PODMIOTY PRAWA

DEFINICJA
 Podmiot prawa – ten, kto w oparciu o obowiązujące prawo materialne ma określone
uprawnienia lub obowiązki.

PODMIOTY PRAWA
(podział ogólny)

OSOBY FIZYCZNE (LUDZIE) JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE

 ich podmiotowość ma charakter  ich podmiotowość ma charakter
naturalny. sztuczny i powstaje (jest wykreowana
przez prawodawcę) w wyniku
uregulowań zawartych w aktach
normatywnych.

J. Jabłońska-Bonca, Podstawy prawa…, op. cit., s. 275.

1
 PODMIOTY PRAWA

PODMIOTY PRAWA

OSOBA FIZYCZNA

OSOBA PRAWNA

OBYWATEL CUDZOZIEMIEC

PAŃSTWOWA PRYWATNA
(SKARB PAŃSTWA)

PAŃSTWOWA SAMORZĄDOWA

J. Jabłońska-Bonca, Podstawy prawa…, op. cit., s. 276.

2
 PODMIOTY PRAWA

OSOBA FIZYCZNA

Każdy człowiek od chwili urodzenia do śmierci lub uznania za zmarłego.

Ma zdolność prawną i/lub zdolność do czynności prawnych.

Obywatel danego państwa lub cudzoziemiec, czyli osoba, która przebywa

na terytorium tego państwa i jest z nim związana trwałym węzłem prawnym

J. Jabłońska-Bonca, Podstawy prawa…, op. cit., s. 276 oraz W. Góralczyk, S. Sawicki, Prawo
międzynarodowe publiczne…, op. cit., s. 248.

3
 PODMIOTY PRAWA

OBYWATELSTWO

Szczególny, trwały związek prawny łączący osobę fizyczną z państwem.

Instytucja prawa wewnętrznego danego państwa.

Podstawa praw i obowiązków jednostki wobec państwa.

W. Góralczyk, S. Sawicki, Prawo międzynarodowe publiczne…, op. cit., s. 248; S. Sawicki (red.), Prawo
międzynarodowe publiczne…, op. cit., s.176 oraz R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe
publiczne, op. cit., s. 256-257.

4
 PODMIOTY PRAWA

NABYCIE OBYWATELSTWA

URODZENIE

NADANIE

ADOPCJA

OPCJA

REPATRIACJA

W. Góralczyk, S. Sawicki, Prawo międzynarodowe publiczne…, op. cit., s. 249.

5
 PODMIOTY PRAWA

NABYCIE OBYWATELSTWA POLSKIEGO

Art.4 ustawy o obywatelstwie polskim.

6
 PODMIOTY PRAWA

NABYCIE OBYWATELSTWA PRZEZ UZNANIE

Art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy o obywatelstwie polskim.

7
 PODMIOTY PRAWA

NABYCIE OBYWATELSTWA PRZEZ NADANIE

Art. 30 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim.

8
 PODMIOTY PRAWA

NABYCIE OBYWATELSTWA PRZEZ ZAWARCIE MAŁZEŃSTWA

Art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy o obywatelstwie polskim.

9
 PODMIOTY PRAWA

NABYCIE OBYWATELSTWA POLSKIEGO W DRODZE REPATRIACJI

Art.4 ustawy o repatriacji.

10
 PODMIOTY PRAWA

PODWÓJNE OBYWATELSTWO

Art.3 ustawy o obywatelstwie polskim.

11
PODMIOTY PRAWA

OBYWATELSTWO UNII

Art. 20 ust. 1 TFUE.

12
 PODMIOTY PRAWA

PRAWA OBYWATELA UE

Swobodne przemieszczanie się i przebywanie na terytorium Unii.

Głosowanie i kandydowanie w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w

wyborach lokalnych.

Korzystanie na terytorium państwa trzeciego, w którym państwo członkowskie nie

ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony dyplomatycznej i konsularnej
każdego z pozostałych państw członkowskich.

Kierowanie petycji do Parlamentu Europejskiego, odwoływanie się do

Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich oraz zwracanie się do instytucji i
organów doradczych Unii.

Por. art. 20 ust. 2 TFUE.

13
 PODMIOTY PRAWA

BEZPAŃSTWOWCY (APATRYDZI)

Osoby, które na gruncie obowiązujących regulacji prawnych nie posiadają obywatelstwa

żadnego państwa. Bezpaństwowość powstaje w wyniku negatywnego konfliktu ustaw o
obywatelstwie.

W. Góralczyk, S. Sawicki, Prawo międzynarodowe publiczne…, op. cit., s. 253.

14
 PODMIOTY PRAWA

BEZPAŃSTWOWCY W PRAWIE POLSKIM

Art.34 Konstytucji RP.

15
 PODMIOTY PRAWA

CUDZOZIEMCY

Art. 3 pkt 2 ustawy o cudzoziemcach.

Art. 1 ustawy o cudzoziemcach.

16
 PODMIOTY PRAWA

AZYL
Udzielenie schronienia (prawa wjazdu i osiedlenia się) cudzoziemcowi ściganemu w kraju
ojczystym lub w państwie trzecim za popełnienie przestępstwa politycznego lub też z
innych względów politycznych. Stąd udzielenie azylu przez państwo przyjmujące wiąże się
z odmową wydania cudzoziemca (ekstradycji). (za: W. Góralczyk, S. Sawicki, Prawo
międzynarodowe publiczne…, op. cit., s. 258-259)

EKSTRADYCJA
Wydanie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa na terytorium jakiegoś państwa
innemu państwu w celu przeprowadzenia wobec niego postępowania karnego lub
wykonania kary. (za: W. Czapliński, A, Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne…, op. cit., s.
177)

17
 PODMIOTY PRAWA

EUROPEJSKI NAKAZ ARESZTOWANIA

Decyzja sądowa wydana przez państwo członkowskie, dotycząca aresztowania i
przekazania przez inne państwo członkowskie osoby podejrzanej o popełnienie
przestępstwa lub osoby skazanej, w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub
wykonania kary pozbawienia wolności czy innego środka zabezpieczającego.

S. Sawicki (red.), Prawo międzynarodowe publiczne…, op. cit., s.

193.

18
EKSTRADYCJA OBYWATELA RP

Art. 55 Konstytucji RP (tekst ogłoszony).

19
 EKSTRADYCJA OBYWATELA RP

Art. 55 Konstytucji RP (po zmianach z 2006 roku, Dz. U. z 2006 r. Nr 200, poz. 1471).
20
 PODMIOTY PRAWA

UCHODŹCA
Osoba, która wskutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swej rasy,
religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub poglądów
politycznych, znajduje się poza terytorium kraju, którego jest obywatelem i nie jest w
stanie albo – z powodu tych obaw – nie chce korzystać z ochrony tego kraju, albo, która
nie ma żadnego obywatelstwa i znajdując się na skutek podobnych zdarzeń, poza
terytorium kraju stałego zamieszkania nie jest w stanie lub nie chce z powodu tych obaw
powrócić do tego kraju.

S. Sawicki (red.), Prawo międzynarodowe publiczne…, op. cit., s.

190.

21
 PODMIOTY PRAWA

Art. 56 Konstytucji RP.

Art. 13 ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

22
 PODMIOTY PRAWA

PODMIOTY PRAWA CYWILNEGO

Jednostki prawa cywilnego wyposażone w zdolność prawną

OSOBY FIZYCZNE

OSOBY PRAWNE

NIEPEŁNE OSOBY PRAWNE

M. Piotrowski, Prawo cywilne…, op. cit. , s. 34.

23
 PODMIOTY PRAWA

OSOBA PRAWNA

Jednostka organizacyjna utworzona w sposób przewidziany prawem i wyposażona

przez to prawo w zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych

ATRYBUTY:

posiadają zdolność prawną, która istnieje od momentu powstania aż

do momentu likwidacji

mogą być podmiotem praw i obowiązków

posiadają swój majątek

zawsze działają we własnym imieniu

M. Piotrowski, Prawo cywilne…, op. cit. , s. 37.

24
 PODMIOTY PRAWA

POWSTANIE OSOBY PRAWNEJ

Z MOCY PRAWA

REJESTRACJA

ZGŁOSZENIE DO EWIDENCJI

M. Piotrowski, Prawo cywilne…, op. cit. , s. 37 oraz P. Stec (red.), M. Załucki (red.), Podstawy prawa
cywilnego…, op., cit. s. 65-67.

25
 PODMIOTY PRAWA

POWSTANIE I FUNKCJONOWANIE OSOBY PRAWNEJ

Sporządzenie aktu założycielskiego

Wydanie statutu

Powołanie organów

P. Stec (red.), M. Załucki (red.), Podstawy prawa cywilnego…, op., cit. s. 67-68.

26
 PODMIOTY PRAWA

RODZAJE OSÓB PRAWNYCH

PAŃSTWOWE OSOBY PRAWNE

SKARB PAŃSTWA

INNE OSOBY PRAWNE

SAMORZĄDOWE OSOBY PRAWNE

KORPORACYJNE I FUNDACYJNE OSOBY PRAWNE

P. Stec (red.), M. Załucki (red.), Podstawy prawa cywilnego…, op., cit. s. 190-198.

27
 PODMIOTY PRAWA

INNE PAŃSTWOWE OSOBY PRAWNE

PODMIOTY PRAWA CYWILNEGO

które charakteryzuje strukturalne i majątkowe

powiązanie z państwem

wyposażone we władztwo administracyjne

realizujące swe uprawnienia i obowiązki poprzez

administracyjne zasady podporządkowania oraz
jednocześnie mogące opierać swoje stosunki na
zasadzie równorzędności i autonomii woli stron

P. Stec (red.), M. Załucki (red.), Podstawy prawa cywilnego…, op., cit. s. 70-71.

28
 PODMIOTY PRAWA

SAMORZĄDOWE OSOBY PRAWNE

Stają się z mocy prawa (ustawy) osobami prawnymi

i nie podlegają rejestracji

GMINA

POWIAT

WOJEWÓDZTWO

P. Stec (red.), M. Załucki (red.), Podstawy prawa cywilnego…, op., cit. s. 72-73.

29
 PODMIOTY PRAWA

KORPORACYJNE OSOBY PRAWNE

Działają w oparciu o wkład wniesiony przez poszczególnych

członków oraz decyzje członkowskie

Prywatne spółki kapitałowe

Spółdzielnie

Stowarzyszenia

Związki zawodowe

Organizacje pracodawców

Z. Radwański, Prawo cywilne…, op. cit., s. 190-198 oraz P. Stec (red.), M. Załucki
(red.), Podstawy prawa cywilnego…, op., cit. s. 73-74.

30
 PODMIOTY PRAWA

FUNDACYJNE OSOBY PRAWNE

Funkcjonują w oparciu o majątek wniesiony przez fundatora,

któremu przysługują z tego tytułu stosowne uprawnienia

Fundacje

Przedsiębiorstwa państwowe

Agencje Skarbu Państwa

Uczelnie wyższe

Z. Radwański, Prawo cywilne…, op. cit., s. 190-198 oraz P. Stec (red.), M. Załucki
(red.), Podstawy prawa cywilnego…, op., cit. s. 74.

31
 PODMIOTY PRAWA

NIEPEŁNE OSOBY PRAWNE

Choć nie posiadają osobowości prawnej, to jednak mają

cechy właściwe dla osób prawnych

Spółki osobowe prawa handlowego

Wspólnoty mieszkaniowe

Inne jednostki organizacyjne

M. Piotrowski, Prawo cywilne…, op. cit. , s. 41 oraz P. Stec (red.), M. Załucki (red.),
Podstawy prawa cywilnego…, op., cit. s. 74-75.

32
 PODMIOTY PRAWA

KOŚCIELNE OSOBY PRAWNE

Kościoły i związki wyznaniowe, których status został uregulowany

odrębnymi ustawami

Jednostki organizacyjne tworzone przez kościoły i związki

wyznaniowe, które nabywają osobowość prawną z chwilą
wpisania do rejestru prowadzonego przez właściwego ministra

M. Piotrowski, Prawo cywilne…, op. cit. , s. 51 oraz P . Stec (red.), M. Załucki

(red.), Podstawy prawa cywilnego…, op., cit. s. 74.

33
 PODMIOTY PRAWA

PARAFIA JAKO KOŚCIELNA OSOBA PRAWNA

Kan. 515 Kodeksu prawa kanonicznego.

34
 PODMIOTY PRAWA

ZDOLNOŚĆ PRAWNA

Atrybut każdej osoby fizycznej, który przejawia się w tym, że może być ona
podmiotem praw i obowiązków ze sfery prawa (cywilnego)

Posiada ją każdy człowiek od chwili urodzenia w jednakowym stopniu, bez względu

na wiek, stan zdrowia lub stan umysłu

Realizowanie praw podmiotowych jednostki oraz obowiązków związanych z

prawami podmiotowymi innych osób nie jest możliwe jedynie w oparciu o fakt
posiadania zdolności prawnej

Stwierdzenie o przysługiwaniu osobie fizycznej zdolności prawnej nie przesądza o

tym, czy w rzeczywistości ma ona jakieś prawa i obowiązki oraz o tym, czy w wyniku
własnych działań mogła je nabyć lub utracić

Z. Radwański, Prawo cywilne…, op. cit. , s. 143-144 oraz M. Piotrowski, Prawo cywilne…, op. cit. , s. 35.

35
 PODMIOTY PRAWA

ZDOLNOŚĆ PRAWNA OSOBY FIZYCZNEJ

Art. 8 § 1 k.c.

36
 PODMIOTY PRAWA

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Możliwość wywołania swoim zachowaniem skutków prawnych, czyli

możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków

Kwalifikuje ona osobę fizyczną do dokonywania czynności prawnych i jest

uzależniona od wieku osoby fizycznej oraz swobody osoby fizycznej w
podejmowaniu decyzji

Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej następuje dopiero wraz z

upływem czasu i pod warunkiem, że wzrostowi biologicznemu tej osoby
towarzyszy wzrost świadomości.

M. Piotrowski, Prawo cywilne…, op. cit. , s. 35 oraz P. Stec (red.), M. Załucki (red.),Podstawy prawa
cywilnego…, op., cit. s. 63.

37
 PODMIOTY PRAWA

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

STANY

Brak zdolności do czynności prawnych

Ograniczona zdolność do czynności prawnych

Pełna zdolność do czynności prawnych

Art. 10, art. 12 i art. 15 k.c.

38
 PODMIOTY PRAWA

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOSCI PRAWNYCH OSOBY FIZYCZNEJ

Art. 11-12 i art. 15 k.c.

39
 PODMIOTY PRAWA

UBEZWŁASNOWOLNIENIE

KONKLUZJE

Osoba fizyczna ubezwłasnowolniona całkowicie ma status prawny

taki, jak osoba fizyczna w wieku do 13 lat.
Osoba fizyczna ubezwłasnowolniona częściowo ma status prawny
taki, jak osoba fizyczna w wieku pomiędzy 13 a 18 rokiem życia.

Ubezwłasnowolnienie raz ustanowione przez sąd może zostać

przez niego cofnięte lub zmienione w zależności od stanu
psychofizycznego osoby ubezwłasnowolnionej.

M. Piotrowski, Prawo cywilne…, op. cit. , s. 35.

40
 PODMIOTY PRAWA

PODMIOTY ADMNINISTRACJI PUBLICZNEJ

PAŃSTWO

OSOBY PRAWNE PRAWA PUBLICZNEGO

UPOWAŻNIONE PODMIOTY PRAWA PRYWATNEGO

PODMIOTY ADMINISTRACJI ZORGANIZOWANE

WEDŁUG PRAWA PRYWATNEGO

E. Ochendowski, Prawo administracyjne…, op. cit., s.231-232.

41
 PODMIOTY ADMINISTRACJI

PAŃSTWO

TERYTORIUM PAŃSTWOWE

LUDNOŚĆ

WŁADZA PAŃSTWOWA

ZDOLNOŚĆ DO UTRZYMYWANIA STOSUNKÓW Z

INNYMI PAŃSTWAMI

E. Ochendowski, Prawo administracyjne…, op. cit., s.231,

R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, op. cit., s. 120 oraz S. Sawicki, Prawo
międzynarodowe publiczne…, op. cit., s. 97.

42
 PODMIOTY ADMINISTRACJI

OSOBY PRAWNE PRAWA PUBLICZNEGO

Podmioty administracji usamodzielnione pod względem organizacyjnym i

prawnym, których samodzielność prawna daje możliwość wykonywania
administracji na własną odpowiedzialność

Są związane z państwem – swoje istnienie i zadania wywodzą od

państwa, działają na podstawie ustaw państwowych oraz poddane są
nadzorowi państwowemu

Stąd nazywane są pochodnymi podmiotami administracji

zdecentralizowanej

E. Ochendowski, Prawo administracyjne…, op. cit., s. 231.

43
 PODMIOTY ADMINISTRACJI

UPOWAŻNIONE PODMIOTY PRAWA PRYWATNEGO

Osoby fizyczne lub osoby prawne, którym określone przez przepisy

prawne zadania z zakresu administracji publicznej zostają przekazane do
samodzielnego, władczego wykonywania

Z uwagi na fakt, że są to osoby prawnie niezależne, działające na własną

odpowiedzialność – stąd można je zaliczyć do podmiotów administracji

E. Ochendowski, Prawo administracyjne…, op. cit., s. 232.

44
 PODMIOTY ADMINISTRACJI

PODMIOTY ADMINISTRACJI ZORGANIZOWANE WEDŁUG

PRAWA PRYWATNEGO

Osoby prawne prawa prywatnego, którym administracja publiczna

(posługując się cywilnoprawnymi formami działania) powierza
wykonywanie zadań administracyjnych

Są prawnie samodzielne, działają zwłaszcza w sferze realizacji zadań

komunalnych i występują jako podmioty administracji zorganizowane w
oparciu o prawo prywatne.

E. Ochendowski, Prawo administracyjne…, op. cit., s. 232.

45
 PODMIOTY ADMINISTRACJI

Art. 2 i art. 9 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej,.

46