Historia | Zakres podstawowy | Klasa 2 Liceum i technikum

KARTA PRACY DO LEKCJI 19.

TEMAT: RZECZPOSPOLITA I SZWECJA: POTOP SZWEDZKI

ZADANIE 1. Na podstawie tekstu ze str. 149 podręcznika napisz, jakie czynniki zdecydowały o sukcesach wojsk szwedzkich
w pierwszej fazie wojny z Rzecząpospolitą.

ZADANIE 2. Przeczytaj fragment opracowania historycznego i rozstrzygnij, czy opisane w nim działania miały charakter
wojny podjazdowej. Odpowiedź uzasadnij.

Czarniecki wspierany przez okolicznych chłopów szarpał przeciwnika z tyłu i lewej flanki. W nocy z 23 na 24 marca
nocował tak blisko Szwedów, że ci widzieli ogniska jego obozowiska. 24 marca Szwedzi przeprawili się przez Wisłok,
następnego dnia doszli do Leżajska, 28 marca do Niska. Regimentarz stale był przy nich. „Mąż ten […] był przez cały ciąg
wojny najuciążliwszy. Z lekkim wojskiem tu i ówdzie niespodziewanie się pojawiał, nieostrożnych szarpał, widząc przewagę
(przeciwnika), pospiesznie się cofał i ucieczką, nie mniej jak wstępnym bojem niszczył nieprzyjaciela”.
L. Podhorodecki, Stefan Czarniecki, Warszawa 1998, s. 135.

AUTORZY: Marcin Markowicz, Olga Pytlińska-Markowicz

1 © Copyright by WSiP
 Historia | Zakres podstawowy | Klasa 2 Liceum i technikum

ZADANIE 3. Na podstawie tekstu ze str. 152 podręcznika oraz fragmentu opracowania historycznego napisz, jakie czynniki
wpłynęły na niepowodzenie planów rozbioru Rzeczypospolitej przez tzw. koalicję radnocką.

Siedmiogrodzkiemu księciu grunt palił się pod nogami. Doszły do niego wieści o zawartym w maju układzie
sojuszniczym między Rzeczpospolitą a Cesarstwem oraz o wyprawie Tatarów, zbliżającej się do granic polsko-litewskiego
państwa i bliskim ich połączeniu z wojskami koronnymi. Dodatkowym argumentem, przemawiającym za szybkim
wycofaniem się z Rzeczypospolitej, były doniesienia o odwetowej wyprawie marszałka Jerzego Lubomirskiego
do Siedmiogrodu. […]
Tak kończyła się wyprawa Jerzego II Rakoczego po polską koronę. Nie przyniosła ona siedmiogrodzkiemu władcy
ani sukcesu militarnego, ani politycznego. Mimo sporej liczebności wojska książęce nie prezentowały dużej wartości
bojowej. Żołnierze liczyli na krótką i łatwą kampanię, która miała przynieść im wielkie łupy, a nie boje w otwartym
polu lub zdobywanie twierdz. […] Natomiast całkowita demoralizacja wojsk książęcych nastąpiła w czasie odwrotu,
gdy żołnierze nie tylko czuli się zawiedzeni brakiem spodziewanych sukcesów, ale uważali się również za zdradzonych
przez opuszczających ich kolejno sojuszników.
M. Markowicz, Polityka Jerzego II Rakoczego wobec Rzeczypospolitej w latach 1648–1657 (zarys problemu),
w: „De Re Militari” 1/2017, s. 49–50.

ZADANIE 4. Na podstawie tekstu ze str. 152 podręcznika uzupełnij tekst.

W roku Fryderyk Wilhelm Hohenzollern zawarł z Rzeczpospolitą tzw. -

- . Na ich mocy zyskiwał on pełną w

, ale w zamian za to zrywał dotychczasową współpracę z ,

władcą , i zobowiązywał się do utrzymywania z Rzecząpospolitą. Trzy lata

później w zawarto układ pokojowy kończący wojnę. Na jego mocy Jan Kazimierz musiał zrzec

się tytułu , a Rzeczpospolita utrzymywała w swoim ręku część Inflant wraz z lennym Księstwem

AUTORZY: Marcin Markowicz, Olga Pytlińska-Markowicz

2 © Copyright by WSiP
 Historia | Zakres podstawowy | Klasa 2 Liceum i technikum

ZADANIE 5. Na podstawie fragmentu opracowania historycznego i innych źródeł wiedzy oceń postawę hetmana Janusza
Radziwiłła w czasie najazdu szwedzkiego.

Gdyby Janusz Radziwiłł zginął 24 sierpnia 1654 roku, kiedy dowodzone przez niego oddziały stawiały rozpaczliwy,
a bezskuteczny opór wielokrotnie liczniejszym wojskom carskim, byłby bohaterem Rzeczypospolitej Obojga Narodów […].
W bitwie został przecież tylko ranny.
W 1655 zdecydował, choć nie sam, o zejściu Litwy z drogi polskiej i wkroczeniu na szwedzką. Alternatywą była mordercza
wojna moskiewska […]. Pomimo to ściągnął na siebie potępienie będących w innej sytuacji […].
Wśród potomnych wzbudził spór o ocenę decyzji i motywy, jakimi się kierował. Dla dążących do odrodzenia
Rzeczypospolitej, formalnie dawnej, ale ubranej już tylko w polski kostium, pozostał zdrajcą. Dla marzących o w pełni
suwerennym państwie litewskim stał się tym, który pierwszy rozerwał więzy unii lubelskiej.
H. Wisner, Janusz Radziwiłł 1612–1655. Wojewoda wileński, hetman wielki litewski, Warszawa 2000, s. 5.

AUTORZY: Marcin Markowicz, Olga Pytlińska-Markowicz

3 © Copyright by WSiP