Chương I:Khái niệm về sử dụng năng lượng dòng nước và nhà máy thủy điện

1.1Năng lượng của dòng nước và khả năng sử dụng

1.2Các loại nhà máy thủy điện
4 một vài nhà máy thủy điện dạng khác
a) Nhà máy thủy điện thủy triều
- Thủy triều là hiện tượng nước biển dâng lên hạ xuống dựa theo lực hấp dẫn
của mặt trăng(chiếm phần lớn) và mặt trời(chiếm một phần nhỏ) tại một
điểm trên bề mặt trái đất.Theo chu kỳ tháng (âm lịch),tại những khu vực mặt
trăng đi ngang qua mức nước biển ở đó dâng lên hạ xuống một lần
- Tại những vùng bờ biển có mức thủy triều chênh lệnh lên xuống >7m,lợi
dụng dòng chảy ở các cửa vịnh người ta xây dựng các nhà máy thủy điện
thủy triều
- Các vùng biển có mức thủy triều chênh lệch lớn: Fandi (Canada) 19m, Tây
Bắc Mỹ 10m, Arcgentina 11m, một số vùng biển ở Anh, Pháp tới 14m,vịnh
pengin 13,4m;tugur 10m…
- Ở Việt Nam, Vùng biển Đông Bắc thuộc địa phận tỉnh Quảng Ninh và
TP. Hải Phòng là khu vực có tiềm năng phát triển điện thủy triều lớn nhất:
khu vực biển Móng Cái 6-8m

Hình 1.7 Cấu trúc,hoạt động của NMĐ thủy triều chạy đơn
 - Cấu trúc: Đập ngăn nước tại cửa vịnh,hệ thống cống để điều khiển cột
nước,hệ thống ống dẫn nước đến tuabin,máy phát điện
- Nguyên lý hoạt động: điều khiển cột nước bằng hệ thống ống cống theo thời
gian lên xuống của thủy triều
t1 – Đóng cống,không chạy máy,chờ đến cột Hmin
t2 – Đóng cống,chạy máy(phát công suất thiết kế)
t3 – Mở cống,ngừng máy(nước vịnh hạ xuống bằng nước biển)
t4 – Đóng cống,không chạy máy,chờ đến cột Hmin
t5 – Đóng cống,chạy máy(phát công suất thiết kế)
t6 – Mở cống,ngừng máy(nước vịnh dâng lên bằng mức nước biển)
t7 – Lặp lại như t1
- ưu điểm: Công suất của NMĐ thủy triều là rất lớn cung cấp lượng đáng kể
cho hệ thống điện
NMĐ thủy triều Rance(Pháp) hằng năm cung cấp tới 500.000 kWh điện
năng,Menzen và Tugur công suất 10.0000 MW….
- Nhược điểm: Công suất phát không liên tục do phải phụ thuộc vào mức độ
lên xuống của thủy triều ở những thời điểm nhất định,Tuabin cần được chế
tạo đặc biệt làm tăng chi phí
b) Nhà máy thủy điện tích năng
- Đây là kiểu nhà máy chỉ biến đổi: Điện năng thành cơ năng của nước và
ngược lại
- Đặc điểm: vị trí xây dựng NMTĐ tích năng thường được chọn ở những nơi
cao thuận lợi xây dựng được hồ bên cạnh khu vực thấp luôn có nước để có
thể bơm nước lên hồ và thoát nước cho nhà máy ưu tiên vị trí gần trung tâm
phụ tải để giảm tổn thất cho lưới điện.Có thể kết hợp xây dựng với NMTĐ
thường ở những dòng sông nhỏ có hồ cao dung tích lớn
 - Chế độ làm việc: vào những giờ cao điểm của phụ tải,NMTĐ tích năng sử
dụng nước của hồ làm quay tuabin qua máy phát điện để phát điện vào hệ
thống.Còn những giờ thấp điiểm của tải nhà máy sử dụng điện lưới để bơm
nước lên hồ chứa
- Ưu điểm: Nhờ có khả năng điều chỉnh công suất nhanh trong phạm vi rộng
mà HTĐ làm việc kinh tế hơn các NMNĐ, không phải mất chi phí khởi
động,tổn thất điện năng trên lưới giảm.Khi vận hành tối ưu chi phí vận hành
chung của toàn hệ thống giảm đặc biệt trong trường hợp có tỉ lệ lớn các
NMNĐ làm việc với hiệu suất thay đổi
- Một số nhà máy cung cấp năng lượng điện lớn cho phụ tải: Matxcova
1200MW,Litva 1600MW,Trung Á 2000MW,Kanhep 3600 MW…Còn tại
việt Nam các dự án xây dựng NMTĐ tích năng đang được nghiên cứu
- Nhược điểm: tổn thất năng lượng qua 2 lần biến đổi ở NMTĐ tích năng là
khá lớn gần 30% phụ thuộc vào cột nước cột nước càng cao tỉ lệ tổn thất
càng ít
1.3 Các công trình và thiết bị chính của nhà máy thủy điện
- Công trình thủy điện có các thành phần chính:
+ Công trinh cột nước(đập,kênh dẫn,bơm..)
+ Công trình điều tiết nước(hồ chứa,bể điều tiết,cống…)
+ Thiết bị biến đổi năng lượng (Tua bin,máy phát,động cơ,bơm…)
 + Thiết bị phân phối điện(máy biến áp,máy cắt điện,dao cách ly,thanh
dẫn…)
+ Các công trình phụ(ống dẫn nước,thiết bị chắn rác,công trình xả lũ đập
tràn,công trình xả cát…)
Ngòai ra còn có các công trình khai tác lợi ích tổng hợp từ nguồn nước: âu
tầu,đường cá đi,ống lấy nước….

- Khi đập thấp <25m,người ta thường bố trí tòa nhà nơi đặt tuabin máy phát
điện liền với đập,nước được trực tiếp đưa vào tuabin xuyên qua thành đập
- Cũng với kết cấu bê tông nhưng cột nước cao >25m thì cần bố trí tòa nhà
tách rời khỏi đập ở vị trí thấp phía hạ lưu.Trong trường hợp này cần xây
dựng thêm hệ thống ống dẫn với cửa nhận và tháp điều áp
 - Với đập có kết cấu lõi đất hoặc đá cần đặt riêng vị trí tòa nhà NMTĐ ở phía
sau.
1.4 Vấn đề sử dụng tổng hợp các lợi ích cuả nguồn nước
Ngoài lợi ích về điện năng cần phải chú ý tới việc khai thác tối đa hiệu quả theo
nhiều mục đích:Tưới tiêu,chống lũ,cung cấp nước ngọt,du lịch…
- Lợi dụng mực nước cao trong hồ có thể xây dựng hệ thống nông giang phục
vụ tưới tiêu
- Điều tiết lũ: nếu mưa lũ kéo dài thì việc giữ nước trong hồ phía thượng
nguồn là biện pháp tránh vỡ đê gây ngập lụt phía hạ lưu
- Dự trữ nước ngọt: nhằm phân phối tiết kiệm cho mọi nhu cầu,cung cấp nước
sạch cho các thành phố lớn
- Tạo điều kiện phát triển du lịch,nuôi trồng thủy hải sản,phát triển văn hóa
dân tộc..

Tác động,ảnh hưởng:

- Vị trí xây dựng trên đất nông nghiệp,trên các công trình văn hóa lịch sử
- Xây dựng NMTĐ có thể ảnh hưởng đến môi trường tự nhiên khí hậu,vận
tốc dòng chảy có thể gây bồi lắng phía hạ lưu,mức nước làm thay đổi độ
ẩm.phương án chặn nước đổi dòng nhằm nâng cao dòng chảy có thể gây hạn
hán
1.5 Các đặc điểm của nhà máy thủy điện
1 Sử dụng nguồn năng lượng vô tận từ thiên nhiên
- Dòng nước tự nhiên để sử dụng biến đổi thành điện năng đó lá nguồn năng
lượng vô tận gắn liền với sự tồn tại vĩnh viễn của dòng sông ,suối,thủy triều
- Thể hiện được ưu thế vượt trội so với NMNĐ,khi mà các nguồn nhiên liệu
tại chỗ cạn kiệt
2 NMTĐ có chi phí vận hành thấp ,vận hành đơn giản dễ dàng thực hiện tự
động hóa
- Khác so với NMNĐ,Nhiên liệu của NMTĐ là sẵn có,không cần gia công
nhiên liệu,lò hơi,vận hành nhẹ nhàng và có khả năng tự dộng hóa ở hầu hết
các bộ phận
 -

3 NMTĐ có vốn đầu tư lớn thời gian xây dựng lâu

- Một NMTĐ có vốn đàu tu cao gấp 5-10 lần so với NMNĐ và thời gian xây
dựng có thể kéo dài đến chục năm
VD: NMTĐ Hòa Binh khởi công xây dựng từ 1979,sau 9 năm mới đưa vào vận
hành tổ máy đầu tiên và đến tận 1994 mới hoàn thành đủ bộ 8 tổ máy
4 Xây dựng NMTĐ có thể đem lại nhiều lợi ích tổng hợp nhưng cũng có thể
có những ảnh hưởng bất lợi về sinh thái
5 Nguồn nước thay đổi theo thời gian
- Lưu lượng nước khác nhau theo mùa:mùa khô,mùa mưa