSug isiqkag wjia:dj
fokak
l%shdldrlu 2
• fuh flaj, l%shdldrluls
• bkaÈhdkq cd;sl ksoyia igfka wjia:d lSmhla yd wdo¾Y lSmhla my; ±lafõ. ta ta wjia:d
yd wdo¾Y ms<sn| Tfí woyia bÈrsfhka we;s lv brs u; ,shd olajkak.
19
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
j¾I 1815 § Wvrg rdcOdksh ì%;dkH hg;a ùu;a iu`. tf;la furg mej;s rdcdKavq md,k
l%uh ì| jeáKs' bka miqj 1948 j¾Ifha§ Y%S ,xldjg ksoyi ,efnk f;la iuia; Èjhsk u ì%;dkH
md,kh hgf;a mej;sKs' ì%;dkHhka úiska 1833§ flda,anDDla m%;sixialrKh y÷kajd fok ,È'
tfy;a md,k lghq;=j, § iajfoaYslhkag jeä n,;, ,nd fok f,i b,a,d ,dxlslfhda Woaf>daIK
Èh;a l<y' tys m%;sM, f,i jßka jr furgg wdKavql%u m%;sixialrK lsysmhla y÷kajd tajdhska
o iEySug m;a fkdjQ ,dxlslfhda wLKav Woaf>daIK jHdmdrhla Èh;a l<y' 1948 j¾Ifha § ,xldjg
ksoyi ,nd.; yels jQfha tu Woaf>daIKj, m%;sM,hla f,isks' fuu mßÉfPaofhka ì%;dkHhka
úiska furgg y÷kajd fok ,o wdKavql%u m%;sixialrK yd ,dxlslhkaf.a Woaf>daIK jHdmdrh
^cd;sl ksoyia jHdmdrh& ms<sn| j f;dr;=re ixCIsma; j idlÉPd flf¾'
ksmqK;d uÜgu ( 5'1 Y%S ,xldfõ md¾,sfïka;= l%ufha j¾Okh úuid n,hs
ld,ÉfPao ( 10
• wdKavql%u m%;i
s xialrK ,nd .ekSu ms<sn| j YS% ,dxlslhkaf.a odhl;ajh
fmkajd fohs
20
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
- ,xldfõ fuf;la mej;s ixúOdkj, tl;=jla f,i 1919 § ,xld cd;sl ix.uh
msyg
s qùu
- 1920 wdKavql%u jHjia:dfõ mej;s Pkao n,fha lsis ÿ fjkila isÿ fkdùu
21
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
• fida,anß wdKavql%uh
- w.%dKavqldr ;k;=r
- oaúuKav, md¾,sfïka;=j
- w.ue;s m%Odk leìkÜ uKav,h
- rdcH fiajd fldñiu yd wêlrK fiajd fldñiu
by; úIh lreKq wdjrKh jk mßÈ my; i|yka l%shdldrlu isÿ lrkak
l%shdldrlu 01
• Y%S ,xld wdKavql%u m%;sixialrK yd cd;sl ksoyia jHdmdrh hk mdvu weiqfrka my;
01 i|yka j.=j iïmQ¾K lsÍug Wmfoia fokak
• fuh lKavdhï l%shdldrlula f,i isÿ lrkak
• YsIHhka iqiqiq mßÈ lKavdhïj,g fnokak
• by; mdvï ms<sn| j m<uq j isiqka iu`. idlÉPd lrkak
• weuqKqu 01ys i|yka j.=j yqkq mqjrefõ igyka lrkak
• äuhs fld<j, fyda ì%ia,a fndaâj, fyda tu j.=j msgm;a lr .kakd f,i lKAvdhïj,g
Wmfoia fokak
• lKavdhfï ish¨ fokd iu`. idlÉPd lrñka j.=j iïmQ¾K lrkak
• lKavdhï ls%hdldrlï mka;shg bÈßm;a lrjkak
• isiq bÈrsm;a lsÍïj, W!k mQrK imhñka yqKq mqjrefõ j.=j iïmQ¾K lrkak
• tu j.=j YsIH wNHdi fmdf;a igyka lr.ekSug Wmfoia fokak
.=Kd;aul fhojqï
22
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
weuqKqu 01
by; i`oyka úIh lreKq wdjrKh jk fia my; oelafjk ls%hdldrlfuys isiqka ksr; lrjkak
l%shdldrlu 02
23
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
.=Kd;aul fhojqï
• msgq fmr<k le,ekavrhla $ tu le,ekav¾ fld<hl mßudKhg ilia lr .;a äuhs fyda
iqÿ lvodis msgq 06 la
• fm< fmd; yd fjk;a wod< uQ,dY%h $ mska;+r mqj;am;a ,sms wdÈh, ma,eá.akï, .ï
weuqKqu 01
ld¾h m;%sldj
my; i|yka lreKq hgf;a tla wdKavql%u m%;sixialrK ms<sn|j lreKq fm< .iajkak
• wdKavql%u m%;sixialrK
24
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
Y%S ,xldj jir 133 lg wêl ld,hla ì%;dkH wêrdcHjd§ka hgf;a md,kh úh' 1948 j¾Ifha §
,xldjg ksoyi ,eìKs' ta iu`. u ,xldjg md¾,sfïka;= wdKavql%uhla ,enqK neúka" ksfhdað;
m%cd;ka;%jdoh u.ska foaYmd,khg iïnkaO ùug ,dxlslhkag wjia:dj ,enqKs' ta wkqj ksoyiska
miq n,hg m;a jq wdKavq yd tu wdKavqj, jevms<sfj< ms<sn| j fláfhka lreKq idlÉPd lsÍu
fuu mßÉfþofhka isÿ fõ' tfuka u YS% ,xldj ckrchla njg m;a ùu" úOdhl ckdêm;sl%uh
wdrïN ùu fuka u ksoyiska miq YS% ,xldfõ wd¾Ól ixj¾Okh yd iudc iqN idOk lghq;= ms<sn|
j o fláfhka lreKq idlÉPd flf¾'
ksmqK;d uÜgu( 6'1 ksoyiska miq Y%S ,xldfõ foaYmd,k yd wd¾Ól ixj¾Okh úia;r lrhs'
ld,Éfþo ( 10 hs'
bf.kqï m, ( • ksoyiska miq YS% ,xldfõ foaYmd,k yd wd¾Ól lghq;= úia;r lrhs'
- tlai;a cd;sl mlaIh ch .ekSu yd vâ,s fiakdkdhl uy;d w.ue;s ;k;=rg m;aùu
- vâ,s fiakdkdhl uy;d w.ue;s ;k;=frka b,a,d wiaùu yd tu ;k;=rg fcdaka
fld;,dj, uy;d m;aùu
- 1955 § tlai;a cd;Skaf.a ixúOdkfha idudðl;ajh .ekSu
25
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
- 1960 ud¾;= uy ue;sjrKfhka lsisÿ malaIhlg nyq;r n,hla ,nd .ekSug fkdyels jQ
w;r" vâ,s fiakdkdhl uy;df.a kdhl;ajhka hq;= tlai;a cd;sl mlaIh" mlaI lsysmhla
iu`. tl;= ù wdKavqjl msysgqùu tfy;a md¾,sfïka;=j újD; lsÍu i|yd mj;ajk ,o
rdcdik l;dfjka u wdKavqj mrdchg m;a ùu' fï ksid wdKavqj úiqrejd yeÍu
- 1960 cQ,s meje;a jQ uy ue;sjrKfhka isßudfjda nKavdrkdhl ue;skshf.a kdhl;ajfhka
hq;= Y%S ,xld ksoyia mlaIh ch .ekSu yd isßudfjda nKavdrkdhl w.ue;sksh ùu
- Y%S ,xld ksoyia mlaIh úiska ,xld iuiudc mlaIh yd fldñhqksiaÜ mlaIh jeks
jdudxYsl mlaI iu`. tl;= ù iu`.s fmruqKq wdKavqj msysgqùu
- cki;= jHdmdrh bÈßhg f.k hdu
- foaYSh wd¾Ólh k`.d isgqùug fhduq jQ ms<sfj;la bÈßhg f.k hdu
• 1956 uyue;sjrKh
- tlai;a cd;sl mlaIh ch .ekSu yd vâ,s fiakdkdhl uy;d f;jk jrg o w.ue;s
;k;=rg m;aùu
• 1970 uyue;sjrKh
ksoyiska miq 1970 olajd YS% ,xldfõ meje;a jQ uyue;sjrKh ms<sn| j f;dr;=re we;=<;a jk my;
i|yka j.=j iïmQ¾K lsÍug isiqka fhduq lrjkak'
weuqKqu -01
26
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
ls%hdldrlï - 02
1972 yd 1978 ckrc wdKavql%u jHia:d weiqßka my; i|yka ls%hdldrlfuys isiqka fhduq lrjkak
weuqKqu -02
ckdèm;s Oqrh
w.ue;s m%uqL
leìkÜ uKav,h
jHjia:dodhlh
27
Draft 9 fY%aKsh .=reud¾f.damfoaYh
• iudc iqNidOkh
l%shdldrlï - 03
ksoyiska miq YS% ,xldfõ we;s jQ ixj¾Ok lghq;= yd iqNidOk lghq;= weiqfrka my; i|yka
l%shdldrlfuys isiqka fhduq lrjkak'
weuqKqu -03
ud;Dldjg wod<
ud;Dldj f;dr;=re
ù f.dú;ek 1'
2'
ixj¾Ok lghq;= 3'
ld¾ñl wxYfha ishqKqj
wOHdmk lghq;=
28