Download as odt, pdf, or txt
Download as odt, pdf, or txt
You are on page 1of 5

Benvinda Vasco Nogueira

Mithaka so waalela
Mutthonyero wa ethale ya mapattuxa

Universidade Rovuma
Nampula
2021
Mithako so waalela

Opacera: Eparakarafu yoopacera

‘Munnuwelo: Eparakarafu ya nenli mphaka ya neethanu.

Climax: Eparakarafu ya neexexe, eperiotu ya neeraru mpaka ya neethanu


Mawalelo: Eparakarafu ya neethanu, eperiotu ya neeraru ni ya neexexe.

2- Antthu-Piinthu ari Mmmutthanhani:

Anamathela anli, atata ayasa, amaathi ayasa.

3- Antthu-piithu akhulupale ni akhaani:

Antthu-piinthu alupale: Anamathela;

Antthu-piinthu akhaani: Atata ayasa ni Amaathi ayasa.

4- Etthu ya munyoonya namaxaya yarri oxateliwa enamama oonaka wiira ole taaxaya.

5- Muthaka ola, onnuxutiha wiira wootha etthu yoonanara. Nihaana nihimyaka ekekhai

6- Masina ari muparakarafuni piili soopacera:

Alopwana, ntthoko, inama, muteko, naahe, mulopwana, nthamwene, ikuru

7- Oflectiri masina ni nummeru, ni ekarawu:

Masina Ekarawu Nuumuru

Diminutivo Aumantativo singular Plural


Alopwana Mulopwana Mulopwana Mulopwana Alopwana
muxikani Mulupale
Ntthoko Etthoko Etthoko Intthoko Itthoko
yaamukhani yuulupale
Inama Inama ekhaani Inama Enama Inama
yuulupale
Muteko Muteko Muteko Inteko Mimiteko
mwamukhani muulupale
Naahe Naahe Naahe mulupale Naahe Anaahe
mamukhani
Inthamwene Inthamwene Inthamwene Inthamwenw Axinthamwene
mwamukhani muulupale
Atthu Intthu Intthu Intthu Atthu
muaxikhani muulupale
Ikuru
8-iveerupu siri mmuthakani:

Yaari, aari, aanirowa, onavara, waari, veettakasa, orupa, ahikhuma, orowaka, oxaya,
khunvara, khaweerya, omuteexa, ahikhuma, oruuha, owavya, amukhalihere, ahimpwanya,
khumwiirela, nrowe, kivalyaka, ophiyakaru, aholya, aronwe,yaahaapeyiwa, aahimala, okhala,
ovahiwa.

9- okathi ni omutthu okoxukarelliwaaya eveerupu:


eveerupu okathi mutthu
Yaari Yoovira (P.P) a neeraru plural
Aari Yoovira (PP) a neeraru singular
Aanirowa Yoovira (PP) a neeraru singular
Onavara Yoovira (PP) a neeraru singular
Waari Yoovira (PP) a neeraru singular
Veettakasa Infinitivo
Orupa Infinitivo
Aahikhuma Yoovira (PP) a neeraru singular
Orowaka Yoovira (PP) a neeraru singular
Oxaya Infinitivo
Khunvara Yoovira (PP) a neeraru singular
Khaweerya Yoovira (PI) a neeraru
Omuteexa Infinitivo
Ahikhuma Yoovira (PP) a neeruru singular
Oruuha YoovirA (PP) a neeraru singualr
Owavya Yoovira (PP) a neeraru singular
Amukhaliherye Yoovira (PP) a neeraru singular
Ahimpwanya Yoovira (PP) a neeraru singular
Khumwirela Yoovira (PP) a neeraru singular
Nrowe Presente Opacera plural
kiivalyaka Presente a neeraru singular
Ophiyakaru Yoovira (PP) aneeraru singular
Aaholya Yoovira (PP) a neeraru singular
Aaronwe Yoovira (PP) a neeraru singular
Yaahaapeyiwa Yoovira (PP) a neeraru plurar
Ahiweeriya Yoovira (PI) a neeraru plural
Aahimaala Yoovira (PP) a neeraru singular
Okhala Infinitivo
Ovahiwa Yoovira (PP) a neeraru singular

1- Okawanya wa muphantte.

Mapacero: Eparakarafo yoopacera;


Mannuelo: okhuma eparakarafo yoopacera ya nenli mpakaha eparakarafu ya muloko mili
ni thanu ni piili;

Mawaalelo: Eparakarafu yookisera.

2- Okathi kronoloxiku no psikoloogiko:

Okathi kronoloxiku: Mweeri wa apirili, Mwaisana.

Okathi psicoloogiku: okathi woohempwa, woosiso woomaaleleya.

3- Mapuro fisiku:

Mapuro fisiku: muhano, opwaro, otakwani, voothakoni, va malukuni, wa malaxini,


omuro, mutankini.

Mapuro social: olooca.

4- Makhalelo ni muupuelo aya antthu-piinthu oothene aniira mpantta ehantisi:

Rui: arri oneneva ni mayihi ooxerya, arri naankhili;

Gwanes: arri oveya;

Rostabale: arri mulopwana oorekama ntoko pinyero, mayihi awe oothehiwa, ni ereru
yaakhuma mmayithini ooxerya ntoko ephome, mpaka muyuununi.

5- Namwalela onnalela ehantisi ela, namwalela namaweha. Okhala wiira ola namwalela
khanirela mpannta wa ehantisi ela, onlavula mwa mutthu wa neeraru. Namwaalela
onlavula mwa mutthu a neeraru, masi apahavela waalela mathokelelo a ntthu -
piitthu, onnitakanxerya olavulaka mwa mutthu oopacerya.

6.1. Muthinto na malavulelo opacerya:

" Muhakhu ole onakhume wa Muluku, wala wa Santana, waari waawaya ooraaru. Ni
yahaana okawana ooraaruwaya, ophimmwaka mmuphimoni." Olavula wo orummwa.
Enkihimiha siso, okhala wiira malavula ala, namwalela t’ohimya ele ehimiye ni nttthu-
piitthu;

Muthinto na malavulo ananli:


" Mwayisana, onnuupuwela? Ahimphwanya pauntte awe oocenle okooliha inoota thaaru
wiira kithumele ekasako esya!" Olavula wa mwanene. Molumo ala, onlavula ontthu-piinthu
mwanene, onlavula ethu enupuwelawe ntthu-piinthu;

Muthinto na malavulo a neeraru:

" Oroohikilaatthi sana va malaxini, otaphula metto sawe eriyari, enama ele yooxerya ene ni
eviinyu ekoore ya âmbar ah! Gwaanes aari mutthu oosuwela orumeya nnakhala khaaliyanle
waaruha azitona.

Masi mwaha xeeni oruuhalyaawe ekarafa piili paahi, naale yaari araru?"Olavula wo
waakanyeya. Malavulo ala onowakaxereya oalavula wa ntthu-piintthu ni olavula wa
namwalela.

You might also like