ARAL AT LIGAW Ang panig na igigiit sakali at palahukin.

LAKANDIWA
LAKANDIWA
Isang mapagpalang araw ang malugod
na handog ko Tuloy, kayo'y magsituloy upang ating
Sa lahat ng Pilipinong nagkalat sa umpisahan
buong mundo Ang tagisan ng talino sa larangan ng
Mayrong isang email message na katwiran
natanggap ang lingkod nyo Ang panig ng DAPAT muna una nating
Apurahang naghahanap ng sagot sa pakikinggan
tanong na 'to: Salubungin nating lahat ng masiglang
palakpakan!
DAPAT BA O HINDI DAPAT
PAGSABAYIN ANG DALAWA:
ANG MAG-ARAL AT MANLIGAW? Dapat DAPAT (Unang Tindig)
o Hindi Dapat ba?
Sa nais na makisali, ang tanghalan ay Nang ang tao sa daigdig ay nilikha ng
bukas na Maykapal
Ipahayag ang katwiran nang marinig ng Magkasamang nilangkapan ng
balana. damdamin at isipan
Kung di dapat pagsabayin ang mag-aral
at manligaw
DAPAT Sana'y isip na lang muna ang sa tao'y
ibinigay.
Ako'y isang mag-aaral na nasa hustong
gulang na Sa tahanan una munang namumulat
May isip na tumutuklas at may pusong sa pag-ibig
sumisinta Ang sanggol na laging kupkop ng ina sa
Pag-aaral, panliligaw, magsabay man di kanyang dibdib
problema Bago pa man makagapang, magsalita,
Kaya dapat ang syang panig na handa magkaisip
kong ibandera. Dama na ang pagmamahal ng
magulang at kapatid.

HINDI DAPAT Sa eskwela hinuhubog, pinapanday ang

Bilang ama ng tahanan, kung ako ang
tatanungin
Pag-aaral ang sya munang nararapat
atupagin
Saka na ang panliligaw, hindi dapat
pagsabayin
isipan
May subject na Health at P.E. para
naman sa katawan
Mayroon ding Social Studies at iba
pang pagsasanay
Upang maging mamamayang
responsable sa lipunan.

Kumpleto ang kurikulum upang tayo'y
makumpleto
Sa paglago ng isipan, katawan at
pagkatao
Kapag ang crush, o puppy love, o ang
pana ni kupido
Ay dumating, bahagi yan ng dapat na
ikatuto.
Kaya kung ang estudyante ay pumorma
at manligaw
Walang dapat ipagtaka pagkat ito ay
normal lang
Ang binatang umiibig, ang dalagang
minamahal
Ganado at inspirado sa kanilang pag-
aaral.
LAKANDIWA
Napakinggan nating lahat ang
katwirang pumapanig
Na DAPAT daw pagsabayin, pag-aaral
at pag-ibig
Sunod nating tatawagin upang dito'y
humagupit
HINDI DAPAT, salubungin ng palakpak
na mainit!
HINDI DAPAT (Unang Tindig)
Sinasabing mas madali sa tao ang
maging henyo
Matapos na magkamali at magbunga
ng di gusto
Sa pangaral ng magulang na noon ay
sinuway ko
Mapait na kapalaran ang inaning
pagkabigo.
Pagtuntong sa kolehiyo, sa kaklase'y
nahalina
Mas maraming oras kaming ginugol na
magkasama
Sa halip na makatapos ay maagang
nag-asawa
Kaya high school diploma lang ang
pwede kong iparanya.
Ngayon hirap na maghanap ng
trabahong papasukan
Hirap akong matutustusan ang
gastusin sa tahanan
Kung sana ay inuna ko sa halip na
panliligaw
Ay nag-aral nang mabuti, mas malapit
ang tagumpay.
Kabataang mag-aaral, isipin ang
kasabihan
Hindi pwedeng magkasabay na
sambahi't paglingkuran
Ang dalawang panginoon: ang puso at
ang isipan
Mabuti pang pag-aaral na muna ang
katutukan.
Ganito ang natutuhan sa minsang
pagkakamali
Ngunit kayong di pa huli, wag sayangin
ang sandali
Pag-aaral ay tapusin, panliligaw ay
madali
Lalo't ikaw'y tagumpay na't limpak-
limpak ang salapi.
LAKANDIWA
Nakatapos ang unang round nitong
ating balagtasan
Na kapuwa nakatindig ang dalawang
naglalaban
Hahayaan ko na silang magpambuno't
magkagatan
Kababayan, isa pa ngang masigabong
palakpakan!
DAPAT (Ikalawang Tindig)
Sa katalong nagkamali ng landas sa
murang edad
Nanligaw at nag-asawa at maagang
nagkaanak
At ngayon ay nangangaral upang
kami'y di matulad
Ang tangi kong masasabi ay marami
pong salamat.
Mag-aral at mag-asawa, mabigat ngang
pagsabayin
Ngunit tila lumilihis yata kami sa
usapin
Kaya upang di malito, akin munang
lilinawin
Panliligaw at di kasal ang paksa ng
away namin.
Pag-aaral, panliligaw, kahit ito'y
magkasabay
Di masama hangga't kaming kabataang
nagmamahal
Ay marunong na magdala, responsable,
may paggalang
May ambisyong makatapos, at may
basbas ng magulang.
Pag-aaral, panliligaw, kapag sabay na
nagtagpo
Maski harangan ng tabak ay tiyak na
mabibigo
Higpitan man ng magulang at bantaan
ng paghinto
Tatakas at magtatanan, magkikita nang
patago.
HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)
Salamat din sa katalong niliwanag
itong paksa
Panliligaw nga't di kasal ang usapin
mula't mula
Ako lang ay nag-apura, prusisyong
kayhaba-haba
Sa simbahan din ang tuloy, inunahan
ko nang kusa.
Alalaon baga, kapag sinabay sa pag-
aaral
Iyang gawang panliligaw, ang tuloy din
ay sa altar
Kaya upang makaiwas sa di-planong
kalagayan,
Pag-aaral muna sana ang unahin, bago
ligaw.
Totoo ngang inspirasyon ang katipang
iniibig
Ngunit ito'y totoo rin: pag sya'y laging
nasa isip
At sa kampus ng eskwela hanggang
labas ay kadikit
Mga leksyon at assignments ang
tuluyang nawawaglit.
Ang magulang na kawawa at subsob sa
hanapbuhay
Nangungutang ng pang-tuition,
pambaon sa araw-araw
Umaasang anak nila ay gagradweyt
balang araw
Iyun pala'y winawaldas ang oras sa
panliligaw.
DAPAT (Ikatlong Tindig)
Ang hirap sa gumagawa ng mali at
nagsisisi
Ginagawang pamantayan ang nangyari
sa sarili
Gayong noong kabataan siya mismo ay
rebelde
At hindi nya alintana ang magulang na
nagsabi.
Mangyari nga'y noon, ngayon, at
hanggang sa hinaharap,
Hindi pwedeng magkabula ang sinulat
ni Balagtas
Pag pumasok daw sa puso ng sinuman
ang pagliyag
Masunod lang ay sukdulang
hahamakin lahat-lahat.
Sa halip na kabataang mag-aaral ay
pigilin
Sa pagligaw na lalo lang sasadlak sa
panggigigil
Bakit hindi na lang sila pabayaang
balansehin
Ang kaway ng karunungan at ang tibok
ng damdamin?
HINDI DAPAT (Ikatlong Tindig)
Ang sariling karanasan ay akin at akin
lamang
At di layong ipanggiit na sukatan ng
sinuman
Binabanggit ko lang rito sa pag-asang
kapulutan
Ng aral at halimbawa ng musmos pang
kabataan.
Pagmasdan mo ang paligid, talamak
ang kahirapan
Karaniwang ugat nito'y kawalan ng
hanapbuhay
Ang totoo ay marami ang trabahong
naghihintay
Ngunit ito'y nakalaan sa may college
diploma lang.
Di hadlang ang kahirapan kung hangad
ay edukasyon
Di sagabal ang itsura o ang utak na
mapurol
Subalit ang panliligaw na kapatid ng
bulakbol
Maternity sa halip na college degree
ang katugon!
DAPAT
Panliligaw samantalang nag-aaral ay
maganda
Kapwa namin natitimbang ugali ng isa't
isa
Kung kami ay maka-gradweyt,
magtrabaho, mag-asawa
Sa pagharap sa dambana, walang
puwang ang pangamba.
Ang manligaw samantalang nag-aaral
ay tama lang
Pagkat minsan lamang kami dadaan sa
kabataan
Aanhin ang kayamanan sa oras ng
katandaan
Kung kulubot na ang mukha't walang
gustong magpaligaw?
HINDI DAPAT
Maganda nga kung gagradweyt muna
bago mag-asawa
Ngunit ating nababatid na di ganyan
ang resulta
Maraming di makahintay sa pagmartsa
nang may toga kaylan!
Dahil labis na nabuyo, sa damdamin
nagpadala.
HINDI DAPAT
Ang ganito'y maaaring iwasan kung
panliligaw Ang lahat ay may panahong kanya-
Ay di muna isasabay samantalang nag- kanyang nakalaan
aaral Panahon sa pag-aaral, panahon sa
Prayoridad ang syang susi sa pangarap panliligaw!
na tagumpay
Tagumpay na ihahandog sa katipang
naghihintay. DAPAT

Ang mahuli sa pantalan, ang daratna'y

DAPAT baling sagwan!

Katipan ay nakahandang maghintay sa

pagtatapos HINDI DAPAT
Ngunit iyang panliligaw ay di dapat
ginagapos Ang lumakad nang matulin, malalim
Walang taong nag-aaral na ang puso'y kung masugatan!
di tumibok
Hindi pwedeng paghintayin ang pag-
ibig pag kumatok. DAPAT

Dapat silang magkasabay!

HINDI DAPAT

Ang mag-aral at manligaw kung HINDI DAPAT

parehong pagsabayin
Mahahati ang atensyon dahil kapwa Dapat silang ipagbawal!
agaw-pansin
Kung mabigo sa pag-ibig, baka ikaw
pa'y maglasing LAKANDIWA
Mauuwi lang sa wala ang pangarap at
mithiin. Tumigil na kayong dal'wang umuusok
na ang tuktok
Sumapit na ang sandali upang tayo'y
DAPAT magkatapos
Igagawad ko ang hatol, ngunit bayang
Mas mabuti ang umibig at mabigo nanonood,
kahit minsan Palakpakan muna natin ang makatang
Kaysa hindi nakaranas na umibig kahit nagpanuntok!
Sino'ng dapat na tanghaling kampeon
nitong balagtasan?
Walang dudang kapwa sila magagaling
mangatwiran
Kaya itong aking pasya: Sila'y patas,
tabla lamang
Muli nating paulanan, malutong na
palakpakan!
MATALINO VS> Dalawang angkan ni Balagtas ang siya
ngayong maghaharap
MAYAMAN Ang tagisan ng talino ngayong gabi'y
magaganap
LAKANDIWA (Pagbubukas)
Pakinggan nating mabuti nang
maunawaan nyong tiyak.
Muli ang Balagtasan ay
sumasahimpapawid
Akin na pong ihahayag ang paksa ng
Kababayang minamahal, ilakas ang
balagtasan
radyo't makinig
Na ang tema'y sino nga ba ang mas
Dalawang magaling na makata,
sikat at higit na hahangaan?
Balagtasa'y ihahatid
Ang may angking likas na talino o ang
Magandang gabi po muna sa lahat ang
isang mayaman?
bati naming matamis.
Ating sasagutin ngayon nang malutas
ang katanungan.
Kami po'y muling maghahandog sa inyo
ng kasiyahan
Matapos na maihayag ang
Upang ang pagod ninyo sa trabaho ay
katanungang tutugunin
maibsan
Ang dalawang maghihidwaan ay atin
Ginaganap natin ito bawat unang
nang palitawin
Lunes ng buwan
Si Juliet Asenita ang siyang unang
Ang tagisan ng katuwiran na kung
tatawagin
tawagi'y balagtasan.
Sa matunog na palakpak siya'y ating
suubin!
Para kay Ginoong Robert Generao ng
FT Construction
Tugon sa katanungan niya'y igagawad
MATALINO (Pagpupugay)
namin ngayon
Marami pong salamat sa panawagang
Ang likas na kakayahang taglay ay
kanyang tinugon
walang katumbas
Ang paksang iminungkahi niya'y
Kaya sa matalino ang mariin kong
idadako sa kuwestyon.
sagot na ihahayag
Pero bago muna, hayaan nyo bati ko'y
Si Ka Domeng po ito, ang inatasang
maigawad
maging Lakandiwa
Maligayang pakikinig, magandang gabi
Na siyang papagitna at hahatol sa
po sa lahat.
dalawang maghihidwa
Para naman inspirado, ang kaba ko ay
mawala
LAKANDIWA
Maaari bang makahiling ng
palakpakang masagana!
Taga-Dupax, Nueva Vizcaya po ang
black byuting paraluman
Sa matunog nyong palakpak, ang sukli
Likas sa dugo't lahi niya ang walang
ko ay salamat
takot kung lumaban na ng magulang
Pakinggan naman natin ang makatang Ang talino'y kabahagi sa magandang
makakapingkian pamumuhay
Iniwan niya ang mag-iina upang tayo'y Ito'y isang katangiang tataglayin
matugunan. habang buhay
Karunungan ay hagdanan sa pag-abot
Taga-Binan, Laguna po ang haharap na ng tagumpay.
makata
Nakilalang magaling din sa larangan ng Ang bansa ay umuunlad kung dito'y
pagtula nanunungkulan
Si Ralph Pulmano po, guwapo na may Malawak ang nababatid, di kapos ang
itsura pa kaalaman
Salubungin natin siya ng palakpakang Ngunit kung ang namumuno'y
masagana! masalapi ngunit mangmang
Magagapi ang pag-asa ng kanyang
sinasakupan.
MAYAMAN (Pagpupugay)
Sa karandamang mapanganib,
Salamat po, Lakandiwa at sa bayang lalapitan ba ay sino?
nakikinig Di ba dalubhasang duktor sa lunas ay
Ako po ay bumabating buong galak, sigurado?
kinikilig! At sa mga paaralan, nagsisilbi'y mga
Sa kalaban ko po namang madilim din guro
yaong kutis Dunong nila ang sandata nang tayo ay
Kung sya po'y sa matalino, sa mapanuto.
mayaman ako'y bilib.
Sariwain naman natin sa gunita ang
lumipas
LAKANDIWA Sa dayuhang mananakop lumaya ang
Pilipinas
Sa pagpapakilala pa lang sa dalawang Ito'y dahil sa utak ng isang henyo at
magpipingkian pantas
Ay tila ba mainit na ang kanilang Kay Gatpuno Jose Rizal na dunong ang
labanan itinumbas.
Para naman ang pananabik nyo ay
hindi mabitin Maliwanag ang sagot ko sa tanong na
Sila pong dalawa ay atin nang tinutugon
pagitnain. Ang marapat na hangaan ay yung mga
marurunong
Kahit ikaw ay mayaman, kung ulo mo
MATALINO (Unang tindig) ay mapurol
Kasikatan ay mailap, salapi man ay
Musmos pa man tayong bata'y pangaral igugol.

LAKANDIWA
Ang panig po ni Juliet ay narinig ninyo
Higit na sisikat at hahangaan ay itong
matalino
Pakinggan naman po natin ang
makatang si Ralph Pulmano
Ihatid po natin siya ng palakpakang
masigabo!
MAYAMAN (Unang tindig)
Kalaban kong paraluman ay masyado
pong seryoso
Baka labis pong magdamdam kapag
dito ay natalo
Yamang paksa nami'y tungkol sa
mayama't matalino
Hayaan nyong sa inyo po ako muna ay
magkwento.
Ang pulubing matalino at mayamang di
marunong
Isang araw ay nagtagpo sa labas ng
Mandaluyong
Mayaman ay walang kaya sa diskurso
at diskusyon
Pagsapit ng tanghalian, matalino ang
syang gutom.
Sa byahe ng Continental Airlines,
minsan, nagkatabi
Matalinong contract worker at
mayamang negosyante
Ang bitbit ng matalino'y diploma at
pasaporte,
Ang mayaman, pasalubong na
pinakyaw sa Duty Free.
Matalino'y nag-aabroad, tinitiis yaong
hirap
Mayaman din, nag-aabroad, para
naman magpasarap
Sino nga ba sa dalawa ang mas lamang
at mas sikat?
Kahit sa tulad kong mangmang, ang
sagot po'y maliwanag.
May oras pa, katalo ko, upang ikaw'y
makaatras
Balutin na ang dila mo habang di pa
nagkakalat
Balagtasa'y hindi laging labanan ng
mauutak
Kung minsan din, nagwawagi'y ang
makatang may pambayad!
LAKANDIWA
Iyan po ang katuwiran ng makatang
taga-Binan
Lalo daw sikat at dapat hangaan ay
yung mga mayayaman
At para naman lalo nating ito'y
maunawaan
Magpapatuloy po sila at atin namang
palakpakan!
MATALINO (Ikalawang tindig)
Malabo po ang pananaw sa tunay na
nagaganap
Nitong aking katunggaling panalo ang
siyang hangad
Magagawa bang gutumin ang may utak
at ng lakas?
O baka po nagbibiro dahil siya ang
babagsak!
Marunong ang naglilingkod sa negosyo
ng mayaman
Upang lalo pang lumago sa panahon
mang daratal
Ano kayang mangyayari kung wala
yaong may aral?
Baka itong masalapi'y hahantong sa
basurahan.
Ang dalawa'y naisipang mag-aplay
patungong langit
Ang marunong ay pumasa sa ginawang
pagsusulit
Nang mayaman ay lumagpak, kay San
Pedro iginiit
Limpak-limpak niyang salapi, sa
impyerno siya'y napiit.
Yaman ba ang magdadala sa tugagog
ng pangarap?
Ang kinang ba ng salapi sa paghanga
ay pambihag?
Dahil yata puro pera sa katalo'y nasa
utak
Pati yaong baluktot na'y tuwid pa ring
sinusulyap.
MAYAMAN (Ikalawang tindig)
Katalo ko'y kay-aga pong kasalana'y
'kinumpisal
Inamin pong ang may aral, lingkod
lamang ng may yaman
Pag nagsara ng negosyo ang mapera't
may puhunan
Ang kawawa'y ang marunong na
kawaning swelduhan lang!
Bilib ka sa matalino, ganyan din si
Eba't Adan
Paraiso'y nakamtan na, wala pa ring
kasiyahan
Sa hangad na magmarunong, nilabag
ang kautusan
Pati dunong ng Maylikha ay nais na
mapantayan!
Kahit ubod ka ng galing at nuno ng
karunungan
Yagit ka ring ituturing hangga't di ka
yumayaman
Ang taginting ng salapi ay musika sa
lipunan
Pag tama mo sa swipistik, daig mo pa
ang superstar!
Kayamanan, pag labis na, marami ang
natutuwa,
Matatag ang ekonomiya, masagana
itong bansa
Ang dunong ng isang tao, pag sumobra
ay masama,
Sa mental po humahantong,
nagbibilang na ng tala!
LAKANDIWA
Sandali muna akong sa labanan ay
papagitna
Ang sagutan ng dalawa'y nagiging
pabigla-bigla
Para bang mga teksas, sa kulunga'y
nagwawala
Sa pagnanais na makasipa at
makatuka!
Ang nais ko't hiling sa dalawang
naghihidwa
Sana ang hinahon sa inyo'y hindi
mawala
Muli ay tumindig at sa labanan ay
pumagitna
Ihatid naman natin sila ng
palakpakang pampasigla!
MATALINO (Ikatlong tindig)
 Ama'y nagpupuri
Mahirap pong umunawa ang makatang Kalulwa ng may talinong sa kapwa ay
mukhang pera nanduhangi
Ang sabi ko, ang may aral, sa mayaman Made-deport sa impyerno pagkat
ang nagdadala passport pala'y peke!
Kung sa mental humahantong ang may
dunong na sumobra Tigilan na ang pagsabing matalino'y
Sa walang alam pagkat tanga, may syang may dala
ospital nga ba kaya? Sa mayaman, pagkat baka makulitan
ang balana
Sobrang silaw sa salapi ay malaking Pasalamat ka na lamang, kaydami ng
kapintasan may diploma
Pagkat walang itatangi kundi yaong Kinakalawang ang utak, walang
kumikinang trabahong makita!
Dahil dito'y nalilimot sa puso ang
kabutihan
Nang dahil din po sa pera, nandyan MATALINO
ang kapalaluan.
Katunggali ang nagsabing ang tanga ay
Ang buhay natin sa mundo, kung naloloko
inabot ng finished contract Matuwid ang kahulugang dapat
Kaluluwa ng may dunong sa langit ay magpakatalino
natitiyak Si Abraham at Isaac maging si Job ay
Dahil sinamba ng mayaman, ginto, may ulo
salapi at pilak, Kaya sila nagsiyaman, dahil hindi mga
Na-cancel ang entry permit, inabot ay bobo.
hanggang ulap.
Hindi ka ba nagtataka? Sikat ka't
hinahangaan,
MAYAMAN (Ikatlong tindig) Kahit ikaw ay mahirap, talino mo'y sa
bigkasan
Wala nga pong pagamutan sa mapurol Talo mo pa si Ayala, Sarmiento at
ang isipan Lardizabal,
Dahil hindi pa po sira, pwede pa ring Marami sa 'yong nakikinig dahil sa
pagtyagaan iyong kaalaman!
Ang malungkot ay sila pang
ignoranteng kababayan
Ang madaling naloloko ng rekruter na MAYAMAN
maalam!
Bakit ko ba hahangaring ako'y maging
Hindi lahat ng may pera'y sumasamba marunong pa
sa salapi, Gayong halos lahat naman, nabibili na
Tulad ni Job, mas maraming sa D'yos ng pera
Talino ng abugado, duktor, hilot,
kumadrona
Ay may presyong kagaya rin ng
kakaning tinitinda!
Sa labanang pasikatan, sino'ng unang
papansinin?
Sino nga ba'ng hahangaan kung
dalawa'y pagtabihin?
Matalinong mukhang engot dahil pobre
at gusgusin?
O mayamang mukhang "genius",
pagkat porma'y mamahalin?
Ang paghanga sa marunong, maingat
sa daraanan!
MAYAMAN
Ngayo'y di na mayaman ang
binubugbog ng kalaban
Sa marunong versus mangmang
napalihis ang usapan!
MATALINO

Kamangmangan ng mayaman ang siya

MATALINO kong tinutukoy
Mahirap makaintindi, kalaban ko'y
Di katumbas ng halaga ang magandang nagmamaktol!
kalooban
Iyan namang salapi mo'y palamuti lang
ng katawan MAYAMAN
Di sa panlabas na anyo nakikita ang
katinuan Ako pa raw ngayon itong pang-unawa'y
Kundi sa gawa ng taong may kinukulang
inaangking kaalaman. Magkano ka? Sabihin mo, matahimik
ka na lamang!

MAYAMAN
MATALINO
Ako yata ay naligaw sa labanang
napasukan Katalo ko'y di lang bobo, abusado pa
Akala ko, paksa dito'y sino'ng sikat, rin pala!
hahangaan?
Kayamana'y panlabas nga, sapagkat
ang kalooban MAYAMAN
Ay di tayo ang hahatol, yan ay D'yos
lang ang may alam! Sagot ko na ang ticket mo, may pam-
pocket money ka pa!

MATALINO
MATALINO
Sa landas mang pagkalinis, ang
mangmang ay naliligaw Marunong ang hahangaan, di
mayamang walang alam!
MAYAMAN
Sa gobyerno ay kaydaming matalinong
magnanakaw!
LAKANDIWA
Akin na pong pipigilin ang talaktakan
ng dalawa
Ako namang Lakandiwa ang papasok
sa eksena
Ang hiling ko sa dalawang makata ay
magkamay na
At sa inyo, mga kababayan,
palakpakan muli sila!
Mahirap man ang humatol ay akin
nang gagawin
Sa katwiran ng dalawa na mahirap
arukin
At sapagkat ang dalawang ito'y kapuwa
magagaling
Marahil ay mahihirapan akong
matuwid nila'y limiin.
Sa panig ng matalino na si Juliet
Asenita
Dahil daw sa talino, nakilala ang ating
bansa
Talino raw ang puhunan sa buhay ay
pakikibaka
Matalino raw ang siyang sikat at
hahangaang talaga.
At si Ralph Pulmano po sa panig ng
mayaman
Dahil daw sa yaman, sisikat ka at
hahangaan
At kung mayaman ka, magpakahirap
ay di na kaylangan
Tila may katwiran din ang makata ng
Binan.
Kung ang talino'y ginamit sa mabuting
paraan
Walang pagsalang ito'y dapat nating
hangaan
Ngunit kung ginamit ito sa kapwa ay
panlalamang
Bagkus ay dapat pang ito ay pintasan.
Hahangaan mo rin ba ang isang
mayaman
Kung wala namang malasakit sa
kapwang nahihirapan?
Datapwa't kung ang yaman ay ginamit
sa katuwiran
Walang pag-aatubili, sisikat siya at
hahangaan.
Kung sa tugatog ng tagumpay ay
marunong ang kailangan
Datapuwat kakailanganin din ang
puhunan ng mayaman
Yaman ang magpapakilos sa
matalinong tauhan
Ngunit matalinong tauhan din,
magpapatakbo ng negosyo ng
mayaman.
Ang paksa ay sino nga ba ang higit na
hahangaan
Ang may angking talino ba o ang isang
mayaman?
Narito ang hatol ko sa dalawang
naghidwaan:
Patas po ang naging laban, sila'y ating
palakpakan
BABAE ANG MANLILIGAW mayuyumi,
Di magaslaw, matahimik, magalang at
mapagtimpi.
LAKANDIWA

Malugod na pagpupugay ang nais kong LAKANDIWA

ipaabot
Sa lahat ng kababayang nakikinig, Malugod kong tinatatanggap ang
nanonood dalawang paraluman
Salamat sa kahiligan ni Vilma A. Na kapuwa marurunong at bihasa sa
Malabuyoc bigkasan
Ng Laguna na nag-email ng usaping Wag na nating patagalin, umpisahan
itatampok. na ang laban
Unang tindig ay ang DAPAT, siya'y
Dapat ba o hindi dapat na babae ay ating palakpakan!
manligaw?
Yan ang paksang tatadtarin sa
sangkalan ng katwiran DAPAT (Unang Tindig)
Na kilala at mas tanyag sa tawag na
Balagtasan Ang lola ng aking lola, may kapatid na
Lumapit na't makilahok sa tulaan ang dalaga
may alam. Na dalaga pa rin kahit edad na ay
ciento treinta
Pila-pila nanliligaw ngunit mahal niya'y
DAPAT iba
Na saksakan namang torpe, panay
Ako'y isang binibining nakahandang tingin lang sa kanya.
makitugon
At sa paksang nakasalang malinaw ang Kung lalaki'y ligaw-tingin, di marunong
aking hamon na magtapat
Babae ay nararapat na manligaw, Ang babaeng umiibig, sya nang dapat
pagkat ngayon magpahayag
Ang lahat ay nagbabago sa paglipas ng Sa panahong makabago, may text,
panahon. email, eyeball, at chat
Di na uso ang pakipot, pa-cute,
pasikret-secret love.
HINDI DAPAT
Kung babae manliligaw at lalaki ang
Ako rin ay binibini, ngunit sa 'king sasagot
pagmumuni Malaya ang isa't isang tanggapin ang
Babae ay hindi dapat na manligaw, niloloob
pagkat mali Mas mabuti ito kaysa sapilitang
Ang dalagang Pilipina ay likas na pananakot
Na kaya lang nagpakasal ang lalaki ay iwan ng iskandalo.
pinikot.
Makabago na nga tayo sa gamit at
Hindi naman yata tama kung tanging kasangkapan
may karapatan Modernong teknolohiya, mas asensong
Magsabi ng niloloob ay ang kalalakihan kaisipan
lang Ngunit hindi nagbabago ang pundasyon
Ma-lalaki, ma-babae, pantay lamang na nating moral
nilalang Ang ugali at karakter ay di bagay na
May puso at may damdaming kapwa materyal.
marunong magmahal.
Alalaon baga, kahit marami nang hindi
Nasa'n tamis ng pagsinta o hapdi ng uso
pagkabigo Mayro'n pa ring makalumang sariwa at
Kung di man lang naranasan pagkat laging bago
lalaki ay dungo? Kagaya ng panliligaw, kahit tayo ang
O babae kahit gusto ay di naman may gusto
makakibo? Lalaki ang siyang dapat sumungkit ng
Ano'ng saysay ng mabuhay? Para saan ating "Oo."
pa ang puso?
Ang binatang namuhunan ng tiyaga't
paghihirap
LAKANDIWA Upang kamtin ang pag-ibig ng dalagang
nililiyag
Mabibigat na katwiran ang kaagad Sa puso ay iingatan ang matagal
ipinukol pinangarap
Ng makatang nasa panig ng DAPAT ang Kung magmahal siya'y lubos,
pinagtanggol habambuhay at matapat.
Ang kaniyang katunggali, pakinggan
natin ang tugon Mayro'n tayong kasabihan, pag patuka
Palakpakang masagana ang sa kanya'y ang lumapit
isalubong! Sinong manok ang tatanggi? Ito'y hulog
na ng langit!
Sa babaeng manliligaw, siguradong
HINDI DAPAT (Unang Tindig) may sasabit
Ngunit dahil natukso lang at di tunay
Ang lolo ng aking lolo ay may apong ang pag-ibig!
binatilyo
High school pa lang marami ng
tagahanga, isa rito LAKANDIWA
Ay kaklaseng agresibo, nanligaw na'y
siya mismo Umpisa lang mainitan na kaagad ang
Nang mabuntis, di gumradweyt, nag- bakbakan
Ng makatang magkaiba ng pananaw at
katwiran
Sa susunod nilang tindig, sila'y aking
hahayaan
Paulanan nating muli ng masiglang
palakpakan!
DAPAT (Ikalawang Tindig)
Ang tangi kong masasabi sa
estudyanteng nabanggit
Di masama ang manligaw, ang di
tama'y magpabuntis
Hiling ko sa katunggali, wag palitan
itong topic
Huwag sanang insultuhin ang utak ng
nakikinig.
Tinukoy kong pagbabago'y tungkol sa
nakagawian
Noon, mga nagpupulis, sikyu, pawang
lalaki lang
Ngayon, may nurse na rin tayong
baligtad ang kasarian
Kaya ano'ng kaibahan kung babae ang
manligaw?
Noong una, iskandalo ang maraming
nagaganap
Lumaon ay unti-unting niyakap ng
komunidad:
Babae ang nasa abroad, lalaki ang
nagsisikap
Gampanan ang pagka-ina sa naiwang
mga anak.
Kung tanggap na ng lipunan ang
ganitong pagbabago
Babae man ang manligaw, wala itong
malisyoso
Tamang gawa, laging mali sa mata ng
suspitsoso
Kaya tuloy pati ating bansa ayaw
umasenso!
HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)
Palagay nang marami na ang babaeng
nag-a-abroad
At ito ay tanggap na nga ng bayang
naghihikahos
Batid nating ito'y mali lalo't ating
napagtuos
Ang bilang ng nawawasak na
pamilyang lasug-lasog.
Ngunit aking ibabalik sa ligawan ang
usapin
Hindi dapat ang babae ang magtapat
ng paggiliw
May paraan siya upang maglambing at
magpapansin
Magpakita ng motibo, magparamdam,
magpa-charming.
May batas na itinakda ang dakilang
kalikasan
Pagmasdan mo ang paligid, marami
kang malalaman
Bubuyog ang lumalapit, bulaklak ang
naghihintay
May bulaklak bang nadapo sa bubuyog
na may nektar?
Kung baligtad na ang mundo sa
larangan ng pagsuyo
Babae ang nanliligaw, lalaki ang
inaamo
Dapat silang lalaki rin ang mag-meyk-
ap, magpa-laypo,
Paretoke ng katawan at mukha kay
Doktor Belo.
DAPAT (Ikatlong Tindig)
Halata nang nagigipit ang makatang
katunggali
Dinadaan sa komedi ang katwirang
maling-mali
Sa pag-ibig karapatan nating lahat na
pumili
Karapatang walang silbi kung babae'y
itatali.
Ang babaeng nakagapos sa tradisyong
makaluma,
Hindi pwedeng makaligaw, maghayag
ng ninanasa
Biktima ng kalupitan ng nagbatas na
tadhana
Na siya ring nagkaloob ng puso sa
'sangnilikha.
Ang babaeng nagtatapat ng pag-ibig sa
binata
Sa kabila ng paghatol ng lipunang
mapangutya
Ay higit kong igagalang kaysa mga
nagkukunwa,
Mga plastik, ipokrita, kabilaan
pagmumukha.
HINDI DAPAT (Ikatlong Tindig)
Mas bistadong nakokorner ang
katalong paraluman
Sa init ng ulo pilit hinahatak ang
labanan
Balagtasan, kagaya rin ng pag-ibig at
ligawan
Ay di dapat dinaraan sa santuhang
apurahan.
Ano na ang sasabihin ng balanang
makakita
Kung babaeng nanliligaw gabi-gabi'y
pumoporma
Lunes kay Jun, Martes kay Bert,
Myerk'les, kay George, etsetera?
Sa lalaki ito'y okey... Sa babae? Ay sus-
barya!
Baryang-barya, murang-mura ang
tingin nga sa babae
Kung masyadong desperadong
makabingwit ng lalaki
Perang sugal, kung gastusin, walang
halong pagsisisi
Pagsintang kay daling kunin, madali
ring isantabi!
DAPAT
Labis namang pinababa ng katalong
mapanghusga
Ang halaga ng babaeng tapat lang sa
sarili nya
Mas mabuti na ang lantad sa ugali't
pagpapasya
May pag-asang lumigaya sa halip na
magpantasya.
Buhay nga natin ay sugal, kung lagi
kang tagataya
Mas maliit ang tsansa mo di tulad ng
nagbabangka
Sa dalawang naghahanap, naghihintay
ng biyaya
Mas higit na may pag-asa ang babaeng
nagkukusa.
HINDI DAPAT
Ang dalagang Pilipina ay dangal ng
ating lahi
Matimtimang Maria Clara, buong
mundo'y pumupuri niligawan
Ang nais ng ka-Balagtas ay baguhin Ng lalaking nagkataong kanya mismong
ang ugali napusuan
Itulad sa Kanluraning mas mababa Ngunit dulot nito'y pait sa dalagang
yaong uri! matimtiman
Na di pansin ng binatang lihim niyang
Sa Kanlurang Amerika, makabago na inaasam!
ang lahat
Talamak ang teen pregnancy, diborsyo
ay sangkatutak HINDI DAPAT
Ganyan ba ang ninanais pausuhin sa
pagpayag? Hindi dapat manibugho ang babaeng di
Babae na ang manligaw sa modernong pinansin
moralidad? Parehas lang naman sila ng lalaking
gumigiliw
Na kahit may karapatang pumili ng
DAPAT susuyuin
Kung biguin ng dalaga'y nagdurugo ang
Katunggaling paraluman hanggang damdamin!
ngayo'y nakahawla
Sa panahon ng Kastila nina Simoun at
Ibarra DAPAT
Ang paksa ay tumutukoy sa kung
dapat, di dapat ba Hindi patas na lalaki lamang ang may
Na manligaw ang babae - ngayon! Hindi karapatan
nu'ng una pa! Ang babae ay dapat ding bigyang-laya
sa pagligaw!

HINDI DAPAT
HINDI DAPAT
Noong una pa at ngayon, ang sagot ko
ay iisa: Kung paanong mayro'ng Ama at may
Hindi dapat na manligaw ang babaeng Ina ang Tahanan,
Pilipina May lalaking manliligaw, may babaeng
Mas matamis ang tagumpay ng liligawan!
nagpagod na atleta,
Mas dalisay ang pagsuyong di nakuha
basta-basta! DAPAT

Sa panahong makabago ay di na uso

DAPAT ang ganyan!

Matamis lang ang pag-ibig sa babaeng

HINDI DAPAT

Laging uso kahit kaylan ang mabuti't

tamang asal!

DAPAT

Dapat babae manligaw!

HINDI DAPAT

Maghintay kang maligawan!

LAKANDIWA

Sa ayaw at sa gusto nyo, ako naman

ang papakli
Upang kayo'y awatin na sa labanang
tumitindi
Kayo muna'y magpahinga, magpalamig
sumandali
Kabayayang minamahal, palakpakan
silang muli!

Babae ba'y nararapat na manligaw?

Yan ang tanong.
Sino nga ba ang nagwagi at dapat
tanghaling kampeon?
Kayong mga madlang people ang
bahala nang humatol
Pagpalain tayong lahat ng Dakilang
Panginoon.
MAGANDA vs. Pangit Pag-aasawa'y di biro, di raw kaning
isusubo
Na dagliang iluluwa kapag ikaw ay
LAKANDIWA (Panimula)
napaso
Pagsisisi ang katugon kung ang pinili
Malugod na nagpupugay sa balanang
ng puso
nanonood
Panlabas na kagandahan, kalooba'y di
At sa mga nakikinig itong aba ninyong
matanto.
lingkod
Sa tagisan ng katwiran ng dalawang
Higit ko pang pipiliin ang babaeng di
magsasalpok
maganda
Narito ang paksa ngayong sa bayan ay
Na mayroong kaloobang butihin sa
idudulog:
pagsasama
Kaysa isang maalindog ang panlabas
Halimbawang dalawa lang ang
na itsura
pupwedeng pagpilian
Ngunit huwad ang damdamin, ang
Sino ang yong iibigin, yayayaing
puso at kaluluwa.
magpakasal —
Ang tao bang PANGIT ngunit may
Aanhin ko'ng kagandahang
magandang kalooban?
nagmamaliw, kumukupas
O itsura'y MAGANDA nga, ang ugali'y
Sa buhay ko'y magpapako sa dusa at
pangit naman?
paghihirap?
Dama ko lang ang ligaya kapag siya ay
Yamang inyong nabatid na ang paksa
kayakap
ng pagtatalo
Kapalit ng pagtitiis habang buhay,
Simulan na agad natin ang bakbakang
hanggang wakas.
todo-todo
Si GONIE T. MEJIA po ang syang
Tuwiran kong sinasabi, walang bahid
unang magbeberso
alinlangan
Isalubong sana ninyo'y palakpakang
Pangit man ang liliyagin, ligaya kong
masigabo!
tinatanaw
Masakit man sa paningin, Bakekang
ang kagandahan,
GONIE MEJIA (Unang Tindig)
Buong tapat mamahalin kung ginto ang
kalooban.
Tinatangay ng panahon, bawat angking
kamusmusan
Upang tayo ay idako sa panahong
LAKANDIWA
kabataan
Pag-usad ng mga taon, pagsapit sa
Si Gonie ay sumandaling aawatin ko po
wastong gulang,
muna
Bawat isa'y hahanap ng sa buhay ay
Sapagkat ang kalaban nya'y nagwawala
makakatwang.
kanina pa
Si RAFAEL A. PULMANO na makata ng
Laguna
Salubungin din po natin ng palakpak
na masigla!
RAFAEL PULMANO (Unang Tindig)
Nabigyan po ng pag-asa ni Gonie ang
mga pangit
Na sa balagtasang ito'y marami ang
nakikinig
Paumanhin, ang mang-uto ng kapwa ay
di ko hilig
Kung ano ang nasa dibdib ay syang
tulak niring bibig.
Kahit na nga panlabas lang at batid
kong lilipas din,
Kagandahan ang hanap ko sa babaeng
iibigin
Matapunan lang ng ngiti at magiliw
nyang pagtingin
Hindi lamang parang Langit, damdam
ko pa'y nasa Heaven.
Ang mata ay tinuturing na bintana ng
kalulwa
Bibliya po ang may sabi, at mayroon
ding nagwika,
Kung ang mata ay ginawa upang tao'y
makakita
Hindi siya masisisi kung sa ganda
mahalina.
Si Gonie po ay walang taste kaya di ko
masisisi
Ngunit kayong merong isip na sa laban
sumasaksi,
Limiin nang buong ingat ang kanya
pong sinasabi
At tugunin ang tanong ko upang tayo'y
magkaigi.
Paano ka maglalambing at hahalik
nang lips-to-lips
Sa babaeng nguso'y biyak, ngipin —
bungi, dila'y lawit?
Ang laway ay tumutulo, ang ilong ay
korteng atis?
At ang matang mapupungay ay
maghapong nakatirik?
GONIE MEJIA (Ika-2 Tindig)
Tumpak nga ang mga mata'y bintana
ng kaluluwa
Ito din ang magsasabing dustain mo
ang makita
Bibliya rin po ang nagwika, kung
magkakasala'y mata,
Dukutin mo ito pagkat mas mainam
pang bulag ka.
Ako daw po ay walang taste at wala
ding kaisipan
Hindi kaya kay Rafael nababagay ang
paratang?
Malinaw ang aming paksa, ngunit
siya'y nanlalamang
Dinako ang aking panig sa di dapat
kapuntahan.
Iibigin ko ay pangit na may gandang
kalooban
Sa sandali pong panahon, umiba na
ang usapan
Pagkat po iginigiit sa hinayag na
katwiran
Ay babaeng walang silbi na tila ba
isang bangkay.
Sa mabunying Lakandiwa, hukom
nitong balagtasan,
Hanggang saan ba ang limit ng
sinabing kapangitan?
Hinihiling ko po ngayon, kayo sana'y
mamagitan
Upang akin pong matiyak ang panig
kong ilalaban.
LAKANDIWA (Paglilinaw ng Paksa)
Sa hiling ng taga-Tarlac na makatang si
Gonie po
Ako ngayo'y papagitna hindi upang
sumaklolo
Lilinawin lang po natin ang sakop ng
paksa't isyu
Na pinagdidiskusyunan ng dalawang
nagtatalo.
Hindi ako, kundi kayong pumasok sa
tunggalian
Ang bibigyan ko ng laya upang lagyang-
kahulugan
Ang salitang "PANGIT" maging panloob
o panlabas man
Walang limit, walang bawal, ang matira
ay matibay.
Si Rafael ang syang muling papagitna
at babanat
At yayamang di na pwedeng si Gonie ay
makaatras
Sila'y aking hihilingang magkamay na't
forget the past
Kayo namang madlang people
magpaulan ng palakpak!
RAFAEL PULMANO (Ika-2 Tindig)
Katunggali ko po pala'y sumbungero at
iyakin
Sumusugod nang di batid ang peligrong
susuungin
Ang paksa ay malinaw pa sa bituing
nagniningning
Di lang mata, pati utak, dapat na
nyang paiksamin.
Pinipili niyong pintor ang larawang
iguguhit
Pihikan din ang eskultor sa modelong
iuukit
Manunulat, kompositor — lahat sila'y
nagnanais
Ng magandang inspirasyon,
inspirasyong hindi pangit.
Naturingang makata po at alagad sya
ng sining
May damdaming pag pinukaw ng
marikit na tanawin
Ay kaagad nagaganyak na lumikha ng
awitin
Bakit ngayo'y umaayaw sa magandang
ginigiliw?
Kung ang unang halimbawa'y di
matanggap ni Gorgonio
Dahil anya tila bangkay, walang silbi,
inbalido
Eh, kung maging kabyak niya'y
mukhang tsonggong alimango
Hindi po ba ang kawawa'y
magmamanang anak, apo?
GONIE MEJIA (Ika-3 Tindig)
Kung magandang kalooban ng anak ay
mamanahin
Kapurihan ng magulang, babaunin
hanggang libing
Kung panlabas nga ang ganda ngunit
asal ay maitim
Ang tanong ko'y simple lamang, may
langit bang mararating?
 mong maging kabyak?
Laman yaong iniibig nilang maang sa Ang sa akin — yung maganda maski
pagsinta ugali ay palpak
Panlabas na katangian ang halagang Ako rin ay di perpekto, kapwa kami
sinasamba mag-a-adjust.
Lalaki man si Tyu Paeng ay di ako
magtataka
Kung sa loob ng tahanan ay siya ang GONIE MEJIA
nakapalda.
Sa Kaharian ng Diyos, ang doon ay
Parang aso si Tyu Paeng pag tinawag tinatanggap
ng asawa Ang inaglahi mong pangit, sa utos Nya
Buntot ay kakawag-kawag sa dagliang ay tumupad
pagtalima Kaawaawang Rafael, di batid ang nasa
Ganyan po ang nabibihag sa panlabas Aklat
na hitsura Namumuhi pati Langit sa gaya nyang
Mga takot maragdagan yaong blackeye utak-palpak!
po sa mata.
Sa piling ng isang pangit ang buhay
ko'y maligaya
RAFAEL PULMANO (Ika-3 Tindig) Malingap sa kabuhayan, sa tahanan at
pamilya
Saan kaya napulot po ni Gonie ang May mababang kalooban, may
kaisipan pakundangan sa kapwa
Na ang misis, pag maganda, ang mister Di suwail, lapastangan, tsismosa at
ay ander naman? bungangera!
Nabisto po tuloy yaong makahari
niyang asal
Serbisyo ang habol pala sa asawang RAFAEL PULMANO
mukhang aswang!
Nangingitim na sa galit kaya hindi
Sa tanong nyang may langit bang nakikita
naghihintay sa maganda? Bawat suntok ng katalo'y sa kanya rin
Hindi po ba ang naroo'y mga anghel, tumatama
santo't santa? Inaglahi ang giliw ko't iniangat yaong
Samantala, yaong pangit, impakto at kanya
impaktita Maligaya raw sya, ngunit, halata mong
Naron lahat sa impyerno, sama-samang nagdurusa!
tinutusta!
Ang ugali, kahit anong sama'y pwedeng
Ngunit kami'y nalalayo sa paksa ng magbago pa
pag-uusap At pag tunay na nagbago, sagad
Sino nga ba sa dalawa ang mas type hanggang kaluluwa
Ang itsura, ipa-plastic surgery ma't ang may kaloob?
mapaganda,
Ganda'y huwad, hindi tunay, synthetic,
fake, walang kwenta! GONIE MEJIA

Kagandahan ang kaloob, hindi asal na

GONIE MEJIA balakyot!

Pag gumanda na ang pangit at bumait

ang masama RAFAEL PULMANO
Saka ko na sasabihing malaya na ang
Takusa At ang ganda, hindi asal, ang sa puso'y
Ang magdusa'y di ko batid sa mabait nagpatibok!
na asawa
Sa buhay ko'y kabalikat sa hirap man
at ginhawa. GONIE MEJIA

Tibok ng puso ay bulok!

RAFAEL PULMANO
RAFAEL PULMANO
Tamang hindi nababatid ni Gonie ang
pagdurusa Dahil pangit ang yong irog!
Pano'y asawa nyang pangit ang sa
bahay ay muchacha
Kung sabagay, okey na rin kung type LAKANDIWA (Pangwakas)
nya ay mukhang bruha
Ang pangit ay sa kapwa raw pangit Hinto! Tigil! Para! Stop na! Magsitabi
sanay makisama. muna kayo
Ang oras nyo'y naubos na, ang sisingit
nama'y ako
GONIE MEJIA Sa lahat ng nanonood, nakikinig, ang
hiling ko
Ang kamelyo sa butas daw ng karayom Palakpakan nating muli si Mejia at
ay lulusot Pulmano.
Kami pa bang inapi mo na may iwing
gandang loob? Sa tao bang pangit ngunit may
magandang kalooban,
O itsura'y maganda nga, ang ugali'y
RAFAEL PULMANO pangit naman,
Sino nga ba'ng iibigin, yayayaing
Ang ilaw ay hindi dapat na itago, ani magpakasal?
Jesus Ang magpasya'y kayo, Bayan! Paalam
Gaano pa iyang gandang Dyos mismo na... See you next time...
 kapisang hapdi't pait.
Mahal mo vs. Mahal ka
Pag-aasawa ang wika nga'y hindi
kaning isusubo
LAKANDIWA (Panimula) Na dagling mailuluwa lalo't ikaw ay
napaso;
Sa pagbukas nitong tabing na hudyat Paano ba lalambingin ang hindi mo
ng pasimula pinintuho
Ng tagisan ng talinong paborito nating Kung ang damdamin ay tutol,
madla umaayaw pati puso?
Ako muna'y bumabati sa inyo at,
harinawa, Malinaw po ang panig kong daan sa
Tanggapin ang malwalhating pagpapala pag-aasawa
ng Lumikha. Sa dambana'y ihaharap ang labis kong
sinisinta
Paksa nating hihimayin sa sangkalan Pagkat ayaw kong mabulid sa lagim ng
ng katwiran pagdurusa
Ay kung sino sa dalawa ang handa Kasamahin ang babaeng sa buhay ko'y
mong pakasalan: di sinamba.
Taong mahal mo nang labis ngunit di
ka minamahal, Dahil itong katalo ko ay salungat ang
O labis na nagmamahal sa yo, di mo tahakin
mahal naman? Hindi ko na pagtatakhang balang araw
sya'y mabaliw
Unang tindig at hahataw ay batikang Pagkat higit nyang pinili ang di tugon
manunula ng damdamin
Ang Hari ng Balagtasan na sa Tarlac pa Sa mali nyang kapasyahan, sarili ang
nagmula sisisihin.
Gonie Mejia ang ngalan... Isa nga pong
pampasigla Sa piling ng aking mutya, habang ako'y
Palakpakan natin siya pagkat iyan ang maligaya,
syang tama! Si Raffy ay nagmumukmok, luhaan ang
mga mata;
Habang ako, sa liwanag ng buwan ay
GONIE MEJIA (Unang Tindig) nagsasaya,
Si Raffy ay nakapikit, nagbibilang po ng
Kapag puso ang nag-utos at nasunod tala!
yaong nais,
Ang mabuhay ay marangal sa piling ng
nilalangit LAKANDIWA
Subalit kung makakatwang, yaong
hindi iniibig, Si Gonie po'y nagsulit na ng katwiran
Tagumpay sa pagsasama, may sa publiko
Pakinggan po naman natin si Rafael A.
Pulmano
Sa Laguna pa po galing; makunsyensya
naman kayo,
Isalubong agad sana'y palakpakang
masigabo!
RAFAEL PULMANO (Unang Tindig)
Sa amin pong munting bayan ay may
isang hampaslupa
Palaboy at sadyang yagit, tampulan ng
alipusta;
Ngumiti ang kapalaran, umasensong
biglang-bigla
Nang pakasal sa babaeng ekta-ektarya
ang lupa.
Doon din po sa 'ming bayan ay may
pinag-isang dibdib
Mga mata ng babae'y mugtung-mugto
sa pagtangis
Ang lalaking nahumaling sa kanya
nang labis-labis,
Nakagawa ng di wasto masungkit lang
yaong langit.
Ang pananaw ko'y praktikal — mas
higit pang nanaisin
Na makasal sa babaeng sa 'kin, labis
ang pagtingin
Umulan man o umaraw, bumagyo man
at humangin,
Panatag ang aking loob, siya'y akin,
aking-akin!
Samantalang si Gonie po, nasa piling
na ang sinta,
Patuloy pang umaasa't nabubuhay sa
pantasya;
Nagsasaing, nagluluto, naglalaba,
namamlantsa,
Nag-iigib, nanunuyo... sa takot na
layasan sya!
Ang babae'y parang prutas, kahit na
katakam-takam,
Mapakla at walang tamis kung hinog
nang sapilitan;
Si Gonie po, namimilit kahit mutya'y
umaayaw,
Ako'y hindi! Mahirap nang matulad kay
Echagaray!
LAKANDIWA
Mababagsik ang katagang kapwa nila
binitiwan
Gayong nasa unang yugto pa lamang
ng paglalaban
Si Gonie ang muli ngayong papagitna
sa tanghalan
Kaya ang akin pong hiling: Palakpakan
Natin, Bayan!
GONIE MEJIA (Ika-2 Tindig)
Ligaya kong tinatanaw ang sinta ay
pagsilbihan
Ang gawin ang nararapat ay isa kong
katungkulan
Ngunit di ko magagawang hangarin ang
kayamanan
Ng babaeng hindi tibok ng puso kong
iisa lang!
Napilitan man ang dilag sa akin ay
magpakasal
Dahil ako ay lalaki, handa akong
mapulaan;
Sa pagbigkas ng "Yes, I do" ni Rafael
don sa altar,
Baka naman sa likod po nakaamba ang
balaraw.
Si Gonie po'y aminado, pinilit lang ang
Ang pagpatol ng lalaki sa babaeng hindi babae
gusto Na pakasal kahit ito sa kanya ay diring-
Masakit man pong tanggapin, dalawa diri;
ang tinutungo Palibhasa, ang hangad lang ay ligayang
Isa dito ay ang yaman ng babaeng pansarili,
sumusuyo, Wala siyang pakundangan kung may
Ikalawa'y kasikatan, makilala sa kapwang naaapi!
publiko!
Kaya nga ang katalo ko'y hindi dapat
Dahil ako ay naglingkod sa maganda kasiguro
kong asawa, Na pagpanaw sa daigdig, sa langit ang
Sa pagpanaw ko ay tiyak, sa langit ang kanyang tungo;
aking punta; Ako itong matulungin, mapagbigay,
Kung si Raffy hahanapin at doon ay di pasensyoso
makita Kung asawa'y liligaya, maligaya na rin
Pagkat iba ang hinangad, t'yak ako.
nandoon sa kabila!
Nagpakasal man kay Gonie ang
babaeng sinasamba
LAKANDIWA May halaga naman kaya ang sumpaan
nilang dalwa?
Bawat tugong binitiwan ni Gonie ay tila Ang babae, pag nagtaksil, pagkat
sibat mahal niya'y iba,
Matulis at wari bagang pag tumama'y Sino'ng dapat na sisihin? Kayo, Bayan,
todas agad ang humusga!
Tingnan natin si Rafael kung mahusay
sa pagsalag
Palakpakan natin upang mas ganahan LAKANDIWA
sa pagbigkas!
Lumalaon, umiigting pang lalo ang
patutsada
RAFAEL PULMANO (Ika-2 Tindig) Ng dalawang walang balak padaig sa
isa't isa.
Masaya raw si Gonie po na ang sinta'y Sa ikatlong paghaharap, hahayaan ko
paglingkuran na sila
Ngunit ano'ng silbi nito kung sinta ay Hahayaan ko rin kayong pumalakpak
nasusuklam? — kung pwede pa.
Ang hayop nga, pakanin mo't pag di
gusto, umaangal,
Di lalo pa tayong taong ang puso ay di GONIE MEJIA (Ika-3 Tindig)
laruan!
Sa pinilit na babae, alay ko ay
karangyaan
At matapat na pag-ibig, abot hanggang
kalangitan
Si Rafael na pinikot, tinakot at
tinutukan
Anong uring pag-ibig ang idudulog kay
Bakekang?
Ang giliw ko'y hinding-hindi sa akin ay
magtataksil
Pagkat sa aming tahanan, reyna ko
syang ituturing
Di gaya ng katalo ko, sa bahay ay
kukulungin
Ng asawang maskulado, mataray at
mukhang boxer!
Maganda at seksing-seksi, mayumi at
matalino
Ang babae kong pinili sabihin mang
ginapang ko
Di katulad ng kay Raffy na ang
mukha'y kunsimido
Ang katawa'y korteng lumpya, sa gabi
ay parang multo!
RAFAEL PULMANO (Ika-3 Tindig)
Dalisay ba ang pag-ibig kung may
halong pag-iimbot?
Yuyurakan ba ang puri para lamang
mapasagot?
Paano nya masasabing langit anya'y
ihahandog
Gayong langit na nga itong ninakaw
nya at dinurog!
Lubha yatang nagigipit ang katalong
lumihis na
Sa paksa po ng usapang napapunta sa
itsura
Sa tutoo, si Gonie po ang pangit at
walang iba
Kasi, kung sya'y pogi sana, bakit
kaylangang mangreyp pa?
Kung ako man ay napikot, hindi dapat
magparunggit
Ang mabunying kabalagtas na
saksakan nga ng pangit
Palibhasa'y konti lamang kaming mga
makikisig
Hindi natin masisisi kung chicks na
ang namimingwit!
GONIE MEJIA
Malinaw ang aming paksa, si Raffy ang
pipiliin
Ang sa kanya'y nagmamahal kahit ito'y
mukhang tikling
Dahil ako ay may layang tibok ng puso
ay sundin
Sa magandang iibigin, ang pansin ko'y
ibabaling.
Makisig man ang binata, kung may isip
na makitid
Tiyak din pong magagapi ng mautak
kahit pangit
Balagtasa'y paligsahan, pingkian po ng
matuwid
Sa malinaw na salita, ako'y di pa
lumilihis!
RAFAEL PULMANO
Si Gonie raw ay may layang tibok ng
puso ay sundin
Babae ba'y walang laya't karapatang
pumili rin?
Kung sa mula't mula pa lang,
winalanghya na ang giliw,
Paano nya tuturuan ng paggalang
yaong supling? RAFAEL PULMANO

Panlabas na kapangitan ay hindi ko Pangdispley at hindi kabyak ang

kinukutya kaylangan lamang pala,
Kapag ugali ay pangit, yan ang dapat Bakit hindi na lang siya bumayad at
ikahiya umarkila?
Ang pag-ibig ng dalaga'y hinihingi nang
may tyaga
Pag kinuhang sapilitan, may lason ang GONIE MEJIA
kanyang dagta!
Sa pumili ay ligaya, ang pinikot ay
magdusa!
GONIE MEJIA

Kasi, pangit ang panlabas na anyo ng RAFAEL PULMANO

kanyang giliw,
Kaya biglaang binawi ng pinikot na Importante'y mahalaga: Mahal ako ng
balimbing; asawa!
Sa dalawa bang lalaking nakaharap sa
pagkain,
Ang sumandok ba ng panis ang pinalad GONIE MEJIA
sa pagtikim?
Sadya nga bang mahal mo sya?

RAFAEL PULMANO
RAFAEL PULMANO
Maliwanag ang motibo ng katalong
walang budhi Ba't nga ba sya sukang-suka?
Sarili ang iniibig at di mutyang inaglahi
Ang masarap na pagkain, kahit di nya
pag-aari, LAKANDIWA (Pangwakas)
Nanakawing pilit dahil ugali nya'y
makahari! Dito natin puputulin ang singhalan ng
dalawa
At sa madla ibabaling ang tanong na
GONIE MEJIA "Sino nga ba
Ang marapat pakasalan: Yung mahal
Taas-noo ako kapag kaakbay ang aking mo, o mahal ka?"
sinta Kayo na po ang humatol... Good-bye!
Ang pinikot, nahihiya, nanlulumo at Sweet Dreams! Sayoonara!
tulala!
PAKIKIALAM SA
PAG_IBIG NG ANAK
LAKANDIWA (Pagbubukas)
Magandang unang Lunes po ng Marso
sa inyo, Bayan
At sa mga inaantok, "Hoy, gising!" ang
panawagan
Narito po kaming muli upang kayo ay
handugan
Ng inyo pong paboritong nagbabagang
Balagtasan.
RAFAEL A. PULMANO po ang lingkod
n'yong bumabanat
Magiliw na nagpupugay, bumabating
walang puknat
Dito'y ako'ng tagahahatol, Lakandiwa
po ang tawag,
Mabait na Lakandiwa, ang matalo'y
bitay agad.
Ang magulang ba ay dapat o di dapat
makialam
Sa pagpili nitong anak ng nais na
mapusuan?
Sa pag-ibig, ang supling ba'y matwid na
panghimasukan?
Iyan po ang paksa ngayon nitong ating
paglalaban.
Kahit na may kabigatan ang napili
nating paksa,
Mabibigat din po naman ang makatang
magbabangga
Mga Reyna at Hari po sa larangan ng
pagtula
Palakpakan sila habang lumalapit
papagitna!
DAPAT (Pagpapakilala)
Maaliwalas ang langit sa gabi ay
nakatunghay
Wari bagang umaayon sa ihahayag
kong patunay
Na dapat lang makialam sa anak po
ang magulang
Sa pagpili ng kasuyong itatangi habang
buhay.
Sa akin pong katunggali na kutis ay
takipsilim
Ang sarili ay ihanda at isip ay patalimin
ELVIE ESPIRITU po, nagpupugay,
buong giliw
Sa lahat ng kababayang katulad ko ang
hangarin.
HINDI DAPAT (Pagpapakilala)
Matayog na pangarapin kalimita'y di
matupad
Katulad ay lakbay-diwang sarili'y di
umaangat
Diyan ko po ihahambing itong kahidwa
kong dilag
Nananaginip pong gising, mata nama'y
mga dilat.
Ama akong nagmamahal sa kaloob na
mga anak
Ang sila'y panghimasukan sa
kakatuwangin ay di dapat
GONIE MEJIA po ang lingkod nyong
taga-Tarlac
Sa tanan ay nagpupugay, buong tuwa
at ng galak.
LAKANDIWA
Mukhang handang-handa na po ang
makatang paraluman
Ang makatang taga-Tarlac, tila gayon
din po naman
Unang tindig, si Elvie po ang sya
munang pagbibigyan
Upang lalong ganahan po'y ihatid ng
palakpakan!
DAPAT (Unang Tindig)
Kahulilip ay ligayang hindi kayang
mapantayan
Ang nadama nitong ina nang ang anak
ay isilang
Ang sanggol ay inaruga ng malingap na
kandungan
Ng magulang na nagsilbing sa bukas
nya'y mga tanglaw.
Mga taon pang napigtal sa tangkay
nitong panahon
Sa wastong gulang sumapit ang anak
na tinutukoy
Pag-ibig sa itatangi nang sa puso ay
sumibol
Karapatan nitong anak ang damdamin
ay matugon.
Tungkulin ng magulang ay
pangalagaan ang anak
Iwasto sa kalagayan, sa di tama
ipangilag
Ang higit na karanasan sa kanila ay di
hamak
Mas pa nilang nababatid sa anak ang
nararapat.
Kung sumapit sa panahong anak ay
mag-aasawa
Pakialam ba ng magulang, itatanggi,
itatatwa?
Malasakit nga ba nila'y ipagwawalang-
bahala?
Ang sa aki'y pagtatanong, dulutan po
ng unawa.
At ngayon sa katunggaling kahidwa ko
at kabangay
Sa panig pong tinutugon ay huwag
nawang malimutan
Hangga't anak ay sakop pa sa kandili
ng magulang
Sila pa rin ay may layang sa anak ay
umantabay.
Ang kalaban nya po namang binat-na
ang syang tutudla
Palakpakan din po't dinggin, tingnan
kung may binatbat nga!
HINDI DAPAT (Unang Tindig)
Maganda ang kahidwa ko, ang pangit
lang ay ang matuwid
Pati pintig ng puso ng anak yata'y
ginigipit
Kung sa wastong gulang na din yaong
anak pag sumapit
Desisyon nyang pangsarili, di dapat
nang ipagkait.
Wika din niya kung ang anak ay umibig
at gumiliw
Sa kanya ang karapatang damdamin ay
pairalin
Ngayon nama'y nakikialam, hangad
niya'y nais sundin
Hindi kaya kahulugang ang dilag po ay
balimbing?
Kapag puso ay umibig, magmahal ay
natutunan
Paraan ay magagawa lalo na nga't
hahadlangan
Malimit ngang nagaganap, kapag
magulang nakialam
Anak ay napipilitang sa kasintaha'y
magtanan.
Masasabing malasakit, magulang pag
nanghimasok
Katumbas nama'y pagluha sa anak ang
idudulot
Kasawiang tataglayin, pag lumabis ay
himutok
Sa di mainam hahantong ang anak sa
pagkalungkot.

LAKANDIWA Di po lubos maunawa ng makatang

paraluman
Maliwanag na nagsaysay ng katwiran Kung gaanong hapdi sa anak ang
ang makata kabiguan
Na dalaga pa pong tunay, maganda at Tayo'y mga nagdaan na sa ganiyang
batambata, kalagayan
Hanggang ngayon siya'y bulag pa sa ibahagi
isang katotohanan. Na paris ng kahidwa kong iniinda ay
sarili.

LAKANDIWA
HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)
Para lalong magkaigi ang dalawang
nagtatalo Hilong talilong na yata ang dilag kong
Hahayaan ko na silang magbaknatan kabanggaan
hangga't gusto Ang bunga sa pakikialam ay kanyang
Kayo namang nakikinig sa istudyo at sa nakaligtaan
radyo Anak, kung ipinagkasundo sa hindi
Ipabaon sa kanila'y palakpakang napupusuan,
todong-todo! Hantungan nitong malimit ay di ba
paghihiwalay?

DAPAT (Ikalawang Tindig) Pag sinabing nakikialam ang magulang

po sa anak
Pag-ibig ang siyang bulag, hindi yaring Kanilang pinipintuhong balak nila ang
pang-intindi matupad
Taliwas po ang pasaring ng mahanging Ang sustansiya ng hidwaan, nais po
katunggali yatang isadlak
Hindi ba't ang kabataan, kahit anak Nitong aking katunggali, sa paglihis,
mong sarili, pangingilag.
Mapupusok sa pag-ibig, sa pagpili'y
namamali? Pag-ibig ay kawikaang labis
makapangyarihan
Kapintasan bang masabing ang anak Ang lahat ay hahamakin maging pati
ay maturuan kamatayan
Sa nababagay na kasuyong Kapag puso ang nag-utos sa anak at
kakasamahin sa buhay? hinadlangan
Di ikaw ang masusunod, kahit ikaw'y Kundi sa hukay babagsak ay do'n sa
nakialam, Mental Hospital.
Mahalaga'y pagpapayo na nagmula sa
magulang. Bakit ko pa nanaising ang ganito ay
maganap
Mas mahapding madarama lalo't anak Kung sa aking pakikialam, ang anak ay
mo'y babae mapahamak?
Napakasal halimbawa sa tampalasang Di ko panghihimasukan, sino man ang
salbahe ililiyag
Sa altar kung ibinuklod, habang buhay Sa halip ang bendisyon ko sa kanila'y
magsisisi igagawad.
Dahila'y di nakialam ang magulang sa
pagpili.
DAPAT (Ikatlong Tindig)
Huwag naman pong itutulot kung iyan
ay mangyayari Kagaya ng nasabi kong karapatan ng
Sino bang dapat buntunan kundi magulang
yaong di nagsilbi? Sa anak magmalasakit pagkat dugo
Pabaya sa katungkulang marapat na nila't laman
Halimbawang ang anak mo may asawa
ang napusuan
Anong uring magulang ka kung ito'y di
tututulan?
Sa harap ng kapintasang nakadilat,
nagbabanta
Ang magsawalang-kibo ka hindi ba
pagpapabaya?
Kung di kabagay ng anak sa pagsinta
ang ninanasa
Ikaw din ba ay aayon at sa iyo'y
balewala?
Balakid ngang sasambitin pag
nakialam ang magulang
Ngunit dapat na mangyari pagkat isang
pagmamahal
Kahit sabihin pa nating anak sa aki'y
masuklam
Kung akin siyang napanuto, ina akong
nagtagumpay.
Kung karapatan sa pag-ibig ng bunso
ay winawasak?
DAPAT
Maganda ang halimbawa ng makatang
kahidwaan
Ngunit ang tema ng paksa'y di
maunawang lubusan
Ang pakialam ng magulang sa anak ay
nakabatay
Kung sa kanyang kakatuwangin ay
may punang kapintasan.
Katulad din halimbawa ng sa anak
lumiligaw
Lasenggo at butangero, sugarol po at
batugan
Ang anak ba'y hahayaang sa ganyan
mapasakamay
Kapag ito'y napangyari, magulang ang
masasaktan.

HINDI DAPAT (Ikatlong Tindig)

HINDI DAPAT
Tagumpay sa kabiguan, pagwawaging
kasawian Muli akong sinapawan kaya ako'y di
Sa pagluha nakakalong ang umapi at maka-draw
nasaktan Katunggali'y lumiliko, mahirap ang
Sa malinaw na salita, bahid po ng makapusoy
katuturan Bakit ba kung nagigipit, kahidwa ko'y
Nakialam at pinakialaman, lungkot ang lumiligoy
kalulugmukan. Sala sa init at lamig kung baga po sa
panahon.
Katulad sa isang anak na dalaga't ubod
ganda Ngunit po sa isang dako ay hindi niya
Sa mayamang manliligaw, isinabwat nababatid
nitong ina Mas liligaya ang anak sa kaniyang
Sa takdang araw ng kasal, sa halip na nilalangit
pagsasaya Batugan at lasenggo man, kahit
Ang ina ay tumatangis, masakit na kapintasa'y labis
nagluluksa. Kung tibok ng kanyang puso, magulang
ay huwag magkait.
Halimbawa ko po lamang itong aking
inihayag
Bagaman may pangyayari na dito ay DAPAT
natutulad
Nasaan ang pagmamahal ng magulang Ako lang ay nagtataka sa pasaring ng
po sa anak kalaban
Ang pangarap ba sa anak, isadlak sa Pagkakait ba sa anak kung siya ay
kamalian? iwawasto?
Ang gawang pangungunsinti sa anak
po kalimitan
Ang bunga ay di maganda, tuturingang HINDI DAPAT
walang inam.
Kapag ikaw ba'y nakialam, may bukas
siyang mapipiho?
HINDI DAPAT

Pangungunsinti nga kayang unawain DAPAT

yaong anak
Kung siya'y di pakialaman sa pipiliing Tiyakan at sigurado!
kapilas?
Kung ako'y manghihimasok ay akin
pong natitiyak HINDI DAPAT
Ako'y kanyang sisisihin sakaling siya'y
di pinalad. Hindi sa paniwala ko!

DAPAT LAKANDIWA (Paghatol)

Pagmamahal po sa anak kung Puputulin ko na ngayon ang pagdada

magulang ay makialam ninyong dal'wa
Sa pagpili ng kasuyong sa buhay niya'y Magsipirmis muna kayo't ako naman
makakatuwang. ang poporma
Kababayan, kung sakaling kayo po ay
naandyan pa,
HINDI DAPAT Pwede po bang makahiling ng palakpak
na sagana?
Sasabihing ako po ay malupit na isang
ama Kung umibig ba ang anak at ang puso
Kung sa anak makikialam sa pagpili ng ay tumibok
asawa. Ang magulang ba ay dapat o di dapat
manghimasok?
Dapat raw po, ani Elvie; Di dapat, kay
DAPAT Gonie'ng sagot
Ano naman ang "say" ninyo kung kayo
Kapag hindi ka nakialam ay wala kang ang masusunod?
malasakit!
Minsan pag nanghimasok ka,
nagrerebelde ang anak
HINDI DAPAT Kapag di ka nakialam, baka naman
mapahamak
Ama akong makatuwiran, di gaya mong Kung kailan nababagay ang maghigpit
mapagkait! o magluwag,
Yan ang hamon sa magulang na dati
ring naging anak.
DAPAT
Kung paseksihan ang laban, si Elvie
po'y panalo na
Subalit kung papogihan, kay Gonie po,
siya'y tumba...
Kayo na po, Kababayan, ang bahalang
sumintensya,
Pagpalain tayong lahat ng Dakilang
Diyos Ama!

http://ofw-bagongbayani.com/b-
pakialam_anak.html