Przyjęcie masy

m m m
xG  ( x  xG ) , yG  ( y  yG ) , zG  ( z  zG )
Dm Dm Dm
xG, yG, zG – współrzędna środka ciężkości statku, przed przyjęciem masy
x, y, z – współrzędna środka ciężkości przyjmowanej masy

Przesunięcie masy
m m m
xG  ( xk  x p ) , yG  ( yk  y p ) , zG  ( zk  z p )
D D D
xp, yp, zp – początkowa współrzędna masy, skąd będziemy ją przesuwać
xk, yk, zk – końcowa współrzędna masy dokąd będziemy ją przesuwać

Zdjęcie masy
m m m
xG  ( x  xG ) , yG  ( y  yG ) , zG  ( z  zG )
Dm Dm Dm
xG, yG, zG – współrzędna środka ciężkości statku przed zdjęciem masy
x, y, z – współrzędna środka ciężkości zdejmowanej masy

Wytrzymałość pokładu
m
q - dla sztuki przy ładunkach drobnicowych
a

h
q - dla ładunków masowych
SF

q - obciążenie pokładu [t/m2] h - wysokość ładunku (sounding) [m]

m - masa sztuki [t] SF - Stowage Factor [m3/t]
a - pole podstawy ładowanej sztuki [m2]

Linie ładunkowe
D
FWA 
4  TPC

FWA – Fresh Water Allowance – zmiana zanurzenia przy przejściu z

wody słonej do słodkiej
D – Displacement
TPC – współczynnik Tones per Centimeter

D  Vk    k
Vk - objętość podwodnej części kadłuba
 - gęstość wody zaburtowej
k - współczynnik pełnotliwości kadłuba (dla B-354 k = 1.003)
Stateczność wzdłużna
I
M RL  D  L  sin D  V 
V
M RL  I L    sin
MRL - wzdłużny moment prostujący
D - Displacement
V - objętość podwodnej części kadłuba
IL - wzdłużny moment bezwładności wodnicy pływania
 - gęstość wody zaburtowej
 - wzdłużny kąt przegłębienia

Przegłębienie – wzór I

xG  xFO   L pp
t
GM L
t - przegłębienie
xG - współrzędna środka ciężkości statku
xFO - odcięta środka wyporu dla statku nie przegłębianego
LPP - długość statku między pionami
GML - wzdłużna wysokość metacentryczna GML = zmL – xG

Przegłębienie – wzór II

 xG  xFO 
D
t wzór częściej stosowany ale trzeba przy nim uwzględnić gęstość wody
Mj

D  1.025
D1.025 

D - Displacement statku
Mj - jednostkowy moment przegłębiający
D1.025 - D statku w wodzie morskiej
D - D statku w wodzie innej niż morska

Zmiana przegłębienia

m
T  T - zmiana zanurzenia średniego
100  TPC

t  TD  TR t  TD  TR

wskutek przyjęcia/zdjęcia masy

  x  xS 
m
t  t - zmiana przegłębienia
Mj
m - przyjęta „+”/zdjęta „–” masa
Mj - jednostkowy moment przegłębiający
x - współrzędna przyjętej/zdjętej masy
xS - współrzędna środka ciężkości wodnicy
wskutek przesunięcia masy

 xk  x p 
m
t 
Mj
xk - współrzędna końcowa przesuniętej masy
xp - współrzędna początkowa przesuniętej masy

Obliczanie zanurzeń na pionach

 L pp  xs 
t
TD  Tsr  t  TD  TR
L pp
t
TR  Tsr   xs lub TR  TD  t
L pp

W powyższych zależnościach stosuje się xs dla statku nie przegłębionego co może dawać pewien
błąd w obliczeniach, więc czasem gdy t0 można obliczyć zanurzenia z zależności:
t t
TD  T  TR  T 
2 2

Stateczność przy małych kątach przechyłu ze środkiem ciężkości w płaszczyźnie symetrii

M R  D  GM  sin  MR – moment przechylający

D – Displacement
GZ GMp – GM poprawione
 sin  lub GZ  GM  sin  GZ – ramię prostujące dla danego kąta
GM
przechyłu
2
yG – y środka ciężkości statku
 2c B  c – współczynnik c = 0,4 dla B-354 lub
GM p   
   B L
   c  0.373  0.023   0.043  pp
T 100
B – szerokość statku
T FB  – kąt przechyłu
tg    – okres kołysań własnych statku [s]
B B/2
T – różnica zanurzeń na owrężu
FB – zmiana wolnej burty

Wpływ swobodnych powierzchni cieczy na GM przy małych kątach przechyłu.

mc mc
zG   z g yG   y g
D D

zG – zmiana położenia środka ciężkości statku w pionie

zg - zmiana położenia środka ciężkości cieczy w pionie
yG - zmiana położenia środka ciężkości statku w poprzek statku
yg - zmiana położenia środka cieczy statku w poprzek statku
 mc – masa cieczy
D – wyporność statku

G1Z1  GZ  zG  sin   yG  cos 

W praktyce obliczenia sprowadzają się do zależności:

mh
zGp  zG  mh  I XX  
D

GM P  z m  zGp

Stateczność przy małych kątach przechyłu z przesuniętym środkiem ciężkości (z

wstępnym przechyłem)

yG
tg  korzystać można z tego wzoru tylko dla dodatnich GMp
GM p
 – kąt przechyłu
yG – y środka ciężkości statku

Stateczność przy dużych kątach przechyłu ze środkiem ciężkości w płaszczyźnie symetrii

M R  D  GZ D – Displacement
GZ – ramię prostujące dla danego kąta
GZ  lk  zG  sin  lk – ramię stateczności kształtu
zGp – zG poprawione
lwd – ramię statycznego działania wiatru
P – siła statycznego powiewu wiatru [N/m2]
Aw – powierzchnia bocznego nawiewu
zw – ramię działania wiatru zw=zwk+T/2
zwk – dynamiczne ramię działania wiatru
g – przyspieszenie ziemskie g=9.81 m/s2

 0 10 20 30 40 50 60

lk
 zGp  sin 
GZ

Stateczność przy dużych kątach przechyłu z przesuniętym środkiem ciężkości

Przesunięcie w pionie
G1Z1  GZ  zG  sin  zG – zmiana położenia środka ciężkości statku w pionie
Gdy GM < 0 wówczas statek ma tendencję do przechylania się na jedna lub druga burtę w pewnym
zakresie katów.

Przesunięcie w poziomie (statek posiada wstępny przechył)

G1Z1  GZ  yG  cos  G1Z1  lk  zGp  sin   yG  cos 
lk  zGp  sin 
yG 
cos 

Można to ująć w tabeli następująco:

 0 10 20 30 40 50 60

lK
 zG  sin 
GZ
 yG  cos 
G1Z1

GZ dla wstępnego kąta przechyłu  wynosi zero GZ  P   0

lkP  zG  sin  p
yG  p – kąt przechyłu
cos  p
lkp – lk dla kąta p
yG – współrzędna środka ciężkości statku

Wpływ swobodnych powierzchni cieczy na ramiona prostujące GZ.

Metoda I

Środek ciężkości cieczy w zbiorniku przesuwa się wskutek przechyłu statku.

G1Z1  GZ  zG  sin   yG  cos 

mC – masa cieczy
mC zG – przesunięcie środka ciężkości statku w
zG   z g pionie
D
yG – przesunięcie środka ciężkości statku
poziomie
mC
yG   y g zg – przesunięcie środka ciężkości cieczy w
D pionie
yg – przesunięcie środka ciężkości cieczy w
pioni
Metoda II

Tu zakłada się, że powstaje moment przechylający pochodzący od przesunięcia częściowej ilości

cieczy w zbiorniku o wartość y.
M H  mC  y M FS  k  bT    vT  cb
MFS - free surface moment (moment od  - gęstość cieczy w zbiorniku
swobodnych powierzchni cieczy) vT - objętość pustego zbiornika
k - współczynnik kształtu zbiornika cb - współczynnik pełnotliwości zbiornika
bT - szerokość zbiornika

Metoda III
W tej metodzie zakłada się, że poprawka od swobodnych powierzchni cieczy przy małych
katach przechyłu jest proporcjonalna dla dużych katów przechyłów.

G1Z1  G ' Z '  GZ  zG  sin 

mh
zG 
D
G1Z1  lk  zGp  sin 

Wyrównywanie przechyłów

D  yG  m  y

D  yG my Idea polega na tym, że suma momentów po

prawej musi być równa sumie momentów po
lewej.

D - wyporność statku m - masa przyjmowana lub zdawana

yG - współrzędna środka ciężkości statku y - współrzędna przyjmowanej/zdawanej masy

Zmiana GM i korekta przegłębienia t lub zanurzeń

- korekta GM i zanurzeń
TR TD GM  TD – zmiana zanurzenia na dziobie
m1 TR  TD GM TR – zmiana zanurzenia na rufie
m2 TR  TD GM GM – zmiana GM

Jak rośnie GM to maleje zG i odwrotnie. Zmiany GM od zalania przedziału odczytuje się z

tabeli.
Zmiany zanurzeń podane są w tabeli zmian zanurzeń od przyjęcia 100t. Jeśli masa ma wartość
inną niż 100 ton to korzystamy z zależności:

m  TR100 m  TD100
przy przyjęciu masy TR  TD 
100 100

 m  TR100  m  TD100
przy zdjęciu masy TR  TD 
100 100
gdzie TR100 – TR dla 100 t z tabeli
TR – TR dla masy m
m – wartość przyjmowanej/zdejmowanej masy

- korekta GM i przegłębienia

t GM
m1 t GM
m2 t GM t – zmiana przegłębienia

Jak rośnie GM to maleje zG i odwrotnie. Zmiany GM od zalania przedziału odczytuje się z

tabeli.
Zmianę przegłębienia oblicza się z zależności:
t  TD  TR

Odczytu zmian zanurzeń na dziobie ( TD ) i rufie (TR ) odczytuje się z tabeli zmiany
zanurzeń po przyjęciu 100 ton. Gdy masa jest inna niż 100 ton to stosujemy zależności:

m  t100
przy przyjęciu masy t 
100

 m  t100
przy zdjęciu masy t 
100

Ciężary podwieszone

Wpływ ciężaru podwieszonego na środek ciężkości rozpatruje się tak samo jak wpływ
swobodnych powierzchni cieczy. Oznacza to, że ciężar podwieszony powoduje podniesienie
środka ciężkości a tym samym zmniejszenie wysokości metacentrycznej GM.
Pamiętać także należy, że środek ciężkości podwieszonego ciężaru znajduje się na końcu
noku bomu/dźwigu.

G ' M  GM  GG' hD – wysokość noku dźwigu

zG – wysokość środka ciężkości statku
m – masa zawieszonego ciężaru
 hD  zG 
m
GG ' 
Dm

Załadunek

zG 
M Z
yG 
M  MY D
MD – moment przechyłu od ramienia dźwigu
M M
1 y
MD   SWL  D
2 2
yD – odległość noku dźwigu od płaszczyzny
symetrii statku
Powyższe zależności można ująć w tabeli.
 masa z y Mz My mh
statek
+ ciężar m hD yD

M zG yG + MD

mh
zGp  zG  GM P  z m  zGp
M
Znając yG można obliczyć kąt przechyłu
yG
tg 
GM P

Wyładunek

Operacja wyładunku składa się z dwóch etapów:

- wyjęcie ładunku z ładunku (podwieszenie ładunku)
- przemieszczenie ładunku nad keję (maksymalne wychylenie ramienia dźwigu)

masa z y Mz My mh
statek
 ciężar -m zP yP
+ ciężar m hD yD

M zG yG + MD

mh
zGp  zG  GM P  z m  zGp
M
Statyczne oddziaływanie momentów zewnętrznych.

Ramię przechylające od wiatru

Mw P  Aw  z w
lw   lw - statyczne ramię działania wiatru
D 1000  g  D
Mw - moment pochodzący od działania wiatru
D - wyporność statku
P - ciśnienie z jakim wiatr działa na statek
Aw - powierzchnia bocznego nawiewu
zw - rzędna środka powierzchni nawiewu
mierzona od połowy zanurzenia
g - przyspieszenie ziemskie 9.81 m/s2
W przypadku dodatkowego ładunku na pokładzie dla którego nie policzono powierzchni nawiewu
zw1 dla takiej nowej powierzchni liczy się ze wzoru:

AW  zW  a  z
zw1 
AW  a

a - powierzchnia boczna dodatkowego ładunku

z - rzędna środka powierzchni nawiewu a liczona od płaszczyzny podstawowej

Ramię lw odkłada się na krzywej GZ i odczytuje się kąt przechyłu od wiatru w.

Cyrkulacja statku

D  v0.8  T MC
PRS: M C  0.24    zG   lC 
Lg  2 D

- moment pochodzący od cyrkulacji

v0.8  0.8  v 
2 MC
lc - ramię przechyłu od cyrkulacji
D  v2  T D - wyporność statku
IMO: M C  0.24    zG  
Lg  2 v - prędkość statku
zG - rzędna środka ciężkości statku

Przechył pochodzący od holu.

 T MT - moment pochodzący od holu

M T  FT   zT  
 2 zT - wysokość zamocowania holu
FT - siła uciągu holu
MT
lT 
D

Stateczność dynamiczna

Sprawdzenie warunków stateczności dynamicznej sprowadza się do policzenia pola pod krzywa
ramion prostujących.

1. Metoda trapezów
d 
ld    GZ 0  2  GZ1  2  GZ 2  2  GZ 3  GZ 4 
2 180

GZ 0  2  GZ1  2  GZ 2  2  GZ 3  GZ 4    GZ

d 
ld     GZ
2 180

Wzór przekształcono do postaci tabelarycznej.

 -40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40

………………………………………………………………………..
GZ 0
GZ 0
ld 0
 d 
Jeśli d=10 to wtedy   0.08727 i wówczas
2 180
ld  0.08727   GZ

2. Metoda Simsona dla parzystej liczby pól

Metodę tą stosuje się dla parzystej liczby pól – n = 2, 4, 6 …..
2  1 1 
ld ( )   d    GZ 0  2GZ1  GZ 2  2GZ 3  GZ 4 
3 180  2 2 

d 
n
Współczynniki w nawiasie przy GZ dobiera się następująco
½ 2 (1 2)… … … ½ (1 2)- współczynniki powtarzające się

3. Metoda Simsona dla nie parzystej liczby pól

Metodę tą stosuje się dla nie parzystej liczby pól – n = 3

 GZ 0  3GZ1  3GZ 2  GZ 
3
ld ( )   d 
8 180
Tam gdzie GZ = 0 mamy  krytyczne, chyba że są inne (mniejsze) kąty ograniczające.

Wymuszenia zewnętrzne

Dynamiczne oddziaływanie wiatru

Pd  AW  z wd lwd - dynamiczne ramię działania wiatru

lwd  - statyczna siła oddziaływania wiatru
1000  g  D P
Pd - siła przy dynamicznym podmuchu wiatru
Aw - powierzchnia bocznego nawiewu
Pd  2.5  P
zwd - rzędna środka powierzchni przy
dynamicznym powiewie wiatru mierzona
od wodnicy pływania
D - wyporność statku
g - przyspieszenie ziemskie 9.81 m/s2
Na wykresie krzywej ld od początku układu współrzędnych w prawo na osi poziomej
odkładamy 1 rad i pionowo w górę odkładamy ramię lwd. Jego koniec łączymy z początkiem
układu współrzędnych i powstała prosta w punkcie przecięcia z krzywą ld da kąt przechyłu od
dynamicznego oddziaływania wiatru.

Dynamiczne oddziaływanie wiatru przy falowaniu

Zakłada się ze przy statycznym oddziaływaniu wiatru statek kołysze się z amplitudą a z
powodu falowania. Przy maksymalnym wychyleniu na stronę nawietrzną przychodzi
dynamiczne uderzenie wiatru z ciśnieniem Pd  2.5  P . Aby odczytać dynamiczny kąt
przechyłu rysujemy krzywe GZ i ld.
Na krzywej GZ odkładamy ramię lw i otrzymany kąt zaznaczamy na krzywej ld. Od tego kąta
poziomo w lewo odkładamy kąt a i idziemy pionowo w górę do przecięcia z krzywą ld (punkt
A). Od punktu przecięcia poziomo rysujemy prostą i odkładamy w prawo 1 rad. Na jednym
radianie pionowo w górę odkładamy ramię lwd. Jego koniec łączymy z punktem A. Powstała
prosta w przecięciu z krzywą ld wyznaczy dynamiczny kat przechyłu dyn.
Aby odczytać maksymalną wartość ramienia lwd z punktu A rysujemy w prawo styczną do
krzywej ld i na jednym radianie od punktu A odczytujemy wartość ramienia lwd mierzone
pionowo w dół od punktu styczności do poziomej prostej poprowadzonej z punktu A.

Jeśli wiatr nie oddziałuje statycznie a występuje tylko dynamiczny podmuch wiatru przy
falowaniu. Kąt a odkładamy w lewo od punktu gdzie ld=0 (kąt dla GZ=0).
 DRAFT SURVEY

Warunki do DS. Czynniki dyskwalifikujące DS.

- statek musi pływać - zalodzenie akwenu
- przechył musi być mniejszy niż 1° - wynurzone znaki zanurzenia
- nie mogą być prowadzone żadne operacje - nieczytelne znaki zanurzenia
ładunkowe podczas pomiarów - brak dokumentacji statecznościowej
- statek podczas pomiaru nie powinien się - brak możliwości dokonania pomiaru
kołysać mas na statku
- cumy powinny być odpowiednio naprężone

1. Zanurzenia średnie i poprawki zanurzeń

L t L t LD  t z
TR  R z T   z TD 
Lz Lz Lz

TD - poprawka zanurzenia na dziobie

T - poprawka zanurzenia na owrężu
TR - poprawka zanurzenia na rufie
tz - przegłębienie na znakach
t - przegłębienia na pionach

Poprawki są podane w danych hydrostatycznych.

Powyższe obliczenia sprowadza się do postaci tabelarycznej.

Lewa
burta
Prawa
burta
Tśr T T
(na znakach) (poprawka) (na pionach)

TDL  TDP
Dziób TDL TDP TsrD  TD TD=TśrD+TD
2
T  TP
Owręże TL TP Tsr  L T T=Tśr+TD
2
T  TRP
Rufa TRL TRP TsrR  RL TR TR=TśrR+TR
2
tz=TśrD- TśrR z=TD - TR

2. Deformacja kadłuba
T  TR  6  T TD  TR  4  T
Tsr  D lub Tsr 
8 6

Dla obliczonego Tśr z danych hydrostatycznych odczytujemy:

D1.025 =
TPC =
L pp
xS = jeśli xs jest od pionu rufowego to xs  xPR 
2

Mj(Tśr+0.5m) =
 Mj(Tśr0.5m) =
Mj =
3. Poprawki na trym

100  TPC  t  xS

ct1  [t]
L pp
t 2  M j
ct2  [t]
2  L pp

Odczytaną dla Tśr wyporność poprawiamy o poprawki na trym

D1.025  D1.025  ct1  ct2 [t]

4. Jeśli zanurzenia były odczytane dla wody innej niż słona wówczas należy wyporność
obliczyć z zależności:
D 
D  1.025
1.025

5. Zmianę wyporności można obliczyć ze wzoru

D    1.025
D  1.025
1.025

6. W każdym porcie robi się dwa Draft Survey’e.

INITIAL M i  Di  LS  M Bi  M STi  const

FINAL M f  D f  LS  M Bf  M STf  const

Gdzie D - wyporność
LS - Light Ship
MB - balasty
MST - zapasy
const - konstanta (stała)

Jeden z powyższych wyników powinien być równy lub bliski zeru. Jeśli nie jest to:
- zła jest wartość const
- jest popełniony błąd w obliczeniach

Wówczas masa ładunku wynosi:

M  M f  Mi

albo

LS  const  M i  Di  M Bi  M STi
LS  const  M f  D f  M Bf  M STf
M
Wymogi PRS

Sprawdzamy czy jest spełniony warunek:

zGdop  zGp
1. GMp ≥ 0,15m (GMp ≥ 0,20m dla kontenerowców)
2. GZmax ≥ 0,20m
3. (GZmax) ≥ 30
4. R ≥ 60 (55 dla krzywej ograniczonej kątem zalewania)
5. Kryterium pogodowe
lkr
1 dla P = 1216 N/m2
lwd
lwdyn odczytuje się z danych dla danego zanurzenia

lkr odczytujemy z krzywej ld w sposób następujący. Od punktu gdzie ld = 0 w lewo

odkładamy amplitudę kołysań a idziemy pionowo w górę do przecięcia z krzywą ld i
z tego punktu prowadzimy dwie proste. Styczną do krzywej ld i prostą poziomą. Na tej
poziomie odkładamy 1 rad i jednym radianie odczytujemy wartość lkr jako pionowa
odległość pomiędzy styczną a prostą poziomą.

6. Kryterium kontenerów na pokładzie

w  15 w – kat dla lwst odczytamy z krzywej GZ
w  0,6a a – amplituda kołysań odczytana z dokumentacji dla zanurzeń
i GM.
lwst=0,6lwdyn lwdyn bierze się z punktu 5

7. Kąt statku na cyrkulacji

C  15 oraz C  0,5P P – kąt wejścia pokładu do wody
odczytany z dokumentacji

lc  0.24 
0.8  ve 2   z 
T
  ve – prędkość eksploatacyjna
L pp  g
Gp
 2
g – przyspieszenie ziemskie 9.81 m/s2

Na krzywej GZ odkładamy lc i odczytujemy wartość kąta C.

Kryteria IMO – Rezolucja A.749

Stateczność statyczna

1. GMp ≥ 0,15m
2. GZ (≥30) ≥ 0.20m - jedno z ramion powyżej 30 powinno ≥ 0.20m
3.  (GZmax) ≥25 - zalecany kat to 30

Stateczność dynamiczna

4. A(0~30) ≥0.055 mrad A(0~30)=ld(30)

5. A(0~40) ≥0.09 mrad A(0~30)=ld(40)
6. A(30~40) ≥0.03 mrad A(30~40)= ld(40) – ld(30)

Kryterium pogodowe

7. Obliczamy
P  AW  z w zw - rzędna środka powierzchni nawiewu
lw1  mierzona od połowy zanurzenia
1000  g  D
D - wyporność statku
P - ciśnienie z jakim wiatr działa na statek
lw 2  1.5  lw1 P=504 N/m2
Aw - powierzchnia bocznego nawiewu
g - przyspieszenie ziemskie 9.81 m/s2

Na krzywej GZ odkładamy w punkcie 0 pionowo ramię lw1 i z przecięcia z krzywą

GZ odczytujemy kąt 0, potem od tego kąta w lewo odkłada się amplitudę kołysań
1. Potem od osi katów odkładamy ramię lw2 i przecięcia z krzywą GZ odczytujemy
kat krytyczny c. Nanosimy na wykres kąt 50 oraz kat zalewania F
Sprawdza się czy
c  50
c  F

Jeżeli choć jeden z powyższych warunków jest nie spełniony to cały warunek jest
nie spełniony.

Ponadto musi być spełniony warunek, że:

b≥a
Dodatkowo sprawdza się czy

0  16
0  0.8P

P – kąt wejścia pokładu do wody odczytany z dokumentacji

W praktyce wystarczy sprawdzić czy:

zGdop  zGp

GM min  GM P