Emisja głosek (12.

10)
Głoski dźwięczne Głoski bezdźwięczne
Powietrze przeciska się przez zamknięcie struny Powietrze przechodzi swobodnie przez otwarte
i wprawia je w drganie wiązadła

wygłos całkowity – koniec zdania, przed pauzą

kadr -> [kadr] [katŗ]

ubezdźwięcznienie

Głoski:

- miękkie: ś, ć, ź, dź, ń -> środek języka unosi się w stronę podniebienia

- twarde s, c, z, dz, n -> środek języka się nie podnosi

- zmiękczone: s’, c’, z’, dz’, n’

Typ zapory (zwarcie, szczelina):

- spółgłoski zwarte: b, p, d, t, k, g
- spółgłoski szczelinowe: w, d, z, s, ż, sz, ź, ś, h
- spółgłoski zwarto-szczelinowe: c, dz, cz, dź, ć, dż
- spółgłoski półotwarte: m, n, ń, r, l

‘ii’:

Polska [poļska] ciocia [ćoća] dziadzio [ʒ́aʒ́o]

Szczecin [ščećin] bank [baŋk] cukier [cuk’er]
ciepło [ćepło] banki [baŋk’i] hiena [ꭓi e̯ na]
zimno [źimno] Piotr [pi ̯otŗ]
Fonemy i upodobnienia (19.10)

Samogłoski

i, y, e – spłaszczone u, o – zaokrąglone
a – obojętne ą, ę – nosowe
W wyrażeniu przyimkowym – nie ubezdźwięczniamy:

[pšez ul’ice]
Uproszczenia i akcenty (26.10)

Ćwiczenia:
9. Wskaż możliwe uproszczenia grup spółgłoskowych w podanych wyrazach.

chrzestny [ꭓšestny] -> [ꭓšesny]

rzemieślnik [žem’i e̯ ślńik] -> [žem’i ̯eśńik]
pierwszoklasista [p’i ̯erfšoklaśista] -> [p’i e̯ ršoklaśista]
10. Od podanych wyrazów utwórz słowa zawierające trudne w wymowie grupy spółgłoskowe. Podaj
uproszczenia.

Kraków: krakowski [krakofsk’i] -> [krakosk’i]

ziarno: ziarnko [źarnko] -> [źarko]
srebro: srebrny [srebrny] -> [srebny]
11. Przepisz podane wyrazy zapisane fonetycznie, zwracając uwagę na rozbieżności między mową a
pismem – uproszczenia grup spółgłoskowych.

[gark’i] -> garnki

[gv’iznońć] -> gwizdnąć
[rybołustfo] -> rybołówstwo
[naumyślńe] -> naumyślnie
12. Jak wzorcowo wypowiada się słowa drzwi i dżem. W którym z nich dochodzi do uproszczenia
grupy spółgłoskowej?

drzwi [ǯv’i] - dochodzi do uproszczenia

dżem [ǯem]
13. Wskaż wyrazy, w których połączeń spółgłosek [tš] oraz [dž] nie można upraszczać do [č] i [ǯ].

drzemka, drzewo, drzwiczki, trzeba, trzcina, trzmiel

*paradygmat – odmiana wyrazu
Morf a morfem (16.11)
Motywacja podwójna

grochówka:

1) groch + ówka
2) grochow(y) + ka
Derywacja (23.11)

Wyrazy złożone (compositum)

1. Złożenia właściwe / wyrazy złożone (sensu stricto) wyrazy utworzone za pomocą
interfiksu (-o-, -i-, -y-):
współrzędne, np. meblościanka ‘coś co jest i meblem i ścianką’
podrzędno-nadrzędne, np. cudotwórca, ‘ktoś, kto tworzy cuda’
endocentryczne – znaczenie związane z podstawami słowotwórczymi,
np. gwiazdozbiór ‘zbiór gwiazd’
egzocentryczne – znaczenie metaforyczne, np. nosorożec ‘zwierzę’, a nie ‘róg z nosem’ czy coś
(30.11)
Fleksja
Części mowy (7.12)
odmienne nieodmienne
czasownik przysłówek
rzeczownik przyimek
przymiotnik partykuła
liczebnik wykrzyknik
zaimek spójnik
przyimek a spójnik
Kasia z Anią <- wyrażenie przyimkowe
Kasia i Ania <- fleksja się dopasowuje

(14.12)

Gerundium – czasowniki czy rzeczowniki (np. kupowanie – nazwa czynności)

Klasyfikacja fleksyjna wyrazów Zyg,unta Saloniego (lata 70. XX w.)

*czas niewl – czasownik niewłaściwy, np. mdlić

part-przysl – partykułoprzysłówki (w klasyfikacji części mowy Z. Saloniego (według kryterium
odmiany): wyraz nieodmienny, niesamodzielny (w odróżnieniu od wykrzyknika) i niełączący (w
odróżnieniu od przyimka i spójnika); do partykuło-przysłówków zaliczają się tradycyjne partykuły oraz
przysłówki nie odprzymiotnikowe)
Składnia (21.12)
(4.01)
(11.01)
1. Wszedł, rozejrzał się i po chwili wyszedł, nie powiedziawszy nawet „przepraszam”.

2. Sądzę, że będzie lepiej, gdy każdy zrobi to, co do niego należy, a nie będzie liczył
jedynie na pomoc innych.
PRO TIP
Ustalając, które zdanie jest podrzędne, które nadrzędne:
nadrzędne ma sens samo bez tej drugiej części
podrzędne to to o które się pytamy, czyli np. w zdaniu
Ten się śmieje, kto się śmieje ostatni.
Ten się śmieje jest nadrzędne
kto się śmieje ostatni podrzędne, bo pytamy ten się śmieje (KTO?) i w odpowiedzi mamy to zdanie

Ekstra ćwiczenia z rozbioru logicznego

Mój kolega spóźnił się dziś na zajęcia.

Bez problemu odróżniamy dopełnienie od okolicznika.

Magda i Zosia nie słuchają takiej muzyki.

Widziałem powtórkę tego programy w telewizji.