Mga Dapat Tandaan sa Pagbigkas/Pagbuo ng Tula

 Kailangang maging palamasid sa kapaligiran. Hindi naman natin maikukubli na ang buhay sa
paligid ang siyang pangunahing pinagbubuhatan ng kaisipang gagamitin sa pagkatha.
Ang pahayag na ito ay nagpapahiwatig ng kahalagahan ng pagiging sensitibo at mapanuri sa
kapaligiran sa paglikha. Ito ay tumutukoy sa kahalagahan ng pagmamasid at pag-unawa sa mundo sa ating
paligid upang maging maayos at makabuluhan ang mga nililikha natin.

Sa konteksto ng pagsusulat, ang "palamasid sa kapaligiran" ay nangangahulugang pagiging bukas at

mapanuri sa mga pangyayari, karanasan, at mga ideya sa ating paligid. Sa pamamagitan ng pagiging
palamasid, nagiging malikhain tayo sa pamamagitan ng pagtuklas ng bagong pananaw, pag-unawa sa mga
damdamin at karanasan ng iba, at pagsasaalang-alang ng mga isyu at hamon sa ating lipunan.

Ang pagiging sensitibo sa kapaligiran ay nagbibigay-daan sa atin na makabuo ng mga kuwento, sanaysay,
tula, at iba pang anyo ng sining na nagpapakita ng kahalagahan ng mga isyu tulad ng kalikasan, lipunan, at
kultura. Sa pamamagitan ng ganitong pagtutok, hindi lamang tayo nakatutulong sa pagpapalaganap ng
kamalayan at pag-unawa sa mga hamon ng ating lipunan, kundi pati na rin sa pagbibigay ng inspirasyon at
pag-asa sa ating mga mambabasa. ang pagiging palamasid sa kapaligiran ay hindi lamang tungkol sa
paglikha ng sining kundi pati na rin sa pagpapalaganap ng mensahe ng pagbabago at pagpapaunlad. Ito ay
pagkilos tungo sa isang mas makatarungan, makatao, at maunlad na lipunan.

 Kailangang maging palabasa ng mga kuwento, maging ito man ay magaganda, masasama,
nakababagot, at nakapagpapaliwanag ng isip. Sa tulong ng pagbabasa, higit na napalalawak ang
isipan ng makata at nakakukuha ng mga panibagong impormasyon na maaaring dahilan sa
pagbuo ng konsepto.
• Ang pahayag na ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng pagiging mapanuri at malawak ang pag-iisip sa
pamamagitan ng pagbabasa ng iba't ibang uri ng kwento. Ito ay nagpapahiwatig na ang pagiging mabisang
mambabasa ay hindi lamang tungkol sa pagpapalawak ng ating kaalaman at pang-unawa, kundi pati na rin
sa pagbuo ng mga bagong konsepto at ideya.

• Sa pamamagitan ng pagbabasa ng iba't ibang uri ng kuwento, tulad ng mga magaganda, masasama,
nakababagot, at nakapagpapaliwanag, ang isipan ng isang tao ay nagiging mas malawak at mas maraming
perspektiba ang nabubuksan. Ang pag-expose sa iba't ibang karanasan at ideya sa pamamagitan ng
pagbabasa ay nagbibigay-daan sa atin na maunawaan ang iba't ibang aspeto ng buhay, lipunan, kultura, at
tao.

• Sa konteksto ng mga makata, ang pagbabasa ay naglalayong mapalawak ang kanilang kaalaman at
perspektiba upang magkaroon sila ng mas malalim na pang-unawa sa mga tema at konsepto na kanilang
nais ipahayag sa kanilang mga likha. Ang paghahalaw ng inspirasyon mula sa mga nabasa ay maaaring
magdulot ng mga bagong ideya at konsepto na kanilang magagamit sa kanilang mga tula at iba pang akda.

• Sa pangkalahatan, ang pagiging palabasa ng mga kuwento ay hindi lamang pagbibigay ng aliw at libangan
kundi pati na rin pagpapalawak ng kaalaman, pag-unawa, at pag-iisip. Ito ay nagbibigay-daan sa atin na
maging mas mabisang mga tagapag-ugnay at tagapagdala ng mga ideya at mensahe sa ating mga kapwa.
 Tandaan na ang kanlungan ng mga katha ay ang mga karanasan ng makata. Maaaring ito ay
tuwirang nangyari sa kaniya, nasaksihang nangyari sa ibang tao, o kaya ay nabasa niya na
nagkaroon ng emosyonal at pang-isip na kahalagan sa makata.
• Ang pahayag na ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng personal na karanasan, obserbasyon, at emosyon sa
paglikha ng mga akda. Ito ay nagpapakita na ang pinagmulan ng maraming kuwento at tula ay maaaring
 nagmumula mula sa sariling karanasan ng manunulat, mga pangyayaring nasaksihan nila sa iba, o mga
bagay na kanilang nabasa at nagkaroon ng malalim na epekto sa kanilang damdamin at isipan.
• Sa pamamagitan ng pagbubunyag ng mga personal na karanasan at emosyon sa kanilang mga akda, ang
mga makata ay nagbibigay-daan sa kanilang mga mambabasa na makaramdam ng kahalagahan at
kabuluhan ng kanilang mga saloobin at pagmumuni-muni. Ito ay nagbibigay-daan sa mas malalim na
koneksyon at pag-unawa sa mensahe ng kanilang mga likha.
• Ang personal na karanasan ay nagbibigay-daan din sa mga makata na maging mas tapat at mas epektibo sa
pagpapahayag ng kanilang mga ideya at damdamin. Sa pamamagitan ng pagbabahagi ng kanilang sariling
karanasan, mas nagiging tunay at totoo ang kanilang mga likha, na naglalaman ng damdamin, emosyon, at
aral na kanilang nais iparating sa kanilang mga mambabasa.
• Gayunpaman, hindi lamang personal na karanasan ng makata ang nagiging pinagmulan ng mga akda.
Maaari rin itong magsimula mula sa mga obserbasyon sa paligid, sa mga pangyayaring nasaksihan sa iba,
o sa mga impormasyong kanilang nabasa na may malalim na epekto sa kanilang kaisipan at damdamin. Sa
huli, ang mahalagang punto ay ang pagiging tapat at totoo ng saloobin at damdamin ng manunulat sa
kanyang mga likha, kung saan ang personal na karanasan ay isa lamang sa maraming mga pinagmulan ng
inspirasyon.

MGA ANYO NG TULA

Anyo ng Tula? Ang mga anyo ng tula ay maaaring i-uri sa apat na bahagi na nauna na namin nailimbag
sa nakaraang artikulo.Ito ay ang Malayang taludturan, Tradisyonal, May sukat na walang tugma at
Walang sukat na may tugma.Upang maintindihan ng mabuti, ay iisa-isahin kong ipaliwanag ang bawat
anyo ng tula.

Ang Malayang taludturan - Isang tula na isinulat nang walang sinusunod na patakaran kung hindi ang
ano mang naisin ng sumusulat. Ito ay ang anyo ng tula na ipinakilala ni Alejandro G. Abadilla. Ayon sa
kanya, maaaring makalikha ng tula na walang sukat at walang tugma. Ngunit dapat manatili ang karikatan,
ito ay ang paggamit ng matatalinhagang pahayag na ipinakilala niya Sa kanyang tulang “Ako ang
Daigdig”.
Ang Malayang Taludturan ay isang anyo ng tula na ipinakilala ni Alejandro G. Abadilla, isang kilalang
makata sa Pilipinas. Ang konsepto ng Malayang Taludturan ay nagbibigay-daan sa mga makata na sumulat
ng tula na walang sinusunod na patakaran o estruktura. Sa halip, ito ay nagbibigay ng kalayaan sa manunulat
na gamitin ang anumang estilo, sukat, tugma, o estruktura na naisin niya.

Sa tulong ng konsepto ng Malayang Taludturan, maaaring makalikha ang mga makata ng mga tula na
walang tiyak na sukat o tugma, na nagbibigay-daan sa kanila na magpahayag ng kanilang mga saloobin,
ideya, at damdamin nang malaya at walang hadlang.

Sa kanyang tulang "Ako ang Daigdig," ipinakilala ni Abadilla ang konsepto ng karikatan, na tumutukoy sa
paggamit ng matatalinghagang pahayag upang maipahayag nang masining ang mga kaisipan at damdamin.
Sa pamamagitan ng matatalinghagang pahayag, ang makata ay nagtatangkang higit na palalimin ang
kahulugan at bisa ng kanyang mga salita, na nagdudulot ng mas malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa
kanyang mga tula.

Sa kabuuan, ang Malayang Taludturan ay nagbibigay-daan sa mga makata na magpakita ng kanilang

kahusayan at kahalagahan sa pamamagitan ng paglikha ng mga tula na sumasalamin sa kanilang sariling
karanasan, pananaw, at pag-unawa sa mundo, nang walang kinikilingan na estruktura o patakaran. Ito ay
isang anyo ng pagpapahayag na nagbibigay-diin sa kalayaan ng espiritwal at kultural na pagpapahayag ng
tao.

Ang Tradisyonal na Tula - Ito ay isang anyo ng tula na may sukat,tugma at mga salitang may malalim na
kahulugan.

Samantalang ang dalawa ay maiintindihan na sa tawag pa lamang dito.Ang anyo ng tula na May
sukat na walang tugma at Walang sukat na may tugma.

Ngunit di lang diyan nagtatapos ang lahat. May tatlong natitira at kakaibang anyo pa ang tula na
kinakailangan ninyong malaman.Ito ay ang DIONA, TANAGA at DALIT.

Sa makatuwid pito lahat ang anyo ng tula.Ang tatlong natitira ay espesyal dahil sa kung anong kadahilan
na inyong malalaman sa ilang saglit lamang.Ang tatlong ito ay nabibilang sa katutubong uri ng mga
tula.Isang
 katibayan na di pa sinisilang si Francisco Balagtas o kung sino mang sikat at bihasa sa
larangan ng ganitong panitikan ay mayaman na tayong mga Pilipino sa pagkamalikhain lalo na
sa pagbuo ng mga tula.
Ang pahayag na ito ay naglalarawan ng mga katangian ng tradisyonal na tula, pati na rin ng
dalawang karaniwang anyo ng tula na may mga elementong nagtutugma o sumusunod sa sukat,
ngunit hindi pareho ng tradisyonal na tula.

1. Tradisyonal na Tula: Ito ay isang anyo ng tula na karaniwang sumusunod sa mga

batayang patakaran ng panulaang Filipino. Ito ay mayroong sukat, na naglalaman ng
tiyak na bilang ng pantig sa bawat taludtod, at may tugma, na nagkakaroon ng
pagkakasunud-sunod ng mga tunog sa hulihan ng bawat linya. Ang mga salita sa
tradisyonal na tula ay karaniwang may malalim na kahulugan, na naglalaman ng mga
damdamin, karanasan, at pananaw ng makata.
2. May Sukat na Walang Tugma: Ito ay isang anyo ng tula na sumusunod sa sukat o
bilang ng pantig sa bawat taludtod, ngunit hindi nagtataglay ng tugma sa mga huling
tunog ng mga linya. Sa kabila ng pagkakaroon ng sukat, ang kakulangan ng tugma ay
nagbibigay ng kalayaan sa makata na gamitin ang anumang uri ng mga salita at konsepto
sa kanyang mga tula.
3. Walang Sukat na May Tugma: Ito ay isang anyo ng tula na maaaring magkaroon ng
tugma sa bawat linya ngunit walang sinusunod na tiyak na bilang ng pantig sa bawat
taludtod. Ang pagkakaroon ng tugma ay nagbibigay ng ritmo at kahulugan sa tula, ngunit
ang kakulangan ng sukat ay nagbibigay ng kalayaan sa makata na magpahayag ng
kanyang mga saloobin nang mas malaya.

Sa pamamagitan ng mga uri ng tula na ito, nagkakaroon ng iba't ibang paraan ng pagpapahayag
ang mga makata. Sa tradisyonal na tula, ang sukat, tugma, at malalim na kahulugan ay mahalaga
upang maipahayag ng makata ang kanyang mga damdamin at kaisipan sa maayos at
makabuluhan na paraan. Samantalang sa mga anyong may sukat na walang tugma at walang
sukat na may tugma, ang kalayaan sa estruktura at porma ay nagbibigay-daan sa mas malawak na
ekspresyon at pagpapahayag ng kaisipan at damdamin ng makata.

Mga Katutubong Anyo ng Tula

Ang mga katutubong anyo ng tula sa Pilipinas, tulad ng Diona, Tanaga, at Dalit, ay nagpapakita
ng yaman at kahusayan ng panitikan ng bansa.

DIONA - Ang diona ay isang katutubong anyo ng tula na binubuo ng pitong pantig kada
taludtod, tatlong taludtod kada saknong at may isahang tugmaan. Ang diona ay isang katutubong
anyo ng tula na binubuo ng pitong pantig kada taludtod, tatlong taludtod kada saknong at may
isahang tugmaan.
Diona: Ito ay isang uri ng katutubong tula na popular sa Kabisayaan, partikular sa mga Bisaya.
Binubuo ito ng tig-aapat na taludtod sa bawat saknong, kung saan bawat taludtod ay may pitong
pantig. Karaniwan, mayroon itong isang tugmaan o rhyme scheme sa huli ng bawat saknong.
Ang Diona ay kilala sa pagiging maiksi at madaling bigkasin, ngunit may kakayahan pa ring
magpahayag ng malalim na kahulugan sa bawat saknong.

TANAGA - Ang tanaga ay isang katutubong anyo ng tula na binubuo ng pitong pantig kada
taludtod, apat na taludtod kada saknong na may isahang tugmaan.

1. Tanaga: Isa rin itong katutubong anyo ng tula na popular sa Pilipinas. Binubuo ito ng
apat na taludtod sa bawat saknong, at bawat taludtod ay may pitong pantig. Ang Tanaga
ay kilala sa pagiging maiksi, ngunit puno ng lalim at kahulugan. Karaniwan, mayroon
itong isang tugmaan sa huli ng bawat saknong, nagbibigay ng ritmo at kahulugan sa tula.

DALIT - Ang dalit ay isang katutubong anyo ng tula na binubuo ng walong pantig kada
taludtod, apat na taludtod kada saknong at may isahang tugmaan.

2. Dalit: Ito ay isang uri ng katutubong tula na karaniwang ginagamit sa mga relihiyosong
pagdiriwang, lalo na sa Kristiyanismo. Binubuo ito ng walong pantig sa bawat taludtod,
at may apat na taludtod sa bawat saknong. Tulad ng Diona at Tanaga, mayroon ding
isang tugmaan sa huli ng bawat saknong. Ang mga tula sa anyong ito ay karaniwang
nagpapahayag ng pagsamba at pagpapakumbaba sa harap ng Diyos, at nagpapakita ng
pagmamahal at debosyon ng mga Pilipino sa kanilang pananampalataya.

Sa pangkalahatan, ang mga katutubong anyo ng tula na ito ay nagpapakita ng kultura, tradisyon,
at kaalaman ng mga Pilipino sa larangan ng panitikan. Ito rin ay patuloy na nagpapamalas ng
yaman at ganda ng wika at kultura ng bansa, patuloy na nagpapahayag ng mga saloobin,
damdamin, at karanasan ng mga Pilipino sa iba't ibang aspeto ng buhay.