HỆ THỐNG KIẾN THỨC TIẾNG VIỆT 9

I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI

CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI

PC
PC VỀ PC VỀ PC CÁCH PC LỊCH
QUAN
LƯỢNG CHẤT THỨC SỰ
HỆ

Khi GT, cần

nói cho có Khi GT,
Khi giao Khi giao
nội dung; nội đừng nói
tiếp, cần tiếp, cần
dung của lời những Khi giao
chú ý nói nói đúng
nói phải đáp điều mà tiếp, cần
ngắn gọn, vào đề
ứng đúng yêu mình tế nhị và
rành tài giao
cầu của cuộc không tin tôn trọng
mạch; tiếp,
giao tiếp, là đúng người
tránh tránh nói
không thiếu, hay không khác (PC
cách nói lạc đề
không thừa có bằng lịch sự).
mơ hồ (PC
(PC về chứng xác
(PC cách quan
lượng) thực (PC
thức). hệ).
về chất)

II. CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP

CÁCH DẪN CÁCH DẪN

TRỰC TIẾP GIÁN TIẾP
Nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của Thuật lại lời nói hay ý nghĩ của người
người hoặc nhân vật, lời dẫn trực tiếp được hoặc nhân vật, có điều chỉnh cho thích
đặt trong dấu ngoặc kép hợp; lời dẫn gián tiếp không đặt trong
dấu ngoặc kép.

* Trực tiếp Gián tiếp * Gián tiếp Trực tiếp

- Bỏ dấu hai chấm và dấu ngoặc kép. - Khôi phục lại nguyên văn lời dẫn
- Thay đổi đại từ nhân xưng cho phù hợp (thay đổi đại từ (thay đổi đại từ nhân
- Thêm từ rằng hoặc từ là trước lời dẫn. xưng, thêm bớt các từ ngữ cần thiết,
- Lược bỏ các từ chỉ tình thái. …)
- Không nhất thiết phải chính xác từng từ- - Sử dụng dấu hai chấm và dấu ngoặc
nhưng phải dẫn đúng về ý. kép.
III. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG
SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG

Phát triển về nghĩa Phát triển về số

của từ lượng từ

Ẩn dụ Hoán dụ Mượn từ ngữ

Tạo từ ngữ mới của tiếng nước
ngoài

IV. THUẬT NGỮ

THUẬT NGỮ

Khái niệm Đặc điểm

Là những từ biểu thị Trong một lĩnh vực Không có tính

khái niệm khoa học KHCN, một thuật ngữ biểu cảm
công nghệ, thường chỉ biểu thị một khái
được dùng trong các niệm, ngược lại mỗi
văn bản khoa học khái niệm chỉ được
công nghệ biểu thị bằng một
thuật ngữ

V. KHỞI NGỮ

KHỞI NGỮ

Trước khởi ngữ có thể thêm

Là thành phần câu đứng
các quan hệ từ về, đối với…
trước chủ ngữ, nêu lên đề tài
được nói đến trong câu
VI. CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP

Là bộ phận không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu

TP TÌNH TP TP GỌI TP PHỤ

THÁI CẢM ĐÁP CHÚ
THÁN

Thể hiện cách Bộc lộ

nhìn của Tạo lập
tâm lí của Bổ sung
người nói đối hoặc duy
người nói một số
với sự việc trì quan
(vui,buồn, chi tiết
được nói đến hệ giao
mừng, cho nội
trong câu (có tiếp
giận) (ôi, dung
lẽ, chắc, hình (Này,
chao ôi, chính của
như, dường vâng,
quá, câu
như…) thưa…)
thay..)

VII. LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN

VIII. NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
- Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
- Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu
nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
- Điều kiện sử dụng hàm ý:
+ Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
+ Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
 BÀI TẬP KHỞI NGỮ
Bài 1: Tìm khởi ngữ trong những câu sau:
1. Nghe gọi, con bé giật mình, tròn mắt nhìn. Nó ngơ ngác, lạ lùng. Còn anh, anh không ghìm nổi
xúc động.
2. Giàu, tôi cũng giàu rồi.
3. Về các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ, chúng ta có thể tin ở tiếng ta, không sợ nó thiếu giàu và
đẹp…
4. Ông cứ đứng vờ xem tranh ảnh chờ người khác đọc rồi nghe lỏm. Điều này ông khổ tâm hết sức.
5. -Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
6. Làm khí tượng, ở được cao thế mới là lí tưởng chứ.
7. Một mình thì anh bạn trên trạm đỉnh Phan-xi-păng ba nghìn một trăm bốn mươi hai mét kia mới
một mình hơn cháu.
8. Đối với cháu, thật là đột ngột…
9. Còn tấm gương bằng thủy tinh tráng bạc, nó vẫn là người bạn trung thực, chân thành, thẳng thắn,
không hề nói dối cũng không bao giờ biết nịnh hót hay độc ác…
10. Xây cái lăng ấy, cả làng phục dịch, cả làng gánh gạch, đập đá, làm phu hồ cho nó
11. Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: “Cô có cái nhìn sao mà xa xăm!”
12. Đối với việc học tập, cách đó chỉ là lừa mình dối người, đối với việc làm người thì cách đó thể
hiện phẩm chất tầm thường, thấp kém.
13. Nhìn cảnh ấy, bà con xung quanh có người không cầm được nước mắt, còn tôi, tôi bỗng khó thở
như có bàn tay nắm lấy trái tim tôi.
14. Còn người thì ai chả “ thèm” hở bác?
15. Còn anh, anh đứng sững lại đó, nhìn theo con, nỗi đau đớn khiến mặt anh sầm lại trông thật đáng
thương và hai tay buông xuống như bị gãy.
16. . Những câu Kiều, những tiếng hát, tất cả giữ cho những người bị giam cầm vẫn buộc chặt lấy
cuộc đời thường bên ngoài.
17. Mà ông, thì ông không thích nghĩ ngợi như thế một tí nào.
Bài 2: Viết lại những câu sau thành câu có khởi ngữ
1. Tôi biết rồi nhưng không nói ra được.
2. Tôi nghe bài học hôm nay chăm chú lắm.
3. Mỗi cân gạo này giá ba đồng.
4. Tôi luôn có sẵn tiền trong nhà.
5. Nước biến Đông cũng không đo được lòng căm thù giặc của Trần Quốc Tuấn.
6. Anh ấy làm bài cẩn thận lắm.
7. Tôi hiểu rồi nhưng tôi chưa giải được.
8. Nó chơi đàn rất điêu luyện.
9. Tôi cứ ở nhà tôi, tôi làm việc tôi, tôi ăn cơm gạo tôi.
10. Anh ấy rất quan tâm vấn đề này.
11. Ta nên chép và học thuộc những bài thơ hay.
12. Chúng ta phải bảo vệ môi trường.
13. Bạn ấy không chơi game, không sử dụng điện thoại di động.
14. Ông ấy không hút thuốc, không uống rượu.
15. Cô ấy hát bolero là nhất.
16. Mẹ tôi tự tay may cho tôi cái áo ấy.
 BÀI TẬP CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
1. Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt
lấy cổ anh.
2. Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười. Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không khóc
được, nên anh phải cười vậy thôi.
3. Ồ, sao mà độ ấy vui thế.
4. –Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
5. Nhưng còn cái này nữa mà ông sợ, có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều.
6. Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác, nhưng hoàn
thành sáng tác còn là một chặng đường dài.
7. Trong giờ phút cuối cùng, không còn đủ sức trăng trối lại điều gì, hình như chỉ có tình cha con
là không thể chết được, anh đưa tay vào túi, móc cây lược, đưa cho tôi và nhìn tôi một hồi lâu.
8. Ông lão bỗng ngừng lại, ngờ ngợ như lời mình không được đúng lắm. Chả nhẽ cái bọn ở làng
lại đốn thế được.
9. Suốt đời Nhĩ cũng đã từng chơi phá cờ thế trên nhièu hè phố, thật là không dứt ra được.
10. -Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?
11. -Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ?
-Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.
12. Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh- và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
13. Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
14. Cô bé nhà bên(có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi).
15. Tim tôi cũng đập không rõ. Dường như vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động
chung là chiếc kim đồng hồ.
16. Tác giả thay mặt cho đồng bào miền Nam – những người con ở xa bày tỏ niềm tiếc thương vô
hạn.
17. Lan - bạn thân của tôi - học giỏi nhất lớp.
19. Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đó về.
20. Chúng tôi, mọi người- kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.
21. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Hôm nay tôi
đi học.
23. Vũ Thị Thiết, người con gái quê ở Nam Xương, tính đã thuỳ mị nết na, lại thêm tư dung tốt
đẹp.
24. Giáo dục tức là giải phóng(1). Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hòa bình, công bằng và công lí(2).
Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này – các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là
những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại
cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy
25. Ngoài cửa sổ bấy giờ những bông hoa bằng lăng đó thưa thớt - cái giống hoa ngay khi mới nở,
màu sắc đó nhợt nhạt. Hẳn có lẽ vì đã sắp hết mùa, hoa đó vãn trên cành, cho nên mấy bông hoa cuối
cùng còn sót lại trở nên đậm sắc hơn.
26. Chẳng lẽ ông ấy không biết.
27. Anh Sơn -vốn dân Nam Bộ gốc, làm điệu bộ như sắp ca một câu vọng cổ.
28. Thưa ông, ta đi thôi ạ!
29. Cũng may mà bằng mấy nét vẽ, họa sĩ ghi xong lần đầu gương mặt của người thanh niên.
30. Một lát sau, Nhĩ còn nghe tiếng vợ đi lại dọn dẹp và dặn dò con điều gì đó. Liên hãm nước
thuốc ở cái siêu đất ra chiếc bát chiết yêu, Nhĩ đoán thế, nghe tiếng nước rót ra lẫn mùi thuốc bắc bay
vào nhà.
31. Trong những hành trang ấy, có lẽ sự chuẩn bị bản thân con người là quan trọng nhất.
32. Bước vào thế kỉ mới, muốn ”sánh vai với các cường quốc năm châu” thì chúng ta sẽ phải lấp
đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên có ý
nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ của đất nước trong thế kỉ tới - nhận ra
điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất.
33. Trong khi lại nghiêng mặt ra ngoài cửa sổ, anh ngạc nhiên nhận thấy những cánh hoa bằng lăng
càng thẫm màu hơn – một màu tím thẫm như bóng tối.
34. Anh con trai miễn cưỡng mặc quần áo, đội chiếc mũ nan rộng vành đề phòng đến trưa có thể
nắng to – theo lời yêu cầu khẩn khoản của Nhĩ – giắt vào người mấy đồng bạc.
35. Nhấc mình ra được bên ngoài phiến nệm nằm, anh tưởng mình vừa bay được một nửa vòng
trái đất – trong một chuyến đi công tác ở một nước bên Mĩ La-tinh hai năm trước đây.
36. Cả bọn trẻ xúm vào, và rất nương nhẹ, giúp anh đi nốt nửa vòng trái đất – từ mép tấm nệm nằm
ra mép tấm phản, khoảng cách ước chừng năm chục phân.
37. Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho anh nắm, cẩn trọng, rõ ràng, như người ta cho nhau
cái gì chứ không phải là cái bắt tay – những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa
hay nhìn ta như vậy.
38. Thật đấy, chuyến này không độc lập thì chết cả đi chứ sống làm gì cho nó nhục.
39. Có lẽ vì tiếng Việt của chúng ta đẹp bởi vì tâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp, bởi vì đời
sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ trước tới nay là cao quý, là vĩ đại, nghĩa là rất đẹp.
40. Ngẫm ra thì tôi chỉ nói lấy sướng miệng tôi.
41. Trên những chặng đường dài suốt 50, 60 ki-lô-mét, chúng ta chỉ gặp cây dừa: dừa xiêm thấp lè tè,
quả tròn, nước ngọt, dừa nếp lơ lửng giữa trời, quả vàng xanh mơn mởn, dừa lửa lá đỏ vỏ hồng…
42. Có người khẽ nói:
- Bẩm, dễ có khi đê vỡ!
Ngài cau mặt, gắt rằng:
- Mặc kệ!

43. Ơi chiếc xe vận tải

Ta cầm lái đi đây
Nặng biết bao ân ngãi
Quý hơn bao vàng đầy!
44. Có thể nghe, có thể nghĩ lung tung…hình như ta sắp mở chiến dịch lớn.
45. Các anh cao xạ có nhìn thấy chúng tôi không? Chắc có, các anh có những cái ống nhòm có thể thu
cả trái đất vào tầm mắt.