§3.

MOÄT SOÁ ÖÙNG DUÏNG HAØM NHIEÀU BIEÁN

1. Ý nghĩa đạo hàm riêng
❖ Cho haøm soá z = f ( x, y ) có các đạo hàm riêng. Khi đó, với Δx và Δy bé
f(x + Δx, y) − f(x, y)  f x' (x, y)Δx ; f(x, y + Δy) − f(x, y)  f y' (x, y)Δy

❖ Cho haøm soá u = f ( x, y, z ) có các đạo hàm riêng. Khi đó, với Δx và Δy và Δz bé
f(x + Δx, y, z) − f(x, y, z)  f x' (x, y, z)Δx ; f(x, y + Δy, z) − f(x, y, z)  f y' (x, y, z) Δy
f(x, y, z + Δz) − f(x, y, z)  f z' (x, y, z)Δz

❖ Đặc biệt, khi Δx = 1 thì đạo hàm riêng f x' gọi là giá trị cận biên theo biến x , khi
Δy = 1 thì đạo hàm riêng f y' gọi là giá trị cận biên theo biến y ,…

2. Phaân tích bieân teá

Xeùt Cho haøm saûn xuaát daïng Cobb-Douglas
Q = Q( K , L) = A.K  .L (K laø voán, L laø löïc löôïng lao ñoäng, A laø haèng soá coâng ngheä)

trong ñoù A, ,  laø caùc haèng soá döông vaø +=1

∂Q
 = A.K  −1 .L goïi laø saûn phaåm (saûn löôïng) caän bieân (bieân teá) cuûa voán taïi ( K , L) , noù
∂K
bieåu dieãn xaáp xæ löôïng saûn phaåm taêng leân khi söû duïng theâm 1 ñôn vò voán vaø giöõ nguyeân
lao ñoäng.
∂Q
 = A.K  .L −1 goïi laø saûn phaåm (saûn löôïng) caän bieân (bieân teá) cuûa lao ñoäng taïi ( K , L) ,
∂L
noù bieåu dieãn xaáp xæ löôïng saûn phaåm taêng leân khi söû duïng theâm 1 ñôn vò lao ñoäng vaø giöõ
nguyeân voán.
∂ 2Q
 =  ( − 1) A.K  −2 .L  0 , noù cho thaáy saûn phaåm caän bieân (bieân teá) cuûa voán giaûm
∂K 2

daàn neáu taêng theâm voán vaø giöõ nguyeân lao ñoäng.
∂ 2Q
 =  ( − 1) A.K  .L −2  0 , noù cho thaáy saûn phaåm caän bieân (bieân teá) cuûa lao ñoäng
∂L 2

giaûm daàn neáu taêng theâm lao ñoäng vaø giöõ nguyeân voán.
∂ 2Q
 = A.K  −1 .L −1  0 noù cho thaáy saûn phaåm caän bieân (bieân teá) cuûa voán taêng daàn
∂ K L
neáu taêng theâm lao ñoäng.

Ví dụ 1 Một công ty sản xuất x sản phẩm loại A và y sản phẩm loại B mỗi tuần. Biết
hàm doanh thu và hàm chi phí hàng tuần lần lượt là
R( x, y) = 80x + 90 y + 0.04xy − 0.05x2 − 0.05 y 2 (đơn vị tính USD)
C ( x, y ) = 8 x + 6 y + 20,000 (đơn vị tính USD)

TOAÙN KINH TẾ 2………………………………………………..………………….….…………………………………………………… Trang 20

Lập hàm lợi nhuận P ( x, y ) . Tính các đạo hàm riêng P'x (1,200;1,800) , P' y (1,200;1,800) và
giải thích ý nghĩa các kết quả này.
Giải
Haøm lôïi nhuaän: P( x, y ) = R( x, y ) − C ( x, y )
= 72x + 84 y + 0.04xy − 0.05x 2 − 0.05 y 2 − 20,000
Caùc ñaïo haøm rieâng: Px' = 72 + 0.04 y − 0.1x ; Py' = 84 + 0.04 x − 0.1y

Px' (1200;1800) = 24 ; Py' (1200;1800) = −48

YÙ nghóa
 Px' (1200;1800) = 24 laø lôïi nhuaän bieân teá cuûa saûn phaåm loaïi A ôû möùc x = 1200 vaø
y = 1800 ; töùc laø khi x taêng töø x = 1200 leân x = 1201 vaø y khoâng ñoåi ôû möùc y = 1800 thì
lôïi nhuaän taêng xaáp xæ $24.
 Py' (1200;1800) = −48 laø lôïi nhuaän bieân teá cuûa saûn phaåm loaïi B ôû möùc x = 1200 vaø
y = 1800 ; töùc laø khi y taêng töø y = 1800 leân y = 1801 vaø x khoâng ñoåi ôû möùc x = 1200 thì
lôïi nhuaän giaûm xaáp xæ $48.

3. Ñaïo haøm haøm hôïp-Quy taéc xích

Ví dụ 2 Cho haøm saûn xuaát daïng Cobb-Douglas : Q( K , L) = 60.K 3 L 3

2 1

(Q laø saûn löôïng-ñôn vò laø 1000 saûn phaåm; K laø voán-ñôn vò laø $1,000,000 ; L laø löïc löôïng lao ñoäng-ñôn vò laø 1000 ngöôøi
)
a) Tìm saûn löôïng bieân teá cuûa voán Q K vaø saûn löôïng bieân teá cuûa löïc löôïng lao ñoäng QL
ôû möùc K = 6 vaø L = 4 .
b) Giaû söû K = 6 vaø L = 4 , löïc löôïng lao ñoäng giaûm 50 ngöôøi/naêm, voán taêng
$120,000 /naêm. Aùp duïng quy taéc ñaïo haøm haøm hôïp, öôùc tính toác ñoä thay ñoåi cuûa saûn
löôïng.

Giaûi
1
L 3
a) Saûn löôïng bieân teá cuûa voán : Q K = 40 
K
2
K 3
Saûn löôïng bieân teá cuûa löïc löôïng lao ñoäng: QL = 20 
L
Saûn löôïng bieân teá cuûa voán ôû möùc K = 6 vaø L = 4 :
1
4 3
QK (6,4) = 40   34,9432 (1000 saûn phaåm)
6
Saûn löôïng bieân teá cuûa löïc löôïng lao ñoäng QL ôû möùc K = 6 vaø L = 4 :
2
6 3
QL (6,4) = 20   26,2074 (1000 saûn phaåm)
4

TOAÙN KINH TẾ 2………………………………………………..………………….….…………………………………………………… Trang 21

 dL
b) Löïc löôïng lao ñoäng giaûm 50 ngöôøi/naêm:  −0,05
dt
dK
Voán taêng $120,000 /naêm:  0,12
dt
Öôùc tính toác ñoä thay ñoåi saûn löôïng
dQ Q dK Q dL
= +  34,9432  0,12 + 26,2074  (−0,05) = 2,8828 (1000 saûn phaåm/naêm)
dt K dt L dt
4. Baøi toaùn lợi ích lớn nhaát
Ví dụ 3 Moät coâng ty saûn xuaát x saûn phaåm loaïi A vaø y saûn phaåm loaïi B ( x, y coù ñôn vò
100 ) moãi thaùng. Bieát lôïi nhuaän haøng thaùng töông öùng cuûa coâng ty (ñôn vò tính
tính laø
$1000 ) cho bôûi haøm soá
P( x, y) = 85 + 4 x + 10 y + 4 xy − 4 x 2 − 3 y 2
a) Tính vaø giaûi thích yù nghóa Px' (1,3) .
b) Hoûi haøng thaùng coâng ty caàn saûn xuaát bao nhieâu saûn phaåm loaïi A vaø bao nhieâu saûn
phaåm loaïi B ñeå ñaït lôïi nhuaän lôùn nhaát vaø lôïi nhuaän lôùn nhaát ñoù laø bao nhieâu? (Cho
bieát: Giaù trò cöïc tieåu, cöïc ñaïi cuûa moät haøm soá baäc hai treân moät mieàn töông öùng cuõng chính laø giaù trò nhoû
nhaát, giaù trò lôùn nhaát cuûa haøm soá treân mieàn ñoù)

Giải
a) Ñaïo haøm rieâng cuûa P( x, y ) theo bieán x: Px' = 4 + 4 y − 8 x
Px' (1,3) = 4 + 4  3 − 8  1 = 8
YÙ nghóa Px' (1,3) = 8 laø lôïi nhuaän bieân teá cuûa saûn phaåm loaïi A ôû möùc x = 1 vaø y = 3 ; töùc laø
khi x taêng töø x = 1 leân x = 2 vaø y khoâng ñoåi ôû möùc y = 3 thì lôïi nhuaän taêng xaáp xæ 8 (khi saûn
phaåm loaïi A taêng töø 100 leân 200 vaø saûn phaåm loaïi B khoâng ñoåi ôû möùc 300 thì lôïi nhuaän taêng xaáp xæ $8000 ).

b) Taäp xaùc ñònh haøm soá laø:

D =  ( x, y )  2 : x  0, y  0  (löôïng saûn phaåm moãi loaïi khoâng aâm)


P = 4 + 4 y − 8 x = 0
'

Heä phöông trình xaùc ñònh ñieåm döøng:  x'

Py = 10 + 4 x − 6 y = 0


x = 2
Giaûi heä ta ñöôïc nghieäm: 
y = 3
Ñaïo haøm rieâng caáp hai: A = Pxx
''
= −8 , B = Pxy'' = 4 , C = Pyy
''
= −6

A B -8 4
 = = 32  0
Taïi ñieåm döøng (2;3):  B C 4 - 6  Haøm soá ñaït cöïc ñaïi taïi (2;3), PCD = 104 .
 A = −8  0

Vì P( x, y ) laø haøm soá baäc hai neân giaù trò cöïc ñaïi cuõng laø giaù trò lôùn nhaát, Pmax = 104 .

TOAÙN KINH TẾ 2………………………………………………..………………….….…………………………………………………… Trang 22

Vaäy haøng thaùng coâng ty caàn saûn xuaát 200 saûn phaåm loaïi A vaø 300 saûn phaåm loaïi B ñeå ñaït lôïi
nhuaän lôùn nhaát laø $104,000 .

Ví dụ 4 ( Baøi toaùn phaân boå voán vaø ñaàu tö sao cho saûn löôïng lôùn nhaát)
Coâng ty öôùc tính ñöôïc neáu ñaàu tö x (ñôn vò laø $1,000) cho löïc löôïng lao ñoäng vaø y
(ñôn vò laø $1,000) cho trang thieát bò saûn xuaát thì soá saûn phaåm saûn xuaát ñöôïc laø
2 1
Q( x, y ) = 90 x 3
y 3
ñôn vò saûn phaåm

Bieát soá tieàn ñaàu tö cuûa coâng ty khoâng vöôït quaù $180.000. Hoûi coâng ty phaûi ñaàu tö bao
nhieâu tieàn cho löïc löôïng lao ñoäng vaø bao nhieâu tieàn cho trang thieát bò saûn xuaát ñeå saûn
löôïng lôùn nhaát ( Q( x, y ) lôùn nhaát)?
Giaûi
 1
 y 
Qx' = 60  = 0
3

 x
Heä phöông trình xaùc ñònh ñeåm döøng  2 voâ nghieäm.
 ' x 3
Q y = 30  = 0
  y
 x=0
 Xeùt treân bieân:  , Q ( x, y ) = 0
0  y  180
 y=0
 Xeùt treân bieân:  , Q ( x, y ) = 0
0  x  180
 y = 180 − x
 Xeùt treân bieân: 
0  x  180
2 1
Q( x, y ) = 90 x 3 (180 − x) 3 = f (x) , x  [0,180] ; f (0) = 0, f (180) = 0
1 2
 180 − x  3  x 3
f ' ( x) = 60  - 30  =0
 x   180 − x 
1 2
 180 − x  3  x 3
f ' ( x) = 0  60  - 30  =0
 x   180 − x 
180 − x 1
Ñaët t = roài thay vaøo phöông trình giaûi ñöôïc t = , töø ñoù tính ñöôïc x = 120 vaø y = 60 .
x 2
2 1
f (120) = 90(120) 3 (60) 3 = 54003 4  8571,965681  8572 (saûn phaåm)

Vaäy coâng ty phaûi ñaàu tö $120,000 cho löïc löôïng lao ñoäng vaø $60,000 cho trang thieát bò saûn
xuaát ñeå saûn löôïng lôùn nhaát xaáp xæ 8572 (saûn phaåm)

Ví dụ 5 (bài toán lợi nhuận lơn nhất)

TOAÙN KINH TẾ 2………………………………………………..………………….….…………………………………………………… Trang 23

5. Baøi toaùn chi phí beù nhaát
Ñònh lyù (töø cöïc trò ñòa phöông ñeán cöïc trò toaøn cuïc-Nhắc lại định lý này áp dụng cho ví dụ 6)
Giaû söû haøm soá f ( x, y ) xaùc ñònh, lieân tuïc vaø coù caùc ñaïo haøm rieâng ñeán caáp hai lieân tuïc
trong mieàn

D = ( x, y)  R 2 : a  x  b,c  y  d 

TOAÙN KINH TẾ 2………………………………………………..………………….….…………………………………………………… Trang 24

Neáu trong mieàn D haøm chæ coù moät ñieåm döøng duy nhaát ( xo , yo ) vaø ñieàu kieän ñuû ñeå
haøm ñaït giaù trò cöïc ñaïi (giaù trò cöïc tieåu) thoûa maõn taïi moïi ñieåm thuoäc mieàn D thì giaù trò
cöïc ñaïi (giaù trò cöïc tieåu) cuõng laø giaù trò lôùn nhaát (giaù trò nhoû nhaát) cuûa haøm soá treân
mieàn D.
Ví dụ 6
Ngöôøi ta caàn thieát keá moät hình hoäp chöõ nhaät hôû naép coù phaàn ngaên ôû giöõa song song vôùi
hai maët beân nhö hình veõ. Bieát theå tích hình hoäp laø 48dm 3 vaø vaät lieäu ñeå laøm taát caû caùc
maët gioáng nhau, phần vách ngăn ở giữa có thể tích không đáng kể. Xaùc ñònh kích thöôùc
cuûa hoäp (xaùc ñònh x, y , z ) ñeå toång chi phí nguyeân lieäu duøng ñeå saûn xuaát hoäp beù nhaát.

Giải
48
Theå tích hình hoäp: 48dm3 = V = xyz  z = (vôùi x  0, y  0, z  0 )
xy
96 144
Toång dieän tích caùc maët: S = xy + 2 xz + 3 yz = xy + +
y x

Taäp xaùc ñònh haøm soá S laø: D =  ( x, y )  2 : 0  x  +,0  y  + 

144
Ñaïo haøm rieâng cuûa S ( x, y ) theo bieán x: S'x = y −
x2
96
Ñaïo haøm rieâng cuûa S ( x, y ) theo bieán y: S'y = x −
y2

 ' 144
Sx = y − x 2 = 0
Heä phöông trình xaùc ñònh ñieåm döøng:  96
S'y = x − 2 = 0
 y

TOAÙN KINH TẾ 2………………………………………………..………………….….…………………………………………………… Trang 25

 x = 6
Giaûi heä ta ñöôïc nghieäm:  z=2
y = 4
288 192
Ñaïo haøm rieâng caáp hai: A = S xx
''
= 3
, B = S xy'' = 1 = S yx'' , C = S yy
''
= 3
x y

Taïi ñieåm döøng (6;4):

288 4 192
A = S xx
''
( 6, 4 ) = = ; B = S xy'' = 1 ; C = S yy
''
( 6, 4 ) = =3
216 3 64
 4
A B 3 1 7
 = = 0
B C 1 4 9  Haøm soá S ñaït cöïc tieåu taïi (6;4), SCT = 72 .

 3
 A =
4
0
 3

Döïa vaøo ñònh lyù treân, giaù trò cöïc tieåu cuõng chính laø giaù trò nhoû nhaát cuûa haøm soá S ( x, y ) .

Vì vaät lieäu ñeå laøm taát caû caùc maët gioáng nhau neân toång chi phí nguyeân lieäu duøng ñeå saûn
xuaát hoäp beù nhaát khi toång dieän tích beù nhaát.
Vaäy kích thöôùc cuûa hoäp laø: x = 6dm , y = 4dm , z = 2dm .

Ví dụ 7 Cho haøm saûn xuaát daïng Cobb-Douglas

2 1
Q( K , L) = 120.K 3
L 3
sản phẩm (Q laø soá saûn phaåm, K laø voán, L laø löïc löôïng lao ñoäng )
25
öùng vôùi chi phí sản xuất laø C = 25K + L
2
Caàn saûn xuaát 1920 saûn phaåm, haõy xaùc ñònh K vaø L ñeå toång chi phí C beù nhaát.
Giaûi
2 1 2 1 163
Ta có: 1920 = Q( K , L) = 120.K 3 L 3  K 3 L 3 = 16  K 2 L = 163  L =
K2
25 25 163
Thay vào hàm chi phí: C = 25K + L = 25K +  2 , với K  0
2 2 K
163
Đạo hàm: C ' = 25 − 25 
K3
163
C ' = 0  25 − 25  3 = 0  K = 16
K
Với K = 16  L = 16
lim C = + , lim C = +
K →0+ K →+
Baûng bieán thieân
TOAÙN KINH TẾ 2………………………………………………..………………….….…………………………………………………… Trang 26
 K 0 16 +
C' + 0 -
C + +
600
Vậy để sản xuất 1920 sản phẩm, khi vốn K = 16 , lực lượng lao động L = 16 thì chi phí thấp
nhất là C = 600 .

6.Phöông phaùp bình phöông beù nhaát ( The Method of L east-Squares)

Trong phaàn naøy chuùng ta tìm hieåu moät phöông phaùp xaáp xæ ñeå xaùc ñònh bieåu thöùc haøm
soá goïi laø phöông phaùp bình phöông beù nhaát. Xeùt haøm soá y = f (x) xaùc ñònh treân ñoaïn
a, b vaø chuùng ta chæ bieát n giaù trò gaàn ñuùng cuûa haøm soá laø yk  f ( xk ) vôùi xk  a, b ,
k = 1, n . Do khoâng theå tìm ñöôïc chính xaùc f (x) neân chuùng ta tìm bieåu thöùc “ caøng
ñôn giaûn caøng toát” laøm bieåu thöùc cuûa f (x) sao cho ñoà thò cuûa noù theå hieän toát nhaát
daùng ñieäu caùc ñieåm M k ( xk , y k nk =1 . Töùc laø,
n

 f (x ) − y k  → min
2
k
k =1

Muïc ñích cuûa vieäc tìm bieåu thöùc cuûa f (x) laø ñeå phuïc vuï cho vieäc tính toaùn vaø döï baùo caùc
vaán ñeà thöïc teá , neân tuøy theo nhu caàu veà ñoä chính xaùc maø chuùng ta choïn daïng cuûa
f (x) cho phuø hôïp. Caùc daïng thöôøng gaëp cuûa f (x) laø: f (x) = ax + b , f (x) =
a
ax 2 + bx + c , f (x) = Be ax , f (x) = b + a ln x , f (x) = b + , f (x) = bx a , …
x

Tröôøng hôïp f (x) = ax + b (*)

n
Ñaêt g (a, b) =  (ax + b − y k ) → min
2
k
k =1

Baøi toaùn trôû thaønh tìm cöïc tieåu toaøn cuïc haøm g (a, b) theo hai bieán a, b .
 g n

 a = 2  (axk + b − y k )x k = 0
Heä phöông trình xaùc ñònh ñieåm döøng:  k =1

 g = 2 (axk + b − y k ) = 0
n

 b k =1

 n 2 n n

  k
a x + b  x k =  xk y k
Heä phöông trình töông ñöông vôùi:  k =1
n
k =1
n
k =1

 a  x k + bn =  y k
 k =1 k =1

Deã thaáy heä phöông trình naøy coù nghieäm duy nhaát vaø ñieåm döøng töông öùng thoûa ñieàu
kieän ñuû ñeå haøm g (a, b) ñaït cöïc tieåu. Giaûi heä naøy ta ñöôïc a, b roài thay vaøo (*) ñöôïc
f (x) .

Ví du 8ï

TOAÙN KINH TẾ 2………………………………………………..………………….….…………………………………………………… Trang 27

Moät kyõ sö quan saùt söï phaùt trieån cuûa moät loaïi sinh vaät treân moät dieän tích coá ñònh beà
maët vaät lieäu vaø thu ñöôïc baûng soá lieäu sau ( y (t ) laø soá löôïng sinh vaät ngaøy thöù t keå töø luùc baét ñaàu
quan saùt):

t (ñôn vò laø ngaøy) 0 1 2 3 4 5 6 7

y (ñôn vò laø 1000 caù theå) 8,5 9 10 12 15 19 24 30
a) Haõy bieåu dieãn baûng soá lieäu treân maët phaúng toïa ñoä vôùi truïc hoaønh laø truïc 0t , truïc
tung laø truïc 0 y .
b) Giaû söû chuùng ta aùp duïng phöông phaùp Bình phương bé nhất ñeå xaáp xæ baûng soá
lieäu treân bôûi haøm soá daïng:
 : y (t ) = A + Bt hoaëc (C ) : y(t ) = Ae Bt
Haõy quan saùt hình bieåu dieãn ôû caâu (a) ñeå xaùc ñònh xem trong hai daïng haøm soá treân thì
daïng haøm soá naøo xaáp xæ toát hôn cho baûng soá lieäu treân roài tìm caùc haèng soá A, B trong
daïng haøm soá ñoù. Aùp duïng keát quả coù ñöôïc öôùc tính soá löôïng sinh vaät vaøo ngaøy thöù 10
(keå töø luùc baét ñaàu quan saùt).
Giaûi
a) Bieåu dieãn baûng soá lieäu treân maët phaúng toïa ñoä

b) Từ hình vẽ ta thấy, trong hai daïng haøm soá treân thì daïng haøm soá y(t ) = Ae Bt xaáp xæ toát
hôn cho baûng soá lieäu treân.

TOAÙN KINH TẾ 2………………………………………………..………………….….…………………………………………………… Trang 28

 t (ñôn vò laø ngaøy) 0 1 2 3 4 5 6 7
y (ñôn vò laø 1000 caù theå) 8,5 9 10 12 15 19 24 30
Y=lny ln8,5 ln 9 ln 10 ln 12 ln 15 ln 19 ln 24 ln 30
ln y = Y = ln A + Bt

Baám maùy tính ñöôïc

ln A = 2,0078666  A = 7,4447412148
   y(t ) = 7,4447412148e 0,189056785 t
 B = 0,189056785  B = 0,189056785
Öôùc tính soá löôïng sinh vaät vaøo ngaøy thöù 10: y(10) = 7,4447412148e 0,18905678510  49,325167

BAØI TAÄP
Bài 1 (tính gần đúng)
 
a) Vôùi   0 beù, taäp B((a, b), ε ) = ( x, y )  R 2 : ( x − a) 2 + ( y − b) 2  ε goïi laø  − laân caän (a, b)
hay goïi taét laø laân caän (a, b) . Neáu haøm z = f ( x, y ) coù caùc ñaïo haøm rieâng f x' , f y' , f xx'' , f yy
''
, f xy''
lieân tuïc trong B((a, b), ε ) thì :

i) L( x, y ) = f (a, b) + f x' (a, b)( x − a) + f y' (a, b)( y − b)  f ( x, y ) ( x, y)  B((a, b), ε )

Coâng thöùc xaáp xæ naøy goïi laø xaáp xæ tuyeán tính (linear approximation) cuûa f ( x, y ) trong laân
caän (a, b) .

ii) Q( x, y ) = f (a, b) + f x' (a, b)( x − a) + f y' (a, b)( y − b) + f xy'' (a, b)( x − a)( x − b) +

( x, y)  B((a, b), ε )
1 1 ''
+ f xx'' (a, b)( x − a)2 + f yy (a, b)( y − b)2  f ( x, y )
2 2
Coâng thöùc xaáp xæ naøy goïi laø xaáp xæ bậc hai (Quadratic approximation) cuûa f ( x, y ) trong laân
caän (a, b) .

Yêu cầu: Tìm xaáp xæ tuyeán tính và xaáp xæ bậc hai của hàm
số f ( x, y) = x2e y + 2 ln y + 2x3 trong laân caän (2,1) rồi áp dụng kết quả đó tính gần đúng
f (2,1) .

Phaân tích bieân teá ( baøi 2-4)

Bài 2 Saûn löôïng haøng ngaøy cuûa moät xí nghieäp laø
1
(saûn phaåm)
1
Q( K , L) = 60 K 2 L 3

vôùi K laø voán (ñôn vò tính $1000), L laø löïc löôïng laïo ñoäng (ñôn vò tính laø giôø ). Giaû söû
hieän taïi möùc ñaàu tö moãi ngaøy laø $900.000 vaø 1000 giôø lao ñoäng. Söû duïng bieân teá ñeå
öôùc tính taùc ñoäng ñeán saûn löôïng cuûa vieäc taêng voán ñaàu tö theâm $1000 moãi ngaøy vaø giöõ
nguyeân löïc löôïng lao ñoäng.
Bài 3 Saûn löôïng haøng ngaøy cuûa moät xí nghieäp laø
1
(saûn phaåm)
1
Q( K , L) = 3000K 2 L 3

TOAÙN KINH TẾ 2………………………………………………..………………….….…………………………………………………… Trang 29

vôùi K laø voán (ñôn vò tính $1000), L laø löïc löôïng laïo ñoäng (ñôn vò tính laø giôø). Giaû söû
hieän taïi möùc ñaàu tö moãi ngaøy laø $400.000 vaø 1331ø giôø lao ñoäng. Söû duïng bieân teá ñeå
öôùc tính taùc ñoäng ñeán saûn löôïng cuûa vieäc taêng voán ñaàu tö theâm $1000 moãi ngaøy vaø giöõ
nguyeân löïc löôïng lao ñoäng.

Bài 4 Moät nhaø saûn xuaát öôùc tính saûn löôïng cuûa nhaø maùy
Q( K , L) = 30K 0.3 L0.7 (saûn phaåm)
vôùi K laø voán (ñôn vò tính $1000), L laø löïc löôïng lao ñoäng (ñôn vò tính laø giôø).
a) Tìm saûn löôïng bieân teá cuûa voán Q K vaø saûn löôïng bieân teá cuûa löïc löôïng lao ñoäng
QL ôû möùc voán laø $630.000 vaø 830 giôø lao ñoäng.

b) Hoûi nhaø saûn xuaát neân taêng theâm 1 ñôn vò voán hoaëc taêng theâm 1 ñôn vò lao ñoäng
ñeå saûn löôïng taêng nhanh hôn?
Bài 5 Saûn löôïng cuûa moät tænh cho bôûi
(ñôn vò)
1 2
Q( K , L) = 90 K 3 L 3

vôùi K laø voán (ñôn vò tính $1.000.000 USD) vaø L laø löïc löôïng lao ñoäng (ñôn vò tính
1000 giôø)
a) Tìm saûn löôïng bieân teá cuûa voán Q K vaø saûn löôïng bieân teá cuûa löïc löôïng lao
ñoäng QL ôû möùc K = 5.495 vaø L = 4.587.
b) Hoûi chính quyeàn tænh neân khuyeán khích taêng theâm voán hay taêng theâm löïc löôïng
lao ñoäng ñeå taêng saûn löôïng nhanh nhaát?
Bài 6 Giaù trò khoaûng ñaàu tö $1000 vôùi laõi suaát 10% trong 5 naêm laø
1 + 0.1(1 − T ) 
5

V = 1000
1+ I  , vôùi T laø thueá suaát vaø I laø toác ñoä laïm phaùt
 
V V
Tính , vaø cho bieát thueá suaát hay toác ñoä laïm phaùt aûnh höôûng lôùn hôn ñeán V.
T I
Baøi toaùn lôïi nhuaän lôùn nhaát -Baøi toaùn lôïi nhuaän cöïc ñaïi
Bài 7
Moät coâng ty saûn xuaát x ñôn vò saûn phaåm A vaø y ñôn vò saûn phaåm B vôùi chi
phí C( x, y) = x 2 + xy + y 2 (USD). Taát caû saûn phaåm naøy ñeàu coù theå baùn heát vôùi
giaù p = 100 − x (USD) cho moãi ñôn vò saûn phaåm A vaø q = 100 − y (USD) cho moãi ñôn vò
saûn phaåm B. Hoûi phaûi saûn xuaát bao nhieâu ñôn vò saûn phaåm A, bao nhieâu ñôn vò saûn
phaåm B ñeå lôïi nhuaän lôùn nhaát?
Laøm töông töï vôùi p = 20 − 5 x, q = 4 − 2 y, C = 2 xy + 4

Baøi toaùn phaân boå voán vaø ñaàu tö.

Bài 8

TOAÙN KINH TẾ 2………………………………………………..………………….….…………………………………………………… Trang 30

Moät nhaø saûn xuaát laäp keá hoaïch baùn moät saûn phaåm môùi ra thò tröôøng vôùi giaù $150/saûn
phaåm vaø öôùc tính neáu ñaàu tö x ngaøn USD cho phaùt trieån saûn phaåm vaø y ngaøn USD cho
tieáp thò, khuyeán maõi thì soá saûn phaåm baùn ñöôïc xaáp xæ
160 x 320 y
+ (ñôn vò saûn phaåm)
x+4 y+2

Bieát chi phí saûn xuaát laø 50 USD/saûn phaåm. Haõy xaùc ñònh xem nhaø saûn xuaát naøy caàn
ñaàu tö bao nhieâu tieàn cho phaùt trieån saûn phaåm vaø bao nhieâu tieàn cho tieáp thò khuyeán
maõi ñeå ñaït lôïi nhuaän lôùn nhaát khi saûn xuaát vaø baùn loaïi saûn phaåm naøy trong hai tröôøng
hôp sau:
a) Nhaø saûn xuaát naøy coù soá tieàn khoâng giôùi haïn.
b) Nhaø saûn xuaát naøy coù toång soá tieàn laø $8,000 cho phaùt trieån saûn phaåm vaø tieáp thò
khuyeán maõi.
HD
Toång chi phí = Chi phí saûn xuaát + chi phí phaùt trieån saûn phaåm + chi phí tieáp thò khuyeán
maõi.
Toång doanh thu = (soá saûn phaåm)  (giaù baùn moãi saûn phaåm)
Chi phí saûn xuaát = (soá saûn phaåm)  (chi phí saûn xuaát moãi saûn phaåm)
Lôïi nhuaän = Toång doanh thu – Toång chi phí.
Bài 9 Moät coâng ty ñaàu tö $60,000 ñeå phaùt trieån vaø tieáp thò khuyeán maõi cho moät loaïi
saûn phaåm môùi. Coâng ty öôùc tính ñöôïc neáu ñaàu tö x (ñôn vò laø $1,000) cho phaùt trieån
saûn phaåm vaø y (ñôn vò laø $1,000) cho tieáp thò khuyeán maõi thì soá saûn phaåm baùn ñöôïc laø
f ( x, y) = 20 x 1.5 y
Hoûi coâng ty phaûi ñaàu tö bao nhieâu tieàn cho phaùt trieån saûn phaåm vaø bao nhieâu tieàn cho
tieáp thò khuyeán maõi ñeå baùn ñöôc nhieàu saûn phaåm nhaát?

Baøi toaùn lôïi ích lôùn nhaát

Bài 10 Một người tiêu dùng dự định chi tiêu $600 cho hai loại sản phẩm, loại
thứ nhất giá $20/sản phẩm, loại thứ hai giá $30/sản phẩm. Biết khi sử dụng x
đơn vị sản phẩm loại thứ nhất và y đơn vị sản phẩm loại thứ hai thì lợi ích mà
người này thu được là hàm số dạng Cobb-Douglass
u( x, y) = 10x 0.6 y 0.4 (USD)
Hỏi người này phải sử dụng mỗi loại sản phẩm bao nhiêu đơn vị để đạt lợi ích
lớn nhất.
Bài 11 Moät ngöôøi döï ñònh chi tieâu $600 cho hai loaïi haøng hoùa, loaïi thöù nhaát giaù
$30/saûn phaåm, loaïi thöù hai giaù $20/saûn phaåm. Ngöôøi naøy öôùc tính ñöôïc neáu söû duïng x
ñôn vò saûn phaåm loaïi thöù nhaát vaø y ñôn vò saûn phaåm loaïi thöù hai thì lôïi ích töông öùng laø

TOAÙN KINH TẾ 2………………………………………………..………………….….…………………………………………………… Trang 31

 U ( x, y) = 60x 0.4 y 0.6

Hoûi ngöôøi naøy caàn chi tieâu moãi loaïi haøng hoùa bao nhieâu ñôn vò ñeå ñöôïc lôi ích lôùn
nhaát?
Bài 12 Moät ngöôøi döï ñònh chi tieâu $280 cho hai loaïi haøng hoùa, loaïi thöù nhaát giaù
$5/saûn phaåm, loaïi thöù hai giaù $2/saûn phaåm. Ngöôøi naøy öôùc tính ñöôïc neáu söû duïng x
ñôn vò saûn phaåm loaïi thöù nhaát vaø y ñôn vò saûn phaåm loaïi thöù hai thì lôïi ích töông öùng laø
U ( x, y) = 100x 0.75 y 0.25
Hoûi ngöôøi naøy caàn chi tieâu moãi loaïi haøng hoùa bao nhieâu ñôn vò ñeå ñöôïc lôi ích lôùn
nhaát?

Baøi toaùn chi phí beù nhaát

Bài 13 Cho haøm saûn xuaát daïng Cobb-Douglas
2 1
Q( K , L) = 60.K 3
L 3
(K laø voán, L laø löïc löôïng lao ñoäng )
öùng vôùi chi phí saûn xuaát laø C = 25K + 100L
Caàn saûn xuaát 1920 saûn phaåm, haõy xaùc ñònh K vaø L ñeå toång chi phí C beù nhaát.

Baøi 14 Cho haøm saûn xuaát daïng Cobb-Douglas

2 1
Q( K , L) = 120.L 3 K sản phẩm (K laø voán, L laø löïc löôïng lao ñoäng )
3

25
öùng vôùi chi phí sản xuất laø C = 25L + K
2
Caàn saûn xuaát 1920 saûn phaåm, haõy xaùc ñònh K vaø L ñeå toång chi phí C beù nhaát.

Baøi toaùn saûn löôïng lôùn nhaát

Baøi 15 Cho haøm saûn xuaát daïng Cobb-Douglas
2 1
Q( K , L) = 200.L 3 K 3
(K laø voán, L laø löïc löôïng lao ñoäng )
öùng vôùi chi phí saûn xuaát laø C = 25K + 100L  150
Haõy xaùc ñònh K vaø L ñeå toång saûn löôïng Q lớn nhaát.

Baøi 16 Một hộp nữ trang dạng hình

hộp chữ nhật có thể tích V = 96 cm3.
Chi phí để sản xuất mặt đáy, các mặt
z
xung quanh, mặt trên lần lượt là
$1/cm2, $2/cm2, $5/cm2. Hãy xác định y
kích thước hình hộp để tổng chi phí bé
x
nhất.

TOAÙN KINH TẾ 2………………………………………………..………………….….…………………………………………………… Trang 32

 Baøi 17 Một hình trụ tròn có thể tích V r
= 24 cm3. Chi phí để sản xuất mặt
đáy, mặt xung quanh, mặt trên lần lượt
là $2/cm2, $2.5/cm2, $5/cm2. Hãy xác h
định kích thước hình trụ để tổng chi
phí bé nhất.

Baøi 18 Ngöôøi ta caàn thieát keá moät hình hoäp chöõ nhaät hôû naép coù phaàn ngaên ôû giöõa song
song vôùi hai maët beân nhö hình veõ. Bieát theå tích hình hoäp laø 48dm 3 vaø vaät lieäu ñeå laøm
taát caû caùc maët gioáng nhau. Xaùc ñònh kích thöôùc cuûa hoäp (xaùc ñònh x, y , z ) ñeå toång chi
phí nguyeân lieäu duøng ñeå saûn xuaát hoäp beù nhaát.

Hình veõ baøi 18&19

Baøi 19 Ngöôøi ta caàn thieát keá moät hình hoäp chöõ nhaät hôû naép coù phaàn ngaên ôû giöõa song
song vôùi hai maët beân nhö hình veõ vaø ñöôïc saûn xuaát töø 162dm 2 bìa caùc toâng (dieän tích
toaøn phaàn cuûa hoäp). Xaùc ñònh kích thöôùc cuûa hoäp (xaùc ñònh x, y , z ) ñeå theå tích cuûa hoäp
lôùn nhaát.
Baøi 20 Cho haøm saûn xuaát daïng Cobb-Douglas
1 3
Q( K , L) = 20.L 4 K 4

( Q laø saûn löôïng-ñôn vò 1000 saûn phaåm; K laø voán-ñôn vò laø $1000,000 ; L laø löïc löôïng lao ñoäng-ñôn vò laø 1,000 ngöôøi )

Giaû söû L = 4, K = 6 , löïc löôïng lao ñoäng giaûm 60 ngöôøi/naêm, voán taêng $100,000 /naêm. Aùp
duïng quy taéc ñaïo haøm haøm hôïp, öôùc tính toác ñoä thay ñoåi cuûa saûn löôïng.
Baøi 21
Moät coâng ty saûn xuaát x ngaøn saûn phaåm loaïi A vaø y ngaøn saûn phaåm loaïi B moãi naêm.
Bieát haøm doanh thu vaø haøm chi phí laàn löôït laø

TOAÙN KINH TẾ 2………………………………………………..………………….….…………………………………………………… Trang 33

 R( x, y ) = 2 x + 3 y (ñônvò $1,000,000 )

C( x, y) = x 2 − 2 xy + 2 y 2 + 6 x − 9 y + 5 (ñônvò $1,000,000 )

Xaùc ñònh soá saûn phaåm moãi loaïi caàn saûn xuaát ñeå coâng ty ñaït lôïi nhuaän lôùn nhaát.
Baøi 22
Moät nhaø saûn xuaát öôùc tính öùng vôùi möùc saûn suaát x (ñôn vò 100) saûn phaåm thì giaù caàu
töông öùng p (ñôn vò USD/saûn phaåm) ñöôïc cho trong baûng sau
x p
6 743
10 539
17 308
22 207
28 128
35 73

a) Aùp duïng phöông phaùp bình phöông toái thieåu tìm ñöôøng thaúng daïng
y = f ( x) = ax + b xaáp xæ baûng soá lieäu treân. Döïa vaøo keát quaû ñoù döï baùo giaù saûn phaåm ôû
möùc saûn xuaát 4000 saûn phaåm.
b) Aùp duïng phöông phaùp bình phöông toái thieåu tìm ñöôøng cong daïng y = f ( x) = Be ax
xaáp xæ baûng soá lieäu treân. Döïa vaøo keát quaû ñoù döï baùo giaù saûn phaåm ôû möùc saûn xuaát
4000 saûn phaåm.
c) Bieåu dieãn caùc ñieåm töông öùng trong baûng döõ lieäu treân leân maët phaúng toïa ñoä vôùi truïc
hoaønh laø x, truïc tung laø p.
d) Theo baïn, trong hai moâ hình treân thì moâ hình naøo döï baùo phuø hôïp hôn? Taïi sao?

TOAÙN KINH TẾ 2………………………………………………..………………….….…………………………………………………… Trang 34