Professional Documents
Culture Documents
Studia - Psychologica r2012 T n12 - (2) s135 151
Studia - Psychologica r2012 T n12 - (2) s135 151
Struktura czynnikowa
Kwestionariusza Agresji Bussa i
Perry’ego (BPQA) w populacji polskiej
Studia Psychologica nr 12 (2), 135-151
2012
S T R A T E G I E I M E T O D Y B A D A Ń
Studia Psychologica
UKSW
12(2) 2012 s. 135-151
ELŻBIETA ARANOWSKA1
JOLANTA RYTEL2
Instytut Psychologii
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Abstract
Aggression can be evaluated in a variety of ways. Among the self-reported meas-
ures, the Buss-Durkee Hostility Inventory (Buss, Durkee, 1957) has been one of
the most popular questionnaire. On the basis of this previous work, Buss and Per-
ry proposed a psychometrically improved and updated measure of aggression: The
Aggression Questionnaire (Buss, Perry, 1992). The Buss-Perry Aggression Ques-
tionnaire (BPQA) has quickly become the gold-standard for the measurement of
aggression. The original version of the BPAQ contains 29 items and is designed to
assess four dispositional components of aggression: Physical Aggression, Verbal Ag-
gression, Anger, and Hostility. However, the BPAQ scale has been extensively vali-
dated, the validation focused, mainly, on samples of college students. In this study,
exploratory and confirmatory models were evaluated among a sample of 3990 Polish
participants (aged from 10 to 79 years). A 5-factor structure resulted in the explora-
tory analysis and 5-factor structure showed acceptable fits in confirmatory analyses.
Implications and limitations of these solutions are discussed.
1
Adres do korespondencji: aranella@onet.pl
2
Adres do korespondencji: j.rytel@uksw.edu.pl
3
Autorki gorąco dziękują dr. Jackowi Morawskiemu (Instytut AMITY), w szczególności za udo-
stępnienie danych z baz wyników testu Bussa-Perry’ego stanowiących podstawę niniejszego opra-
cowania. Część podanych niżej wyników została przedstawiona w pracy Aranowska, E., Rytel,
J. (2011). Psychometrical properties of The Buss-Perry Agression Questionnnaire. W: J. F. Terelak,
Z. Majchrzyk (red.), Psychology of aggression: Selected issues (s. 217-243). Warszawa: Wydawnic-
two UKSW.
136 ELŻBIETA ARANOWSKA, JOLANTA RYTEL [2]
1. KWESTIONARIUSZ AGRESJI
ARNOLDA H. BUSSA I MARKA PERRY’EGO
co najmniej 0,35, zaś dla pozostałych czynników były od tej wartości mniejsze we
wszystkich trzech analizowanych macierzach. Okazało się, że pozycji spełniają-
cych to kryterium jest 29: dziewięć dla skali Agresji Fizycznej, pięć dla skali Agre-
sji Słownej, siedem dla skali Gniewu i osiem dla skali Wrogości.
Na wynikach otrzymanych przez osoby wchodzące w skład drugiej z badanych
prób przeprowadzona została konfirmacyjna analiza czynnikowa (CFA). Autorzy
sformułowali trzy modele wyjaśniające otrzymane w analizie eksploracyjnej czte-
roczynnikowe rozwiązanie. Zgodnie z założeniami pierwszego modelu wszystkie
pozycje testu tworzą jeden ogólny wymiar agresywności. Drugi model zakładał ist-
nienie czterech skorelowanych ze sobą wymiarów agresywności, natomiast trze-
ci – czterech wymiarów skorelowanych ze sobą na tyle silnie, że tworzą one jeden
wymiar ogólnej agresywności wyższego rzędu. Rezultaty analizy wykazały najgor-
sze dopasowanie pierwszego z modeli (wskaźnik dobroci dopasowania wyznaczo-
ny jako wartość testu chi-kwadrat dzielona przez liczbę stopni swobody był równy
2,27 i przekroczył wartość równą 2, co oznacza słabe dopasowanie), natomiast dwa
pozostałe modele adekwatnie odzwierciedlały zgromadzone dane (wartości wskaź-
ników dobroci dopasowania wynosiły dla nich odpowiednio 1,94 i 1,95). Auto-
rzy wybrali model czterech komponentów agresji powiązanych czynnikiem ogólnej
agresywności wyższego rzędu.
Analizę trafności narzędzia uzupełniono, wyznaczając jego korelacje z wynika-
mi różnych skal osobowości i uzyskując między innymi pozytywne zależności po-
między wynikami wszystkich skal kwestionariusza a miarami impulsywności (od
0,28 do 0,46), asertywności (od 0,18 do 0,49) i rywalizacji (od 0,30 do 0,46), a tak-
że ocenami rówieśniczymi, które najsilniej wiązały się z wynikami otrzymanymi
w skali Agresji Fizycznej.
Rzetelność poszczególnych skal (Agresja Fizyczna – 0,85, Agresja Słowna –
0,72, Gniew – 0,83, Wrogość – 0,77) i całego kwestionariusza (0,89) została oce-
niona za pomocą współczynnika zgodności wewnętrznej α-Cronbacha. Natomiast
jego stabilność oszacowano na próbie 372 osób, badanych dwukrotnie w odstę-
pie dziewięciu tygodni, uzyskując zadowalające wartości współczynników korela-
cji, tak dla poszczególnych skal (Agresja Fizyczna – 0,80, Agresja Słowna – 0,76,
Gniew – 0,72, Wrogość – 0,72), jak i dla całego narzędzia (0,80).
Ujawniono także różnice w poziomie agresywności ze względu na płeć. Dla ogól-
nego poziomu agresywności otrzymano efekt płci umiarkowanej wielkości (0,57).
Mężczyźni charakteryzowali się większą niż kobiety agresją fizyczną oraz słowną,
a także większą wrogością. Największy efekt płci uzyskano dla różnic w poziomie
agresji fizycznej (0,89), dla agresji słownej był on umiarkowany (0,44), a dla wro-
gości – najmniejszy (0,19). Natomiast różnice wyników uzyskanych przez kobiety
i mężczyzn w skali gniewu okazały się nieistotne statystycznie.
Warto zauważyć, że powstała kolejna wersja Kwestionariusza (Buss, Warren,
2000) obejmująca 34 pozycje. Nie zyskała jednak podobnej popularności co jej po-
przedniczka. Kwestionariusz Agresji składający się z 29 pozycji nadal pozostaje
najpowszechniej wykorzystywaną wersją Kwestionariusza.
138 ELŻBIETA ARANOWSKA, JOLANTA RYTEL [4]
P.20 -,654
P.21 ,225 -,308
P.22 -,200 -,748 ,231
P.23 ,373 -,384
P.24 -,736
P.25 -,744 -,219
P.26 -,335 -,399
P.27 ,542 -,396
P.28 ,545 -,269
P.29 -,569 -,324
od siebie zależne. Jednakże nie pokazują merytorycznych reguł tej zależności, czyli
nie opisują danych na poziomie treści. W tzw. modelu pomiarowym (CFA) z cechą
latentną wiążą się pozycje o treści wysycającej (na podstawie teorii) pojęcie, które
jest jej (cechy) znaczeniem.
Hipotetyczny graf, ilustrujący sieć powiązań zmiennych latentnych, reprezen-
tuje kierunkowy teoretyczny model semi-przyczynowo-skutkowy, nie zawierający
wszystkich możliwych relacji uwzględnionych w tzw. modelu pomiarowym (CFA),
a tylko te, które są konieczne dla uzyskania modelu optymalnie dopasowanego do
danych (patrz rys. 2).
,29
e1 e2 e3 e4 e5 e7
,38 ,40 ,23 ,30 ,26 ,39 E21 p7 e10
,10
,53 p9_1 e11
p24 p20 p19 p26 p15 p17
,48 ,55 ,32 ,21
,62 ,63 ,51 ,62 ,51,46 p12 e12
,67 ,45
,72
Zazdrość Gniew_1 p18 e13
,62 ,38
,64 p27 e14
,66 ,41
,40 p28 e15
e18 e19 ,59 ,44
,52 ,41 p23 e16
,16
p3 p10 ,69 p1 e17
,88
,72,64 ,35
Podejrzliwość
wobec E20
życzliwości
,02
,47 ,15 p4 e22
,77 ,24
Agresja ,49
E33 Agresja p14 e23
,59 -,30 ,71 fizyczna ,60 ,77 ,80 ,63 ,40
,64 słowna
,34 ,09 ,51 ,42 ,36 ,59 ,64
,53
p6 1
,28
p5 p16 p8 p29 p22 p25 p13 p21 2
E24
e25 e26 e27 e29 e30 e31 e32
Podobnie jak wyżej, trzy istotne miary służące do oceny dopasowania modelu do
danych: RMSEA, CFI i NFI przyjęły łącznie akceptowalne wartości. Wartości sta-
tystyki χ2 (320) = 4752,8; p < 0,0005 i χ2/df = 14,85 są oczywiście zbyt wysokie.
RMSEA przyjęła zadowalającą wartość równą 0,059, natomiast wartości wskaźni-
ków CFI = 0,855 i NFI = 0,846 są nieco zbyt niskie, ale akceptowalne. Porównując
charakterystyki formalne obydwu modeli, czyli wartości miar dopasowania, widać,
że – zgodnie z zasadami zachowania się tych miar – wartość statystyki χ2 mode-
146 ELŻBIETA ARANOWSKA, JOLANTA RYTEL [12]
Załącznik
KWESTIONARIUSZ AGRESJI BUSS-PERRY (Wersja Amity)
Kwestionariusz może być używany do celów badawczych z powołaniem się na
źródło i wersję bez uzyskiwania zgody. Użycie w innym celu wymaga pisemnej
zgody Instytutu Amity.
Niektórzy z moich kolegów uważają, że jestem „w gorącej wodzie kąpany”. A
Gdybym musiał użyć przemocy, żeby chronić moje prawa – zrobię to. PA
Kiedy ludzie są dla mnie szczególnie mili – zastanawiam się, czego ode mnie chcą. H
Mówię otwarcie moim przyjaciołom, jeżeli nie zgadzam się z nimi. VA
Czasem bywam tak rozdrażniony, że niszczę jakieś rzeczy. PA
Kiedy inni nie zgadzają się ze mną, nie mogę się powstrzymać, aby się nie posprzeczać. . VA
Nie wiem, dlaczego czasem jestem tak bardzo zawzięty. H
Bywają chwile, że nie potrafię zapanować nad chęcią, żeby kogoś nie uderzyć. PA
Jestem osobą bardzo zrównoważoną. A
Jestem podejrzliwy wobec obcych, którzy zachowują się bardzo przyjaźnie. H
Wzbudzam lęk u ludzi, których znam. PA
Łatwo się wściekam, ale równie szybko się uspokajam. A
Kiedy ktoś mnie prowokuje, mogę go uderzyć. PA
Kiedy ludzie mnie złoszczą, mówię im, co o nich myślę. VA
Czasami pękam z zazdrości. H
Nie jestem w stanie wyobrazić sobie, żeby kogokolwiek uderzyć. PA
Czasami czuję, że wszystko jest przeciwko mnie. H
Mam trudności, żeby zapanować nad swoją złością. A
Kiedy jestem zawiedziony, denerwuję się. A
Czasem czuję, że ludzie śmieją się ze mnie za moimi plecami. H
Często nie zgadzam się z innymi ludźmi. VA
Jeżeli ktoś mnie uderzy, oddaję mu. PA
Czasem czuję się jak beczka prochu – gotowa żeby wybuchnąć. A
Wydaje mi się, że inni ludzie mają na ogół więcej szczęścia ode mnie. H
Są ludzie, którzy drażnią mnie do tego stopnia, że dochodzi do rękoczynów. PA
Wiem, że „przyjaciele” obmawiają mnie za moimi plecami. H
Moi znajomi mówią, że jestem trochę kłótliwy. VA
Czasami unoszę się gniewem bez wyraźnego powodu. A
Wdaję się w bójki trochę częściej, niż przeciętna osoba. PA
150 ELŻBIETA ARANOWSKA, JOLANTA RYTEL [16]
BIBLIOGRAFIA