Poznać przeszłość. Karty pracy ucznia 1.

Zakres podstawowy
Odpowiedzi
VI. Pełnia i schyłek średniowiecza
1. Między cesarstwem a papiestwem

Nr Odpowiedzi
zadania
1. nepotyzm – obsadzanie stanowisk kościelnych krewnymi
symonia – handel godnościami kościelnymi
2. D, D
3. Przykładowa odpowiedź:
Wprowadzenie wyboru papieża przez kardynałó w miało ograniczyć
wpływy możnych rodó w rzymskich i władcó w (przede wszystkim
cesarzy) na ten proces. Ograniczeniu naciskó w i przyspieszeniu samej
procedury służyło ró wnież odcięcie kardynałó w od kontaktó w z innymi
osobami podczas konklawe.
4. A, B, F, E, C, D
5. Przykładowe odpowiedzi:
a) Ź ró dło A przedstawia scenę inwestytury biskupiej. Siedzący na tronie
władca (ukazany w koronie i z jabłkiem w dłoni) wręcza duchownemu
(widoczna tonsura i piuska) chorągiew/pastorał.
b) Według wystawcy źró dła najwyżsi dostojnicy kościelni mieli być
obierani przez duchownych (kanonikó w), a prawo nadawania godności
miało przysługiwać papieżowi.
c) Zasadniczo nie przebiegała zgodnie z postanowieniami dokumentu.
Zgodnie z tekstem w ukazanej ceremonii powinien brać udział papież, a
nie świecki władca.
6. F, F, F

2. Wyprawy krzyżowe

Nr Odpowiedzi
zadania
1. D
2. Przykładowe odpowiedzi:
a) Relacja została napisana z perspektywy atakujących miasto
krzyżowcó w, któ rzy są tu wprost określeni jako „nasi”.
b) Rycerze krzyżowi zostali przedstawieni niezbyt korzystnie, choć
zapewne uczciwie. Ukazano ich jako żądnych łupó w mordercó w i
oszustó w (kłamcó w, krzywoprzysięzcó w).
3. Przykładowe odpowiedzi:
tworzenie zakonó w rycerskich – zapewniło stałą obecność sił
wojskowych niezbędnych do utrzymania zdobytych terenó w;
 umacnianie się władzy Saladyna – doprowadziło do zmiany układu sił,
zjednoczenia Arabó w i Turkó w i ostatecznie powstania armii, któ rej
krzyżowcy nie byli w stanie się przeciwstawić
4. Przykładowe odpowiedzi:
a) Autor opisuje, w jaki sposó b osiedlenie się rycerzy krzyżowych na
Bliskim Wschodzie zmieniło relacje między Europejczykami z jego
mieszkań cami. Zwraca uwagę na ocieplenie się tych stosunkó w i szybkie
zmiany kulturowe (nauka językó w, małżeń stwa, chrzty, przywiązanie do
nowych miejsc).
b) W przytoczonym fragmencie brak jest jednoznacznej oceny, ale
zasadniczo wydaje się, że autor miał do nich stosunek pozytywny.
Przedstawia je jako wynik działań Boga i skupia się raczej na ich
pozytywnych skutkach.
c) Opis dotyczy okresu, w któ rym przybysze z Europy zdążyli się już nieco
„zadomowić” na Wschodzie, a relacje pomiędzy jego mieszkań cami nie
były bardzo wrogie. Można zatem wiązać go np. z latami 1110–1144, a
faktycznie – jak podpowiada tytuł kroniki – z okresem do 1127 r.
5. F, C, E, B, A, D

3. Najazdy mongolskie

Nr Odpowiedzi
zadania
1. F, F, F
2. Przykładowe odpowiedzi:
a) mądrość, męstwo, sprawiedliwość, skromność, wielkoduszność
b) Jego zalety osobiste i sposó b sprawowania rządó w, któ ry miał
zachęcać kolejne ludy do dobrowolnego ich przyjmowania, a także
rozbicie polityczne okolicznych ziem, któ rych władcy byli za słabi, aby się
mu przeciwstawić
c) Relacja wydaje się mało wiarygodna, bo pomija m.in. rolę terroru,
któ rym posługiwali się Mongołowie w trakcie swoich podbojó w i pó źniej,
aby utrzymać posłuszeń stwo podbitych ludó w.
3. Przykładowa odpowiedź:
Autor miniatury przedstawił rycerzy jako konnych wojownikó w
posługujących się mieczami, Mongołowie zostali ukazani jako konni
łucznicy. Ró żnią się także nieco hełmy obu stron.
4. Przykładowa odpowiedź:
Ponieważ składała się z regularnych, karnych oddziałó w, któ re
wykonywały polecenia dowó dcy i wyznaczone zadania, a dzięki temu
była zdolna do wykonywania złożonych manewró w taktycznych.
Dodatkowo wojownicy mongolscy byli świetnie wyszkoleni i – dzięki
wykorzystaniu łuku – bardziej wszechstronni niż rycerze.
5. C
 6. C, B, A, D, E

4. Wieś i miasto w średniowieczu

Nr Odpowiedzi
zadania
1. C
2. a) sierpami
b) Przykładowa odpowiedź:
Sierpy zastąpiono z czasem kosą, dzięki któ rej proces ścinania (żęcia)
zboża stał się znacznie szybszy, a jednocześnie – dzięki wykonywaniu tej
czynności na stojąco, a nie w ukazanym na miniaturze przygarbieniu –
mniej męczący.
3.

4. Przykładowe odpowiedzi:
chłopi – musieli włączyć się do wymiany handlowej opartej na pieniądzu,
ustalona wysokość opłat zachęcała do efektywniejszej pracy, któ ra teraz
pozwalała na zwiększenie własnych zyskó w.
rzemieślnicy – uzyskali znacznie większy rynek na swoje produkty, bo
mogli je sprzedawać także ludności wiejskiej, łatwiej było im także nabyć
żywność, bo chłopi musieli ją komuś sprzedać.
właściciele ziemscy – uzyskali stałe źró dło gotó wki, dzięki czemu mogli
łatwiej prowadzić inwestycje lub po prostu nabywać niezbędne produkty.
5. Przykładowe odpowiedzi:
a) Umowa miała zapewnić poprawę bezpieczeń stwa na określonym
terenie poprzez walkę z grasującymi tam zbó jami, któ rą odtąd oba miasta
miały finansować wspó lnie.
b) Lubeka była wó wczas miastem komunalnym zarządzanym przez wó jta
i radę.
komuna – wspó lnota obywateli ciesząca się samorządem (radą);
gildia – stowarzyszenie kupcó w ułatwiające prowadzenie handlu
weksel – dokument potwierdzający zobowiązanie finansowe
cech – organizacja zrzeszająca rzemieślnikó w trudniących się określonym
zajęciem

5. Kośció ł w średniowieczu

Nr Odpowiedzi
zadania
1. D, C
 2. Przykładowa odpowiedź:
Miała w przystępny sposó b przybliżać wiernym prawdy i zasady wiary
oraz postacie i opowieści biblijne.
3. Przykładowe odpowiedzi:
a) Opisane postawy prowadziły do przesyłania skarg do papieża oraz
powstawania ruchó w, któ re żądały powrotu do ideałó w Ewangelii.
b) Sobó r teoretycznie zakazał pobierania opłat za sakramenty, ale
jednocześnie pochwalił zwyczaj składania ofiar przez wiernych na rzecz
Kościoła, co w zasadzie wskazywało drogę do obchodzenia tego zakazu.
4. Przykładowa odpowiedź:
Oba zakony utrzymywały się z ofiar (jałmużny) wiernych i oba
funkcjonowały w środowisku miejskim, gdzie prowadziły działalność
kaznodziejską. Franciszkanie w swoich kazaniach skupiali się na
kwestiach moralnych i propagowali ascezę; dominikanie kładli większy
nacisk na wykształcenie i prowadzili popularne szkoły przyklasztorne.
5. Przykładowa odpowiedź:
Na miniaturze ukazano miasto podpisane wprost jako Rzym, w któ rego
centrum znajduje się postać odziana w czarne szaty. Miasto pozbawione
swojego biskupa przedstawiono tu zatem jako pogrążone w żałobie, co
sugeruje, że autor nie był zwolennikiem przeniesienia siedziby papieskiej.
6. E, C, D, A, B, F

6. Europa pó źnego średniowiecza

Nr Odpowiedzi
zadania
1. F, F, P
2. Przykładowe odpowiedzi:
a) Fresk przedstawia stojącą/kroczącą postać w czarnym nakryciu głowy
(kapturze/welonie), któ ra w każdej dłoni trzyma garść strzał. Po obu jej
stronach widoczne są postacie, któ re zostały już przez nią
zranione/trafione podobnymi strzałami.
b) Dzieło ma zbliżoną wymowę – ukazuje, że śmierć dotyka ludzi
niezależnie od ich stanu czy zamożności, ale ró żni się wyraźnie formą –
przede wszystkim sama śmierć została tu ukazana nie jako kościotrup z
kosą, ale jako odziana w szaty postać posługująca się strzałami. Z kolei
zmarli zostali przedstawieni bardziej dosłownie – z widocznymi ranami.
3. Przykładowa odpowiedź:
Czarna śmierć doprowadziła do wyludnienia miast i wsi, załamania
produkcji luksusowej, zmniejszenia obszaró w upraw. Utorowała jednak
drogę do rozwoju nowych form produkcji, np. systemu nakładczego.
4. Przykładowe odpowiedzi:
a) Autorzy dokumentu domagali się komunii pod dwiema postaciami,
powrotu księży do zasad ewangelicznego ubó stwa, karania grzechó w, w
 tym ró wnież grzechó w duchowień stwa.
b) Hasła ograniczenia bogactwa i władzy Kościoła.
c) Największe zagrożenie wiązało się z…
…punktem 1., w któ rym odbierano im kontrolę nad niższym
duchowień stwem.
…punktem 3, w któ rym domagano się odebrania im majątkó w.
…z punktem 4, w któ rym karą śmierci grożono za dość powszechne
działania.
5. F, B, A, E, C, D

7. Kultura średniowiecznej Europy

Nr Odpowiedzi
zadania
1. D
2. Przykładowe odpowiedzi:
a) Styl gotycki, widoczne są bogato zdobione ostrołukowe portale
świątyni, rozety.
b) Ponieważ chciał ukazać bogactwo i przepych świątyni kró la Salomona,
a jednocześnie starał się, aby odbiorcy jego ilustracji mogli we
wznoszonym budynku rozpoznać świątynię.
3. witraż – dekoracyjna kompozycja złożona z wielobarwnych szkieł
miniatura – ilustracja zdobiąca rękopiśmienną księgę
fresk – malowidło naścienne
pieta – przedstawienie ukazujące Matkę Boską z ciałem zdjętego z krzyża
Jezusa
4. Przykładowa odpowiedź:
Rozwó j miast pozwolił na wznoszenie świątyń , któ re nie musiały pełnić
funkcji obronnych, z kolei bogactwo mieszczan pozwalało na
projektowanie budowli znacznie większych niż we wcześniejszym
okresie.
5. Przykładowe odpowiedzi:
a) Czech studiujący w Anglii, Jan z zapadłej wsi studiujący w Pradze,
znajomość zwyczajó w paryskich wśró d czeskich studentó w, nagłe
przeniesienie się studentó w niemieckich do Lipska
b) Na uniwersytecie toczono spory narodowościowe, a ponadto spierano
się o nauki Wiklifa i o model zarządzania uczelnią.
c) Tekst sugeruje, że uniwersytety przyspieszały obieg informacji i idei –
na ró żnych uczelniach dyskutowano o podobnych problemach i czytano
te same dzieła.
6. F, F, P

Karta powtó rzeniowa

Nr Odpowiedzi
zadania
1. C, D
2. Przykładowa odpowiedź:
Zakony rycerskie powstały, aby zapewnić stałą obecność rycerstwa w
Kró lestwie Jerozolimskim i jego obronę przed atakiem ze strony
muzułmanó w.
3. ożywienie intelektualne w Europie, odrodzenie handlu lewantyń skiego,
rozwó j kultury dworskiej, umocnienie porządku stanowego
4. F, F
5. dwupoló wka – spowalniała proces jałowienia gleby;
tró jpoló wka – jw., dodatkowo pozwalała zwiększyć wykorzystywany
areał (z 1/2 do 2/3 w skali roku) i lepiej chroniła przed następstwami
klęsk żywiołowych
6. Zwiększenie produkcji żywności wymusiło migracje ze wsi i zakładanie
nowych ośrodkó w, a z czasem także emigrację ze wsi do miast, któ re –
dzięki zwiększonej produkcji rolnej – mogły się teraz szybciej rozwijać.
7. mistrzowie cechowi, pospó lstwo, patrycjat
8. Cystersi trudnili się fizyczną pracą, a ich klasztory były z zasady otoczone
wielkimi majątkami ziemskimi; franciszkanie i dominikanie zajmowali się
głó wnie głoszeniem kazań , utrzymywali się z jałmużny, a ich klasztory
wznoszono w miastach.
9. B, D, G, C, F, E, A
10. Budowla została wykonana w stylu romań skim. Za typowe dla tego stylu
można uznać widoczne pełne łuki, zakoń czenie nawy głó wnej absydą
oraz nieduże, pełnołukowe okna.