Hidroelektrane IV

Tipovi hidroelektrana II
Reverzibilne i pumpnoakumulacione HE
 Tipovi hidroelektrana (12)
Hidroelektrane sa otvorenom derivacijom

 HE sa otvorenom derivacijom
 Ako teren omogućava prokopavanje kanala
 Mašinska zgrada relativno daleko od brane
 A i B na slici na približno istom nivou
 C znatno niže
 Mašinska zgrada dalje
 da bi veći pad, jer hD>hC
 Za padove H = (2001000) m
 Za protoke Q ≤ 2 400 m3/s
 Tipovi hidroelektrana (13)
Hidroelektrane sa otvorenom derivacijom (2)

2 1

3 4
A gv B 5
6 C
dv

Sl. 8 Hidroelektrana sa otvorenom derivacijom

1 - brana, 2 - prelivno polje na brani, 3 - otvoreni derivacioni
(dovodni) kanal, 4 - prijemna građevina, 5 - cevovodi, 6 - mašinska zgrada
Tipovi hidroelektrana (14)
Hidroelektrane sa otvorenom derivacijom (3)

 A i B na slici na približno istom

nivou
  hAhB
 C znatno niže
  hC < hAhB
 Mašinska zgrada dalje
 jer tada veći pad (hD>hC)
 Tipovi hidroelektrana (15)
Hidroelektrane sa otvorenom derivacijom (4)

 Prijemna građevina (br. 4 na slici)

 povezuje derivacioni kanal i cevovod
 broj cevovoda 13
 jedan cevovod može da napaja više turbina ili
 svaka turbina da ima svoj cevovod
 Nivoi gornje i donje vode
 približno stalni
 neto pad se smanjuje sa povećanjem protoka
 gubici u cevovodu rastu sa Q2
Tipovi hidroelektrana (16)
Hidroelektrane sa otvorenom derivacijom (5)

Sl. 9 Zavisnost statičkog i neto pada i nivoa gornje

i donje vode od protoka
Tipovi hidroelektrana (17)
Hidroelektrane sa derivacijom pod pritiskom

 Grade se u slučaju dubokih akumulacija

 Mašinska zgrada
 udaljena od brane
 na znatno nižem nivou od akumulacije
 Nivo gornje vode
 može biti znatno promenljiv
 Nivo donje vode
 može biti nepromenljiv ili malo promenljiv
 Za padove H=(301800) m
 Za protoke Q ≤ 1 000 m3/s
 Tipovi hidroelektrana (18)
Hidroelektrane sa derivacijom pod pritiskom (2)

Sl. 10 Horizontalna projekcija derivacione HE

2 - prelivno polje, 3 - derivacioni tunel, 4 - prijemna građevina,
5 - cevovod, 6 - maš. zgrada, 7 - vodostan, 8 - potopljeno korito reke
 Tipovi hidroelektrana (19)
Hidroelektrane sa derivacijom pod pritiskom (3)

Sl. 11 Poprečni presek A-A sa Sl. 10

3 - derivacioni tunel, 4 - prijemna građevina,
5 - cevovod, 6 - maš. zgrada, 7 - vodostan, 9 - ulazni ventil cevovoda,
10 - ulazni organ derivacije
Tipovi hidroelektrana (20)
Hidroelektrane sa derivacijom pod pritiskom (4)

 Vodostan (br. 7 na slici)

 da ne dođe do velikih dinamičkih pritisaka kada se
ventil (9) naglo zatvori
 derivacioni tunel može i preko 1000 m
 voda ima veliku Ek
 Mašinska zgrada
 nekad u iskopanoj pećini u brdu
 sa donjom vodom se tada povezuje odvodnom
derivacijom pod pritiskom
 Tipovi hidroelektrana (21)
Hidroelektrane sa derivacijom pod pritiskom (5)

Sl. 11 Odvodna derivacija pod pritiskom

1 - dovodni tunel, 2 - turbina sa sifonom, 3 - odvodna derivacija,
4 - vodostan odvodne derivacije, 5 - donja voda, 6 - brdo
Tipovi hidroelektrana (22)
Hidroelektrane sa derivacijom pod pritiskom (6)

hgv, h dv, H s, H [m]

hgv max
hgv min
Hs max
Hs min
hdv max
hdv min

3
Q [m /s]
Sl. 12 Zavisnost statičkog i neto pada
i nivoa gornje i donje vode od protoka
Reverzibilne i
pumpnoakumulacione HE
 Oba tipa mogu da rade
 kao izvori i
 kao potrošači
 Reverzibilne (RHE)
 Turbine mogu da rade i kao pumpe
 Pumpnoakumulacione (PAHE)
 posebno izvedena turbina
 posebno izvedena pumpa
 Uglavnom kao derivacione, tj.
 Reverzibilne i pumpno-
akumulacione HE (2)

 Sa derivacijom pod pritiskom jer:

 akumulacije su im u planinskim područjima
 na velikim visinama
 Mašinska zgrada RHE i PAHE
 obično u blizini već izgrađenih branskih ili
pribranskih HE
RHE i PAHE (3)

1 - brana pribranske HE,

2 - prelivno polje,
3 - mašinska zgrada prib. HE,
4 - cevovod između donje ak.
i maš. zgrade RHE (PAHE),
5 - maš. zgrada RHE (PAHE),
6 - cevovod,
7 - vodostan, 8 - derivacioni
tunel
 Reverzibilne i pumpno-
akumulacione HE (4)
 U generatorskom režimu
 voda iz gornje akumulacije dotiče u donju
 pokreće turbine
 proizvodi se el. E-ja
 U pumpnom režimu
 voda iz donje akumulacije pumpa se u gornju
 generatori rade u motornom režimu
 uzimaju el. E-ju iz EES
 Pumpni režim
 kada u EES ima viška el. E-je
 RHE i PAHE najbolje rešenje
 Reverzibilne i pumpno-
akumulacione HE (5)
 Višak
 u noćnom režimu
 da se ne bi TE isključivale do jutra
 troškovi pokretanja TE veliki
 TE ne mogu sa manje snage ispod min
 ovi min-mi dosta visoki
 U vreme dnevnih max-ma
 RHE i PAHE rade kao izvori
 P=(0,31)Pn
 U pumpnim režimima
 manje elastični u pogledu snage
 mora PPn,
 jer pri smanjenju snage  drastično pada
RHE i PAHE (6)

a)
b)
Sl. a) RHE, b) PAHE
(T) - turbinski režim, (P) - pumpni režim,
K - kvačilo (kod PAHE u pumpnom režimu T se vrti na
prazno bez vode u zoni obrtnog kola, V1, V2 - ventili
 Stepen iskorišćenja HE
 Osnovni elementi HE su na slici:
 (C - cevovod, SP - sopstvena potrošnja, Ph -
hidraulička snaga na ulazu u cevovod, Pe -
električna snaga elektrane)

Sl. Blok dijagram HE

 SP je snaga svih pomoćnih uređaja u HE

 SP kao deo Pn generatora (elektrane):
 Psp=Pn
 =(0,020,003), tj. 2% 0,3%
 Stepen iskorišćenja HE (2)
 Stepeni iskorišćenja ostalih elemenata
 C=(0,950,995)
 T=(0,850,945)
 G=(0,940,99)
 TR=(0,960,99)
 Ukupni stepen iskorišćenja pri P  Pn:
 HE = (1-) C T G TR = 0,7  0,9
 veoma je veliki
 Stepen iskorišćenja RHE i PAHE niži
 Energija 2 puta kroz svaku mašinu
 RHE(PAHE)  HE2 = 0,5 0,75
 Pojedinačna snaga
i broj turbina u HE
 Pre izgradnje HE
 snimanje protoka u f-ji vremena
 snimanje zavisnosti pada od protoka vode
 Snimanja u što dužem periodu
 bitno da se ponavlja iz godine u godinu
 Qmax i Qmin u toku godine, padovi 
 Pmin i Pmax se odrede
 Pmin ≤ PHE ≤ Pmax
 Snaga 1 turbine iz Pmin
 tada samo 1 turbina treba da radi
 Pojedinačna snaga
i broj turbina u HE (2)
 PT = Pmin/
  - koeficijent koji zavisi od vrste T (0,41)
 PT ≤ (200 300)MW
 Za veće snage teško građevinski deo
 Ako PT > (200 300)MW, koriste se 2 ili više T
pri Pmax
 Potreban broj T-na u HE:
 nT = Pmax/PT
 PT usvojena snaga 1 T
 Ukupna instalisana snaga elektrane
 PHE = nT PT