Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

UNIVERSITETI I PRISHTINЁS “HASAN PRISHTINA”

FAKULTETI I EDUKIMIT
Master i mësimdhenies lëndore: Mësimdhënia e fizikës

Punim seminarik në lëndën : Mësimdhënia dhe të nxënit e fizikës I

Tema : Zëri dhe përhapja e tij

Mentori: Punoi:

Prof.Skender Kabashi Arton Zeneli

Prishtinë,

Janar,2024
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

Hyrje
1.ZЁRI....................................................................................................................................2
................................................................................................................................................4
Zëri si valë longitudinale..........................................................................................................4
EKSPERIMENT..........................................................................................................................5
BARTJA E ENERGJISE PERMES ZERIT.........................................................................................5
EKSPERIMENT..........................................................................................................................5
A MUND TË PERHAPET ZERI NË VAKUM?.................................................................................5
ZERI NUK MUND TË PËRHAPET NE VAKUM..............................................................................6
Toni dhe zhurma......................................................................................................................7
EKSPERIMENT..........................................................................................................................7
Prodhimi i muzikes me shishe te qelqit....................................................................................8
LIDHJA ME MUZIKËN...............................................................................................................8
INSTRUMENTET MUZIKORE.....................................................................................................9
Shpejtësia e zërit.....................................................................................................................9
NGA HISTORIA E FIZIKES........................................................................................................10
Veshi - pranues i zërit............................................................................................................11
6.1.5 Shnderrimi i valës zanore ne oscilime elektrike.............................................................12
NDRYSHIMI I INTENSITETIT (AMPLITUDES) TE ZERIT..............................................................13
Fletore pune..........................................................................................................................13
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

1.ZЁRI

Zëri është një valë, e cila krijohet me vibrimet e molekulave te ajrit. Valët e zerit nuk jane
elektromagnetike, si drita dhe valet e radios. Valët e zërit jane vale te grimcave levizëse.
Kur e terhiqni telin e kitares ose goditni e butesisht nje gote me nje luge, degjoni tingullin.
Kjo ndodh per shkak se teli i kitares dhe gelqi i gotes vibrojne. Kjo dridhje e dridh edhe
ajrin perreth tij dhe e detyron te levize. Ajri leviz si nje vale ngjashem si valet e ujit ne
pellg. Zerat e ndryshem qe ne i degjojme, i dallojmë ne baze te tonit te tyre. Disa tinguj
janë te larte, si cicërima e zogive ose fishkellima e pipit. Disa tingui jane te ulët, si ata te
daulleve ose te bubullimes. Tingujt e larte, si bilbilat ose zogite kur cicerone, kanë
frekuenca te larta; dhe tingujt e ulët, si daullet ose bubullima, kane frekuenca te ulëta.
Frekuenca eshte numri i brigjeve ose lugjeve që paragiten gjate nje sekonde.

Ju mund te shihni se zerat me tone te ulëta kanë gjatesi valore me te gjate, keshtu qe ata do
te kene frekuenca me te ulëta per nje kohe te caktuar sesa tonet e larta, te cilat kane gjatesi
valore me te shkurtra. Kur i fryjme fyellit ose u biem telave te kitares, krijohet zëri. Edhe
telat tanë te zërit duke u lekundur prodhojne ze. Te gjitha këto jane burime te zërit
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

Zëri si valë longitudinale

Molekulat e ajrit lekunden ne drejtim te perhapjes së vales. Per shkak te nje levizjeje te
tille, molekulat e ajrit ne menyre periodike dendesohen, rallohen dhe formone vale
longitudinale ngjashem me valët qe formohen te susta, te cilen e zgjasim dhe e ndrydhim.
Kjo vale per nje pjese te sekondes perhapet ne ajër dhe nese e ka frekuencen ne mes dhe
mund t'i krahasojme me perhapjen periodike te ndrydhjeve të 20 deri 20000 Hz kur arrin
deri te veshi ynë, e godet timpanin e veshit dhe ne minyre besnike e degjojme ne zerin e
prodhuar ne largesi nga piruni akustik. Piruni akustik e ka frekuencen 440Hz.
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

EKSPERIMENT
BARTJA E ENERGJISE PERMES ZERIT

Nëse e merrni një ene dhe me folije të plastikes e mbuloni dhe fort e shtrëngoni
me nje fije elastike llastiku. Mbi të vendosni kokrra te orizit. Çka do te ndodhë me
kokrrat e orizit nese e marrim nje tenxhere metalike dhe e godisim ate me nje luge
metalike dhe pastaj e afrojme afer enes plastike me kokrrat e orizit mbi folijen
plastike? Kur tenheren e godasim me luge, ajo fillon te lekundet dhe njekohesisht
i lekund edhe molekulat e ajrit perreth e keto te fundit do t'i lekundin edhe kokrrat
e orizit. Pra, dridhjet e tenxheres prodhojnë ze, i cili transmeton energji te kokrrat
e orizit. Nj eksperiment te ngjashëm mund ta kryeni edhe ne këtë menyre: Merreni
n j autoparlant te fuqishem të automobilit dhe afër tij e vendosni nj iri të ndezur.
Nese autoparlantin e leshoni ne maksimum, do te shihni se flaka e qiririt do te
lekundet para- mbrapa. Valët zanore nga autoparlanti apo edhe nga piruni akustik
permes ajrit bartin energjine, e cila shkakton lekundjet e flakes së qiririt.
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

EKSPERIMENT

A MUND TË PERHAPET ZERI NË VAKUM?

Lekundjeve te zerit per t'u perhapur u duhen grimca të mjedisit nepër të cilën
përhapen me qellim ge ta bartin energjinë prej nje vendi ne vendin tjeter. Pasi në
vakuum nuk ka grimca, pra eshte hapesire boshe pa grimca dhe, si rjedhim, nuk
mund te percillet zëri.

ZËRI NUK MUND TË PËRHAPET NE VAKUM

Ne figurë eshte marre nje ene e qelqit, ku do te demonstrohet se pasi ta rallojme

ajrin nga ena e qelqit, zilja nuk do te degjohet.Ne enën e qelqit futet zilja elektrike.
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

Para se ta heqim ajrin nga ena e qelqit, e leshojme zilen dhe e degjojme ate se si
po cingeron. Pastaj nga ena e qelqit nxirret ajri me ane te pompes me vakum.Tani
zeri me nuk degjohet, edhe pse shihet se zilja po bie. Edhe ne figuren tjeter, ne te
cilen shihen dy astronaute kah pompa duke iu drejtuar njeri-jetrit me ze, ata nuk e
degjojne njeri-tjetrin fare. Astronautet per te komunikuar në kozmos u duhen
radiovale, te cilat mund te perhapen edhe ne vakuum. Pra, zëri per t'u perhapur i
duhet nje mjedis material me grimca, te cilat do ta bartnin ate deri ne veshin e
njeriut. Ky mjedis material mund te jetë i ngurte, i lëngët apo i gazte. Pra, nga
eksperimentet e paraqitura ne figure konkludojme se zeri nuk mund te perhapet
ne vakum.

Toni dhe zhurma

EKSPERIMENT

Krahasojme zerin që e prodhon kitarja dhe zërin qe e prodhon makina, e cia

pérmes vibrimeve t fort e s thyen asfaltin.

Çka i dallon keta dy zëra?

Zerin, te cilin e prodhon kitarja, ishte ze i cili fitohet nga lekundjet e rregullta te
telave te saj dhe kjo valë eshtë sinosoide dhe quhet ton. Zerin, te cilin e prodhon
makina shpuese, fitohet nga vibrimet e parregullta dhe paraqet zhurme. Pra,
derisa toni shte zë i kendshem per degjim dhe prodhohet nga instrumentet
muzikore, zhurmat janë zera te pakendshem per dëgjim. Tingujt shume te forte
mund te demtojnë organin e digjimit. Kjo mund te dodhë kur punetorët punojne
me makina që prodhojnë zhurmë te madhe. Prandaj, punetorët duhet te mbajne
mbrojtëse per veshët ge të mos e dëmtojne dëgjimin. Edhe muzika me ze shumë t
larte mund ta demtoj degjimin.
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

Prodhimi i muzikes me shishe te qelqit

Materiali: tete shishe gelgi te brazeta, nje ene e shkallezuar, nje hinke dhe nje
luge çaji.

e punes: Vendosni ne tavoline shishen afer njera-tjetres. Permes hinkes te hidhet

u j ne shishe. Se pari ne shishen e paré nga e majta te hedhet uje deri ne nje te
katerten e lartesise se shishes. Ne shishen vijuese qitni uje ne lartesi edhe pak
me te madhe se ne shishen e pare. Kête proces e vazhdoni derisa te mbushni
shishen e fundit si ne figure, duke pasur kujdes qe secila shishe vijuese te jete e
mbushur pak me shume se shishja paraprake. Te merret pastaj nje luge aji dhe
secila shishe te goditet me radhe, duke filluar nga e majta ne te djathte. I njejti
efekt do te mberrihet nese fryni ne majen e secilés shishe. Çka do te vëreni? Do
te verejme se permes 8 shisheve te gelqit te mbushura me uje ne lartësi te
ndryshme, duke e goditur secilen shishe me luge te metalit, mund t e prodhojme
te tete notat muzikore: do, re, mi, fa, sol, la, si, do. Shtrohet pyetja pse secila
shishe e mbushur ne lartesi te ndryshme prodhon nje note muzikore perkatese ne
varsi nga lartesia e ujit ne shishe?

Shpjegimi: Per t'u prodhuar zëri me heret mesuam se duhet te kemi burimin e
zerit. Ne eksperimentin tone burim i zerit e s t e shishja e gelgit, e mbushur me
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

uje deri ne nje lartesi e goditur me luge. Pasi edhe celesi, edhe ajri jane te perbere
prej grimcave, atehere d o lekundje e grimcave te gelgit percillet te grimcat e ajrit,
te cilat po ashtu do te lekunden ne nje menyre te caktuar. Kjo lekundje pastaj
percillet te grimcat e ajrit per r e t h deri ne veshin tone dhe n e i degiome si ze.
Ndersa kur fryime n e majen e shishes do te lekunden molekulat e ajrit ne pjesën
e zbrazet te shishes. Ne shishet me me pak uje do t e prodhohen tonet me te larta,
ndersa ne ato me me shume uje, tonet me te ulëta.

LIDHJA ME MUZIKËN

Tonet zanore janë zera te cilet per veshin janë te kendshem, te paster dhe te
rregullt. Tonet mund te dallohen sipas lartesise, intensitetit dhe ngiyres. Lartesia
e tonit eshte e percaktuar me frekuencen fte valëve zanore. Intensiteti i tonit
definohet si energji E e valive te zerit, e cila brenda kohes t kalon nepër nje
E W
siperfaqe S dhe jepet me ekuacionin i= njésia per intensitet te zerit eshte:
St m2

Ngiyra e tonit i dallon tonet qe kanë frekuenca te njejta, por qe kane forma te
ndryshme të grafikoneve qe e prezantone nje ton. Nese vala zanore ishte vale
harmonike, themi se eshte ze i paster. Tonin e paster e fitojme me ndihmën e
pirunit akustik. Piruni akustik s h t ë nje mjet me ndihmën e te cilit muzikantet i
kalibrojnë instrumentet muzikore. Ky prodhon nje ton, dhe ai ton me se shpeshti
ishte toni a me frekuence 440 Hz. Pirunin akustik per t'u lekundur e godasim me
nje shkop gome. Ne baze te zerit, te cilin e degjojme e kalibrojme tonin e caktuar
per nje instrument.

INSTRUMENTET MUZIKORE

Instrumentet me tela, te tille si kitara, çiftelia, violina etj., e krijojne zerin duke i
lekundur telat e tyre. Toni te cilin e jep teli, eshte me i madh sa me i shkurter te
jete teli, sa me i holle dhe sa me i shtrengueshem. Instrumentet me frymë,si p.sh.,
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

fyelli, klarineti, truba, prodhojne zerin duke e lekundur ajrin brenda zbrazëtires se
instrumentit. Toni shte aq me i madh sa me i vogel te jete gatesia e tubit te ajrit, i
cili lekundet, e kjo realizohet ne ate mënyre gë muzikanti me gishta i hap dhe i
mbyll vrimat e instrumentit.

Instrumentet me tastiere, si p.sh., pianoja, fizarmonika etj., janë instrumente

muzikore, ge luhen me ndihmën e tastieres dhe ge prodhone tinguj duke i goditur
telat e felikut me fekan.

Shpejtësia e zërit

Zeri mund te perhapet ne mjedise te ndryshme: te ngurta, lengje dhe gazra.

Shpejtesia e valëve zanore varet nga elasticiteti dhe densiteti i mjedisit.
Shpejtesia e zërit eshte me e madhe sa me i ngurte te jete mjedisi ku ai perhapet,
po ashtu sa me e forte te jete lidhja ndermjet grimcave fainje. Grimcat fqinje te
mjedisit te ngurte jane mẽ fort te lidhura njera me tjetren dhe, si rjedhim pergigija
ndaj perhapjes se lekundjeve prej grimce nê grimcen fqinje eshte mẽ e shpejte.
Shpejtesia e zerit ne ajer ne 0°C eshte 331m/s, ndersa ne temperaturen 20°C ishte
343m/s. Me rritjen e temperatures, gradualisht rritet edhe shpejtesia e zërit.
Shpejtesia e zerit në uje eshte me e madhe se ne ajer, ndersa ne trupat e ngurte
edhe me e madhe, p.sh., në granit ishte rreth 6000m/s.
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

NGA HISTORIA E FIZIKES

PËRCAKTIMI I SHPE|TESISE SË ZËRIT NË UJE Shpejtesine e perhapjes se zerit

se pari e kane matur Colladon dhe Sturm ne vitin 1827. Matjet i kane kryer ne
liqenin e Gjeneves. Shpejtesia që e kanë fituar ne at kohe me mjete jo te
avancuara ka gene mjaft e sakte 1437m/s ne temperaturen e ujit ne liqen prej 8 °
C. (Matjet bashkëkohore shih ne tabelën 1498m/s në 25 °C) Si e kanë fituar kete
shpejtesi keta shkencëtare? Colladon dhe Sturm per matjen e shpejtesise se zerit
ne uje e kanë bere ne këte mënyre. Njeri shte vendosur ne njeren barke e tjetri
larg saj per 17 km ne barken tjetër. Nje zile kambanë e varur ne litar majtas
goditet nën uje me anë te një leve m, dhe në te njëjtin moment ndezi llambën,
duke dërguar nje sinjal drite në drejtim të barkës tjetër. Shkencëtari ne barken e
dyte perdori nje tub te gjate degjimi, te cilin e ka futur thelle nen uje ne njeren
anë, kurse anën tjeter te gypit e ka vendosur ne vesh. Ne momentin kur e ka parê
sinjalin e drites, ai e ka aktivizuar orën dhe e ka matur kohën pas se ciles e ka
degjuar zerin e kambanes, i cili perhapet në uje duke udhetuar 17km. Dhe, prej
momentit kur shkrepet sinjali i drites, e deri sa ka mberritur zëri ne veshin e
shkencëtarit tjetër kanë kaluar gati 12 s (më sakte 11.8s). Prandaj shpejtesia e
zerit ne uje e fituar nga Colladon dhe Sturm ishte v= 111.85 = 1437m
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

Veshi - pranues i zërit

Valët e zerit jane lekundje, te cilat barten nepër ajer. Ne vesh, valët e zerit, te cilat
barten permes ajrit, shnderrohen ne impulse perkatese elektrike, te cilat pastaj
perhapen permes fijeve nervore deri te gendra e te digjuarit nẽ koren e trurit, ku
zhvillohet shqisa e te degjuarit. Si degjojme? Zeri hyn ne vesh permes gypit te
veshit. Ai ne fundin e pjeses së brendshme mbyllet me nje kapak elastik, i cili
quet timpani i veshit. Timpani i veshit e ndan veshin e jashtem nga veshi i
mesëm. Kur valët e zërit mberrijne deri te timpani, ato shkaktojne lekundje te tij
me frekuence sa frekuenca e valive zanore. Veshi i mesëm po ashtu eshte i
mbushur me ajer, ashtu që prej tij e deri te goja shkon nje gyp, i cili quhet gypi i
Eustahijevit, permes të cilit gjate perpirjes apo gogesimit, ajri vjen ne veshin e
mesm, gje që mundeson barazimin e presioneve ne te dy anët e timpanit. Ne
veshin e mesëm ndodhen tre eshtra te vegjel, te cilët e lidhin timpanin me
dritaren ovale dhe membranën elastike, e cila e mbyll veshin e brendshem.

Veshi i brendshëm shte hapesire e formës me te komplikuar dhe quet labirint. Ne

labirint eshte lengu, i cili bart valët zanore nga dritarja ovale deri te nervi i
degjimit. Zeri regjistrohet në pjesen e labirintit, i cili e ka formën e shtepizes së
kermillit dhe quhet kermill. Valët e zërit hyne nè vesh me ajrin e gypit te degjimit,
pastaj barten me timpan, permes tre eshtrave dhe dritares ovale ne lëngun e
veshit te brendshëm. Pastaj valët zanore tutje perhapen permes lengut ne kermill,
pergjate membranës elastike. Ne ate membrane ndodhen me mijera fibra terthore,
te cilat mund te krahasohen me telat e pianos. Gjatesia e ketyre fibrave
gradualisht rritet përgjate kermillit, nga 0.04mm ne hyrje deri 0,5 mm ne majen e
kermillit. Gjate kalimit te zerit pergjate kermillit ven deri te rezonanca e ketyre
fibrave, gjatesia e te ciléve i korrespondon frekuences se valive zanore. Ato fibra
lekunden dhe krijojnë impuls elektrik ne nervin e degjimit. Te rinjte dhe femijet e
kanë më te zhvilluar organin e dëgjimit. Ata mund te kapin zera me tone shumë te
vogla, por edhe shume te larta. Me kalimin e viteve, te njeriu zvogelohet aftesia e
te degjuarit, prandaj zerat e get dhe te zhurmshem me nuk mund te degjohen.
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

Shnderrimi i valës zanore ne oscilime elektrike

Vala e zërit paraqet lekundjet, te cilat barten permes ajrit dhe materialeve te tjera.
Mirepo ate nuk mund ta shohim. Mikrofoni valët e zerit i shnderron ne sinjale
elektrike, të cilat mund t'i verejme ne osciloskop. Nese ne osciloskop e lidhni
mikrofonin, mund te shihni si duket nje vale zanore. Ne ekranin e osciloskopit do
te fitohet vija, e cila paraqet regjistrimin besnik elektronik te vales zanore. Mund
te shihni valet e zerit kur nje mikrofon shte i lidhur me nje osciloskop. Nje
mikrofon ndryshon valet e zerit ne nje sinjal elektrik. Osciloskopi pastaj tregon se
si duken keto vale elektrike. Per nje tingull te paster me vetem nje frekuence, te
cilin p.sh. e prodhon piruni akustik, vala e zerit shtë e regullt dhe e ka formën e
nje sinusoidi. Tonet e larta kanë nje frekuence te late dhe valet kanë frekuence me
t madhe, e pra jane me afer njera-tjetres. Tonet e ulēta kanë frekuence te ulët dhe
valët janë me larg njera-tjetres. Zëra te tjere te bukur, si te kitares, janë gjithashtu
te rregullt.

NDRYSHIMI I INTENSITETIT (AMPLITUDES) TE ZERIT

Nese zeri e ndryshon amplituden e tij, athere ndryshon edhe intensiteti i tij. Ne
figurat me poshte jane paraqitur ndryshimet në ekranin e osciloskopit kur
ndryshon intensiteti i zërit. Kur nuk ka ze, molekulat e ajrit fare nuk lekunden dhe
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

ne osciloskop fitojme nje vije te drejte. Kur kemi ze te qete, ne osciloskop vala
sinusoide ka amplitude të Kur zeri eshte i zëshëm, vala ne osciloskop e ka formën
e njejte, por amplituda isht me e madhe. Amplituden e vales ne osciloskop e
masim duke e logaritur lartesine maksimale ose minimale te valës nga vija e
terhequr ne mes te vales. NDRYSHIMI I LARTESISE (FREKUENCES) SE ZERIT
Lartesia e tingullit tregon a ishte ai ton i larte apo ton i ulët. Ne figurat djathtas
jane paraqitur valet e zerit ne osciloskop me ton te larte dhe te ulet. Te zerat me
tone me te larta, valet jane me afer njera-tjetres. Kjo na tregon se frekuenca e
valive ishtë më e madhe. Molekulat e ajrit bejne numer më te madh te lekundjeve
ne nje sekonde. Te zerat me tone me te uleta, valët jane me te gjera. Frekuenca
ështe me e vogel. Te zhurmat nuk kemi vale te rregullta, prandaj edhe ne
osciloskop duken te parregullta figurat me poshtë.

Fletore pune

6.1 Të plotësohen vendet e zbrazëta në tekst. Trupi i cili prodhon zë quhet burim i zëri__

6.2 . Të plotësohen vendet e zbrazëta në tekst.Për prodhimin e zërit duhet të jetë burimi i
zërit dhe___mjedisi______elastik nëper të cilin përhapet__zëri___

6.3 Të plotësohën vendet e zbrazëta në tekst. Madhësitë themelore të zërit janë: frekuenca,
perioda dhe____gjatësia_____ valore e zërit.

6.4. Të plotësohën vendet e zbrazëta në tekst. Zëri i prodhuar shkakton trazimin e ajrit.Ky
trazim shkakton dendësime dhe__rrallime________të njëpasnjeshme të ajrit.

6.5 Gjatësia ndërmjet dendësimeve (rallimeve) të njëpasnjëshme është

gjatësia_____valore__ dhe shenohet me simbolin_____lamda_______

6.6 Të plotësohen vendet e zbrazëta në tekst. Zëri mund të përhapet në çdo

mjedis____elastik________dhe kështu e përcjell energjinë nga një pikë e mjedisit në
tjetrën.
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

6.7 Të rrumbullakohen shkronjat e përgjigjeve të sakta. Zëri përhapet në:

a) gazra;

b) lëngje;

c) trupa të ngurtë;

d) vakuum.

6.8 Të rrumbullakohen shkronjat e përgjigjeve të sakta. Brezi i fremenicave të dëgjueshme

të zërit është:

a) 0.5H₂ - 16H₂;

b) 16H₂ - 20000H

c) 20000 Hz - 80000H₂.

6.9 Të plotësohen vendet e zbrazëta në tekst. Valët e zërit me frekuencë më të ulët se 16H₂
quhen:______infrazë____

6.10 Të plotësohen vendet e zbrazëta në tekst. Valët e zërit me frekuencë më të lartë se

20kH₂ quhen:____ultrazë__________

6.11 Të rrumbullakohet shkronja e përgjigjes së saktë. Shpejtësia e përhapjes së valës

së zërit, për kushte të njëjta:

a) varet nga frekuenca;

b) nuk varet nga frekuenca.

6.12 Të rrumbullakohen shkronjat e përgjigjeve të sakta. Shpejtësia e përhapjes së valës së

zërit:
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

a) varet nga vetitë e mjedisit;

c) nuk varet nga vetitë e mjedisit;

d) varet nga temperatura;

e) nuk varet nga temperatura.

6.13 Te rrumbullakohet shkronja e përgjigjes së saktë. Shpejtësia e përhapjes së valës

së zërit:

a) varet nga shtypja e gazit atmosferik;

b) nuk varet nga shtypja e gazit atmosferik.

6.14 Te rrumbullakohet shkronja e përgjigjes së saktë. Valët e zërit janë:

a) valë gjatësore;

b) valë tërthore.

6.15 Të plotësohen vendet e zbrazëta në tekst. Energjia e valës së zërit e cila për kohën prej
një sekonde përcillet nëpër sipërfaqen prej 1m² normal me quhet:

_________________________intensitet I zërit__________

6.16 Të plotësohen vendet e zbrazëta në tekst. Njësia matëse për intensitetin e zërit
është_______________bel__________________________

6.17 Në praktikë rëndom përdoret njësia 10 herë më e vogël se beli dhe

quhet_____decibel_________ shënohet me simbolin_________dB_________________

6.18 Lartësia e zërit varet kryesisht nga_____frekunca___________ e lëkundjeve të burimit

të zërit.
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

6.19 Karakteristika që mundëson dallimin e zërave është______ngjyra_____________ e

zërit.

6.20 Ngjyra e zërit varet nga forma e valës, amplituda dhe

________frekuenca_____________.

6.21 Të rrumbullakohet shkronja e përgjigjes së saktë. Zëri soprano është zë i:

a) frekuencave të ulëta;

b) frekuencave të larta.

6.22 Të plotësohen vendet e zbrazëta në tekst. Jehona

është_______reflektim____________pjesërishëm i valëve të zërit nga ndonjë objekt.

6.23 Të plotësohen vendet e zbrazëta në tekst. Në qoftë se mblidhen dy valë zanore me

amplitudë të njëjta dhe frekuenca të ndryshme, do të krijohet një valë e re zanore e cilado
të përforcohet në ato pozita ku valët janë në ___mjedis______të njëjtë dhe do të dobësohen
në ato pozita ku valët janë faza të__ndryshme_________

6.24 Shikojeni figurën dhe sqarojeni raportin e frekuencës së valës së zërit me gjatësinë
valore.

6.25 Të rrumbullakohet shkronja e përgjigjes së saktë. Zhurma përbëhet prej një numri të

madh tonesh me frekuenca të ndryshme.

Prandaj zhurma është lëvizje:

a) periodike valore;

b) joperiodike valore.
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

6.26 Shkruani shprehjen që jep raportin ndërmjet frekuencës dhe periodës së lëkundjeve
zanore.

______________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

6.27 Shkruani varësinë e shpejtësisë së valës zanore nga frekuenca

______________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

6.28 Të tregohet dallimi ndërmjet elongacionit dhe amplitudës së lëkundjeve.

______________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

6.29 Të rrumbullakohet shkronja e përgjigjes së saktë. Vala e zërit gjatë përhapjes nga
burimi:

a) absorbohet nga mjedisi;

b) nuk absorbohet nga mjedisi.

m
6.30 Shpejtësia e zërit në ajër në temperaturën e dhomës është v=344 sa është gjatësia
s
1
valore e valës së zërit me frekuencë v=420
s

m
344
v s
Zgjidhja: λ= = =0.819 m
v 1
420
s

6.31 Cili parametër i valëve të zërit përcakton lartësinë e zërit?

6.32 Cili parametër i valëve të zërit përcakton ngjyrën e zërit?

 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

6.33 Cili insekt i përplas krahët më shpejt, një mizë apo një mushkonjë?

6.34 Dy mikrofona janë të vendosur në distanca të ndryshme nga një altoparlant. Cilët nga
parametrat - shpejtësia, frekuenca, gjatësia valore dhe amplituda - e zërit janë të ndryshëm
përderisa regjistrohen nga dy mikrofona?

6.35 Si ndryshon shpejtësia e zërit në një mjedis të njëtrajtshëm me frekuencë në rritje?

Shpjegoni.

6.36 Bubullima dëgjohet 10 sekonda pasi një rrufe është parë nga një vëzhgues. Sa larg
është vetëtima nga vëzhguesi?

6.37 Valët me ultratinguj përdoren për të përcaktuar thellësinë e detit. Në një vend të
caktuar, valët e dërguara nga anija kërkimore merren 8 sekonda më vonë, duke bërë
jehonë nga dyshemeja e detit. Sa është thellësia e detit në këtë vend? (Shpejtësia e zërit në
ujë është 1493 m/s).

6.38 Zhurma e një treni dëgjohet nëpër binarët 2.0 s para se të dëgjohet përmes ajrit në

20 ° C. Sa larg është treni? (Shpejtësia e zërit në ajër 20 ° C është 343 m/s).

6.39 Zhurma e një stërkale dëgjohet 2.0 sekonda pasi një gur ka rënë në një pus. Sa larg
nën nivelin e tokës është sipërfaqja e ujit në pus? Merrni g = 10 m/s² dhe supozoni se keni
rënie të lirë. (Merrni shpejtësinë e zërit = 340 m/s).

6.40 Një tel i kitarës vibron në 200 Hz. Sa lëkundje bën ai kur tingulli i tij udhëton 410 m
në

ajrin në 20 °C?

6.41 Frekuenca e valëve harmonike të zërit nga altoparlanti është dyfishuar. Si ndryshojnë
shpejtësia dhe gjatësia valore?

6.42 Gjeni gjatësinë valore të valës zanore me 1000 Hz në ajër në ujë. Merrni shpejtësinë e
 Janar 2024 [ ZRI DHE PRHAPJA E TIJ ]

zërit në ujë që të jetë 1500 m/s.