EPOS HOMERYCKI – cechy gatunkowe

1. paralelizm płaszczyzn fabularnych - wydarzenia opisane wydarzenia rozgrywają się

jednocześnie w świecie bogów i ludzi
2. wielowątkowość akcji
3. trzecioosobowy narrator - wszechobecny, wszechwiedzący, obiektywny, zachowujący
dystans, ujawnia się tylko w inwokacji
4. bohaterowie heroiczni, w których losy często ingerują bogowie
5. styl opowiadania jest podniosły, uroczysty, patetyczny, dostosowany do heroicznych czynów
bohaterów
6. retardacja - celowe zawieszenie, opóźnienie akcji poprzez wprowadzenie opisów zdarzeń lub
charakterystyki bohaterów (służy budowaniu napięcia)
7. obecność scen batalistycznych
8. utwór napisany jest heksametrem
9. mitologiczna motywacja wydarzeń
10. inwokacja
11. występowanie stałych epitetów – np. szybkonogi Achilles
12. mimesis – naśladowanie rzeczywistości w dziele

ANTYCZNY KANON PIĘKNA

1. Harmonia, harmonijna jedność – piękno i dobro

2. Zasada mimesis (naśladowania rzeczywistości)
3. Umiar
4. Utrzymanie właściwych proporcji (złota proporcja)
5. Ład
6. Symetria
7. Prostota

FILOZOFIA

Arystoteles – rzeczywistość, która nas otacza istnieje realnie i można ją poznać dzięki doświadczeniu i
rozumowi, stworzył estetykę złotego środka – poszukiwania umiaru we wszystkim co się czyni.
Uważał, że szczęście polegał na życiu rozumnym i dążeniu do doskonałości, zachowanie złotego
środka aurea mediocritas

Platon – uczeń Sokratesa. Uważał, że człowiek składa się z ciała i duszy, stworzył wizję państwa
idealnego, w którym rządziliby filozofowie, wg Platona kondycja człowieka przypomina stan ludzi
przebywających w jaskini – widzą tylko cienie, nie rzeczy realne. Uważał, że struktura przyrody jest
geometryczna, a przedmioty w kosmosie składają się z płaszczyzn i figur

Sokrates- istnieje absolutne dobro, do którego poznania należy dążyć, poznaj samego siebie, wiem,
że nic nie wiem ( nie można objąć wszystkiego rozumem), zdobywanie wiedzy drogą do szczęścia

Epikur (epikureizm) – dążenie do odczuwania przyjemności, czyli braku cierpienia, cenną wartością
jest przyjaźń, wiara z fortunę, zmienność losu (fortuna kołem się toczy), Carpe diem (Horacy)
Zenon z Kiton, Seneka, Marek Aureliusz – stoicyzm

 szczęście można osiągnąć żyjąc w zgodzie z rozumem,

 szczęście zapewnia CNOTA (etyczne postępowanie),
 nie należy gromadzić zbytniego majątku,
 nie dążyć do rzeczy na które nie pozwalają predyspozycje,
 wiara w FATUM (przeznaczenie), trzeba być odpornym na los,
 zachować stoicki spokój,
 dążyć do APATII – beznamiętność – odrzucić skrajne emocje – rozpacz, euforię, nienawiść,
pożądanie

Archetyp – wzorzec postępowania, odgrywanej roli (np. matki), zawodu (np. poety), typu
osobowości, miejsca (np. ojczyzny)

 Antygona – kobieta broniąca swoich racji.

 Demeter – czułość matki.
 Ikar – marzyciel i człowiek bezmyślny, archetyp człowieka, który pragnie pokonać granice
jakie stawia nam natura, zapłacił najwyższą cenę za chwilę szczęścia. Jego lot do słońca
symbolizuje uniesienie, upojenie swobodą, a także jest klęską nauczyciela i ojca Dedala.
Pomimo upomnień ojca Ikar wzbił się zbyt wysoko i promienie słoneczne roztopiły wosk,
którym były zlepione skrzydła.
 Dedal – archetyp człowieka rozważnego, doświadczonego, realista. Uosabia tęsknotę za
ojczyzną, pragnie niezależności i wolności.
 Orfeusz – poświęcenie w imię miłości.
 Prometeusz – altruista i buntownik.
 Syzyf – człowiek, który pracuje bez efektów.
 Niobe – skrzywdzona, cierpiąca matka. Królowa Teb dumna ze swoich 14 dzieci, uważała się
za lepszą od Latony – matki 2 dzieci: Apolla i Artemidy. Dzieci Latony uśmierciły jej
potomstwo, a zrozpaczoną Niobe bogowie zamienili się w kamień.
 Kasandra – zwiastunka katastrofy, nieszczęścia.
 Narcyz – miłość własna. Narcyz zakochał się w swoim własnym odbiciu.
 Zeus – władca i król.
 Piękna Helena – żona Menelaosa, króla Sparty. Jej porwanie było przyczyną wybuchu wojny
trojańskiej.
 Edyp – symbol okrutnego losu. Edyp był synem Lajosa i Jokasty, zgodnie z przepowiednią
zabił ojca i poślubił matkę.
 Herakles – symbolizuje odwieczny sen o potędze, siłę i męstwo. Na swoim przykładzie
udowodnił, że dzięki męstwu i wytrwałości można wykonać prace pozornie niemożliwe,
wykonał 12 takich prac.

Topos ( z gr. Miejsce) – powtarzający się, odwieczny motyw, obraz literacki czy językowy

 Arkadia - wyspy szczęśliwe.

 Itaka - topos ojczyzny, domu.

 Puszka Pandory - obraz nieszczęść.

 Demeter (ziemia, ziarno) - topos życia zamierającego i odradzającego się.

 Koń Trojański - topos podstępu.

 Eros (serce przebite strzałą) - topos miłości.

 Morze - symbol podświadomości.

 Chaos - nieporządek, zamieszanie, olbrzymi nieład.

 Olimp - miejsce dla wybranych, elita.

 Parnas - w mitologii siedziba muz, oznacza siedzibę artystów.

 Labirynt - w mitologii budowla Dedala, siedziba Minotaura; współcześnie: miejsce, z którego

nie da się wyjść.

 Hades - zaświaty (kraina zmarłych).

 Tartar - piekło, miejsce potępieńców.

 Homo viator – człowiek wędrowiec – przedstawia życie ludzkie jako nieustającą wędrówkę:

Celową – człowiek dąży do miejsca, które uznaje za ideał domu/ojczyzny, lub pozornie
bezcelową. Wędrówka ma zawsze głęboki sens – człowiek zyskuje mądrość i doświadczenie

MIT – opowieść o charakterze sakralnym, odwołująca się do przeszłości, wyjaśnia prawa

natury i wyraża ważne normy moralne i egzystencjalne

LIRYKA

gatunki Typy
Pieśni Utwór metapoetycki – utwór o samej
Erotyki poezji, twórcy, sztuce tworzenia
Treny Liryka narracyjna – typ liryki pośredniej,
DYTRYRAMB przedstawia, bez komentarza, niewielką
Ody fabułę Apollo i Marsjasz , emocje wyrażone
Sielanki za pomocą fabuły
Liryzm – mowa uczuć, ekspresja emocji
osoby mówiącej
Liryka refleksyjna – tematem przeżycia
wynikające z przemyśleń o losie człowieka,