Professional Documents
Culture Documents
Notatki Z Wykładu + Pytania Kolos CAŁOŚĆ
Notatki Z Wykładu + Pytania Kolos CAŁOŚĆ
_______________________________________________________________________________________________
wykład 1.
SYSTEM – uporządkowana kompozycja elementów tworząca spójną całość. Elementy, które na siebie
wzajemnie oddziałując pozostają w dynamicznej równowadze tworzą strukturę systemu. Struktura
systemu ma swoje granice (np. skóra jako granica między systemem wewnętrznym a zewnętrznym
człowieka), może też składać się z wielu podsystemów.
RODZAJE SYSTEMÓW
• otwarte – wymieniają informacje, energię z otoczeniem (np. człowiek, mrowisko)
• zamknięte – nie wymieniają informacji ani energii z otoczeniem
• żywe – związane z naturą, ze światem przyrody (organizmy, organizacje organizmów, stada, biocenozy,
biotypy itd.)
• nieożywione – sztuczne, stworzone przez człowieka (np. termostat, systemy operacyjne typu DOS,
Windows, Android; też sztuczna inteligencja)
WŁAŚCIWOŚCI SYSTEMÓW
- całość nie jest prostą sumą elementów systemu
- zmiana w jakiejkolwiek części systemu wpływa na pozostałe jego elementy
- elementy systemu podlegają hierarchii
CIEKAWOSTKI DOTYCZĄCE SYSTEMÓW
1. W ciele człowieka żyje ok. 2000 gatunków bakterii (ok. 2 kg wagi). Jest to 10 razy więcej niż komórek
własnych organizmu.
2. Nasz organizm składa się (historycznie) również z komórek „obcych” (np. wirusów), które na tle
ewolucji traciły autonomię na rzecz symbiozy. Jak mówi biolożka Lynn Margulis (2019): „Jesteśmy
zbiorowiskiem różnych gatunków tworzących jedną, ale nie pojedynczą istotę”.
3. Wg Margulis (2018), od 40% do 60% ludzkiego genomu pochodzi z dawnych inwazji wirusowych.
http://miejscedobrejterapii.pl/2018/08/09/koluzja/
wykład 2.
Psychopatologia określa rodzaj zaburzenia jednostki i sposoby na poradzenie sobie z nim, natomiast
psychopatologia rodzin określa rodzaj zaburzenia rodzin (całego systemu, bez skupiania się na
pojedynczych jednostkach). Wyróżnia się zatem np. rodziny schizofrenogenne, psychosomatyczne,
anorektyczne, alkoholowe etc.
OBJAW STABILIZUJE RODZINĘ, np. gdy jednostka jest uzależniona od alkoholu i wpływa na cały
system (rodzinę), to objaw ten (uzależnienie) wpływa na równowagę status quo rodziny. Wbrew obiegowej
opinii wcale nie jest tak, że gdy uzależniona jednostka przestanie pić, to nagle cała rodzina staje się
uleczona. Zachwianie status quo rodziny spowoduje, że gdy jedna osoba przestanie pić, to druga może
np. wpaść w depresję.
Terapeuci rodzinni nie postulują ściągania odpowiedzialności z jednostki przemocowej (po to jest w końcu
prawo i sankcje za czyny zabronione). Mimo to, terapeuta to nie instytucja wydająca wyroki – musi on
zbadać cały system funkcjonowania rodziny, nie może skupiać się jedynie na problematycznej jednostce
(bo jest ona jedynie częścią większej całości).
PRAWO ZACHOWANIA OBJAWÓW W RODZINIE – jeśli status quo w rodzinie nie ulegnie zmianie, a
chora jednostka podlega zmianom, pozbywa się objawów, wraca do rodziny i jest na tyle silna, że będzie
się kontrolować i nie przejawiać objawów, to w rodzinie musi pojawić się inny objaw, który zaabsorbuje
naruszone status quo systemu.
Kazimierz Jankowski (polski psychiatra, badał m.in. schizofrenię i psychozę dwubiegunową) stworzył
następujący model: przyjmijmy, że status quo rodziny polega na tym, że wychowała ona zdiagnozowanego
schizofrenika. Wobec schizofrenicznej jednostki podejmowana jest interwencja medyczna, w wyniku której
objawy ustępują i wraca ona do rodziny. Jeśli rodzina będzie elastyczna i skłonna do zmian, to objawy
schizofrenii nie powrócą, natomiast jeśli nie będzie elastyczna, to prędzej czy później te objawy wrócą.
Jeśli w rodzinie jest jakiś objaw psychopatologiczny, to jest on wpisany w status quo tej rodziny.
Inna sytuacja: jest małżeństwo (kobieta i mężczyzna). Między małżonkami zaczyna występować pewien
konflikt. Pojawia się dziecko, które wiąże uwagę kobiety i mężczyzny, odwracając uwagę od zdarzeń
konfliktowych. W takiej sytuacji dziecko ma funkcję stabilizacyjną. Jeszcze silniej można to
zaobserwować, gdy owe dziecko wymaga specjalnej troski (np. z powodu uzależnienia, problemów w
szkole czy zaburzeń psychosomatycznych). Takie dziecko jeszcze silniej stabilizuje sytuację między
małżonkami, bo oboje rodziców skupiają 100% swojej uwagi na zaburzonym dziecku. Gdy takie dziecko
dorośnie i zdecyduje się opuścić rodziców, cały system „zawali się” i konflikt między małżonkami odżyje.
Poddanie dziecka terapii także zmienia status quo rodziny, dlatego psychoterapia dzieci to błąd (z
wyjątkiem mocno uzasadnionych przypadków). Rodzicom, którzy chcą poddać dziecko terapii wydaje się,
że jedynym problemem jest zaburzenie tego dziecka, a tak naprawdę chory jest cały system.
Do systemu rodzinnego należą także osoby, których fizycznie w nim nie ma, np. ojciec, który odszedł od
rodziny i założył nową albo matka, która wcześnie zmarła. Mimo braku fizycznej obecności, jednostki te
nadal odgrywają ważną rolę w systemie rodzinnym. Mówimy wówczas o tzw. systemie egzystencjalnym
– w odróżnieniu od materialnego, gdzie jednostki są razem fizycznie (np. w domu), w systemie
egzystencjalnym jednostki są w naszej świadomości.
FAZA NARZECZEŃSTWA
Jest związek kobiety i mężczyzny, którzy planują wspólną przyszłość. Kobieta i mężczyzna muszą
rozluźnić więzi ze swoimi rodzinami pierwotnymi, by stworzyć własną rodzinę – jest to trudne,
szczególnie, gdy te więzi są bardzo silne. Separacja od rodziny pierwotnej jest kluczowa w procesie
tworzenia nowego podsystemu. Kobieta i mężczyzna muszą wykazać się zdolnością do utrzymania
nowego systemu, np. powinni oni być niezależni finansowo od rodzin pierwotnych, gdyż zależność
finansowa może utrudniać separację.
wykład 3.
PRAWA SYSTEMOWE
1) Więzi śródpokoleniowe (osób z tego samego pokolenia) powinny być silniejsze niż więzi
międzypokoleniowe.
2) Systemy (rodziny) sztywne, izolujące się od otoczenia są bardziej patologizujące od systemów
elastycznych.
3) Nowy system powinien być ważniejszy (dla osób, które go tworzą) niż stary (pierwotny).
Z systemowego punktu widzenia zdolność do tworzenia i trwania w stałym związku (później rodzinie)
jest najważniejszą kompetencją człowieka. Z tym wiąże się również umiejętność wyboru odpowiedniego
partnera. Bardzo istotna jest również zdolność do separacji od rodziny pierwotnej, w tym separacji
finansowej (niepełna separacja, brak niezależności finansowej kobiety i mężczyzny od swoich rodzin
pierwotnych zazwyczaj niszczą związek).
MIŁOŚĆ
Gdy kobieta i mężczyzna poznają się i „czują między sobą chemię”, mówimy o miłości od pierwszego
wejrzenia. Miłość, którą dajemy i której doświadczamy jako dorośli zależy od tego, jakiej miłości
doświadczaliśmy w dzieciństwie ze strony rodziców. Im większa frustracja w dzieciństwie, tym większe
pragnienie w dorosłości, by miłość partnera nas „uleczyła”, wypełniła pustkę z dzieciństwa. Ponadto, im
większa frustracja w dzieciństwie, tym większa skłonność do idealizacji partnera.
W pewnym momencie idealizacja ustępuje – zaczynają „ujawniać się” pierwsze wady partnera, sytuacja
staje się coraz trudniejsza i związek coraz bardziej wystawiany jest na próbę. Następuje wtedy okres
rozczarowań. Im większa idealizacja partnera, tym większe późniejsze rozczarowanie (gdy okazuje się, że
jednak wcale nie spełnia owych wyobrażeń).
duża frustracja (niezaspokojona miłość) w dzieciństwie ––> duża idealizacja partnera w dorosłości
––> duże rozczarowanie w związku
Rozczarowanie (mniejsze bądź większe) jest wpisane w każdy związek. Wszystko zależy od tego, w jaki
sposób partnerzy sobie z nim poradzą. Jeśli jednak partnerzy przetrwają okres rozczarowania, następuje
miłość od drugiego wejrzenia. Wtedy zakochują się w prawdziwych wersjach siebie, pozbawionych
idealizacji („wiem, jaki jesteś i takiego cię kocham i akceptuję”). Relacja budowana jest wówczas na
silniejszych fundamentach niż wyimaginowane wizje siebie nawzajem.
wykład 4.
ŚLUB
Ślub to rodzaj wzajemnego zobowiązania, wzajemnej deklaracji, jaką składają sobie kobieta i mężczyzna
na temat swojej wspólnej przyszłości. Występuje praktycznie w każdej kulturze. Związana jest z wielkimi
słowami, np. „ślubuję ci miłość, wierność i uczciwość małżeńską”, „nie opuszczę cię aż do śmierci” itd.
Adopcja „na próbę” jest bardzo trudna dla dzieci adoptowanych, ponieważ nie daje im bezwzględnego, a
warunkowe poczucie bezpieczeństwa. Takie dzieci w późniejszych latach swojego życia mają większe
skłonności do np. bycia lękowymi. Można to odnieść do małżeństwa – gdyby małżeństwa były „na
próbę”, też byłyby mniej stabilne, zbudowane na słabych fundamentach, bez wzajemnego
(bezwarunkowego) poczucia bezpieczeństwa.
KONSEKWENCJE ODWLEKANIA ZADAŃ DLA DANEGO ETAPU
Odwlekanie lub niepodejmowanie kolejnego zadania związanego z etapem rozwoju systemu prowadzi do
tego, że partnerzy czują się coraz bardziej drażliwi, zmniejsza się między nimi zaufanie, a związek zaczyna
się psuć. Słowa w stylu „bardzo cię kocham, ale nie na tyle, by podjąć takie zobowiązanie” to
samospełniająca się przepowiednia – skoro jeden z partnerów nie jest gotowy by np. poślubić drugiego,
ten drugi wówczas będzie rozżalony, sfrustrowany, a to wszystko spowoduje, że związek jeszcze bardziej
ucierpi i takie zobowiązanie stanie się jeszcze trudniejsze, niż na początku.
Pary, które „chodzą ze sobą” dochodzą w pewnym momencie do takiego kryzysu, gdzie zaczyna być
między nimi coraz gorzej. Jest to bezpośrednio związane z niepodejmowaniem kolejnych wyzwań
związanych z następnym etapem rozwoju systemu (potencjalnej rodziny).
MAŁŻEŃSTWO
Małżeństwo zakłada równość kobiety i mężczyzny (ani patriarchat, ani matriarchat się nie sprawdzą).
Równość ta wiąże się z równowagą w braniu i dawaniu – obie strony muszą mieć (mniej więcej) równy
wkład w związek. Gdy jedna ze stron daje z siebie mniej, następuje zadłużenie (np. gdy kobieta zarabia
mniej, a mężczyzna więcej, albo gdy jedna ze stron jest niepełnosprawna). Co ciekawe, osoba zbyt dobra
w związku niszczy związek. Osoba dająca mniej traci wówczas na godności, gdyż nie jest w stanie
dorównać wkładowi drugiej strony (więcej bierze, niż daje).
Małżeństwo zakłada również lojalność emocjonalną (jedna strona nie będzie szczęśliwa, gdy druga
będzie nieszczęśliwa).
MIŁOŚĆ A SZACUNEK
Na przestrzeni lat słowa „miłość” czy „kocham” bardzo się zdewaluowały. Trudno je zdefiniować, ale
istnieje ważna właściwość, którą jest właśnie szacunek (wzajemne widzenie siebie jako ludzi ważnych,
wartościowych). Jeśli między partnerami istnieje szacunek, wówczas jest szansa na pojawienie się miłości.
Można więc rzec, że „szacunek” jest nawet ważniejszym słowem niż „miłość”. Jeśli jedna ze stron nie ma
szacunku do drugiej, następuje eskalacja konfliktu, pojawiają się zachowania przemocowe, agresywne, co
w konsekwencji powoduje jeszcze większe obniżenie obopólnego szacunku.
INTERNALIZOWANIE RELACJI
Relacje są bardzo ważne w życiu każdego człowieka. Stanowią element świata wewnętrznego, mając
wpływ na zachowania jednostki, jej wybory, jakość życia, preferencje oraz inne relacje. Na bazie relacji
zewnętrznych tworzą się relacje wewnętrzne i modele danych relacji z obiektem (np. relacja matka–
dziecko).
Obiekty mogą być zewnętrzne (mama, tata, inne ważne osoby z systemu rodzinnego) lub wewnętrzne
(np. dobre, złe, dostępne, niedostępne). W przypadku obiektu niedostępnego następuje lęk przed jego
utratą – nawet dorosłe osoby czują się bezpiecznie w obecności danego obiektu, traktują go jako
gwarancję uspokojenia, bycia zaopiekowanym. Obiekty wewnętrzne są „w nas” – gdy ktoś zada nam
pytanie „czy masz matkę/ojca?”, bez wahania odpowiemy „tak”, nawet, gdy nie ma ich fizycznie obok
nas. To jest właśnie obiekt wewnętrzny – jego reprezentacja w naszym umyśle. Struktury wewnętrzne są
częścią naszej osobowości (czyli rodzina wchodzi w skład Ja).
U dziecka internalizacja rozpoczyna się od ok. 3. roku życia. Co ważne, każda jednostka internalizuje
zinternalizowane systemy rodziców, zatem można wówczas mówić o systemie wielopokoleniowym
(wpływ systemu mojej mamy ma wpływ na mnie, a w skład systemu mojej mamy wchodzi skład systemu
moich dziadków, zatem on też ma wpływ na mój system wewnętrzny itd…).
wykład 6.
W koalicji rodzic–dziecko wszystko zależy od intensywności konfliktu na linii matka–ojciec: silniejszy
konflikt matka–ojciec –> silniejsza koalicja rodzic 1–dziecko –> silniejszy konflikt dziecko–rodzic 2.
W koalicji matka–córka, ojciec jest oznaczony negatywnie, tzn. ma konflikt i z matką, i z córką. Efektem
każdej koalicji jest to, że dziecko traci jednego z rodziców i staje się tzw. półsierotą egzystencjalną. We
wspomnianej koalicji matka–córka, miłość córki do ojca jest niejako „zabroniona” – matka nieświadomie
„przywłaszcza” sobie córkę. Sytuacja ta jest symetryczna, tzn. takie same skutki występują w konfiguracji
lustrzanej, gdy występuje konflikt na linii matka–ojciec i tworzy się koalicja syn–ojciec.
Reasumując – męskości uczymy się od mężczyzn, a kobiecości od kobiet. Jeśli schemat ten jest
zaburzony i syn chce się uczyć męskości od matki, a córka kobiecości od ojca – nie będzie to harmonijny
obraz.
wykład 7.
ODCHODZENIE DOROSŁYCH DZIECI
Odłączenie się dorosłych dzieci od systemu pierwotnego nigdy nie jest proste. Sytuacja jest szczególnie
skomplikowana, gdy takie dzieci pełnią swoim rodzicom funkcję zastępującą partnerów lub funkcję
brakujących rodziców – wówczas dzieci będą miały wzmożoną trudność w odejściu od pierwotnego
systemu rodzinnego ze względu na szczególny rodzaj zobowiązania.
Odłączenie elementu (dorosłego dziecka) zaburza status quo systemu (rodziny pierwotnej). Obrona status
quo takiego systemu może być bardzo silna – rodzice nawet nie mają często świadomości jak wielką
presję wywierają na swoich dzieciach, by nie opuszczały ich (np. poprzez komunikaty typu „Ty jesteś dla
mnie wszystkim”, „Ja mam w życiu tylko ciebie” itp.).
OBRONA STATUS QUO
1) zaostrzanie się objawów – np. ojciec z chorobą alkoholową, od którego odchodzi dziecko może
jeszcze bardziej popaść w nałóg, matka ze skłonnościami do stanów depresyjnych może pogłębić się
w smutku i pustce itp.
2) wystąpienie nowych objawów – np. matka, od której odchodzi dziecko zaczyna mieć koszmary
nocne, drastyczne obniżenie nastroju, anhedonię
3) choroby somatyczne – np. ojciec opuszczony przez dziecko może nagle dostać zawału, mogą nagle
wystąpić u niego problemy z sercem itd. (różne reakcje organizmu na nową sytuację)
4) patologizowanie dzieci – „niewidzialna ręka systemu” wpływa też na same odchodzące dzieci, na
skutek silnego przywiązania do systemu pierwotnego ich stan również może się pogorszyć
PARENTYFIKACJA – zjawisko polegające na odwróceniu ról w rodzinie, w wyniku czego dziecko pełni
rolę opiekuna, partnera i powiernika w stosunku do swoich rodziców, przy czym zadania oraz obciążenia
przypadające na dziecko są z reguły nieadekwatne do jego poziomu rozwoju i możliwości emocjonalnych.
O parentyfikacji mówi się w przypadku takiego odwrócenia ról rodzinnych, w którym dziecko, celem
zapewnienia sobie opieki i zainteresowania ze strony rodziców poświęca własne potrzeby egzystencjalne i
emocjonalne. W tym kontekście wyróżnia się dwa typy parentyfikacji:
a) parentyfikacja emocjonalna – dziecko jest powiernikiem, „terapeutą”, towarzyszem w troskach,
przyjacielem, mediatorem, czy też „naczyniem” do wylewania stanów emocjonalnych rodzica;
b) parentyfikacja instrumentalna – zaspokajanie przez dziecko potrzeb materialnych i fizycznych
rodziny, np. praca zarobkowa, opieka nad rodzeństwem lub seniorem, zakupy, załatwianie spraw
urzędowych, dokonywanie opłat bieżących.
Parentyfikowane dzieci mają w dorosłości ogromny problem ze zbudowaniem harmonijnego związku –
występuje ogromna dysproporcja między „braniem” a „dawaniem” (paradoksalne, parentyfikowane
dziecko będzie miało poważny problem z przyjmowaniem czułości i miłości od partnera, mimo iż jest to
coś, czego szczególnie potrzebuje).
_______________________________________________________________________________________________