Hidroelektrane III

Vrste hidrauličkih turbina

Karakteristike vodnih turbina
Tipovi hidroelektrana I
 Vrste hidrauličkih turbina
• Tri glavna elementa svake T
– delovi za dovod vode obrtnom kolu
– obrtno kolo (rotor)
– delovi za odvođenje vode iz obrtnog kola
• Različiti su padovi (H) i protoci (Q)
– nije moguće jednim oblikom obrtnog kola visok 
– više oblika obrtnog kola za različite uslove
– na slici oblici radnih kola hidroturbina
 Vrste hidrauličkih turbina (2)

Peltonova Fransisova Kaplanova

• dijagonalna

• cevna
 Vrste hidrauličkih turbina (3)
• Tipični podaci za osnovne tipove turbina
– oblasti primene se preklapaju

Tip turbine nS 1/min Hm protokQ

Peltonova 2  70 400  2000 mali
Fransisova 60  450 50  700 srednji

Dijagonalna 170  
430 40 200 srednji

Kaplanova 2601000 20  70 veliki

Cevna  800 1 20 veliki

 


 Vrste hidrauličkih turbina (4)
• Kod izbora tipa turbine
– detaljna tehno-ekonomska analiza
– uvažavanje specifičnosti konkretnog vodotoka
• Postoje modifikacije osnovnih tipova
– primena im ograničena na male snage
• Strujni tok vode u turbini ima
– Akcijsku komponetu rada
• zavisi od razlike brzina vode na ulazu i izlazu iz turbine
– Reakcijsku komponentu rada
• zavisi i od razlike nivoa i pritiska na ulazu i izlazu iz
turbine
 Vrste hidrauličkih turbina (5)
• Većina hidrauličkih turbina
– Razvija obe komponente rada
• Neke samo jednu komponentu
• Akcijske turbine
– koriste samo akcijsku komponentu
– energija vodenog toka pretvara se u Ek u mlaznici
– mlaznica je dovodni organ
– priticak kod radnog kola = atmosferskom
– zovu se turbine sa slobodnim mlazom
– Peltonove turbine
 Vrste hidrauličkih turbina (6)
• Reakcijske turbine
– Koriste akcijsku i reakcijsku komponentu toka
– Fransisove, dijagonalne, Kaplanove i cevne
• Peltonova turbina
– koristi se i za male i za velike snage
– voda iz akumulacije
– dugačkim cevovodom do mlaznice (1, 2 ili 4
mlaznika)
– mlaznica ima koplje za regulaciju protoka
– iz mlaznice mlaz na lopatice
Vrste hidrauličkih turbina (7)

– broj lopatica na obrtnom kolu 12-40

– svaka lopatica (preseci A-A i B-B) po sredini nož 
– deli mlaz na 2 dela
– v mlaza jer deo Ek predaje obrtnom kolu
Vrste hidrauličkih turbina (8)

Skretač mlaza Varijante Peltonovih T-na

– cevovod ima skretač mlaza da bi P turbine brzo  na 0

– mogu imati 1, 2 ili 4 mlaznika, i 1 ili 2 obrtna kola
 Vrste hidrauličkih turbina (9)

Agregat sa Fransisovom T Presek kroz spovodni aparat

– nakon cevovoda (1) spiralna komora (2) 3 – statorske lopatice
4 – lopatice sprovodnog
– ravnomerno dovodi vodu obrtnom kolu aparata
– rotaciono strujanje vode 5 – obrtno kolo
6 – sifon
Vrste hidrauličkih turbina (10)

– spiralna komora
– ravnomerno dovodi vodu obrtnom kolu
– rotaciono strujanje vode
 Vrste hidrauličkih turbina (11)

– statorske lopatice nepomične

– Sprovodni aparat jedini regulacioni element Fransisiove T
– lopatice na njemu su pokretne i regulišu protok kroz T
– pokreće ih servo motor
– sifon na izlazu obrtnog kola, v jer se sifoni šire
–  Ek prelazi u Epr na izlazu radnog kola
 Vrste hidrauličkih turbina (12)

Kaplanova T:

- glavni tok aksijalan

- obrtno kolo ima 5 ili 6
lopatica

- mogu se zakretati
 regulacija dvojna:
pomoću sprov. aparata
i zakretnjem lopatica

1- statorske lopatice, 2 - lopatice sprovodnog aparata, 3 - betonska

spiralna komora, 4 - obrtno kolo, 5 - sifon, 6 - generator
Vrste hidrauličkih turbina (13)
 Karakteristike vodnih turbina

• Postoje regulacije:
– jednostruka (samo preko sprovodnog aparata)
– dvojna regulacija (i pomoću ugla lopatica obrtnog kola)
• Za turbine sa jednostrukom regulacijom
– P = f1(a, H, n) - karakteristika snage
– Q = f2(a, H, n) - karakteristika protoka
–  = f3(a, H, n) - karakteristika stepena iskorišćenja
–  = f4(a, H, n) - karakteristika kavitacionog koeficijenta
Karakteristike vodnih turbina (2)

• a (mm) - otvaranje
sprovodnog aparata ili
koplja kod Peltonove
turbine (prečnik
najvećeg kruga koji
može kroz lopatice)
• H (m) - neto pad
• n (1/min) - brzina Uz definiciju otvaranja
obrtanja sprovodnog aparata
Karakteristike vodnih turbina (3)
• Za turbine sa dvostrukom regulacijom
– P = f1(a, , H, n) - karakteristika snage
– Q = f2(a,  , H, n) - karakteristika protoka
–  = f3(a,  , H, n) - karakteristika stepena iskorišćenja
–  = f4(a,  , H, n) - karakteristika kavitacionog
koeficijenta
•  - ugao obrtnog kola u odnosu na ravan rotacije
• Karakteristike f-je 3 ili 4 promenljive
– ne mogu grafički
– neke promenljive se fiksiraju
–  familije k-ka
Karakteristike vodnih turbina (4)

a [mm]
 Tipovi hidroelektrana
Branska hidroelektrana

• Osnovni kriterijum podele je:

– položaj mašinske zgrade (sa tubinama i G-ima) i
– brane
• Branske elektrane
– gde se ne mogu postići veliki padovi
– moguće deo brane kao mašinska zgrada
– za bruto padove HB = (360) m
– za protoke Q ≤ 12 000 m3/s
– na relativno ravničarskim rekama
– brana ima dva dela:
• mašinska zgrada i
• prelivna polja
 Tipovi hidroelektrana (2)
Branska hidroelektrana (2)

Sl. 1 Horizontalna projekcija branske hidroelektrane

1 - gornja voda, 2 - donja voda, 3 - deo brane - mašinska zgrada
4 - prelivna polja, 5 - zatvarač, 6 - slapište, 7 - pregradne lamele
slapišta, 8 - obala pre izgradnje brane, 9 - razbijač vodenih talasa
 Tipovi hidroelektrana (3)
Branska hidroelektrana (3)
• Prelivna polja
– kada veliki dotoci (retko)
– omogućavaju ispust vode
– turbine ne mogu da prihvate svu vodu
• Presek A-A
– vertikalni presek kroz mašinsku zgradu i
agregat
• Presek B-B
– presek kroz branu gde prelivna polja
 Tipovi hidroelektrana (4)
Branska hidroelektrana (4)

Sl. 2 Presek B-B kroz branu sa Sl. 1.

5 - sektorski zatvarač, 6 - slapište, 7 - pregradne lamele slapišta,
9 - razbijač vodenog talasa, 10 - donja voda
 Tipovi hidroelektrana (5)
Branska hidroelektrana (5)

Sl. 3 Hidraulička blok šema branske hidroelektrane

 Tipovi hidroelektrana (6)
Branska hidroelektrana (6)

• Nivo gornje vode

– praktično ne zavisi od
protoka
• Nivo donje vode
– povećava se sa
protokom
• Zato se statički pad
smanjuje
– snaga elektrane se
može smanjiti sa Sl. 4 Zavisnost statičkog pada i nivoa
porastom Q gornje i donje vode od protoka
 Tipovi hidroelektrana (7)
Pribranska hidroelektrana

• Gde se mogu postići veći padovi

– HB = (60200) m
• Protoci manji nego kod branskih
– Q ≤ 6 000 m3/s
• Brane visoke 
– ne može mašinska hala u samoj brani
• Gradi se odmah ispod brane 
– pribranska
 Tipovi hidroelektrana (8)
Pribranska hidroelektrana (2)

Sl. 5 Horizontalna projekcija pribranske hidroelektrane

1 - gornja voda, 2 - donja voda, 3 - mašinska zgrada,
4 - prelivna polja, 5 - zatvarači, 6 - slapište, 7 - pregradne lamele
slapišta, 8 - obala pre izgradnje brane, 9 - razbijač vodenih talasa
 Tipovi hidroelektrana (9)
Pribranska hidroelektrana (3)

• Presek B-B isti kao kod branske HE

– pribranske imaju više brane
• Pribranske HE
– imaju turbinske cevovode
– svaka turbina zaseban
– uvek u ovakvoj HE 2 ili više agregata
(turbina)
 Tipovi hidroelektrana (10)
Pribranska hidroelektrana (4)

Sl. 6 Hidraulička šema pribranske hidroelektrane sa tri agregata

 Tipovi hidroelektrana (11)
Pribranska hidroelektrana (5)

• Nivoi gornje i donje

vode hgv, hdv, HS, H [m]
– približno stalni, hgv
–  statički pad isti HS=hgv-hdv
(Hs=const.)
H
– neto pad se smanjuje sa
hdv
povećanjem Q
– gubici u cevovodu zavise Q [m 3/s]
od Q2
Sl. 7 Zavisnost statičkog i neto pada i nivoa
gornje i donje vode od protoka