Info na prezentację

1. Reguły budowania pytań

Większość wypowiedzi osoby prowadzącej wywiad ma postać pytań. W wypowiedziach ważne jest
sposób formułowania, układ i znaczenie dla jakości uzyskanych informacji
2. Funkcje pytań
a) Zdobywanie informacji od osoby badanej ( obiektywne np. wiek i subiektywne np.
spostrzeganie rzeczywistości)
informacje o celu i obszarze poszukiwań
informację o zainteresowaniu diagnosty danymi z danego obszaru
przy niejasnych i niezrozumiały pytaniach diagnosta może mieć problem w wyborze danych )
np. Czy mógłby Pan coś opowiedzieć o swoim ojcu ? - nie jasno sprecyzowane
Jak ojciec się do Pana odnosi ? + jasno sprecyzowane
b)Wywoływanie i podtrzymywanie odpowiedniej motywacji osoby badanej
obniżanie motywacji – pytania o treści zagrażającej , zaskakujące , niezrozumiałe,
podważające kompetencje diagnosty
odpowiednia motywacja – pytania życzliwe, akceptujące postawy badanego, jasne i
zrozumiałe pytania, pytania „na miejscu”
2) Konstrukcja pytań
Pytanie – w wywiadzie nazywamy często szerszą wypowiedź składająca się z kilku zdań, w tym i
orzekających, których celem jest dokładne zdefiniowanie dla badanego kontekstu jego wypowiedzi
i celu badającego. np. Niektórzy piją alkohol codziennie, inni tylko w sobotę i w niedzielę , jak
często pija Pan alkohol w ciągu tygodnia ?
a) Pytania otwarte i zamknięte
Otwarte – Jak Pan ocenia swój okres uniwersytecki ?
Zamknięte – Czy uważa Pan że okresu studiów jest szczęśliwy czy nie ?
Warunki określające użyteczność pytań otwartych i zamkniętych :
cel wywiadu
poziom wiedzy osoby badanej na dany temat :
-otwarte gdy chcemy zakwalifikować daną osobę do kategorii czy poznać postawy, opinie,
odczucia
- zamknięte – ogólniejsza klasyfikacja osoby
poziom dostępności informacji dla badanego
- otwarte – pozwala ocenić zakres wiedzy na dany temat
-zamknięte – gdy badany posiada dostateczna wiedzę by się wypowiedzieć
Stopień przemyśleń i ustrukturalizowania tematu
- otwarte- badany w trakcie wywiadu ma dojść do sformułowania opinii
- zamknięte – gotowe opinie na dany temat
Siła motywująca pytania
-zamknięte – mniej zagrażające nawet przy niskim poziomie motywacji, ale badany łatwo
może odpowiadać wymijająco bez angażowania się w problematykę
nastawienie i wiedza osoby badanej ( stopień wglądu osoby prowadzącej wywiad w sytuację
badanego )
-otwarte- tematy bardziej złożone , subiektywne zabarwienie
-zamknięte – tematyka mało złożona i jasno zdefiniowana w postaci obiektywnych faktów
łatwo dostępnych
Większość pytań w badaniu klinicznym będzie miała formę otwartą, zwłaszcza na pierwszym etapie
omawianego tematu, na dalszym etapie diagnosta może zawężać swoje pytania
b) Pytania wprost i nie wprost
- Pytania o samego badanego – zdobycie informacji psychologicznie znaczących , posługiwanie się
językiem określonej teorii psychologicznej ;język konstruktów teoretycznych i zmiennych
wyjaśniających
- To o czym mówi osoba badana – język obserwowalnych obiektywnie bądź subiektywnie faktów
dotyczących różnych form zachowania ; emocjonalnego, poznawczego, interpersonalnego. Z tego
punktu widzenia prawie wszystkie pytania są zadawane nie wprost bo nie możemy pytać badanego
czy np. charakteryzuje się dużą zdolnością poznawczą czy wysokim poziomem lęku
interpersonalnego , dlatego musimy przeformułować pytania , specyficzne zadawanie pytań w
konkretnych sytuacjach w wywiadzie
Formy pytań nie wprost
uwikłane – właściwie są to pytania wprost , jest ukierunkowany bezpośrednio na
poszukiwana informację , ukryte w ciągu innych pytań by maskować pytanie właściwe
projekcyjne – polega na ekspozycji wieloznacznego materiału wyzwalającego rzutowanie
własnych postaw, potrzeb bez mówienia wprost o sobie. Często stosuje się opis drugiej
osoby z punku widzenia poszukiwanych przez nas informacji. Jednak nie mamy pewności a
jedynie przypuszczamy że osoba identyfikuje się z dana osobą , powinny być raczej
wstępem do pytań bardziej bezpośrednich
c) Pytania sugerujące ( naprowadzające )
Narzucają określona odpowiedź, powodują że osoba badana ma większa tendencję do opowiadania
w pewny określony sposób niż w inny np. Nie sądzi Pani że matka Panią nie kochała ? - tego typu
pytania utrudniają badanemu udzielanie prawdziwej odpowiedzi ze względu na narzucona treść lub
przez lęk przed dezaprobatą .
Tego rodzaju pytań należy unikać w wywiadzie, można je zastosować dla sprawdzenia na ile
badany przeciwstawi się sugestii
d) Inne rodzaje pytań
pytania odroczone – technika umiejscowienia pytań wśród innych , celowe odraczanie np. w
trakcie słuchania wypowiedzi osoby badanej na temat kontaktów z matką- mogłoby
przerwać tok myślenia osoby badanej, odracza się również pytania zbyt zagrażające
pytania przejściowe – celem jest zapewnienie łagodnej zmiany tematu rozmowy, powinno
nawiązywać zarazem do tematu zamykanego i do nowego. Celem jest uniknięcie osłabienia
motywacji badanego.

3) Sekwencje pytań w obrębie poszczególnych tematów

a) Konstrukcja lejkowa (zawężanie )
Rozpoczynanie od pytania bardzo ogólnego otwartego, które zakreśla szerokie ramy odpowiedzi.
Dajemy możliwość samodzielnego wyboru faktów, o których che mówić badany, może wtedy
wyrażać własne poglądy, emocje, elementy szczególnie istotne lub przeciwnie unikać istotnych
spraw. Dopiero po swobodnej wypowiedzi badający zadaje pytania bardziej szczegółowe,
konkretne, na koncu mogą być to pytania zamknięte. Jest to bezpieczna forma dla badanego
b) Konstrukcja odwróconego leja
Najpierw pytania konkretne szczegółowe i stopniowo przechodzi do ogólniejszych. Taktyka
stosowana gdy badany nie ma własnych przemyśleń, rozmowy z osobami mało inteligentnymi lub
wywołać by mogło zagrożenie wynikające z poczucia niekompetencji lub agresji wobec pytającego.
Stosowana także gdy osoba badana jest bardzo pobudzona w wyniku silnego lęku.
c) Progresja
Odnosi się do niektórych fragmentów tematycznych. Stosujemy ją gdy przypuszczamy że dany
temat jest zagrażający dla osoby badanej. Pytamy najpierw o sprawy zbliżone do tych, o których
naprawdę chcemy się dowiedzieć, a mniej od nich zagrażające, by przejść stopniowo do właściwej
sprawy. np. Czy próbowałeś kiedyś coś mocniejszego ? Czy zadarzyło ci się palić trawkę, czy
zażywać inne narkotyki ?
d) Zasada zadawania tylko jednego pytania naraz
Pytać tylko o jedną sprawę, zadawać tylko jedno pytanie naraz zwłaszcza gdy zadajemy pytanie
zamknięte, czyli tak albo nie – pozwala nam się zorientować jaką opinie ma dana osoba na dany
temat.
e) Zasada uzyskania pełnego zrozumienia wypowiedzi osoby badanej
Pytający nie powinien przechodzić do kolejnych pytań dopóki nie uzyska pewności że naprawdę
rozumie, co osoba badana chciała powiedzieć. Wynika stąd konieczność zadawania licznych pytań
sondujących, drążących.
4) Strategia budowania całości wywiadu
a) Logika badającego i badanego
Diagnosta prowadzący wywiad zmierza do określonych celów i stara się wywiad tak konstruować
by je osiągnąć. Badany odpowiada zgodnie z własną logiką wynikającą z pewnych wydarzeń w
życiu.
b) Rozpoczynanie wywiadu
co się dzieje na początku sytuacji w znacznym stopniu wpływa na naszą percepcję tej sytuacji i na
nasz stosunek. Zaczynamy od pytań łatwych nie zagrażających, tylko w wyjątkowych sytuacjach
można zacząć od zagrażających gdy badany jest w stanie bardzo wysokiego napięcia
emocjonalnego

c) Sekwencje tematów w wywiadzie

Nie należy omawiać kilku tematów trudnych po sobie, powinny one być podzielone tematami
bardziej łatwymi i neutralnymi. Jeżeli nie wiemy z jakim problemem zgłasza się klient należy
zacząć od krótkiego testu projekcyjnego lub poprosić o krótką autoprezentację – luki w
autoprezentacji mogą wskazywać na tematy trudne dla tej osoby.
d) Zmiana tematu
Nagłe zmiany tematów źle wpływają na kontakt kliniczny i motywację.
e) Zakończenie wywiadu
Nie powinniśmy kończyć wywiadu nagle. Musimy dokonać selekcji informacji, które chciałaby
nam osoba przekazać. Kończyć w momencie by osoba nie wyszła w stanie wysokiego napięcia
emocjonalnego, dając jej szansę na zwerbalizowanie i odreagowanie złych emocji. Należy
powtórzyć główne punkty wywiadu, wskazując obszary dobrego funkcjonowania i obszary
problemowe.
f) Czas trwania wywiadu
Zależy od : celu wywiadu, wyznaczone jest przez możliwości i stan osoby badanej. Nie
powinniśmy rozmawiać dłużej niż jedna godzinę . Nie zdajemy pytań nieekonomicznie czyli dobrze
planujemy zawartość wywiadu.
5) Język wywiadu
a) Język diagnosty a język osoby badanej
Na sposób mówienia osoby badanej diagnosta wpływa minimalnie
Język Badającego :
- zrozumiały dla badanej ( nie może być przesadnie uproszczony ani za bardzo fachowy )
- Upodabnianie swojego języka do języka osoby badanej nie jest wskazane, sprawia wrażenie
sztuczności czy odgrywania roli
- Nie jest rzeczą konieczną by badający spostrzegany był jako „ swój człowiek” wystarczy jako
psycholog
b) Typowe błędy pełnione przez diagnostów
Język za trudny ( najlepiej przekładać na język potoczny )
Język sztuczny ( nie używać sloganów, gwary, gdy badany mówi gwarą – należy w miarę
możliwości zapoznać się z językiem, można stosować parafrazy )
Język musi być tak dobrany by zapewnić maksymalnie płynne i dokładne komunikowanie się osoby
badającej z badaną
2. Technika wywiadu a właściwości osoby badanej i cel wywiadu
1) Stopień standaryzacji wywiadu
Ujednolicenie warunków prowadzenia wywiadu przez rożnych diagnostów z różnymi osobami.
Stopień standaryzacji może być rożny – od określenia zbioru danych , które należy uzyskać w
wywiadzie. . Należny przede wszystkim zmierzać do celu wywiadu
2) Stopień kierowania wywiadem
Dobry wywiad to taki, w którym aktywność diagnosty jest ograniczona do niezbędnego dla
podtrzymania kontaktu i uzyskania istotnych danych- minimum. Umiejętne kontrolowanie
motywacji i sterowanie tematyką rozmowy.
- Gdy przychodzi ktoś z własnej woli to powinien on bardziej sterować wywiadem – diagnosta
powinien sterować rodzajem zainteresowania. Nie powinien przerwać zbyt wcześnie wypowiedzi
badanego bo można stracić ważne dane – subiektywną wizję.
- Gdy ktoś ma wyjątkowo niską motywację do udziału w wywiadzie sytuacją steruje psycholog
Zależność od celu :
-Diagnosta kieruje rozmową – gdy człowiek spełnia warunki określonej roli , gdy celem jest
zebranie danych o osobie
-Osoba badana steruje rozmową ( oczywiście jeżeli chce ) - gdy nie wiemy o człowieku prawie nic
Zależność od czasowych możliwości diagnosty :
- Osoba badana kieruje rozmową- wywiad czasowo nieekonomiczny, gdy możemy poświęcić sporo
czasu
3) Głębokość wywiadu
Stopień w jakim dociera się w wywiadzie do treści emocjonalnie ważnych, intymnych często
trudnych
Zależny od :
Celu
 funkcji teoretycznej orientacji diagnosty ( czy psycholog ma podejście humanistyczne,
behawioralne czy poznawcze)
Wglądu osoby badanej ( umiejętność różnicowania, identyfikowania i nazywania emocji,
ich źródeł i konsekwencji, ważne są : względy etyczne )
3. Rejestrowanie przebiegu wywiadu
1) Zapis magnetofonowy
Uzupełnianie notatkami i obserwacją osoby badanej. Diagnosta ma możliwość powrotu do
określonych momentów i zasięgnięcia opinii specjalistów. Z perspektywy osoby badanej
magnetofon może być silnie zagrażający, budzić silny lęk
2) Sporządzanie notatek odręcznych
Notowanie podczas wywiadu - zapewnia większą wierność zapisu niż notowanie po wywiadzie.
Jednak zakłóca przebieg kontaktu, wymaga dzielenia uwagi, może sprawiać wrażenie że notatki są
ważniejsze niż pacjent, w przekonaniu klienta notatki mogą kryć oceny i opinie których diagnosta
nie wypowiada.
Notowanie po wywiadzie – stopień zniekształceń po upływie czasu bywa duży, ważne aby notować
bezpośrednio po zakończeniu
4. Problemy etyczne związane z wywiadem– konieczność informowania pacjenta, poszanowanie
pacjenta, określenie własnej roli psychologa, uzyskania akceptacji pacjenta na udział