EMAKUME

ZIENTZALARIAK
Oskia Perez De Albeniz
Ainhoa Valero
Goren Alonso
AURKIBIDEA
Isabella Karle
Nor zen, noiz jaio zen, non egin zuen lan...
Zientzarekiko asmakuntzak
Bitxikeriak
Gertrudis De La Fuente
Nor zen, noiz jaio zen, non egin zuen lan...
Zer egin zuen
Bitxikeriak
Rosalind Franklin
Nor zen, noiz jaio zen, non egin zuen lan...
Zer ekarpen egin zituen
Beste lanbiderik
ISABELLA
KARLE:
NOIZ JAIO ZEN ISABELLA?
Isabella Hellen Lugoski, Isabella Karle izenez
ezaguna da. Isabella, 1921eko abenduaren 2an jaio
zen. Poloniar imigrante familia batean jaio zen.

NON JAIO ZEN?

Isabella Karle, Estatu Batuetan jaio zen. Michigan
estatuan jaio zen, Detroit hirian.
 NOIZ HIL ZEN?
Isabellaren bizitza, 2017ko urtarrillaren
3an amaitu zen. Garuneko tumor bat
izan zuen, eta tumor horrek heriotza
eragin zion.

NON HIL ZEN?

Estatu batuetan hil zen, Viriginiako estatuan
hil zen, Arligton hirian.
 NON IKASI ZUEN?
Isabella Kimika ikastea erabaki zuen. Urte
batez ikasi zuen kimika eskolan. Michigan-eko
unibertsitatera beka batekin joan zen, eta
hemeretzi urte zituela kimika fisikoan
lizentziatu zen. Geroago, zientzian master bat
egin zuen, eta 1940.urtean zientzia fisikoetan
doktorego bat. Unibertsitatean zegoen
bitartean, Jerome Karle ezagutu zuen, eta
1942.urtean berarekin ezkondu zen.
 BERE LEHENENGO
LANBIDEA
Proiektuan lan egin eta gero, gerra bukatu
ondoren, Michigan-era bueltatu zen, ikasi
zuen lekura. Han Kimikako fakultatean lan
egin zuen lehen emakumea izan zen.
Denbora gutxiz egon zen horretan lan
egiten, geroago beste lanbide batean egin
zuen lan.
 BERE BIGARREN LANA:
1946.urtean, Isabella Estatu Batuetako Itsas
Ikerketarako Laborategian lan egiten hasi zen.
Bere karrera amaitu harte egon zen han. X izpiak
garatzeko teknika batzuk egin zituen, eta horri
esker, gaur egun x izpiekin lan egiten dute
pertsona asko.
 ZER EKARPEN EGIN
DIZKIO ZIENTZIARI?
Isabellaren lana, orain esan dizuedan bezala, X
izpiak garatzeko teknika batzuk egin zituela zen, eta
teknika hauek, medikuntzan eta produktu
farmazeutikoen garapenean asko lagundu zuten.
Ere, teknika honen esker, Isabella molekula
organiko askoren egitura zehaztu zuen, adibidez
toxinak. Toxinak, animalia, landarea, bakterio..etb
sortutako substantzia pozoitsua da.
SARIAK
ISABELLA 5 SARI LORTU
ZITUEN:
1. 1978.urtean 3. 1993.urtean Bowe
5. 2009.urtean
Garvan-Olin saria lortu zuen.
azkeneko saria lortu
domina irabazi Franklin istitutoa eman
zuen: Funtzio
zuen, kimikaren zion, lorpen zientifikoei
Publikoaren Sari
arloan nabarmendu esker. Isabella sari hau
lortu zuen lehenengo
4 Berezia.
diren emakume
emakumea izan zen.
estatubatuarrei 2 5
eman zieten.
2. 1988. urtean 4. 1995.urtean,
Gregori Aminoff
3 zientziaren domina
1 saria lortu zuen, X nazionala lortu
izpiei esker. zuen, Estatu
Suediako Zientzien Batuetako sari
Errege Akademiak zientifikorik altuena
eman zioten. zen.
BITXIKERIA:
ZER PROIEKTUTAN
EGIN ZUEN LAN?
Isabella Karle Manhattan proiektuan
egin zuen lan bigarren mundu
gerran.Bera, plutonio oxidoa zuten
materialak hartzen zituen, eta
horietatik plutonio kloruroa
ateratzeko teknikak garatu zituen.
BITXIKERIA: Bere senarrari Nobel bat irabazten lagundu
zuen kristalografoa baina hortik kanpo
geratu zen.

1985ean, bere senarra eta ikerketa-kide

Jerome Karle-k Kimikako Nobel Saria
irabazi zuten Herbert A. Hauptman
matematikariarekin batera X izpien
difrakzioaren datuak aztertzeko metodo
zuzenak egiteagatik. Isabella Karle saritik
kanpo geratu zen, baina bere senarra eta
komunitate zientifikoa merezi zuela esan
zuten.
ERRETIROA
2009 2009.Urtean, Isabella erretiroa hartu
zuen bere senarrarekin batera. Estatu
Batuetako Gobernuaren zerbitzura 60
urte baino gehiago eman ondoren.
 LABURBILDUZ
19 Urterekin: Gerra bukatu ondoren:
Michigan 2.Mundu gerran: Michiganera bueltatu.
1940.Urtean Manhattan Kimika fakultateko lehen
unibertsitatean
masterra egin proiektua egin emakumea izan zen
1921.Urtean jaio fisikokimikan
lizentziatu

1 2 3 4 5
1946. Urtean:
Itsas ikerketarako 2009.urtean:
laborategian lan Erretiroa hartu
egin

6 7
GERTRUDIS DE LA
FUENTE
NOIZ JAIO ZEN?
Gertrudis de la funte, Madrilen jaio zen
1921eko abuztuaren 21a.

NOIZ HIL ZEN?

Emakume hau, Madrilen hil zen 2017ko
urtarrilaren 23an.
NON IKASI ZUEN?

Gertrudis de la
fuente Alberto
Solsengatik hasi
zen Farmazia
fakultate batean.
NON EGIN ZUEN LAN?

Gertrudis
de la fuente
1995 an
rebista
batean lan
egiten zuen
 EKARPENAK:
Gertrudis, inbestigazio pila bat egin zituen
inmunodefizienziei buruz, eta azkenean,
lortu zuen diagnsotiko arazoei buruzko
inbestigazioak aurrera ateratzea. Honek,
diganostiko arazoen erabilerarari bukaera
jarri zion, eta emakume sinboliko handian
bihurtu zen.
 BESTE LANBIDE BAT?

Gertrudis de la Fuente
inbestigazioko pionagea
egiten zuen
ROSALIND FRANKLIN
JAIOTERRIA
Rosalind Elsie Franklin, 1920ko
uztailaren 25ean jaio zen,
Inglaterran. Londreseko auzo
batean jaio zen, Notting Hill
auzoan zehazki.
 NON HIL ZEN?
Emakume hau, 38
urte zituelarik hil
egin zen, 1958.urteko
apirilaren 16ean.
Chelsean hil zen,
Inglaterran. Oso
gaztea zen,
obulutegiko minbizia
zuelako hil egin zen.
NON IKASI ETA LAN
EGIN ZUEN?
1938ko udan, Cambridgeko
unibertsitatean eman zuen izena eta
1945.urtean kimikako doktoratua
lortu zuen. Horren ondoren, Kings
College unibertsitatean egin zuen lan.
“X izpietan” ibili zen lanean, eta
kimikako irakaslea bezala ere.
ZER EKARPEN EGIN ZIZKION ZIENTZIARI?
Rosalind, DNAaren estrukturaren
aurkikuntza egin zuen. DNA molekula,
birus, ikatz eta grafitoaren egituren
inguruan ekarpen garrantzitsuak egin
zituen. Hala ere, X izpien difrakzio
bidez DNAren lehen irudiak lortu
izanagatik egin zen ezagun. X izpien
difrakzio teknikan aditua zen, eta
kristalizatutako molekulen egituraren
irudiak lortzeko aukera ematen duen
makina sortu zuen.
 ZER BESTE LAN
IZAN ZITUEN?
Emakume hau, bizitza motza izan
zuen, minibziak gaztea zenean hil
zuelako, baina hala ere gauza
garrantzitsu asko egin zituen. Lanak
ordea, bi izan zituen soilik, biak leku
berean. Irakaslea izan zen King’s
College unibertsitatean, eta
laborategian ere lan egin zuen bere
aurkikuntza garrantzitsuenak egin
zituenean.
SARIRIK JASO AL
ZUEN?
Rosalind, ez zuen saririk jaso bizi izan
zenean, baian 1962.urtean,
emakumea hil eta 4 urte geroago,
Rosalind-i, Medizina eta Fisiologiako
Nobel saria eman zioten. Nahiz bera
hilda egon arren, populariotate eta
adeitasun handia bildu zuen.
 GURE TALDEA
Oskia Perez de
Albeniz Goren Alonso
Isabella Karle Gertrudis De La
Fuente
Ainhoa Valero
Rosalind Franklin
MILA
Esker