ដូចម្ដេចដែលហៅថា ភ្លេងប្រពៃណី ខ្មែរ ?

. ភ្លេង ឬ តន្រ្តី
ភ្លេង ឬ តន្រ្តីគឺជាសិល្បៈប្រភេទសំនៀង ជាលទ្ធផលដែលចេញមកពីបញ្ញា ពលកម្ម និង

ហត្ថពលកម្មរបស់ មនុស្សដោយមានការរៀបចំយ៉ាងត្រឹមត្រូវ សម្រាប់យកមកបកស្រាយនូវ

មនោសញ្ចោ តនារបស់មនុស្ស និង ត្រាប់បើសំឡេងធម្មជាតិតាមរយៈបទភ្លេង និង ចង្វា ក់ភ្លេង។

. ប្រពៃណី ខ្មែរ
ប្រពៃណី ខ្មែរគឺ ជាទំនៀមទំលាប់ ឬ ការប្រតិបត្តិយ៉ាងខ្ជា ប់ខ្ជួនហើ យដែលបានចាស់

បុរាណគោរពតាម រហូតដល់កូនចៅជំនាន់ក្រោយប្រតិបត្តិតាមបន្ត ។ ប្រពៃណី បានឆ្លុះបញ្ចាំង

ពីភាពស្លូតប៉ូត អង់អាចក្លា ហាន មានសន្តា នចិត្ត ទូលាយរាក់ទាក់ ទទួលភ្ញៀវ ចិត្តស្មោះត្រង់

ឧស្សាហ៍ព្យាយាម កម្លាំងខ្លាំងក្លា របស់ប្រជាជនខ្មែរ ។

. ភ្លេងប្រពៃណី ខ្មែរ
ភ្លេងប្រពៃណី ខ្មែរ មានតួនាទីក្តា ប់នូវការលូតលាស់នៃសកម្មភាពប្រតិបត្តិរបស់សង្គម។

វាផ្សារភ្ជា ប់យ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយដំណើ រពលកម្ម ជាមួយការលូតលាស់ នៃសកម្មភាពប្រតិបត្តិ

សង្គម ។ តន្រ្តីវាបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីផលប្រយោជន៍របស់មនុស្ស ព្រមទាំងជីវភាពសង្គម និង

បញ្ចូ លសតិអារម្មណ៍ ជឿនលឿនឈានឡើងមាន ប្រសិទ្ធភាពធំធេងណាស់ អំពីពុទ្ធិហើ យអាច

បងឥទ្ធិពលធំធេងអំពីផ្នែកសតិអារម្មណ៍ សីលធម៌ សតិអារម្មណ៍ និង មនោសញ្ចេ តនារបស់

មនុស្ស ។ តថភាពនៃសង្គមដែលមាននៅក្នុងតន្រ្តីគឺ ជាការបន្ត និង ពង្រីកបណ្តា ប្រពៃណី ដ៏ល្អ

នៃប្រទេសជាតិ ។ តថភាពនិយមមុខៗកន្លងទៅនេះ វាទាមទារការ ពិពណ៌ នានូវតថភាព ក្នុង

ការលូតលាស់របស់តន្រ្តីដោយជាក់ស្តែង តាមទស្សនៈប្រវត្តិសាស្រ្ត ។ គោលការណ៍ សង្គមដែល

មានទំនាក់ទំនង យ៉ាងជិតស្និទ្ធទៅនឹងតន្រ្តី ។ តន្រ្តីត្រូវចាក់ប្ញសយ៉ាងជ្រៅចូលទៅក្នុងបេះដូង

មហាជនដ៏ច្រើនកុះករទាំងក្នុងនឹងក្រៅប្រទេស វាត្រូវបានមហាជនស្វែងយល់ និង ស្រឡាញ់

ចូលចិត្ត ។ គ្រប់កេរ្តិ៍មរតកតន្រី្តទាំងអស់ដែលជាស្នា ដៃដ៏ពិសិដ្ឋរបស់ដូនតាសុទ្ធតែមាន តួនាទី

រួមចំណែកលើកំពស់ក្នុងការគ្រប់គ្រងលើផ្លូវចិត្ត ព្រមទាំងជួយជំរុញឲ្យមនុស្សចេះរៀបចំនូវ
ឥរិយាបថល្អ និង លើកស្ទួយជាតិមាតុភូមិ ។ ស្នា ដៃតន្រ្តីទាំងអស់សុទ្ធតែជាស្នា ដៃតំណាងឲ្យ

ព្រលឹងតំណាងឲ្យមណ្ឌ លនៃមនោសញ្ចេ តនា និង អារម្មណ៌ ជាមាតុភូមិបកស្រាយការពិតនៃ

ជីវិតសង្គម ជាទឹកឃ្មុំចិញ្ចឹ មកោសិការស់របស់សង្គមដែលមិនគ្រាន់តែ ធ្វើឲ្យបេះដូងរំភើប

មិនតែប៉ុណ្ណោះទេ វាបានលាក់បង្កប់នូវគ្រាប់ពូជនែការស្ថា បនាដែលចេញពីបេះដូងហើ យត្រូវ

ចូលទៅបេះដូងវិញ ។ ជានិច្ចកាលតន្រ្តីត្រូវឈរនៅក្នុងជីវិតអ្នកពេលនោះជីវិតនឹងត្រូវកែប្រែពី

ជីវិតល្អក់កករទៅរីករាយ បើគ្មា នតន្រ្តីមិនមានជីវិតពិតប្រាកដទេ ។ មហាគ្រឹះដ៌សម្បូរស្តុកស្តម្ភ

នៃតន្រ្តីគឺជា គោលការណ៍ អប់រំដល់មហាជនឲ្យយល់ច្បាស់ពីជីវិតពិត លើការអភិវឌ្ឈសង្គម ។

បណ្តុះចិត្តគំនិតស្នេហាជាតិមាតុភូមិ និង បង្កើនការឈឺ ចាប់ចំពោះសត្រូវដែលបានឈ្លោ នពាន

កាប់សំលាប់ បំផ្លិចបំផ្លា ញសម្បតិ្តជាតិនេះគឺជា បញ្ហា ដែលត្រូវឆ្លុះបញ្ចាំឲ្យបានច្បាស់លាស់សម

ស្របទៅនឹងបទភ្លេងដែលប្រគំចេញ និង គោលបំណងចង់អបរំ ។ បទភ្លេងខ្លាំង ឬ ខ្សោយ ឬ

ទន់ជ្រាយ វាបញ្ចា ក់ឲ្យឃើញនូវគំនិតអប់រំខ្លាំង ឬ ខ្សោយ ឬ ទន់ជ្រាយរបស់សង្គមជាតិ។

. ពិ ធីធ្វើសក្កា រៈបូជារបស់ក្រុមភ្លេង

តាមទំនៀមទម្លា ប់ ប្រពៃណី ពីដូនតារបស់យើងតាំងពីយូរមកហើ យលោកតែងតែធ្វើពិធី

សកា្ក រៈបួងសួងជានិច្ចកាល មុនពេលប្រគំភ្លេងម្តងៗ ។ ពិធីសក្កា រៈបួងសួងមាន ៖

ជាដំបូងរៀបព្រះពិសការ អុជទៀនធូបរួចប្រគំភ្លេងមួយបទ ដែលជាបទរំលឹកគុណប្រចាំ

តាមតម្រង់ភ្លេងនីមួយៗ ។ ការធ្វើពិធីសក្កា រៈបួងសួងនេះ គឺដើម្បី ៖

១- ធ្វើសក្កា រៈបួងសួងចំពោះបុព្វបុរស បុព្វស្រ្តីយើងដែលបានប្រើអស់កម្លាំងកាយចិត្ត

កម្លាំងប្រាជ្ញា ស្មា រតី ទេពកោសល្យរបស់ខ្លួនក្នុងការបង្កើតឧបករណ៍ ភ្លេងគ្រប់ប្រភេទ និង និពន្ធ

បទភ្លេងនានាយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធា ប់ទុកសម្រាប់សេចក្តីត្រូវការរបស់កូនចៅជំនាន់ក្រោយ ។

២- ធ្វើសក្កា រៈបួងសួងនឹកដល់គុណ គ្រូបាធ្យាយដែលបានបង្ហា ត់ បង្រៀនគេគ្រប់ៗគ្នា ឲ្យ

មានចំណេះខាងភ្លេងនេះ។

៣- ធ្វើសក្កា រៈបួងសួងបន់ស្រន់ចំពោះ អំណាចទាំងឡាយដែលជាវត្ថុស័ក្កិសិទ្ធិទោះមាន

រូបក្តី ឥតរូបក្តី សូមយាងអញ្ចើ ញមកជួយទ្រទ្រង់ការប្រគំភ្លេងរបស់គេឲ្យប្រព្រឹត្តទៅប្រកបដោយ

ជោជ័យ។

៤- ការធ្វើសក្កា រៈបួងសួងបន់ស្រន់ម្តងៗ មុនពេលប្រគំភ្លេងនោះ ក្រៅពីសារៈសំខាន់ទាំង

បីខាងលើគឺជា ពិធីម្យ៉ាងសំខាន់បំផុតក្នុងការស្មឹងស្មា តប្រមូលអារម្មណ៍ ឲ្យបានមូលក្នុងពេល

ប្រគំដើម្បីចៀសវាងអារម្មណ៍ ជាប់ជំពាក់នឹងបញ្ហា ស្មុគស្មា ញខាងក្រៅ ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យមាន

ការភ្លេចភ្លាំងដល់ការប្រគំ ។

៥- ការធ្វើសក្កា រៈបូជាដែលមានអុជទៀនអូប ដោយអ្នកភ្លេងយល់ថាពន្លឺទៀនដែលអុជ

នៅទីនោះគឺជា បន្លឺប្រាជ្ញា ហើ យសូមឲ្យប្រាជ្ញា របស់គេភ្លឺចិញ្ចា ចដូចភ្លឺងទៀនកំចាត់បាននូវភាព

ងងឹតដូចជាកំចាត់បាននូវភាព ភ្លេចភ្លាំងភាន់ច្រឡំ ក្នុងការប្រគំបទភ្លេងដែរ ។ រីឯផ្សែងធូបគឺជា

ខ្សែឈាមដែលរត់តាមសរសៃឈាមក្នុងសរីរាង្គកាយទាំងមូលដោយសុវត្ថិភាព ធ្វើឲ្យរាងកាយ

ទាំងមូលមាន សុខភាពបរិបូរណ៌ មានកម្លាំងខ្លាំងក្លា ក្នុងការប្រគំភ្លេង ។

ភ្លេងអារក្ស

ភ្លេងអារក្សមានចរន្តចេញមកពីប្រជាជន មានទំនាក់ទំនង់ផ្សាភ្ជា ប់ ទៅនឹងជំនឿតាម

ចំណង់ចំណូ លចិត្តរបស់ប្រជាជនដើម ដែលរស់នៅជាយូរលង់មកហើ យ លើដែនដីជ្រោយ

សុវណ្ណភូមិនាសម័យបុរេប្រវត្តិខ្មែរ ។

ដើម្បីបានជាបន្លឺក្នុងការធ្វើសេចក្តីសន្និដ្ឋា ន លើអាយុរបស់វង់តន្រ្តី អារក្សដែលជា

កេរ្តិ៍មរតកដ៏ពិសិដ្ឋរបស់ដូនតាយើងតាំងពីអតីតកាលដ៏យូរលង់មកហើ យនោះ យើងគួរពិចារ

ណាទៅលើអាយុកាលនៃអំបូរខ្មែរ-មន ដែលមានតាំងពីរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើ យនៅលើដែនដីនៃ

តំបន់នេះ ។ ថ្វីបើពុំទាន់មានឯកសារណាបញ្ជា ក់ច្បាស់លាស់អំពីកាលបរិច្ឆេទ នៃកំណើ ត

របស់វង់ភ្លេងអារក្ស ឬ នៅតាមសិលាចារឹកនានាដែលពុំបានរៀបរាប់អំពីវិសយ័ភ្លេងអារក្សផង

ដែរនោះយើងអាចធ្វើការវិភាគលើភស្តុតាងខ្លះៗ ដែលមាននៅតាមស្ថា នីយ៍បុរេប្រវត្តិនានា

ដែលមានចំណាស់ មានអាយុច្រើនពាន់ឆ្នាំមកហើ យបានខ្លះដែរ ។

តាមការស្រាវជ្រាវនៃប្រវត្តិវិទូបានឲ្យយើងដឹងថា ជនជាតិខ្មែរ-មនរស់នៅលើទឹកដីនេះពី

៦០០០ ឆ្នាំដល់ ៣៥០០ ឆ្នាំ មុនគ.ស. ជាជនជាតិស្ថិតក្នុងអំបូរខ្មែរ-មន ។

បើតាមការរកឃើញឧបករណ៍ ប្រើប្រាស់ សម្រាប់ជីវភាពរស់នៅក្នុងសម័យបុរេប្រវត្តិនៅ

តាមស្ថា នីយ៍បុរេប្រវត្តិនានាធ្វើឲ្យយើងបាន ស្គា ល់កាន់តែច្បាស់លាស់ អំពីបុរេប្រវត្តិសាស្រ្តនៃ

ប្រទេសកកម្ពុជាយើង ។ នៅស្ថា នីយ៍សំរោងសែន អន្លង់ផ្តៅ ( ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ) ម្លូរព្រៃ ( ខេត្តព្រះ

វិហារ ) គេរកឃើញឧបករណ៍ ជាច្រើនដែលធ្វើអំពីថ្មរំលីងដូចជា ផ្លែសន្ទូច កងដៃ ត្រល់ ត្បាល់

អង្រែ ថ្មសំលៀង ពុម្ពចាក់កណ្តៀវ កណ្តៀវ កាំបិត ទ្រនាប់ ត្មោ ងដំសំបកឈើ យកសរសៃ

ញញួ រ ពន្លា ក បូថៅ ដែលមានពន្លួញ ។ មានឧបករណ៍ ខ្លះទៀតធ្វើពីឆ្អឹងសត្វមានដូចជា គ្រឿង

អលង្កា រ កណ្តៀវ ផ្លែសន្ទូច កាំបិត ព្រួញ ។ គ្រឿងអលង្កា រខ្លះ ធ្វើពីសំបកខ្យងដូចជា អង្កាំ ទុំហូ។

ខ្លះធ្វើពីដីឥដ្ឋមានដូចជា ចានមានជើង ចានក្រលូម ចានទាប ឆ្នាំង ក្ងម អង្កាំ ទុំហូ ។ ខ្លះទៀតធ្វើ

ពីលង្ហិនមានដូចជា ផ្លែសន្ទូច ជួង ពូថៅ កណ្តៀវ ចុងព្រួញ និង មានបន្លា កធ្វើពីដែក មានស្គរ

មហោរធឹកដែលធ្វើអំពីសំរឹទ្ធ ប្រើសម្រាប់សុំទឹកភ្លៀង រូបចម្លា ក់មនុស្សផ្លុំព្លយ ខ្លះហៅថា គែន

មនុស្សវាយគង និង ផ្លែរនាតថ្ម ។ ក្រៅពីឧបករណ៍ ប្រើប្រាស់ មានសំណង់ផ្ទះបាយ ធ្យូង

លលាដ៏ក្បាល ឆ្អឹងម្រាមដៃ ឆ្អឹងភ្លៅ ១០០ ឬ ២០០ ឆ្នាំ មុនគ.ស. ដោយសំអាងលើដីល្បាប់

កម្រាស់ ៥ ម៉ែត្រដែលបានគ្របដណ្ត ប់លើស្ថា នីយ៍នេះ ។

អាយុជំរុំរបស់មនុស្សរស់នៅដោយមានការរៀបចំម៉ត់ចត់ នៅស្ថា នីយ៍ព្រែកឆ្លូង ( ខេត្ត

ក្រចេះ ) មានប្រហែល ១៥០០ ដល់ ៥០០ ឆ្នាំមុនគ.ស. ។ ក្នុងស្ថា នីយ៍នេះគេបានរកឃើញរបស់

ធ្វើពីថ្ម គ្រឿងចានឆ្នាំង និង ប្រដាប់ប្រដារមួយចំនួនធំទៀត ។

នៅស្ថា នីយ៍ភ្នំក្បាលរមាស ( ខេត្តកំពត ) គេបានរកឃើញចានឆ្នាំងមានអាយុ ៣៤២០

ឆ្នាំមុនគ.ស ។ នៅស្ថា នីយ៍ល្អា ងស្ពា ន ( ខេត្តបាត់ដំបង ) ត្រង់កណ្តា លល្អា ងគេបានកាយរក

ឃើញមានស្រទាប់ដី ពណ៍ ក្រហមខាងលើអាយុ ៧៥០ ឆ្នាំមុនគ.ស. ។ ស្រទាប់ដីពណ៌ ក្រហម

ស្រួយមានអាយុ ២០៥០ ឆ្នាំមុនគ.ស និង ស្រទាប់ដីពណ៌ ខ្មៅ មានអាយុ ៤៣៩០ ឆ្នាំមុនគ.ស. ។

នៅស្ថា នីយ៍នេះ គេបានរកឃើញពានធ្វើអំពីដីដុតដែលមួយមានអាយុដល់ទៅ ៤២៩០ ឆ្នាំមុន

គ.ស. ។

នៅយុគថ្មរំលីងមនុស្សដើមចូលចិត្តរស់នៅតាមរូងភ្នំ ឬ លើខ្ពង់រាប លុះក្រោយមកទើប

ចេញមករស់នៅត្រង់វាលទំនាបខាងជើងបឹងទន្លេសាប ។ មនុស្សក្នុងសម័យនោះ ចេះធ្វើស្រែ

ចេះចិញ្ចឹ មសត្វ គោជ្រូក ។ គេចូលចិត្តបបាញ់សត្វ ស្ទូចត្រី ចេះត្បាញ ចេះធ្វើពិធីរំលាយសព ។

តាមការស្រាវជ្រាវរបស់អ្នកប្រាជ្ញ លើជីវភាពរស់នៅរបស់មនុស្សសម័យបុព្វប្រវត្តិសាស្រ្ត

បានចាត់ទុកថាមានលក្ខណៈជាអរិយធម៌អូស្រ្តូអាស៊ី ។ អរិយធម៌អូស្រ្តូអាស៊ីខាងត្បូង ឬ អរិយ

ធម៌ខ្យល់រដូវគឺជា អរិយធម៌ដែលមានលក្ខណៈដូចគ្នា ភាគច្រើនហើ យអរិយធម៌នេះ បានលាត

សន្ធឹងលើអាស៊ីខាងត្បូងចាប់ពី ប្រទេសឥណ្ឌា រហូតដល់ប្រទេស នូវែលគីណេ។

ប្រវត្តសាស្រ្តយើងបានឲ្យដឹងថា ប្រជាជនខ្មែរបានបង្កើតរដ្ឋ ឬ នគរចាប់ពីស.វទី ១ នៃគ្រឹះ

សករាជមានឈ្មោះថា នគរភ្មំ ឬ នគរហ្វូ ណន ( គ.ស ៦៨-៥៥ ) ។ ខ្មែរធ្វើការទាក់ទងជាមួយ

ប្រទេសចិននៅឆ្នាំ ៨៤ បានបញ្ជូ នសត្វ រមាស មាន់ ទាពណ៌ ស ទៅថ្វា យស្តេចស្រុកចិន ។ ក្នុង

គ.ស ២៤០ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ព្រះបាទ ហ្វា ន់ ស៊ីយុន ( ព្រះបាទ អស្យាជ័យ ) ព្រះអង្គបានទទួល

អ្នកតំណាង ពីរនាក់របស់ស្តេចស្រុកចិនព្រះនាម ស៊ុន ជាន់ ។ គណៈប្រតិភូខ្មែរក៏ត្រូវព្រះអង្គ

បញ្ចូ នទៅប្រទេស ចិនជាញឹកញាប់ដែលពី គ.ស ២៦៨-២៨៧ ។ នៅក្នុងរវាងឆ្នាំ២៥៣

ព្រះបាទ ហ្វា ន់ ស៊ីយុន បានបញ្ជូ នប្រតិភូសិល្បៈមួយក្រុមមានអ្នកភ្លេង និង អ្នករបាំទៅរាំច្រៀង

នៅប្រទេសចិន។

ការលើយកមកបង្ហា ញទាំងអស់ខាងលើនេះគឺជា ការបញ្ជា ក់ឲ្យឃើញច្បស់ថាថ្វីបើមាន

ឧបករណ៍ ភ្លេងអារក្ស ក្នុងចំណោមឧបករណ៍ ប្រើប្រាស់ដែលគេបាន រកឃើញនៅតាមស្ថា នីយ៍

បុរេប្រវត្តិនានាយ៉ាងណា ក៏ដោយក៏អាចសន្និដ្ឋា នបានថា ឧបករណ៍ ភ្លេងអារក្សពិតជាមាន

កំណើ តដំណាលគ្នា នឹង ឧបករណ៍ ប្រើប្រាស់ទាំងឡាយនោះដែរ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែឧបករណ៍ ភ្លេង

ទាំងនោះ ត្រូវបានរលាយទៅជាធម្មជាតិទី ១ វិញ ( ដី )ដោយសារឧបករណ៍ ភ្លេងជំនាន់នេះធ្វើពី

វត្ថុធាតុឆាប់ពុកផុយរលួយដូចជា ដើមបបុស ដើមប្ញស្សី ដើមពក ឬ ឈើ ។ល។

ដោយយោងតាមភស្តុតាងជាច្រើន នៅតាមស្ថា នីយ៍បុរេប្រវត្តិខាងលើនេះ អាចឲ្យខ្ញុំ

សន្និដ្ឋា នបានថា ការរុករកឃើញផ្នែកវប្បធម៌សម្ភា រៈ បញ្ជា ក់ឲ្យឃើញថាវប្បធម៌ស្មា រតីមាន

មុន ។ មនុស្សមានជំនឿផ្សេងៗ ដែលទាក់ទងទៅនឹងការរស់នៅរបស់គេ ។ ដើម្បីឆ្លើយតមទៅ

នឹងជំនឿអរូបីយ៍ផ្សេងៗ គេពិតជាបានបង្កើតពិធីបន់ស្រន់ដែលមានលក្ខណៈសមស្របទៅនឹង

ចំនេះដឹងធ្វើសម្ភា រៈប្រើប្រាស់របស់គេកាលពីសម័យនេះ ។

ការវិវត្តន៍របស់វប្បធម៌ ស្មា រតីផ្សាភ្ជា ប់ទៅនឹងការវិវត្តន៍សង្គម ។ ការវិវត្តន៍ត្រូវបានផ្សា

ភ្ជា ប់ទៅនឹងការវិវត្តន៍ខាងផ្លូវចិត្តរបស់មនុស្ស ។ អ្នករស់នៅតំបន់សមុទ្រខ្លា ចសមុទ្រ អ្នករស់នៅ

តំបន់ភ្នំខ្លា ចភ្នំ អ្នករស់នៅតំបន់ព្រៃខ្លា ចព្រៃ ។ ដោយការរស់នៅមានភាពបុរាណខ្លាំងពេកទើប

ការដោះស្រាយជំនឿទៅតាមសភាវៈធម្មជាតិ ។ ដូច្នេះពិធីបន់ស្រន់មួយ ដែលបច្ចុប្បន្នយើងឲ្យ

ឈ្មោះថា បណ្ជា ន់អារក្ស ជាពិធីមួយលេចធ្លោ យជាងពិធីបន់ស្រន់ជាច្រើនផ្សេងៗ ទៀតនោះគឺ

មានកំណើ តដំណាលនឹងអាយុជំរុំរស់នៅដោយមាន ការរៀបចំម៉ត់ចត់របស់មនុស្សដែល

បានរកឃើញនៅតាមស្ថា នីយ៍បុរេប្រវត្តិនានាក្នុងយុគថ្មរំលីង ។

មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ពិធីបណ្ជា ន់អារក្សដែលមានវង់តន្រ្តី សម្រាប់កំដរមានអាយុ

ប្រហែលជាង ២៥០០ ឆ្នាំហើ យគឺមានមុន គ.ស. មុនព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន ( កៅណ្ឌិ ន្យ ) “៣”

យាងមកកាន់កាប់ដែនដីរបស់ខ្មែរយើងនេះ ។ បានន័យថាតន្ត្រី អារក្សបានចាប់កំណើ តនៅ

ដំណាក់កាលលូតលាស់របស់សង្គម ដោយជាក់ស្តែងតាមទស្សនៈប្រវត្តិសាស្រ្ត ។
 វង់ភ្លេងអារក្សជាប្រភេទវង់ភ្លេងមួយ ដែលមានចំណាស់ជាងវង់ភ្លេងដទៃច្រើនទៀតរបស់

ជនជាតិខ្មែរ ។ វង់ភ្លេងនេះជាលទ្ធផលដែលកើតចេញមកពីពិធីបន់ក្នុងជំនឿអរូបីយ៍ដែល ជា

ជំនឿទាក់ទងទៅនឹងព្រលឹងខ្មោ ច ព្រាយ បិសាច អ្នកតា ។ វង់ភ្លេងអារក្សមានលក្ខណៈ បណ្ជា

គ្រប់គ្រង់ ដឹងនាំ ថែរក្សា ការពារ ដល់ការរស់នៅរបស់ មនុស្សតាម ក្រុមនីមួយៗ ។ បទភ្លេង

មានលក្ខណៈស្រទន់ លន្លង់លន្លោ ច ស្រដៀងគ្នា នឹងបទភ្លេងការបុរាណខ្មែរដែរ ដែលមានតម្លៃ

ប្រាំគឺ៖ តម្លៃក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត តម្លៃផ្នែកសង្គម តម្លៃផ្នែកខាងគំនិង តម្លៃផ្នែកខាងអប់រំ និង តម្លៃ

ខាងបច្ចេកទេស ។ ទាំងបទភ្លេង ទាំងទំនុកច្រៀង សុទ្ធតែមានលក្ខណៈពិសេសៗ ដោយសង្កត់

ធ្ងន់ទៅក្នុងផ្នែកចិត្តសាស្រ្តសង្គម ។ ចិត្តសាស្រ្តសង្គមគឺជា គោលការណ៍ សង្គមគឺជា គោល

ការណ៍ សំខាន់បំផុតអំពីច្បាប់សតិអារម្មណ៍ អំពី តថភាពរបស់សង្គមដែលមានទំនាក់ទំនង

យ៉ាងជិតស្និទ្ធ នឹង តន្រ្តីអារក្សពីព្រោះតន្រ្តីនេះបានបម្រើប្រជាជន ហើ យត្រូវបានចាក់ប្ញសយ៉ាង

ជ្រៅចូលទៅក្នុងបេះដូងមហាជនប្រជាជនដ៏កុះករ និង យូរអង្វែង ។

. របៀបប្រគំភ្លេងអារក្ស

ក្នុងពេលប្រគំវង់ភ្លេងអារក្សទ្រខ្មែរជាមេត្រូវផ្តើមបទមុនឧបករណ៍ ភ្លេងដទៃ ។ សម័យ

ដើមអ្នកកូតទ្រខ្មែរ ត្រូវច្រៀងផងកូតផង ។ សម័យក្រោយមកអ្នកវាយស្គរ ត្រូវវាយស្គរ ច្រៀង

ផង ។ សម័យក្រោយបង្អស់នេះ មានអ្នកច្រៀងម្នា ក់អង្គុយចាំ ច្រៀងម្នា ក់អង្គុយចាំច្រៀង ដោយ

គ្មា នលេងឧបករណ៍ ភ្លេងអ្វីឡើយ។

ក្នុងវង់ភ្លេងអារក្សនេះមានឧបករណ៍ ភ្លេង ៣ ឬ ៤ ឬ ៥ ដែលប្រើប្រគំជាប្រចាំរួមមាន

ស្គរដី ទ្រខ្សែដៀវ ប៉ីអ ចាប៉ីដងវែង ឬ ដងខ្លី រីឯឧបករណ៍ ប៉ីពក មិនប្រើប្រគំចូលជាមួយ

ឧបករណ៍ ភ្លេងខាងលើនេះទេ ។ គេប្រើប្រគំឧបករណ៍ ប៉ីពកក្នុងពិធី ពិសេសពីរគឺ ត្រង់នៅពេល

ដែលខ្មោ ចតូចតាចណារឹងរូសមិនព្រមសារភាព ពីអំពើ ខុសឆ្គងនានា ដែលខ្លួនបានមកយាយី

អ្នកជំងឺ ឬ មួយខ្មោ ចតូចតាចនោះ មិនព្រមមកបង្ហា ញ់ខ្លួន តាមការអន្ទងរបស់មេមត់ ។ អ្នក

ភ្លេងត្រូវប្រើប៉ីពកផ្លុំបទសុរិន្ទខ្នងភ្នំ អញ្ចើ ញសម្តេចព្រះគ្រូជាស្តេចលើខ្មោ ច ឲ្យយាងមកពិនិត្យ

សកម្មភាពរបស់ខ្មោ ច ទាំងនោះឲ្យសម្តេចព្រះគ្រូធ្វើការកៀបសង្កត់សួរចម្លើយ និង បង្ខំឲ្យមក

សារភាពចំពោះអំពើ ដែលខ្មោ ចនេះបានប្រព្រឹត្តមកលើអ្នកជំងឺ ។ គេប្រើប៉ីពកម្តងទៀតនៅត្រង់

ពេលដែលសម្តេចព្រះគ្រូ ត្រូវយាងត្រឡប់ទៅអាស្រមឋានវិញ ។ អ្នកភ្លេង ផ្លុំបទបង្កូកស្នែងហៅ

ដំរីរបស់សម្តេចព្រះគ្រូ ដែលលែងឲ្យស៊ីស្មៅ នៅជិតៗ នោះមកដឹកសម្តេចព្រះគ្រូយាងត្រឡប់ទៅ

វិញ ។
 ការប្រគំភ្លេងអារក្សមានលក្ខណៈខុសប្លែក ពីការប្រគំរបស់វង់ភ្លេងដទៃទៀតត្រង់ក្នុង

ដំណើ រប្រគំបទនីមួយៗ ចាប់ផ្តើមដំបូងឧបករណ៍ ភ្លេងទាំងអស់ត្រូវរក្សាល្បឿន ឲ្យបានស្មើៗគ្នា

នឹងចង្វា ក់ដូចៗ គ្នា សារចុះសារឡើងច្រើនដងក្នុងបទដដែលប៉ុនែ្តនៅពេលដែលគេចង់បញ្ច ប់បទ

នេះគេរក្សាល្បឿនសាច់បទនៅដដែលតែ គេបង្កើនចង្វា ក់ស្គរឲ្យញាក់ចង្វា ក់ស្គរ ឲ្យញាប់ឡើង

រហូតដល់ចប់ទាំងអស់គ្នា តែម្តង។

. ការប្រែប្រួលនៃវង់ភ្លេងអារក្ស

តាមការដឹងតៗគ្នា ពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយ និងតាមរយៈលោកតាមគ្រូភ្លេងចាស់ៗ ដូច

ជាលោកតាញ៉ែម ជាគ្រូភ្លេងអារក្សនៅភូមិសំរោងក្អែរ ឃុំសំរោងធំស្រុកគៀនស្វា យខេត្ត

កណ្តា ល កាលពីគាត់នៅរស់គាត់មានប្រសាសន៍ថា “ ការប្រែប្រួលនៃវង់ភ្លេងអារក្សមិនទៀង

ទេ ដូចនៅភូមិខ្ញុំមានការប្រែប្រួលបីដងរួចមកហើ យ តាំងពីជីដូនតាជីតាខ្ញុំ រហូតមកដល់សព្វ

ថ្ងៃនេះ ” ។ ដបូងមានឧបករណ៍ ភ្លេង ៤ គឺ៖ ស្គរដី ៤ , ទ្រខ្មែរ ( ទ្រខ្សែ៣ ) ១ , ប៉ីពក ១ , ខ្សែដៀវ ១

។ ក្រោយមកមានឧបករណ៍ ភ្លេង ៤ គឺ៖ ស្គរដី ៤ , ទ្រខ្មែរ ១ , ប៉ីពក ១ , ខ្សែដៀវ ១ , ចាប៉ីដងវែង ១

។ ក្រោយមកទៀតមានឧបករណ៍ ភ្លេង ៦ គឺ៖ស្គរដី ៤ , ទ្រខ្មែរ ១ , ប៉ីពក ១ , ប៉ីអ១ , ខ្សែដៀវ ១ ,

ចាប៉ីដងវែង១ ។ តាមការសង្កេតឃើញផ្ទា ល់របស់ខ្ញុំឃើញថា ការប្រែប្រួលនៃវង់ភ្លេងអារក្សមិន

ដូចគ្នា ទាំងអស់នោះទេ ។ វង់ភ្លេងខ្លះមានឧបករណ៍ តិច វង់ភ្លេងខ្លះទៀតមានឧបករណ៍ ភ្លេងច្រើន

គឺ អាស្រ័យទៅតាមលិទ្ធភាព និង សមត្ថភាពរបស់តន្រ្តីករតាមស្រុកតាមតំបន់ផ្សេងៗគ្នា ។

កម្រិតសំនៀងនៃឧបករណ៍ ភ្លេងរបស់ក្រុមវង់ភ្លេងនីមួយៗ មិនដូចគ្នា ទាំងស្រុងទេ ។ សំនៀង

ខ្ពស់ ឬ ទាបអាស្រ័យលើការនិយមតឹង ឬ ធូរបស់ក្រុមវង់ភ្លេងនីមួយៗ នោះតាមស្រុកដែរព្រោះ

តន្រ្តីករខ្មែរចូលចិត្តបំភ្លៃ ទៅតាមកម្រិតទេពកោសល្យប៉ិនប្រសប់រៀងខ្លួន ។ ទំនុកច្រៀងក្នុង

បទនីមួយៗច្រៀងមិនដូចគ្នា ដែរ អ្នកខ្លះច្រៀងត្រង់ៗ តាមពាក្យពេចន៍ដែលមាន អ្នកខ្លះទៀត

ច្រៀងថែមថយ បញ្ចេ ញបញ្ចូ ល អ៊ឺនចុះ អ៊ឺនចុះ អ៊ឺនឡើង រកពីរោះរៀងៗខ្លួន តាមសំណុំ

សំឡេង ឬ ទេពកោសល្យរបស់ខ្លួនដែលមាន ។

ភ្លេងអារក្សទាក់ទង់ទៅនឹងជំនឿ ជំនឿទាក់ទង់ទៅនឹងជីវិត ជីវិតទាក់ទង់ទៅនឹងធាតុទ្រទ្រង់

ជីវិតមាន ៤ គឺ ធាតុទឹក ធាតុដី ធាតុភ្លើង ធាតុខ្យល់ ដូច្នោះហើ យបានជាទស្សនៈរបស់ខ្មែរយើង

ពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយ លោកបានឲ្យនិមិត្តរូបទៅលើស្គរទាំង ៤ ថាការប្រើស្គរច្រើនមាន

ចំនួនដល់ទៅ ៤ ក្នុងវង់ភ្លេងអារក្សនេះ គឺ ស្គរទាំង ៤ តំណាងឲ្យធាតុទាំង ៤ ដែលទ្រទ្រង់ជីវិត

មនុស្សគឺ ធាតុទឹក ដី ភ្លើង ខ្សល់ ។ ស្គរទាំង ៤ នេះត្រូវទះតាមចង្វា ក់តែមួយដូចគ្នា គឺ ធាតុទាំង ៤

ត្រូវដើរចង្វា ក់ស្មើគ្នា មិនអាចធាតុណាមួយដើរចង្វា ក់ខុសពីធាតុដទៃបានឡើយ ។

មនុស្សមានជំងឺគឺ មនុស្សមានធាតុណាមួយដើរមិនត្រូវប្រក្រតី ។ រីឯកូនចាប ( អ្នកជំងឺ )

ពិតជាមានធាតុទាំង ៤ ដើរមិនត្រូវចង្វា ក់គ្នា ហើ យ បានជាជំងឺ ។ ដូចនេះតាមជំនឿអរូបីយ៍ការ

ប្រើស្គរ ៤ ទះចង្វា ក់ដូចគ្នា គឺ ក្នុងបំណងជួយសម្រួលធាតុទាំង ៤ ក្នុងរាងកាយអ្នកជំងឺ ឲ្យមាន

ដំណើ រជាប្រក្រតីឡើងវិញ ។

. កម្រងបទភ្លេង និង សារៈសំខាន់

តាមការស្រាវជ្រាវបានឲ្យដឹងថា ចំនួនបទភ្លេងអារក្សដែលបានរកឃើញនូវចំនួនតិចមិន

សមល្មមនឹង ការប្រគំក្នុងពិធីបញ្ជា ន់អារក្ស ដែលមានរយៈពេលមួយយប់ទល់ភ្លឺនោះទេ ។ បទ

ភ្លេងអារក្សមួយចំនួន ជាបទប្រើប្រាស់នៅក្នុងកម្មពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ ដូចជាបទ ម្លប់ដូង

បទសារិកាកែវ បទកន្លង់ថោង បទសារាយអណ្តែ ត បទព្រះថោង បទនាងនាគ បទបាយខុន ។

ល។

. បទភ្លេង . សារៈសំខាន់
- បទជ្រង - ប្រើសម្រាប់បញ្ចូ លរូប

- បទផាត់ជាយ - សម្រាប់ពេលមេមត់ផ្តើមចូលរូបអន្ទងព្រលឹង

ខ្មោ ចមកចូលសណ្ធិ តក្នុងខ្លួន

- បទអញ្ជើ ញគ្រូ - សម្រាប់អញ្ចី ញគ្រូតូច ឬ គ្រូធំ

- បទសូរិន្ទខ្នងភ្នំ - សម្រាប់យាងសម្តេចព្រះគ្រូមកក្នុងពិធី

- បទបង្កូតស្នែង - សម្រាប់ជូនដំណើ រសម្តេចគ្រូត្រលប់មកវិញ

- បទនិមន្នតូច - សម្រាប់ហៅខ្មោ ចតូចៗ ក្នុងពេលផ្តល់ចំនី

- បទស្រីខ្មៅ - សម្រាប់អញ្ជើ ញខ្មោ ចឈ្មោះស្រីខ្មៅ

- បទសំពោង - សម្រាប់អញ្ជើ ញខ្មោ ចឈ្មោះសំពោង

- បទតន់តូច - សម្រាប់ខ្មោ ចឈ្មោះតន់តូចជាអ្នកដឹកគោ

- បទអែអាំ ( ជាសស្រូវ ) - សម្រាប់ខ្មោ ចឈ្មោះអាំ

- បទចៅប្រុក ( បទស្រងែ ) - សម្រាប់ខ្មោ ចឈ្មោះចៅប្រុក

- បទអ៊ួក - សម្រាប់ខ្មោ ចឈ្មោះអ៊ួក

- បទសសរកន្លោ ង - សម្រាប់មេមត់រាំធ្វើដំនើរជុំវិញហ៊ឹ ងរឺអាសនៈ

- បទបំពេ - សម្រាប់លួមលោមខ្មោ ច

- បទអកយំ - សម្រាប់ថ្វា យខ្មោ ច

- បទមាន់រងាយ - សម្រាប់ទាក់មាន់ថ្វា យខ្មោ ច

- បទពៅប្រឡែង - សម្រាប់ប្រឡែងលោម

- បទអន្លង់ក្រោយ - សម្រាប់ខ្មោ ចដើរកាត់ងន្លង់ក្រោយពង

- បទសុរិយា - សម្រាប់ពេលសំរាក់របស់កងទព័ខ្មោ ច

- បទម្លប់ដូង - សម្រាប់ទព័ខ្មោ ចជ្រក់ម្លប់

- បទដំរីយោលដៃ - សម្រាប់សម្តេចព្រះគ្រូជិះដំរីធ្វើដំណើ រ

- បទអុំទូក - សម្រាប់ជូនដំណើ រខ្មោ ចតាមទឹក

- បទសារិកាកែវ - សម្រាប់បញ្ចោ របញ្ចើ ចបញ្ចើ ខ្មោ ច

- បទសំពៅថយ - សម្រាប់បញ្ជូ នចំនីតាមសំពៅ

- បទចោលចាប - ប្រើតាមចំណូ លចិត្តរបស់ខ្មោ ច

- បទព្រ័ត្រ (បទបង្កូកស្នែង) - សម្រាប់ពេលទៅទាក់ដំរី

- បទកន្លង់ថោង - សម្រាប់ខ្មោ ចក្រេបផ្កា

- បទភ្នំស្រួច - សម្រាប់ទីស្នា ក់អាស្រ័យនៅរបស់ខ្មោ ច

- បទព្រហ្មព្រៃលើ - ព្រៃ សម្រាប់សម្តេចព្រះគ្រូជ្រក

- បទកករសាំងទាប -ប្រើប្រាស់តាមចំណូ លចិត្តរបស់ខ្មោ ច ប៉ុន្តែ

លេងនៅក្បាលព្រលប់។

- បទតូចស្តើង - សម្រាប់សរសើរខ្មោ ចតូចស្តើង

- បទស្រីវង - សម្រាប់ផ្តែផ្តាំពេលខ្មោ ចចេញដំណើ រ

- បទស្រីរ័ត្នន៍ (បទបំពេ) - សម្រាប់ពេលខ្មោ ចបែកគ្នា

- បទកំប៉ោ - សម្រាប់បញ្ជោ រខ្មោ ច

- បទសង្រេង - សម្រាប់ខ្មោ ចតីយំ

- បទទន្សោង (សូរិយាល្ងា ចថ្ងៃ) - ប្រើពេលខ្មោ ចទទួលសំណែន

- បទចាបពូក - សម្រាប់ប្រើក្នុងពេលខ្មោ ចដើរកម្សាន្ត

- បទសារាយអណ្តែ ត - សម្រាប់ថ្វា យគ្រូអារក្ស

- បទគែ - សម្រាប់ហៅឈ្មោះខ្មោ ច

- បទស្រស់ស្រោង - សម្រាប់ខ្មោ ចដេកពេលកណ្តា លអាធ្រាត

- បទបេះផ្កា សារពិតាន - សម្រាប់បេះផ្កា ថ្វា យសម្តេចព្រះគ្រូពេល

បញ្ច ប់ពិធីបញ្ច ន់អារក្ស។

- បទព្រៃឯលិច - សម្រាប់ពេលខ្មោ ចវង្វងព្រៃ

- បទកងសោយ - សម្រាប់ថ្វា យសំណែន

- បទភ្លាំង - សម្រាប់រាប់ឈ្មោះចំណី សែនខ្មោ ច

- បទស្វា យមួយមែក - សម្រាប់បេះស្វា យថ្វា យខ្មោ ច

- បទអាំចឹកកុងៗ - សម្រាប់បញ្ជោ រខ្មោ ច ឬ បង្អា ប់ខ្មោ ច

- បទកន្ទោ ងសើវើ - សម្រាប់ពេលបណ្តែ តកន្ទោ ង

- បទស្រីអ៊ុកឬសកអ៊ុក - សម្រាប់ខ្មោ ចឈ្មោះស្រីអ៊ុក ។

D. ពាក្យបុរាណ E. ពាក្យបច្ចុ ប្បន្ន

- ភ្លេងស្រកាកែរ - ភ្លេងសារិកាកែវ

- ភ្លេងជ្រោយមួយ - ភ្លេងជ្រោយមួយ

- ភ្លេងទឹកជ្ជោ រ - ភ្លេងទឹកជោរ

- ភ្លេងកែរឲ្យព្រា្យ - ភ្លេងកែឲ្យព្រាយ

- ភ្លេងជែះស្រូវ - ភ្លេងជិះស្រូវឬជាសស្រូវ

- ភ្លេងមាន់រ័ជាវ - ភ្លេងមាន់រងាវ

- ភ្លេងព្រៃ្យឯកើត - ភ្លេងព្រៃកើត

- ភ្លេងស្រីខ្មៅ - ភ្លេងស្រីខ្មៅ

- ភ្លេងប្រគម - ភ្លេងប្រគំ

- ភ្លេងរបងរមា្ស - ភ្លេងរបងរមាល

- ភ្លេងម្ហោ រី្យ - ភ្លេងកន្លង់

- ភ្លេងសំវ៉ែន - ភ្លេងសម្រែ

- ភ្លេងស្តេច្ចតើ - ភ្លេងស្តេចដើរ

- ភ្លេងនាងនាគ - ភ្លេងនាងនាគ

- ភ្លេងធ្ធំស្រួច - ភ្លេងភ្នំស្រួច

- ភ្លេងតន់តូច - ភ្លេងតន់តូវឲច

- ភ្លេងងកយ៉ុម - ភ្លេងអកយំ

- ភ្លេងស្រស់ស្រោង - ភ្លេងស្រស់ស្រោង
 - ភ្លេងព្វោ រយ៉ម - ភ្លេងពៅយំ

- ភ្លេងអំព្រំព្រៃត្យលើ - ភ្លេងអំព្រៃលើឬតាព្រហ្មព្រៃលើ

- ភ្លេងរុំព្វេរ - ភ្លេងរុំពេ

- ភ្លេងបាយខុន - ភ្លេងបាយខុន ។

អំពីភ្លេងការ
វង់ភ្លេងការ ឬ បង់ភ្លេងអាក្ស គឺជាវង់ភ្លេងតែមួយដែលមានឈ្មោះពីរ មានសារៈពី ។

សារៈទី ១ សម្រាប់បម្រើឲ្យជំនឿខាងលិទ្ធព្រលឹង ( ពិធីលៀងអារក្ស ឬ ពិធីបញ្ចា ន់អារក្ស ) សារៈ

ទី ២ សម្រាប់បម្រើឲ្យព្រពៃណី អាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ ។ ជាដំបូងវង់ភ្លេងនេះមានឈ្មោះថា វង់ភ្លេង

អារក្សក្រោយមកខ្មែរយើងបានយកវង់ភ្លេងនេះមកប្រគំ កំដរពិធីរៀបមង្គលការកូនតាមរបៀប

ប្រពៃណី ក៏បាននាំគ្នា ហៅថា វង់ភ្លេងការ ។ ពេលប្រគំចូលពិធីលៀងអារក្ស ហៅថាវង់ភ្លេង

អារក្សពេលប្រគំជូនពិធីរៀបមង្គលការ ហៅថាភ្លេងការ ។ ខ្មែរយើងនាំគ្នា ហៅថាវង់ភ្លេងអារក្ស

ផងវង់ភ្លេងការផង តាំងពីសម័យបុព្វកាលរហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។

ខ្មែរយើងបាននាំគ្នា ឲ្យឈ្មោះថា វង់ភ្លេងការនេះប្រហែលមកពីពាក្យ “ ការ ” ដែលមាន

ន័យដូចខាងក្រោមនេះ ៖

ការ (កិ) : រៀបចំអាវាហវិវាហមង្គល, ផ្សំផ្គុំបុរស និង ស្រីឲ្យបានគ្នា ជាគូស្វា មី ការកូនស៊ីការ

។ ការ (កិ) : មូរសរសៃសូត្រ ឬ

សរសៃអំបោះដោយខ្នា រ ការសូត្រ ការអំបោះ ។

ការ (កិ) : បិទបាំង រាំងរា ឃាត់ឃាំង ការមិនឲ្យសត្រូវចូលមក ការខ្លួន មេមាន់ការកូន ។

ការ (ន) : (បា.សំ កាយ ឬ ការ្យ) កិច្ច ឬ អំពើដែលត្រូវធ្វើ ។

ការ (ន) : ពាក្យសម្រាប់ប្រើដាក់ខាងដើមពាក្យ ដែលជាកិរិយាសព្ទ័ផ្សេងៗដើម្បីធ្វើឲ្យទៅជា

នាមស័ព្ទដូចជា សំពះ (កិ) ការសំពះ (ន) ជាដើម ។

ដោយយោងតាមពាក្យការខាងលើនេះ យើងអាចកំណត់បានថា ឈ្មោះវង់ភ្លេងដែល

ដូនតាយើងបានឲ្យឈ្មោះនោះគឺ មានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវណាស់ ពីព្រោះវង់ភ្លេងការនេះបាន

បំពេញតួនាទីរបស់ខ្លួន ( ប្រគំ ) និង ពិធីផ្សំផ្គុំបុរស និង ស្រីឲ្យបានគ្នា ជាគូស្វា មីភរិយាជាពិធី

វេញ ឬ មូរសរសៃជីវិត សរសៃសាច់ឈាមបុរស និង ស្រីចូលគ្នា ជាពិធីបាំងរាំងរា ឬ ឃាត់ឃាំង

រាល់អប្បមង្គលដែលជាសត្រូវនៃសុភមង្គល ពិធីបិទបាំងរាំងរា ឬ ឃាត់ឃាំង រវាងសេរីភាពក្នុង

ពេលនៅលីវ និង សត្រូវក្នុងខ្លួន ( អ្នកដ៏ទៃ ) និង សត្រូវក្នុងខ្លួន ( កាយវាចាចិត្ត ) បៀតបៀនដល់

គូស្វា មី ភរិយាថ្មីនេះឡើយ ។ ឈ្មោះវង់ភ្លេងការគឺ យកពិធីរៀបការកូនមកដាក់ជាឈ្មោះវង់ភ្លេង

ការ “ ភ្លេងការ ” ។

 . សារៈសំខាន់របស់របស់ភ្លេងការ

វង់ភ្លេងការបានដើរតួនាទីសំខាន់បំផុត ក្នុងពិធីប្រពៃណី អាពាហ៍ពិពាហ៍ ដែលគ្រប់គ្រង់

ស្រទាប់វណ្ណៈឋានៈមិនអាចចៀសផុតបាន ក្នុងមួយជីវិតនៃខ្មែរម្នា ក់ៗ តាំងពីអតីតកាលដ៏យូរ

លង់រហូតដល់បច្ចប្បន្ននេះ ។ ដើម្បីដឹងអំពីប្រវត្តិវង់ភ្លេងការ យើងត្រូវលើកយកកំណើ ត

អាពាហ៍ពិពាហ៍មកផ្លុះបញ្ចាំង ។

ឆ្លងតាមប្រវត្តិសាស្រ្តដែលបាន និយាយរៀបរាប់អំពីពិធីអភិសេក ( ពិធីរៀបការ ) របស់

បឋមក្សត្រខ្មែរព្រះនាមនាង សោមា ( លីវយី )ស្តេចស្រីនគរភ្នំជាមួយនឹងព្រះបាទ កៅណិ្ឌ ន្យ

( ហ៊ុន ទៀន ) ជាជនជាតិឥណ្ឌា មកពីស្រុកឥណ្ឌា ក្នុងវណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ នៅអាណាចក្រភ្នំនៅ

ដើម ស.វទី ១ នៃ គ្រឹស្តសករាជ ( គ.ស. ៦៨ ) នេះយើងអាសន្និដ្ឋា នបានថា វង់ភ្លេងការពិត

ជាបានចាប់កំណើ តមុនពិធីអភិសេករបស់ស្តេចពីរព្រះអង្គខាងលើនេះ ។

បើតាមក្បួនទម្រង់ការ អាពាហ៍ពិពាហ៍របស់និពន្ធ បណ្ឌិ ត ឧត្តមប្រីជាចាបពិន ១៩៦៥

ទំព័រ ៦៣ លោកបានសរសេរបញ្ជា ក់ថា : មានឯកសារជាច្រើន ចែកពីដើមកំណើ ត មុនពិធី

អាវាហមង្គលការខ្មែរ ដូចរៀបរាប់ខាងមុខនេះ :

ឯកសារខ្លះថាមង្គលការខ្មែរ ធ្វើតាមពិធីដែលព្រះមិថិលា មហាឥសី ផ្សំផ្គុំព្រះរាម និងព្រះ

នាងសីតា និង ធ្វើតាមពិធីដែលព្រះវេស្សន្តរ ព្រះនាងមទ្រីផ្សំផ្គុំ ជាលី និង គ្រឹស្នា ជាព្រះរាជបុត្រ

ឲ្យជាគូស្រករ ។

ឯកសារខ្លះថាមង្គលការខ្មែរ ធ្វើតាមពិធីផ្សំផ្គុំព្រះថោង និង នាងនាគ បឋមក្សត្រខ្មែរសម័យ

នគរភ្នំដោយអាងដល់ចំនុច ដែលកូនប្រុសតោងជាយស្បៃកូនស្រី ចូលបន្ទប់ក្រោយពេលសំពះ

ការថាធ្វើតាមដំណើ រព្រះថោង តោងស្បៃនាងនាគចូលនគរ ។

ប្រសិនបើមង្គលការខ្មែរធ្វើតាមពិធីផ្សំផ្គុំព្រះថោង និង នាងនាគ គឺពិធីនេះមានកំណើ ត

ត្រឹមស.វ.ទី ១ ។ ប្រសិនបើធ្វើតាមពិធីផ្សំផ្គុំព្រះរាម និង នាសីតាគឺ ពិធីនេះមានកំណើ តត្រឹម ស.វ.

ទី ១ ដែរប៉ុន្តែបើធ្វើតាមពិធីផ្សំផ្គុំ ជាលី និង គ្រឹះស្នា ក្នុងរឿងព្រះវេស្សន្តរជាតកនៃពុទ្ធនិយមគឺ

ពិធីមង្គលការខ្មែរមានកំណើ តមុន គ.ស ដោយយាងទៅលើវត្តមានពុទ្ធសាសនាលើទឹកដីខ្មែរ ។

 អរិយធម៌ខ្មែររបស់អ្នកស្រីត្រឹងងាទំព័រ ៥០ បោះពុទ្ធសាសនា ត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយពាស

ពេញទាំងប្រទេសឥណ្ណា ទាំងក្រៅប្រទេស ។ តាមប្រវត្តសាស្រ្តគេបានដឹងថា នៅពុទ្ធស.វទី ៣

“ ព.ស.២៣៤ ” តាំងពីមុនគ.ស. ៣០០ឆ្នាំ ព្រះបាទ អសោកបានបញ្ជូ នសមណទូត ២ អង្គ គឺ

ព្រះសោណតេ្ថរ និង ព្រះឧត្តរតេ្ថរ ឲ្យនាំយកពុទ្ធសាសនាថេរវាទ “ ហី នយាន ” មកផ្សាយនៅ

សុវណ្ណភូមិ ( អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ) ។

ព្រះភិក្ខុ វិរយ : បណ្ឌិ ត តោ ប៉ាងខាត់ បានសរសេរថាព្រះពុទ្ធសាសនាបានចូលមកស្រុក

ខ្មែរក្នុង អំឡុ ងឆ្នាំ ៣០៩ មុន គ.ស ។

ភស្តុតាងខ្លះៗ ខាងលើនេះ បញ្ចា ក់ឲ្យឃើញថាពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ កើតមានឡើង

តាំងពីមុនសម័យនគរភ្នំ និង មុនពេលដែលពុទ្ធសាសនាថេរវាទ បានមកផ្សាព្វផ្សាយលើជ្រោយ

សុវណ្ណភូមិទៅទៀត ។ ការដែលជនជាតិខ្មែរធ្វើតាមពិធីផ្សំផ្គុំ ជាលី និង គ្រឹស្នា ក្នុងពុទ្ធនិយមគឺ

គ្រាន់តែយកតម្រាតាមខ្លះៗប៉ុណ្ណោះទេ ។ តាមការពិតទៅ ដោយមានការរៀបយ៉ាងចំម៉ត់ចត់

មនុស្សដែលគេបានរកឃើញនៅតាមស្ថា នីយបុរេប្រវត្តិនានាក្នុងយុគសម័យថ្មរំលីង ។ មនុស្ស

ក្នុងសម័យនោះនៅត្រង់វាលទំនាប បឹងទន្លេរសាប ចេះធ្វើស្រែ ចេះចិញ្ចឹ មសត្វគោជ្រូកជាដើម ។

គេចូលចិត្តបរបាញ់ ស្ទួចត្រី ចេះត្បាញ ចេះធ្វើពិធីរំលាយសព ។ ចំណេះធ្វើដូចខាងលើនេះ សប

ញ្ចា ក់ឲ្យឃើញថាមនុស្សក្នុងសម័យនោះ ក៏អាចចេះធ្វើចេះធ្វើពិធីផ្សំផ្គុំ “ រៀបការ ” កូនស្រី

កូនប្រុស ឲ្យបាគ្នា ជាប្តីប្រពន្ធតាមលក្ខណៈជាមនុស្សដែរគ្រាន់តែមិនទាន់ជឿនលឿនប៉ុណ្ណោះ។

យុគថ្មរំលីង : ស្ថា នីបុរេប្រវត្តិល្អា ងស្អា ន ៤២៩០ ឆ្នាំ មុន គ.ស. ខេត្តបាត់ដំបង ស្ថា នីយ៍

ប្រវត្តិអង្គរបុរី ភ្នំល្អា ង ក្បាលរមាស ៣៤២០ ឆ្នាំ មុន គ.ស.ខេត្តតាកែវ ។

ដោយយោងលើកំណើ តអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ តាមរយៈបញ្ចា ក់មិនច្បាស់លាស់ខាងលើ

ក៏ដោយ ក៏យើងអាចសន្និដ្ឋា នបានថា សារៈសំខាន់របស់ភ្លេងការបានផ្សាភ្ជា ប់យ៉ាងជិតស្និទ្ធទៅ

នឹងពិធីរៀបការតាំងពីសម័យលូតលាស់នៃសង្គមបុព្វកាលខ្មែរ ។

តាំងពីអតីតកាលដ៏យូរលង់មករហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ភ្លេងការបានក្លា យទៅជាគោលការ

នៃជីវិតមនុស្សក្នុងសង្គមខ្មែរទៅហើ យ ។ វង់ភ្លេងនេះបានដើរតួនាទីសំខាន់បំផុតក្នុងការរៀបចំ

ឥរិយាបថ មនុស្សរៀបចំឥរិយាបថសង្គម នាំសង្គមខ្មែរឈានទៅរកសេចក្តីសុខសុភមង្គល ។

បទភ្លេងការទាំងឡាយ និង ទំនុកច្រៀងទាំងឡាយប្រើប្រាស់ក្នុងពិធីរៀបការ សុទ្ធតែមាន

គោលបំណង និង ទិសដៅច្បាស់លាស់ក្នុងលក្ខណៈសម្បតិ្តអប់រំទាំងអស់ ។ អប់រំឲ្យមនុស្ស

ស្រឡាញ់សម្បតិ្តធម្មជាតិ អប់រំឲ្យមនុស្សស្រឡាញ់ជំនឿ អប់រំឲ្យមនុស្សចេះស្រឡាញ់មនុស្ស

អប់រំឲ្យមនុស្សចេះអត់ធ្មត់ ចេះទទួលខុសត្រូវក្នុងជីវិត ចេះស៊ូទ្រាំនឹងការលំបាក មានការរស់នៅ

ថ្លៃថ្នូរ ប្រកបដោយគុណធម៌សុច្ចរិតធម៌ និង សច្ចៈធម៌ ។

បទភ្លេង និង បទចម្រៀងដែលគេបានយកមកប្រគំទូន្មា នពីដើមពិធី រហូតដល់ចប់ពិធីនៃ

អាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរគឺ មានតម្លៃបីដូចជា ធម៌ទេសនារបស់ ព្រះពុទ្ធដែលតែងតែ ប្រៀនប្រដៅ

មនុស្សលោកឲ្យប្រព្រឹត្តតែអំពើល្អ ប្រកបដោយសីល ។

ការអប់រំតាមរយៈភ្លេងការនេះ យើងពិនិត្យឃើញមានការអប់រំបែបសង្គមវិជ្ជា ផង អប់រំ

បែបចិត្តវិជ្ជា ផង និង អប់រំបែបទស្សនៈវិជ្ជា ផង ។ ម្យ៉ាងទៀតបទភ្លេងការទាំងអស់ជាប្រភេទបទ

ភ្លេងដែលមានលក្ខណៈពិសេសរបស់ខ្លួន ដែលជះឥទិ្ធពលយ៉ាងខ្លាំងមកលើសង្គមដោយបង្កប់

នូវអត្ថន័យព្រហ្មវិហាធម៌ របស់ឪពុកម្តា យគ្រប់រូបចំពោះកូនប្រុស កូនស្រី ។

ក្នុងក្រុមភ្លេងនីមួយៗ គេច្រើនតែជ្រើសរើសមនុស្ស មានចំណាស់ទាំងបុរស់ស្រ្តីជាអ្នក

លេង( តន្រ្តីករ ) និងជាមុនស្សមិនបាក់មែកបាក់ធាង ( មិនពោះម៉ាយមិនមេម៉ាយ ) ជាមនុស្ស

មានចំណេះដឹងដែលអ្នកផងគួរគោរព ។ អ្នកលេងភ្លេងម្នា ក់ៗ នៃក្រុមវង់ភ្លេងនីមួយៗ ត្រូវ

កសាងខ្លួនឲ្យបានល្អជាគំរូដល់អ្នកដទៃតាំងចិត្តដូចជាព្រះសង្ឃ សំដែងធម៌ ដោយមិនកម្រិត

បច្ច័យទទួលផលតាមសទ្ធា ជ្រះថ្លា នៃអ្នកដើមការ ។ អ្នកភ្លេងមិនមែនជាអ្នកស៊ីផឹក ប៉ោឡោទេ

ពីព្រោះពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាពិធីមង្គល មិនឲ្យមានអ្វីដែលជាអប្បមង្គលមានក្នុងពិធីឡើយ ។

ក្នុងពេលប្រគំភ្លេងការ ក្នុងពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ម្តងៗ អ្នកលេងត្រូវអង្គុយនៅទីកន្លែងមួយ

ដ៏សមរម្យជាងគេស្មើរលោកអាចារ្យ ឬ ក៏ស្មើកន្លែងដែលកូនស្រីផ្ទឹមចងដៃ ពីព្រោះអ្នកលេង

ភ្លេងក៏ជាមនុស្សប្រៀនប្រដៅគេដូចលោកអាចារ្យដែរ ។

ការប្រើប្រាស់បទភ្លេងក្នុងពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ ត្រូវសម្របសម្រួលតាមរយៈរបស់ពិធីវែង

ឬ ខ្លីមិនកំណត់ ។ ពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្លះមានរយៈពេល ៣ យប់ ៣ ថ្ងៃ ខ្លះមានរយៈពេល ១

យប់ ១ ថ្ងៃ និង ខ្លះទៀតមានរយៈពេលតែមួយថ្ងៃ ឬ កន្លះថ្ងៃតាមចំណង់ចិត្តនៃអ្នកដើមការ ។

. ការប្រែប្រួលនៃវង់ភ្លេងការ

ការប្រែប្រួលនៃវង់ភ្លេងការមានចរិក កំណត់ទៅតាមសមត្ថភាព និង លទ្ធភាពរបស់ក្រុម

នីមួយៗ ប៉ុន្តែជាទូទៅវង់ភ្លេងការបុរាណមានឧបករណ៍ ភ្លេងចំនួន ៧ គឺ ប៉ីពក ប៉ីអ ទ្រខ្មែរ

ចាប៉ីដងវែង ខ្សែដៀវ ស្គរដី ១ គូនិង ឈិ ង ។

មុនភ្លេងអាយៃកើតឡើងគឺ ក្នុងរវាងដើមស.វទី ២០ នេះវង់ភ្លេងការបុរាណឈប់លែង

យកឧបករណ៍ ប៉ីពក មកប្រើប្រាស់ត្រង់កន្លែងបញ្ជា ន់អារក្សក្នុង ពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ទៀត

ហើ យបែរជាយកទ្រអ៊ូមកបញ្ចូ លប្រគំក្នុងវង់ភ្លេងទៅវិញ ។ ក្នុងសម័យនោះមាន ឧបករណ៍ ភ្លេង

ចំនួន ៧ គឺ ប៉ីអ ទ្រខ្មែរ ចាប៉ីដងវែង ខ្សដៀវ ទ្រអ៊ូ ស្គរដី ១ គូ និង ឈិ ង ។

ក្រោយសម័យដែល វង់ភ្លេងអាយ៉ៃបានឡើង ពួកភ្លេងអាយ៉ៃនេះបានយកវង់ភ្លេងអាយ៉ៃ

មកប្រគំក្នុង ពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ ជំនួសភ្លេងការបុរាណវិញ ។

សម័យបច្ចុប្បន្នវង់ភ្លេងអាយ៉ៃ បានយកជ័យជំនះលើវង់ភ្លេងការបុរាណលើសលប់ហើ យ

មានប្រជាប្រិយភាពខ្លាំងក្នុង ចំណោមប្រជាជនទៀតផង ។ វង់ភ្លេងការសម័យទំនើបនេះ

( វង់ភ្លេងអាយ៉ៃ ) មានឧបករណ៍ ភ្លេងចំនួន ៥ គឺ តាខេ ទ្រសោតូច ឃឹមតូច ស្គរឈើ ១ ( ស្គរដៃ

ឬ្ ស្គរអាយ៉ៃ ) និង ឈិ ង ។

សូមបញ្ចា ក់ថា វង់ភ្លេងការសម័យទំនើបនេះគឺជា វង់ភ្លេងអាយ៉ៃមិនមែនវង់ភ្លេងការ

បុរាណទេ ប៉ុន្តែខ្មែរច្រឡំនាំគ្នា ហៅថាភ្លេងការដែរហើ យព្រមទទួលយកទាំងចាស់ទាំងក្មេង

បំភ្លេចភ្លេងការបុរាណពិតរបស់ខ្លួនទៅ ។

តាមការពិចារណាឃើញថា ការយកឧបករណ៍ ភ្លេងក្នុងវង់ភ្លេងអាយ៉ៃទៅប្រើប្រាស់ក្នុង

ពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍បានចាប់ផ្តើមមាន ក្នុងចន្លោះឆ្នាំ ១៨៧៨-១៩៥៨ ។ ឧបករណ៍ ខ្លុយជា

ឧបករណ៍ ងាយរៀនងាយចេះ រៀនរយៈពេលខ្លីក៏ចេះបានដែរមិនចាំបាច់ប្រើដង្ហើមជាប់ ហើ យ

ប្រើបាននៅតាមគ្រប់វង់តាមចំណូ លចិត្ត របស់អ្នកប្រគំមិនដូចឧបករណ៍ ប៉ីអ ដែលជា

ឧបករណ៍ ភ្លេងពិបាករៀនពិបាកផ្លុំ ត្រូវប្រើដង្ហើមជាប់រៀនរយៈពេលយូរទើម ចេះប្រើ បានតែ

ក្នុងវង់ភ្លេងអារក្ស និង វង់ភ្លេងការប៉ុណ្ណោះ ។ ទ្រសោតូចដែលមានខ្សែពីរដាក់ធាក កូតពីខាង

ក្នុងខ្សែទ្រដោយលលាដ៏ទ្រ ( ប្រអប់សំនៀង ) មិនងាយធ្លា ក់ឆាក់ដូចទ្រខ្មែរទេរៀនធាប់ចេះប្រើ

រយៈពេលខ្លីប្រើក្នុងវង់ណាក៏បានមិនដូចទ្រខ្មែរដែលមានខ្សែសំនៀង ៣ ប្រើឆាកកូតពីខាង

ក្រៅខ្សែធ្វើឲ្យងាយ ឆ្លា ក់ឆាកជាឧបករណ៍ ភ្លេងពិបាករៀន ត្រូវរៀនរយៈពេលយូរទើបចេះ

ហើ យឧបករណ៍ នេះប្រើបានតែក្នុងវង់ភ្លេងអាក្ស និង វង់ភ្លេងការ ។ ឧបករណ៍ តាខេជា

ឧបករណ៍ ងាយរៀនចេះ មិនប្រកាន់ដំណើ រសាច់បទប្រើបានគ្រប់វង់តាមចំណូ លចិត្តនៃអ្នក

ប្រគំមិនដូចចាប៉ីដងវែងដែលជា ឧបករណ៍ ភ្លេងងាយរៀនងាយចេះដែរ ប៉ុន្តែប្រកាន់ដំណើ រ

សាច់បទរបស់វាដាច់ខាត ហើ យប្រើបានតែក្នុងវង់ភ្លេងអារក្ស វង់ភ្លេងការ និង ប្រើទោល

សម្រាប់ត្រេះកំដរច្រៀងចាប៉ី ។ ឃឹមតូចជាឧបករណ៍ ភ្លេងមួយងាយរៀនបំផុត ងាយចេះរៀន

រយៈពេលខ្លីអាចប្រគំបានមានប្រជាប្រីយ៍ភាពជាងឧបករណ៍ ភ្លេងដ៏ទៃ ។ ស្គរធ្វើអំពីឈើ មិន

ងាយបែកបាក់ដូចស្គរធ្វើអំពីដីឡើយ ។ មនុស្សខ្មែរក្នុងសម័យដើមមានចិត្តអំណត់ ចិត្តទូលាយ

ឧស្សាហ៍ព្យាយាម ម៉ឺងម៉ាត់ ម៉ត់ចត់ ទន់ភ្លន់ ច្បាស់លាស់ ដាច់ខាត មានជីវភាពខ្ពស់ សេដ្ឋកិច្ច

រុងរឿង មិនដូចខ្មែរបច្ចុប្បន្នដែលមានចំនង់ចំនូលចិត្តធ្វើអ្វីៗ ដែលឆាប់រហ័សទទួលផលបាន

ភ្លា មៗ មានជីវភាពចង្អៀតចិត្តចង្អៀតព្រឹត្តិការណ៍ សង្គមប្រែប្រួលរហ័សភ្លែតៗ ធ្វើឲ្យចង្វា ក់

ជីវិតប្រដេញទៅរកអាត្មា និយមច្រើនជាង ដូច្នេះហើ យបានជាគេនាំគ្នា ចាប់យកឧបករណ៍

ភ្លេងងាយៗ សម្រាប់បម្រើផលប្រយោជន៍គេទាន់ពេល មិនចាំបាច់សំភីព្យយាមប្រើពេលយូរ

ដូចខ្មែរដើមឡើយ ។

គួរនាំគ្នា ពង្រីកភ្លេងការបុរាណយើងឡើងវិញ ដើម្បីជាប្រយោជន៍សម្រាប់បញ្ចា ក់អត្ត

សញ្ញ ណជាតិ ពិតប្រាកដនៃអំបូរខ្មែរដើមនៃយើង ។

. ទស្សនៈខ្មែរលើឧបករណ៍ ភ្លេង

ទស្សនៈទី១ : ខ្មែរចូលចិត្តយកនិមិត្តរូបសត្វនាគ មកដាក់នឹងឧបករណ៍ ភ្លេង មកពីមាន

គំនិតផ្សាភ្ជា ប់សត្វនាគថាជាពូជកំណើ តរបស់ខ្មែរជាសត្វមានមហិ ទ្ធិរិទ្ធអាចរស់នៅក្នុងទឹកអាច

រស់នៅលើដីអាចហោះនៅលើអាកាស ជាសត្វតំណាងភាពត្រជាក់ត្រជុំ ( ក្នុងរឿងព្រះថោង

នាងនាគ ) ជាសត្វតំណាងភាពប្រសើរភាពចម្បង ភាពបរិសុទ្ធ ភាពស្មោះត្រង់ ជាពិសេស

តំណាងភាពសច្ចៈធម៌ ( ក្នុងរឿងព្រះអាទិត្យវង្សា និង រឿង ភិក្ខុនាគ ) ។

ទស្សនៈទី២ : ខ្មែរចូលចិត្តយកនិមិត្តរូបទៀនមាស ( លិង្គឥសូរ ) និង ស្លឹកពោធិមាស

( យោនីនាងឧមាភគរតីប្រពន្ធឥសូរ ) មកដាក់នឹងឧបករណ៍ ភ្លេង មកពីខ្មែរមានជំនឿស៊ប់ទៅ

លើព្រហ្មញ្ញ សាសនាចង់យកមហិ ទ្ធិរិទ្ធដ៏ខ្លាំងពូកែនៃព្រះឥសូរ និង មាននាងឧមាភគវតី មក

ភា្ជ ប់នឹងជីវិតរបស់ ខ្មែរដើម្បីខ្មែរបានខ្លាំងដូចព្រះឥសូរដែរ ។

. អត្ថន័យនៃការប្រើបទភ្លេងខ្លះៗ ក្នុងពិ ធីការ

ការប្រើបទភ្លេងនៅតាមពិធីមួយៗ នៃអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរសុទ្ធតែត្រឹមត្រូវតាមអត្ថន័យ

របស់បទនីមួយៗ ។ ឧទាហរណ៍ ក្នុងកម្មពិធីហែរកូនកម្លោះចូលរោង ប្រើបទស្តេចយាង ឬ បទ

ចៅព្រាហ្មណ៍ ។ ក្នុងមួយជីវិតនៃបុរសខ្មែរម្នា ក់ៗ សុទ្ធតែបានឡើងឋានៈជាក្សត្រាមួយអង្គដែរ ។

ក្នុងពេលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ រីឯនារីខ្មែរម្នា ក់ៗក៏សុទ្ធតែបានឡើងឋានៈជាកក្សត្រីយ៍មួយអង្គ

ដែរ ។ ក្សត្រាតំណាងឲ្យព្រះថោង រីឯក្សត្រីយ៍តំណាងឲ្យនាងនាគ ដែលជាបឋមក្សត្រនៃអំបូរ

ខ្មែរតាំងពីសតវត្សទី១មក ។ ហែរកូនកម្លោះចូលរោង គឺហែរក្សត្រាយាងចូលរោង ដូចនេះ

ហើ យបានជាប្រើសម្រាប់តែឋានៈស្តេច ឬ ឋានៈព្រាហ្មណ៍ ដែលជាឋានៈប្រសើរខ្ពង់ខ្ពស់លើស

គេក្នុងសង្គម ។ បទនេះចង់អប់រំថា ការធ្វើដំណើ រក្នុងជីវិតតែងតែជួបឧបសគ្គអ្នកដើរត្រូវតែ

តស៊ូឡើងដើម្បីសម្រេចចំណងចុងក្រោយគឺ សុភមង្គល ។

. បទហោមរោង : ជាបទប្រើប្រាស់ដំបូងបំផុតនៃអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរត្រង់ពិធីចូល

រោង។ បទនេះប្រគំឡើងសម្រាប់បួងសួង អញ្ជើ ញស្តេចក្រុងពាលី មេមត់ចាស់ស្រុកភូមិករព្រះ

ធរណី ទេវតាជីដូនជីតា មេបាចាស់ទុំ ទាំងអស់សូមឲ្យជួយផ្តល់សេចក្តីសុខចម្រើនដល់ពិធី

រៀបមង្គលការនេះ ។ បទនេះចង់អប់រំថា មនុស្សគ្រប់រូបក្នុងសង្គមតាំងពីលើដល់ក្រោមពីក្រោម

ដល់លើ សុទ្ធតែត្រូវមានទំនាក់ទំនងគ្នា ទាំងទស្សនៈ ទាំងការប្រព្រឹត្តទៅទាំងចិត្តនិយមទាំង

សម្ភា រៈនិយម ទាំងនៅទីភ្លឺ ទាំងនៅទីងងឹត ត្រូវមានសមភាពដោយឈរលើច្បាប់សីលធម៌

ច្បាប់គុណធម៌ ដែលជាមាគ៌ា នាំសង្គមទៅកាន់សេចក្តីសុខចម្រើនសុភមង្គល ។

. បទប៉ុកពើក : សម្រាប់ប្រើក្នុងពិធីលើកំណត់ស៊ីស្លា គឺ ឪពុកម្តា យ ឬ បងប្អូនខាង

ប្រុសស្រីចាប់យកអង្រែទៅបុកល័ក្ត ។ បទនេះចង់អប់រំថា ក្រោយពីបានពិសារម្លូរស្លា ជាផ្លូវការ

ហើ យ ឪពុកម្តា យ ឬ ញាតិសន្តា នខាងស្រីត្រូវតែទទួលស្គា ល់រសជាតិមិនធម្មតានោះដែល

ដោយជាប់មកជាមួយនឹងអ្នកចំណូ លថ្មីគឺ កូនប្រសារ ។ ឪពុកម្តា យក្មេកត្រូវទទួលស្គា ល់ និង

គ្រប់គ្រងកូនប្រសារ តាមបែបអាកប្បកិរិយាអត់ធ្មត់ និង ប្រកបដោយព្រហ្មវិហារធម៌ទាំង ៤

ប្រការលើកូន ។ រីឯកូនស្រីត្រូវតែប្រព្រឹត្តបរិសុទ្ធ ទាំងចិត្តវាចាកាយឲ្យហ្មត់ខៃ ដូចនាងបុកល័ក្ត

ទទាក់ឲ្យខៃដែរ ។

. បទចំបក់ រោយ : ប្រើសម្រាប់ក្នុងកម្មវិធីហែរកំណត់ ត្រង់វគ្គរៀបរាប់មុខជំនូនទាំង

ឡាយមាន ៣៦ មុខជារបស់កូនប្រុសជូនទៅខាងកូនស្រី ។ បទនេះចង់អប់រំថា កូនប្រុសត្រូវនាំ

មកជាមួយនឹងជំនូនរបស់ខ្លួននូវ ភាពស្មោះត្រង់ និង ភាពបរិសុទ្ធ ៣៦ មុខដែរមិនត្រូវលាក់

លៀមមុខណាមួយឡើយ ។ ម្យ៉ាងទៀតឪពុកម្តា យទាំងសងខាងត្រូវមានព្រហ្មវិហារធម៌ទាំង ៤

ចំពោះកូនស្រីកូនប្រុសមាន នៅពេលដែលមានកំហុសតិចតួចបីដូចជា ផ្កា ចំបក់បានរោយធ្លា ក់

ដល់ដីយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ត្រូវរើសយកមកបីបាច់ថែរក្សាក្លិនផ្កា ក្នុងក្តីមេត្តា បំផុត ។

. បទកងសោយ : ប្រើក្នុងពិធីសែនក្រុងពាលីសុំទឹកសុំដីរៀបមង្គលការ ។ អញ្ជើ ញ

ស្តេចក្រុងពាលីមកសោយក្រយា ចំណី អាហារបង្អែមចម្អា ប និង ឲ្យពរជ័យដល់ពិធីមង្គលការ ។

បទនេះចង់អប់រំថា រាល់ទំនាក់ទំនងប្រកបដោយសេចក្តីគោរពលើ ឬ ក្រោមត្រូវតែមានពីក្នុង

សង្គម មានរូបទៅនឹងសង្គមឥតរូប ដើម្បីបំណងតែមួយគឺ សុភមង្គលក្នុងជីវិត ។

. បទសារិកាកែវ : ប្រើក្នុងពិធីកាត់សក់កូនប្រុសស្រី ។ ក្នុងពីធីនេះគេយកមាបង្កើត ឬ

បងប្រុសបង្កើតទៅកាត់ជើងសក់ ៣ កន្រៃ្ត ឬ ៩ កន្រ្តៃមុនសិនទើបប្រគល់ឲ្យទៅជាងកាត់សក់

មែនទែនកាត់បន្តទៀត ។ បទនេះចង់អប់រំថា ក្នុងជីវិតម្នា ក់ៗតែងតែជួបប្រទះនឹងឧបសគ្គទុក្ខ

លំបាកជាច្រើន ដូចសក់ប៉ុន្តែយើងត្រូវតែចេះកាត់កោរតម្រឹម ឧបសគ្គទុក្ខលំបាកចោលទាំង

នោះចោលដោយ ក្រាស កន្រ្តៃ កាំបិតកោរ ប្រេងម្ស៉ៅ ដែលបានមកពីព្រះឥន្រ្ទជារបស់ទិព្វ

តំនាងអំណាចតេជៈបារមី ដើម្បីបានរស់ក្នុងសុខសុភមង្គល ។

. បទត្រពាំងពាយ : សម្រាប់ប្រើក្នុងកម្មពិធីមុជទឹក ទន្លេ បឹង ត្រពាំង ស្រះ អណ្តូ ង នៃ

កូនស្រីកូនប្រុសបន្ទា ប់ពីកាត់សក់រួចហើ យ ដើម្បីសំអាតកាយអ្នកទាំងពីរនេះ ។ បទនេះចង់

អប់រំថា មនុស្សម្នា ក់ៗសុទ្ធតែមានជាប់ជំពាក់ប្រឡាក់ប្រឡូ ក ទៅដោយអំពើសៅហ្មងសន្ធឹក

សន្ធា ប់ណាស់ មុននឹងបានគ្នា ជាប្តីប្រពន្ធត្រូវតែជម្រះរាល់ឧបសគ្គចង្រៃទាំងឡាយ

ចោលចេញពីក្នុងខ្លួនដោយទឹកអម្រឹត ទឹកមន្ត ជាទឹកបរិសុទ្ធ ដើម្បីទទួលយកតែសេចក្តី

សុខចម្រើនសុភមង្គល និង បង្កើតអនុស្សាវរីយ៍ ឲ្យចេះស្រឡាញ់ ថែរក្សាសម្បតិ្តធម្មជាតិ

ខាងលើ ដែលជាប្រភពចិញ្ចឹ មជីវិតផ្តល់សេចក្តីសុខត្រជាក់ត្រជុំរបស់មនុស្សលោក ។

. ដំរីយោលដៃ : ប្រើក្នុងពិធីកាត់ខាន់ស្លា ត្រង់វគ្គប្រាក់ស្នា ប់ទឹកដោះ សម្រាប់សងគុណ

មាតាបិតា និង បងខាងស្រី ។ សាមីខ្លួនប្រុសត្រូវលើកផ្កា ស្លា ទី ១ ( ផ្កា ស្លា ធំ ) ជូនទៅផ្កា ស្លា ទី ២

( ផ្កា ស្លា កណ្តា ល ) ជូនទៅម្តា យ និង ផ្កា ស្លា ទី ៣ ( ផ្កា ស្លា ពៅ ) ជូនទៅបង ។ បទនេះចង់អប់រំ

ថា រាល់ទំនាក់ទំនងរវាងមនុស្ស និង មនុស្សរវាងកូន និង ឪពុកម្តា យត្រូវតែស្គា ល់គុណគ្នា

គោរពគុណគ្នា ដោយបរិសុទ្ធតាមឋានៈក្នុងសង្គមទៅវិញទៅមក ដើម្បីបានមកនូវសុខភមង្គល

ក្នុងសង្គម ។

. បទផាត់ជាយ : ប្រើក្នុងពិធីសុំកូនស្រីមកសំពះផ្ទឹម ត្រង់វគ្គបើកវាំងនន ។ បទនេះចង់

អប់រំថា ក្នុងដំណើ រជីវិតមិនត្រូវប្រព្រឹត្តអ្វីតាមទំនើងចិត្ត ដែលប្រាសចាកពីសីលធម៌ ទំនាក់ទំនង់

រវាងគ្នា នឹងគ្នា ក្នុងសង្គមឡើយ ។ ប្រដៅឲ្យគូស្វា មីភរិយាថ្មីនេះចេះគោរពគ្នា ទៅវិញទៅមក ក្នុង

ឋានៈជាអ្នកវេញខ្សែជីវិតចូលគ្នា ។
 . បទនាគព័ន្ធ : ប្រើក្នុងពិធីសំពះផ្ទឹម ត្រង់បង្វិលពពិលគឺ បង្វិលពពិល ៣ ជាទក្ខិណា

ពត៌មាន ៣ ជុំ ៥ ជុំ ៧ ជុំ ៩ ជុំ តាមរាសីកូនប្រុសកូនស្រី ។ បទនេះចង់អប់រំថា ដំនើរជីវិត

រៀងខ្លួន ត្រូវពាក់ព័ន្ធគ្នា ជារង្វង់មូលព័ន្ធសីមា ដោយភាពស្មោះត្រង់បរិសុទ្ធ ភក្តីរវាងគ្នា និង គ្នា

ទើបមានសុភមង្គល ។

បទនាគព័ន្ធមានន័យថា :

˗ នាគ (ន) : ប្រសើរ , ចម្បង , បរិសុទ្ធ , ស្មោះត្រង់

˗ ព័ន្ធ (កិ) : ចង , ជាប់ , ជំពាក់ , ពាក់ព័ន្ធលើគ្នា

˗ នាគព័ន្ធ : ចងជំពាក់ ពាក់ព័ទ្ធលើគ្នា ដោយភាពបរិសុទ្ធ និង ដោយការស្មោះត្រង់ ។

រីឯពិធីបង្វិលពពិល ជាពិធីបរិសុទ្ធមួយសូម្បីតែអ្នកកំដរដែលជាអ្នកកាន់ពពិលក៏ត្រូវជា

នារីព្រហ្មចារី និង កម្លោះបរិសុទ្ធដែរ ។ ពិធីនេះជាពិធីសំខាន់ជាងគេបំផុតក្នុងពិធីអាពាហ៍

ពិពាហ៍ខ្មែរ ព្រោះពពិលជានិមិត្តរូបនៃពររបស់ព្រះឥសូរ និង នាងឧមារភគវតី ។

ពាក្យពពិលដែលខ្មែរយើងប្រើសព្វថ្ងែនេះគឺជា ពាក្យយកចេញមកពីពាក្យពពិលពេជ្រ ។

ពពិលពេជ្រនេះ ជាពរមកពីព្រះឥសូវមួយ និង របស់នាងឧមាភវតីមួយ ។

ពរទី ១ គឺ : ពពិលរាងដូចស្លឹកពោធិមាសតំណាងឲ្យយោនីរបស់នាងឧមាភវតី ជាប្រពន្ធ

របស់ព្រះឥសូរ ដែលប្រសិទី្ធដោយខ្សាច់ពេជ្រយកពីចក្រវាឡ៍ ។

ពរទី ២ គឺ : ទៀនមានដែលភ្ជា ប់នឹងស្លឹកពោធិមាស តំណាងឲ្យលិង្គព្រះឥសូរ ប្រសិទ្ធ

ដោយថ្មពេជ្រយកពីឋានកៃលាស ជាប់ចង្កេះភ្នំហិ មាល័យ ។ ផ្សែងទៀនមានក្លិនក្រអូបដូចផ្កា

មន្ទា បុស្បពីឋានសួគ៌ា នាយ តំណាងឲ្យទឹកកាមរសរបស់ព្រះឥសូរ ។ ក្នុងពិធីបង្វិលពពិលគេ

តែងតែយកដៃបក់ផ្សែងគ្រប់ៗគ្នា គឺគេបក់បញ្ចូ លទឹកកាមរស់របស់ព្រះឥសូរឲ្យចូលក្នុងច្រមុះ

មាត់នៃគូស្វា មីភរិយា ដើម្បីគេទាំងពីរនាក់ពេលបានកូនមកគឺជា កូនព្រះឥសូរ ។ រីឯអ្នកកំដរ

ស្រករព្រហ្មចារីទាំងស្រីទាំងប្រុស ក៏ត្រូវផ្សែងចូលទៅក្នុងពោះដែរតែពួកគេ បានត្រឹមតែមាន

កម្លាំងខ្លាំងក្លា ដូចព្រះឥសូរប៉ុណ្ណោះ ។

សព្វថ្ងៃនេះ នៅក្នុងសង្គមខ្មែរយើងទាំងមូលតែងតែនាំគ្នា និយាយថា បង្វិលពពិលគឺ

សំដៅបង្វិលពពិលពេជ្រនេះឯង ។
 ដូច្នេះយើងឃើញថា ការប្រើបទនាគព័ន្វនៅក្នុងពិធីបង្វិលពពិលនេះមានលក្ខណៈសម

ស្របគ្នា ណាស់ទាំងឈ្មោះបទភ្លេងទាំងឈ្មោះពិធីគឺ សុទ្ធតែសំដៅទៅរកជ័យជំនៈក្នុងជីវិតទាំង

ស្រុង ។

. បទបាយខុនចងដៃ : ប្រើក្នុងពិធីសែនចងដៃ ត្រង់វគ្គសែនជីដូនជីតាមេបាចាស់ទុំ

ក្នុងពេលផ្ទឹមកូនស្រី កូនប្រុស ដើម្បីបន់ស្រន់ឧទ្ទិសសុំឲ្យវិញ្ញា ណក្ខន្ធលោក ដែលបាន

ចាកឋាននៅនោះអញ្ចើ ញមកសេពសោយក្រយាទទួលយកសំណែន និង សុំឲ្យវិញ្ញា ណក្ខន្ធ

ទាំងនេះទទួលស្គា ល់អ្នកទាំងពីរជាគូស្វា មីភរិយា ឲ្យគូស្វា មីថ្មីបានសុខចម្រើនតទៅ ។ ឪពុក

ម្តា យសាច់ញាតិ សាច់សារលោហិ តទាំងឡាយ នាំគ្នា ចូលគួចដៃ កូនប្រុស កូនស្រី ដោយ

អំបោះឆៅពណ៌ ស ម្តងម្នា ក់ៗ ។ បទនេះចង់អប់រំថា គូស្វា មីភរិយាថ្មីមានកម្មសិទ្ធពេញលេញ

តាមប្រពៃណី រៀងខ្លួនហើ យ ត្រូវចេះស្រឡាញ់កម្មសិទ្ធរៀងខ្លួនដោយក្តីមេត្តា ប្រៀបបាននឹង

ជីដូនជីតាស្រឡាញ់ចៅ ឬ ឪពុកម្តា យស្រឡាញ់កូន ជាខ្សែជីវិតតែមួយមានពណ៌ សស្អា ត ជា

បេះដូងតែមួយមានពណ៌ ក្រហមឆ្អៅ ដូចគ្នា ជាសេចក្តីសង្ឃឹម និង ជាសេចក្តីសប្បាយរីករាយ

តែមួយ ។

. បទកន្លង់រតន៍ : ប្រើក្នុងពិធីហែរកូនប្រុសកូនស្រីចូលក្នុងបន្ទប់ ត្រង់វគ្គ

កូនប្រុសតោងជាយស្បៃកូនស្រីគឺ ព្រះថោងតោងស្បៃនាងនាគ ជ្រែកទឹកចុះទៅឋានភុជុង្គនាគ

។ បទនេះចង់អប់រំថាទាំងកូនប្រុស ទាំងកូនស្រី ត្រូវចេះរៀបចំដំណើ រជីវិតទាំងពីរឲ្យបាន

ប្រសើរថ្លៃថ្លា ដូចព្រះ

ថោងនាងនាគ ដែលជាបឋមក្សត្រ នៃដែនដីកោះគោកធ្លក ( នគរភ្នំ ) ។

ខាងលើនេះគ្រាន់តែជាឧទាហរណ៍ បទភ្លេងខ្លះៗ ដែលយកមកបកស្រាយពន្យល់ជូន ក្នុង

ចំណោមបទភ្លេងការជាង ១៨៨ បទ ។ បទភ្លេងការទាំងអស់សុទ្ធតែមានលក្ខណៈអប់រំដូចៗគ្នា

សំដៅកសាងសុភមង្គលក្នុងសង្គមមនុស្សខ្មែរ តាំងពីអតីតកាលដ៏យូរលង់ រហូតដល់បច្ចប្បន្ន ។

Y. រៀបប្រើបទភ្លេងក្នុងពិធី
 តាមការស្រាវជ្រាវចងក្រង របស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លា ប់ ក្នុងសៀវភៅ “ អំពើលំនាំសង្ខេប

ភ្លេងខ្មែរ ” អាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរមាន ២០ កម្មវិធី និង មានបទភ្លេង ៣៩ បទ សម្រាប់ប្រគំក្នុងពិធី

ទាំងមូល ប៉ុន្តែមានបទភ្លេងខ្លះ អាចប្រើបានច្រើនដងក្នុងពិធីការ ។

R. ឈ្មោះពិធី T. ឈ្មោះបទភ្លេង

˗ ពិធីហែរកូនប្រុសចូលរោង បទស្តេចយាង (ស្តេចដើរ)

បទដំរីស

បទព្រះបាទជុំវាំង

បទសុបិន

បទភួងផ្កា

បទញ៉ែងញ៉ង

˗ ពិធីហែរកំណត់ បទអង្គរាជ

˗ ពិធីស៊ីស្លា ថង់រងកំណត់ព្រឹក បទផាត់ជាយ

បទកន្សែងក្រហម

បទអង្គររាជ

˗ ពិធីជូនស្ពកមេបាពិសា បទជ្រង

បទដោះក្រាល

បទជ្រងស្រងាត់

˗ ពិធីកាត់សក់កូនស្រីប្រុស បទសារិកាកែវ

បទកាត់ស្លឹក

បទស្រីស្ទើរ

បទកន្សែងក្រហម

បទផាត់ជាយ

˗ ពិធីក្រុងពាលី បទកងសោយ

បទក្លោ ងនារី

˗ ពិធីបេះល័ក្តបុកល័ក្ត បទស្មោ ង ឬ បទប៉ុកពើក

បទអុំទូក

˗ ពិធីអាចារ្យធ្វើឆ្មេញ បទអង្គររាជ
˗ ពិធីដោតផ្កា ស្លា បទនាងនាគ

បទសំពោង

បទដំរីយោលដៃ

˗ ពិធីជាវខាន់ស្លា បទនាងណុ ក

បទស្វា យក្នុងវត្ត

បទក្លោ ងបណ្តែ ត

បទកងសោយ

˗ ពិធីកូនប្រុសសំពះពេលា បទក្លោ ងនារី

បទស្តេចដើរ (ស្តេចយាង)

˗ ពិធីកូនប្រុសសំពះផ្កា ស្លា បទព្រះថោង

˗ ពិធីកូនស្រីចេញផ្ចឹម បទផាត់ជាយ

˗ ពិធីក្រាបសំពះផ្ទឹម បទព្រះថោង

បទនាងនាគ

បទនាគព័ន្ធ

˗ ពិធីរាំងបើកបាយសី បទកិន្នរ

បទបន្ទា យយាងយាស

˗ ពិធីចងដៃ បទបាយខុន

˗ ពិធីបង្វិលពពិល បទជុំគ្រែ

˗ ពិធីអាចារ្យឲ្យពរបាចផ្កា ស្លា បទកន្លង់ថោង

˗ ពិធីកូនប្រុសស្រីចូលបន្ទប់ បទលោមនាង

បទសារាយអណ្តែ ត

បទសារាយញ៉ែងញ៉ង

បទនាគព័ន្ធ

˗ ពិធីបញ្ច ប់អាពាហ៍ពិពាហ៍ បទបាយខុន

បទផាត់ជាយ

បទទប់ទឹក។
 លោកតា ប៉ូច ជាតន្រ្តីករម្នា ក់នៅខេត្តសៀមរាបត្រឹមឆ្នាំ ១៩៧០ គាត់មានអាយុ ៧៨ ឆ្នាំ

គាត់មានជំនាញចាប៉ីដងវែង ។ តាំងពីតូចរហូត់ដល់ស្លា ប់ គាត់ដើរលេងតែភ្លេងអារក្ស ភ្លេងការ

និង ច្រៀងចាប៉ី គាត់បានមានប្រសាសន៍ថា “ ពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរមាន ១៧ ពិធីមានបទ

ភ្លេងសម្រាប់ប្រគំក្នុងពិធីទាំងនេះចំនួន ៥៩ បទ ” ។

ឈ្មោះពិធី ឈ្មោះបទភ្លេង

˗ ពិធីហែកូនប្រុសចូលរោង បទចៅព្រាហ្មណ៍ ( ពេលកូនកម្លោះដើរ )

បទរបងមាស ( ពេលកូនកម្លោះដល់របង់ផ្ទះ

˗ ពិធីចូលរោង បទផ្សំសូត្រ ( វេញខ្សែចាប៉ី )

បទហោមរោង( រៀបព្រះពិស្ណុការ )

បទនគររាជ

˗ ពិធីបេះផ្កា ស្លា បទម្លប់ដូង

បទបេះផ្កា ស្លា

˗ ពិធីលើកំណត់ស៊ីស្លា មើលពេលសុំកូន បទកាត់ត្រើយ

ស្រីប្រុសមកហើ យ បទជុំគ្រែ

បទប៉ុកពើក

˗ ពិធីស៊ីស្លា បទកងសោយ

បទសំពៅថយ

˗ ពិធីលប់ដាន បទផាត់ជាយ

˗ ពិធីហែឡើងអ្នកតា បទកន្សែងក្រហម

˗ ពិធីកាត់សក់ បទបណ្តែ តកន្ទោ ង (ពេលអាចារ្យដាក់

កន្ទោ ង

ក្នុងផ្តិល សម្រាប់ដាក់សក់ )

បទសុំបុណ្យ ( ពេលអាចារ្យបួងសួងសុំកន្រៃ្ត
 ក្រាស កញ្ច ក់ កាំបិតកោរ )

បទចាបដើរដី ( ពេលលក់កន្រៃ្ត )

បទព្រានព្រៃ

បទសារិកាកែវ ( ពេលអាចារ្យទទួលកន្រៃ្ត )

˗ ពិធីហែកូនស្រីប្រុសទៅងូតទឹក បទជើតមន ( ពេលដើរទៅងូតទឹក )

បទត្រពាំងពាយ ( ពេលងូតទឹក )

បទជើតមន ( ពេលត្រលប់មកវិញ )

˗ ពិធីសែនក្រុងពាលី បទកងសោយ ( ពេលសូត្រមន្តសម្រាប់និមន្ត

ព្រះសង្ឃចម្រើនព្រះបរិត្ត )

˗ ពិធីសែនចងដៃ បទកងសោយ

បទបាយខុនចងដៃ

បទកាត់ស្លឹក ( ពេលទៅរកស្លឹក )

បទកណ្តៀង

បទជួរ ( ពេលរៀបផ្លែឈើ )

បទដំរីយោលដៃ(ពេលទៅរៀបផ្លេឈើ )

បទចំបក់រោយ ( ពេលរៀបចំផ្លែឈើ )

˗ ពិធីជាវខាន់ស្លា បទចាន់ទ្រលាំ ( សរសើរព្រហហ្មវិហាធម៌ ៤

បទជ្រង ( ពេលរៀបរាប់កាត់ថ្លៃ )

បទនាងផ្តាំ ( ពេលរៀបរាប់កាត់ថ្លៃ )

បទបំពេ ( ពេលរៀបរាប់កាត់ថ្លៃ )
˗ ពិធីបុកល័ក្ត បទជ័រជោយនាងវង ( ពេលចេញទៅរកល័ក្ត

)
បទអុំទូក

បទមាន់រងាវ ( ពេលចេញពីផ្ទះចូលព្រៃ

ឃើញ

ល័ក្តបេះមិនបាន )

បទនិមន្ត( បញ្ជា ន់អារក្សសុំបេះល័ក្តឲ្យបាន

បទជាសស្រូវ( ពេលបុកល័ក្ត )

˗ ពិធីសែនព្រះពិស្ណុការ និង ដោតផ្កា បទក្លោ ងធំ

បទសុវណ្ណដកម៉ៃ

បទស្តេចផ្ទុំ

បទនគររាជជើងព្រៃ

បទលម្អងធ្នង់ ( ពេលបាចផ្កា ស្លា )

បទកន្លង់ថោង

បទសុំបុណ្យ ( ពេលសុំពេលា )

បទផាត់ជាយ

បទស្តេចយាង ស្តេចដើរ (ពេលហែកូនក

ម្លោះ

ទៅផ្ទឹម )

បទកកន្លង់រតន៍

˗ ពិធីបើកវាំងនន បទផាត់ជាយ

បទកិន្នរយាងយាស ( ពេលបើកបាយសី

ដកដាវ បើកទៀប )
˗ ពិធីផ្ទឹមចងដៃ បទនាគព័ន្ធ ( ពេលបង្វិលពពិល )

បទបាយខុនចងដៃ ( ពេលផ្ទឹមចងដៃ )

បទជ័យ ( ពេលបាចផ្កា ស្លា )

បទព្រះថោង ( ពេលតោងស្បៃចូលក្នុង )

បទនាងនាគ ( ពេលតោងស្បៃចូលក្នុង )

បទលោមនាង ( ពេលចូលដល់ក្នុងបន្ទប់ )

˗ ពិធីសែនលាបំណន់ តាដុងយាយជៃ បទជ្រង

ឬ ពិធីជ្រង បទជ្រងដើមបទ

បទជ្រងស្រងាត់កល់ក្រយា

បទដោះក្រាល

បទភ្លំស្រួច

បទខ្ទោ រ ឬ ខ្នងភ្នំ

បទភ្នំបន្ទា យប្រាសាទ

បទកន្ទែនទ្រាំង

បទបន្ថយស្ពក

បទទប់ទឹកក្រោយនាយ ( ពេលចប់ពិធីការ

សព្វគ្រប់ )

ឈ្មោះបទភ្លេងប្រើក្នុងពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍
១. បទហោមរោង ២. បទចៅព្រាហ្មណ៍

៣. បទស្តេចដើរ ( ស្តេចយាង ) ៤. បទសារាយញ៉ែងញ៉ង

៥. បទដំរីស ៦. បទសារាយក្លា យ

៧. បទព្រះបាទជុំវាំង ៨. បទជ័រជាយនាងវង់

៩. បទសុបិន ១០. បទដំរីយោលដៃ

១១. បទភួងផ្កា ១២. បទលលកស

១៣. បទកាត់ស្លឹក ១៤. បទអុំទូកលឿនលន់

១៥. បទញ៉ែងញ៉ង ១៦. បទអុំទូក

១៧. បទអង្គររាជ ១៨. បទសត្វមហោរី

១៩. បទផាត់ជាយ ២០. បទបេះផ្កា

២១. បទកន្សែងក្រហម ២២. បទត្រពាំងពាយ

២៣. បទផ្សំសូត្រ ២៤. បទសារិកាកែវ

២៥. បទសំពោង ២៦. បទសារិកាសួរមែក

២៧. បទលោមនាង ២៨. បទបក្សីសំកាំង

២៩. បទកាត់ត្រើយ ៣០. បទជំនោរខ្យល់ជូន

៣១. បទបណ្តែ តកន្ទោ ង ៣២. បទក្រសាំងទៀប

៣៣. បទក្លោ ងធំ ៣៤. បទនាងបុកស្រូវ

៣៥. បទក្លោ ងបណ្តែ ត ៣៦. បទអង្គររាជជើងព្រៃ

៣៧. បទសំពៅថយ ៣៨. បទអង្គររាសាច់ភ្លេង

៣៩. បទសុំបុណ្យ ៤០. បទនាគព័ន្ធ

៤១. បទដំរីសញី ៤២. បទជុំគ្រែ

៤៣. បទដំរីឈ្មោ ល ៤៤. បទព្រះថោង

៤៥. បទប៉ុកពើក ៤៦. បទនាងនាគ

៤៧. បទសារាយអណ្តែ ត ៤៨. បទភ្លេងជួរ

៤៩. បទបែកចាន ៥០. បទស្តេចផ្ទុំ

៥១. បទលលេរ ៥២. បទបាយខុនចងដៃ

៥៣. បទឥសីឲ្យពរ ៥៤. បទម្អងធ្នង់

៥៥. បទម្លប់ដូង ៥៦. បទផាត់ពពក

៥៧. បទចាន់ទ្រលាំ ៥៨. បទកន្លង់រតន៍(កន្លង់ពេជ្រ)

៥៩. បទកន្លង់ថោង(កន្លង់មាស) ៦០. បទមាន់រងាវ

៦១. បទភ្លេងកែ ៦២. បទខ្នងភ្នំ

៦៣. បទជ្រង ៦៤. បទលោប៉ីកែវ

៦៥. បទចិនហួយ ៦៦. បទស្មោ ង

៦៧. បទបំពេ ៦៨. បទអាឡេ

៦៩. បទសូរិយាល្ងា ចថ្ងែ ៧០. បទចាប់កូនខ្លែង

 ៧១. បទកន្ទែនទ្រាំង ៧២. បទរបងមាស

៧៣. បទភ្នំ ៧៤. បទទប់ទឹក

៧៥. បទបន្ទា យប្រាសាទ ៧៦. បទអកយំ

៧៧. បទជ្រងស្រងាត់ ៧៨. បទជើតមន

៧៩. បទភ្លាំង ៨០. បទក្រោមនាយ

៨១. បទចុងសារាយ ៨២. បទស្រីអ៊ុំ

៨៣. បទចំបក់រោយ ៨៤. បទកងសោយ

៨៥. បទស្រីអ៊ុក ៨៦. បទស្រណនហោះ

៨៧. បទកិន្នរយាងយាស ៨៨. បទមេម៉ាយយំយប់

៨៩. បទស្រអន ៩០. បទសុវណ្ណដកម៉ៃ

៩១. បទប៉ប្រឹម ៩២. បទក្រមុំរាប់បាត្រ

៩៣. បទកន្លង់ ៩៤. បទស្រីស្ទើរ

៩៥. បទផាត់ជាយក្លា យ ៩៦. បទជាសស្រូវ

អំពីវង់ភ្លេងពិណពាទ្យ
វង់ភ្លេងពិណពាទ្យ មានប្រភពមកពីចរន្តអ្នកប្រាជ្ញ ដែលនៅជុំវិញព្រះរាជា និង ចេញពី

ប្រភពសាសនាទាំងឡាយ ដែលជាឥទ្ធិពលវប្បធម៌បរទេស មកជួបប្រទះលើវប្បធម៌បុរេប្រវត្តិ

របស់ជនជាតិខ្មែរ នៅលើជ្រោយសុវណ្ណភូមិហៅថា ភ្លេងសាសនា ឬ អ្នកប្រាជ្ញជាភ្លេងសក្កា រៈ ។

ជាដំបូងវង់ភ្លេងពិណពាទ្យមិនមានឈ្មោះថា វង់ភ្លេងពិណពាទ្យ ។ វង់ភ្លេងពិណមាន

ដើមកំណើ តតាំងពីសម័យនគរភ្នំ ។ វង់ភ្លេងនេះប្រគំឡើងដោយមានឧបករណ៍ ពិណ បើកបទ

មុនឧបករណ៍ ដទៃ ។ ឧបករណ៍ ពិណជាឧបករណ៍ ភ្លេង ដែលបានទទួលឥទ្ធិពលពីប្រទេសឥណ្ឌា

តាមរយៈការហូរចូលនៃសាសនាព្រាហ្មណ៍ ( ព្រហ្មញ្ញ សាសនា ) ។ វង់ភ្លេងពិណគឺ ជាវង់ភ្លេង

ដែលមានឧបករណ៍ ច្រមុះ រវាងឧបករណ៍ ភ្លេងមកពីឥណ្ឌា ( ពិណ ) និង ឧបករណ៍ ក្នុងស្រុក

របស់ខ្មែរដើម មានខ្សែដៀវ ខ្លុយ ស្គរ ឈិ ង ។ វង់ភ្លេងពិណជាវង់ភ្លេងនៅជាប់នឹងពិធីសក្កា រៈ

ការសំដែងរាំច្រៀង និង សិល្បៈទស្សនីយភាពផ្សែង ក្នុងរឿងទេវកថាតាំងពីសម័យបុរាណ ។

នៅសម័យកណ្តា លមានវង់ភ្លេងមួយដែលយើងនិយមហៅថាវង់ភ្លេងគងស្គរ ( ទ្រាំមីង )។

នេះមានសារៈសំខាន់ ២ ដំបូងមានសារៈសំខាន់សម្រាប់បម្រើ ឲ្យដល់ការលើកកម្លាំងចិត្តនៃ

កងទ័ពក្នុងការធ្វើសង្រ្គា មនាសម័យកណ្តា ល ។ បច្ចុប្បន្នវង់ភ្លេងនេះ បានបង្វែរសារៈរបស់ខ្លួន

មកបម្រើឲ្យប្រពៃណី តម្កល់សពទៅវិញ ។ វង់ភ្លេងគងស្គរមានឧបករណ៍ ភ្លេងច្រមុះច្រើន ឬ តិច

មិនទៀងដូចមានចម្លា ក់នៅតាមប្រាសាទនានាដូចជា ប្រាសាទបាយ័ន ប្រាសាទអង្គរវត្ត

ប្រាសាទបាភួន ប្រាសាទបន្ទា យឆ្មា រ ប្រាសាទតាព្រហ្ម ទន្លេបាទី ។ល។ វង់ភ្លេងនេះ ជួនកាល

មានឧបករណ៍ ពាទ្យ ( ផ្លែសំនៀង ៩ ) ខ្សែដៀវ ស្រឡៃ ស្គរធំ ស្គរជ័យ ស្គរសម្ភោ រ ។ វង់ភ្លេងនេះ

ប្រគំឡើងដោយឧបករណ៍ គងពាទ្យ ជាឧបករណ៍ បើកបទមុនឧបករណ៍ ភ្លេងដទៃ ។

ការដែលខ្មែរយើងនាំគ្នា ហៅថាវង់ភ្លេងពិណពាទ្យ មកពីវង់ភ្លេងទាំងពីខាងលើនេះ បាន

រួមបញ្ជូ លគ្នា ជាមួយវង់ ដែលកំណត់យកឧបករណ៍ ពិណ និង ឧបករណ៍ ពាទ្យ ( គងពាទ្យ )

ដែលជាឧបករណ៍ ដ៏សំខាន់មកដាក់ជា ឈ្មោះវង់ភ្លេង ។ វង់ភ្លេងពិណពាទ្យកាលពីដើមឡើយ

ទំនងជាមានឧបករណ៍ ពិណ គងពាទ្យ ខ្សែដៀរ ខ្យងស័ង្ខ ខ្លុយ ស្រឡៃ ឈិ ង ស្គរធំ ស្គរធំ

ស្គរសម្ភោ រ ( ជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរវត្ត ) ។ ប៉ុន្តែឧបករណ៍ គងពាទ្យ បានបាត់បង់

រូបជាក់ស្តែងពីក្នុងសង្គមជាតិនៅសល់តែរូបចម្លា ក់លើជញ្ជាំងប្រាសាទ ហើ យឧបករណ៍

គងពាទ្យនេះត្រូវបានជំនួសឡើងវិញដោយឧបករណ៍ គង់វង់មានផ្លែសំនៀង ១៦ ។ រីឯឧបករណ៍

ពិណ ក៏បានបាត់បង់រូបជាក់ស្តែងពីក្នុងសង្គមជាតិដែរនៅសល់តែឈ្មោះ និង រូបចម្លា ក់

លើជញ្ជាំងប្រាសាទដែលយើងបានស្គា ល់គ្រប់ៗគ្នា ដល់សព្វថ្ងៃ ។ ការផ្លា ស់ប្តូរពីវង់ភ្លេង

ពិណពាទ្យដើម ( វង់ភ្លេងពិណ និង វង់ភ្លេងពាទ្យ ) មកវង់ភ្លេងពិណពាទ្យសព្វថ្ងៃនេះស្ថិត

នៅក្នុងការរើកចម្រើននាក្រោយសម័យ មហានគរ ។ ការវិវឌ្ឍន៍ពីគងពាទ្យផ្លែសំនៀង ៨ ឬ ៩

មកគង់វង់ផ្លែសំនៀង ១៦ ក៏ស្ថិតនៅសម័យក្រោយមហានគរដែរ ។

តាមព្រះបន្ទូលរបស់សម្តេចសង្ឃរាជ ជួន ណាត ក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៥ នាមហាកុដិវត្តឧណ្ណា

លោម ” គងវង់ទាំងពីរបែបនេះ ( គងវង់តូច គងវង់ធំ ផ្លែសំនៀង ) ខ្មែរយើងបានបំបែកចេញពី

គងពាក់កណ្តា លវង់ ( គងពាទ្យ ) មានផ្លែសំនៀង ៨ និង ៩ ដំបូងបំបែបចេញបានគងវង់ធំមុន

គេបន្ទា ប់មកទើបបំបែកចេញជាគងវង់តូចទៀត ក្នុងចន្លោះសតវត្សរ៍ទី ៩ និង ទី ១២ “ ។

តាមប្រសាសន៍របស់លោកឧកញ៉ាមហាធិបតី មាសឌី ថា “ ជីតារបស់គាត់និយាយថា

ពួករនាតនេះយើងមិនធ្វើត្រាប់តាមគេទេ គឺយើងបង្កើតដោយខ្លួនឯងតាំងពីបុរមបរាណមក ជា
ដំបូងខ្មែរយើងយកបន្ទះរនាបប្ញស្សីសំរាប់ធ្វើរនាបផ្ទះមកកាត់ខ្លីៗ ដាក់លើភ្លៅ ទាំងពីហើ យគោះ

លេងជាធម្មតា ក្រោយមកទើបយកកម្រងរនាបនោះនៅចងលើខ្នងរូបនាគដដែល ។ ខ្មែរចូល

ចិត្តនិយមនិមិត្តរូបសត្វនាគ ពីព្រោះសត្វនាគជាសត្វ ប្រកាន់សច្ជៈធម៌ជាសត្វ ស្មោះត្រង់ ។ ខ្មែរ

ចង់បញ្ជា ក់ថា ក្នុងសង្គមខ្មែរជាសង្គមប្រកាន់សច្ចៈធម៌ជា សង្គមមនុស្សស្មោះត្រង់ ។ ឧបករណ៍ រ

នាតឯកនេះ បានចូលលេងជាមួយឧបករណ៍ ពិណ តាំងពីជំនាន់មានពិណចូលមកស្រុកខ្មែរ “

លោកឧកញ៉ា ទេព ពិទូ ឈឹ ម ក្រសេម បានសរសេរទុកថា “ គ្រឿងតូរ្យតន្រ្តីរបស់ខ្មែរ

យើងដែលលេងសព្វថ្ងៃនេះ បានបែបមកពីប្រទេសឥណ្ឌា តាំងពីសម័យព្រេងនាយ លុះដល់

សម័យក្រោយវិជ្ជា តូរ្យតន្រ្តី និង បែបគ្រឿងតូរ្យតន្ត្រីរបស់ខ្មែរ បានផ្សាយចេញទៅប្រទេស

សៀមក្នុងសម័យអយុធ្យា “ គឺក្នុងរវាង ( ព.ស ១៨៩៣-២៣១០ ) ។ លោកបានសរសេរថែម

ទៀងថា “ ការពោលបែបនេះ សូម្បីតែសៀមខ្លួនឯងក៏បានសារភាពដូច្នេះដែរ “ ។ លោកបាន

សរសេរទៀតថា “ ក្នុងតម្រានាដសាស្រ្តរបស់ឥណ្ឌា មួយនិយាយថាភ្លេងពិណពាទ្យក្នុងសម័យ

ដើមមានត្រឹម ៤ គ្រឿងទេគឺ ខ្លុយ ពិណ សម្ភោ រ និង ឈិ ង “ ។

ក្នុងវចនានុក្រម ( ជួន ណាត ) បោះពុម្ពលើកទី៥ ឆ្នាំ១៩៦៧-១៩៦៨បានសរសេរបញ្ជា ក់

ថា៖

ពិណពាទ្យ : (ពិន-ពាត ឬ តាមតម្លា ប់ថាពឹន ) (ន.សំ.បា.រីណា ឬ វល្លកី+វាទ. វាទ្យ ) គ្រឿង

តន្ត្រីសម្រាប់វាដំ ផ្លុំ រួមផ្សំគ្នា ជាមួយវង់ ។ ខ្មែរហៅចំពោះតែតន្រ្តីមានអង្គ ៥ គឺមានវាទ្យភណ្ឌ

( គ្រៀងតន្ត្រីសម្រាប់ប្រាំឈ្មោះគឺមាន រនាតឯក ១ ឬ រនាត ៣ គឺរនាតឯក ១ រនាតធុង ១ រនាត

ដែក ១ មានគងវង់ ១ វង់ ឬមានគងវង់ ២ វង់ គឺគងវង់ធំ ១ គងវង់តូច ១ មានសឡៃ ១ មានស្គរ

សម្ភោ រ ១ មានស្គរធំ ២ រួមគ្នា ជា ៥ ឈ្មោះហៅថាភ្លេងពិណពាទ្យ ព្រោះមានពិណ ( ចាប៉ី ) ជា

ប្រមុខត្បិតពិណត្រូវចេញមុខសន្លឺសូរស័ព្ទបញ្ចេ ញបទភ្លេងនាំមុខមុនបង្អស់ រួមទាំងពិណនេះ

មួយផងជា ៦ ឈ្មោះ, លុះចំណេរកាលតមកខ្មែរយើងបំបាត់ពិណចេញ មិនបញ្ជូ លក្នុងវង់នេះ

ប៉ុន្តែភ្លេងប្រភេទនេះនៅតែមានឈ្មោះថា ពិណពាទ្យដូចដើមដដែល ។ សម័យបច្ចុប្បន្នបើលេង

ភ្លេងធំស្គរសម្ភោ រត្រូវចេញបន្លឺសូរស័ព្ទមុនបង្អស់ បើលេងភ្លេងរាយរងគឺ ភ្លេងឥតវាយស្គរធំ

រនាតឯកត្រូវចេញមុនៈ ពិធីបុណ្យមានភ្លេងពិណពាទ្យ ( ស. ហៅថា ប៉ីពាទ្យ អ.ថ ពីផាត , ប៉ី “

ស្រឡៃ “ +ពាទ្យ៍ ) ព្រោះមានស្រឡៃជាប្រមុខ បញ្ចេ ញសូរស័ព្ទមុនបង្អស់ ។

ពិណ : ( ពិន ឬ ត.ទ.ស្រ.ពឹន ) ( ន. សំ. បា. វីណា )ចាប៉ី ដេញពិណ ។

 ពាទ្យ : ( ពាត ) ន. សំ.វាទ្យ ឬ ពាទ្យ ) គ្រឿងភ្លេងប្រគំ , គ្រឿងតន្ត្រីដេញ ដំ ផ្លុំ កូត ឬ

គ្រឿងតន្ត្រីទូទៅគ្រប់យ៉ាង ។ ពាក្យនេះខ្មែរប្រើជាបរិវារស័ព្ទផ្សំនឹងពាក្យពិណថា : ពិណពាទ្យគឺ

គ្រឿងភ្លេងដេញ ដំ ផ្លុំ កូត មានពិណ ( ចាប៉ី ) ជាដើមទៀតផង ។

តាមប្រសាសន៍របស់លោកឧកញ៉ាមហាធិបតី មាស ឌី ជាប្រធានក្រុមភ្លេងព្រះរាជទ្រព្យ

ប្រចាំព្រះបរមវាជវាំង កាលពីលោកនៅរស់សម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម ក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៥ ថា “ ពាទ្យ

ជាឈ្មោះឧបករណ៍ ម្យ៉ាង មានផ្លែសំនៀង ៨ ឬ ៩ ផ្លែសំនៀងនោះ ដូចគ្នា នឹងផ្លែសំនៀងគងវង់

តូច ឬ គងវង់ធំ ដែលប្រើសព្វថ្ងៃនេះដែរ ។ សម័យបច្ចុប្បន្នពុំមានឧបករណ៍ ពិណ និង ពាទ្យ ក្នុង

វង់ភ្លេងពិណពាទ្យទេ “ ។

អ្នកស្រុកសៀមរាប ក្នុងភូមិព្រះដាក់ខេត្តសៀមរាបសព្វថ្ងៃនេះនៅតែនាំគ្នា ហៅថា ពាទ្យ

ខ្លះហៅថា គងពាទ្យ ឬ ពាទ្យគង ។

លោកតា ទី ចៀន ជាគ្រូធំផ្នែកល្ខោ នស្បែកធំនៅខេត្តសៀមរាប បានមានប្រសាសន៍

កាលពីគាត់នៅរស់ថា “ ជីតាគាត់ជាអ្នកលេងឧបករណ៍ ពាទ្យក្នុងភ្លេងទ្រាំមីងផង ជាមួយជើង

ស្បែកធំផង “ ។

អ្នកភូមិ គោកតាចាន់ ឃុំគោកចក ស្រុកសៀមរាប ខេត្តសៀមរាប សព្វថ្ងៃនេះនៅតែនាំ

គ្នា ហៅឧបករណ៍ ពាទ្យថា គងពាទ្យ ។

អំពីភ្លេងមហោរី
មហោរី គឺជាគ្រឿងភ្លេង ដេញ ដំ ផ្លុំ កូត មួយវង់គ្រប់ប្រដាប់ ( ភ្លេងខ្សែ ) ខ្មែរច្រើនហៅ

ចំពោះតែភ្លេងខ្សែសម្រាប់លេងថ្វា យក្សត្រ ។

ភ្លេងមហោរីមានប្រភពចេញពីចរន្តអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយ ដែលនៅជុំវិញរាជាមានទំនាក់

ទំនងផ្សាភ្ជា ប់ទៅនឹងការសប្បាយផ្សេងៗ តាមចំណងចំណូ លចិត្តរបស់អ្នកមានឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់

( ស្តេច-នាម៉ឺន-មន្ត្រី ) នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាតាំងពីយូរលង់មកហើ យ ។ វង់ភ្លេងនេះ

ចាត់ទុកថាជាវង់ភ្លេងសំនៀងស្រាល ឬ វង់ភ្លេងអ្នកប្រាជ្ញ ។
 ដើម្បីស្គា ល់វង់ភ្លេងមហោរី តោងស្គា ល់ចិត្តគំនិតរបស់តន្ត្រីករនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តមួយ

ភូមិសាស្រ្តមួយ ជីវសាស្រ្តមួយ ប្រជាសាស្រ្តមួយ កាលវេលាមួយ និង បរិយាកាស រស់នៅមួយ

ជាកំណត់ ។

អ្នកប្រាជ្ញខាងតន្ត្រីមហោរីមានទឹកចិត្តមធ្យម ទន់ ឬ រឹងយ៉ាងល្មមបែបជាសម្របនិយម

តាមកាលៈទេសៈតាមសង្គមបរិយាស ។

តាមរយៈប្រវត្តិសាស្រ្តយើងឃើញថា ក្រោយសម័យមហានគររាជាខ្មែរពុំសូវមានឳកាស

ធ្វើនយោបាយឯករាជ្យដឹកនាំ ប្រទេសជាតិតាមបែបស្វ័យគ្រប់គ្រង បានយូរអង្វែងឡើយគឺ

ច្រើនតែបរទេសធ្វើអាណានិគមពីលើ ។ ប៉ុន្តែរាជាខ្មែរមានឳកាសធ្វើការងារវប្បធម៌ច្រើនជាង

ការងារនយោបាយ ។

តាមប្រភពភូមិសាស្រ្តយើងឃើញថា ជ្រោយសុវណ្ណភូមិជាទឹកដីសំបូរណ៍ បែបទៅដោយ

សម្បតិ្តធម្មជាតិ និង ធាតុអាកាសអំណោយផលជាទីបំផុត ដល់ដំណាំកសិកម្មមាន ភ្នំ ព្រៃឈើ

បឹងបួរ អូរ ស្ទឹង ទន្លេ សមុទ្រ និង សម្បត្តិធម្មជាតិបែបនេះ ជាកត្តា ធ្វើឲ្យប្រជាជនជាពិសេសអ្នក

ប្រាជ្ញខាងតន្ត្រី មានចិត្តគំនិតមិនខ្វល់ពីជីវភាពរស់នៅរបស់ខ្លួនឡើង ។

តាមប្រភពជីវសាស្រ្តបញ្ជា ក់ឲ្យឃើញថា ខ្មែរមានពូជអំបូរ និង ឈាមជ័រខ្មែរ-មន ជាពូជ

មានប្រាជ្ញឆ្លា តវាងវៃ ពូកែចងចាំក្នុងចិត្តជាងជនជាតិដទៃក្នុងតំបន់ ។

តាមប្រភពប្រជាសាស្រ្តជាក់ស្តែងគឺ ប្រជាជនខ្មែរមានចំនួនតិចទឹកដីធំធម្មជាតិអំណោយ

ផលធ្វើឲ្យខ្មែរមានចិត្តទូលាយរាក់ទាក់ ទទួលភ្ញៀវ ចិត្តស្មោះត្រង់ ឧស្សាហ៍ព្យាយាម ដែលបាន

បញ្ចេ ញមកតាមរយៈបទភ្លេងបទច្រៀងមហោរីទាំងឡាយច្រើនមានលក្ខណៈ បញ្ចា ក់ពីសន្តា ន

ចិត្តខាងលើនេះ ។

តាមប្រភពកាលវេលា ឃើញថាអ្នកប្រាជ្ញខាងតន្ត្រីមានសេរីភាព មានឳកាសច្រើនក្នុង

ការកសាងស្នា ដៃនិពន្ធបទភ្លេង និង ច្រៀងមហោរីព្រោះអ្នកប្រាជ្ញទាំងនោះនៅជាប់នឹងរាជា

ហើ យមានសិទ្ធមានឳកាសធ្វើតែការងារវប្បធម៌ក្នុងរាជវាំង ឬ រាជធានីច្រើនជាងការងារ

នយោបាយ ។ ដូច្នេះហើ យបានជាកេរ្ត៍មរត៌កវប្បធម៌ សិល្បៈពិសេសបទភ្លេង បទច្រៀងមហោរី

មានច្រើនសន្ធឹកសន្ធា ប់ណាស់ដែលយើងកំពុកតែប្រើប្រាស់វាក្នុង ពេលបច្ចុប្បន្នដើម្បីបំពេញ

សេចក្តីត្រូវការខាងជីវភាពស្មា រតីសង្គម ។

តាមប្រភពនិយាយតៗ របស់តន្រ្តីករចាស់ៗក្នុងព្រះបរមរាជវាំងពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់

មួយដូចជាប្រសាសន៍របស់ ឃុន អក្ខរា ពិណពាទ្យ សូ អិន ក្រុមភ្លេងព្រះរាជទ្រព្យជំនាន់មុន

បានប្រាប់តមកលោក ឧកញ៉ាមហាធិបតី មាស ឌី ប្រធានក្រុមភ្លេងព្រះរាជទ្រព្យ ហើ យឃុន

មាស ឌី បានមានប្រសាសន៍ក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៥ ថា : “ វង់ភ្លេងមហោរីខ្មែរ មានកំណើ តតាំងពីចុង

សម័យមហានគរ ហើ យរីកចម្រើនខ្លាំងក្នុងសម័យសង្វែក ។ មុនសម័យលង្វែកមានវង់ភ្លេង

មួយបែបហៅថា មហោរីពិណពាទ្យ ( មហោរីប៉ីពាទ្យ ) ដែលជាវង់ភ្លេងបំបែកខ្លួនចេញពីវង់

ភ្លេងការ និង វង់ភ្លេងពិណពាទ្យ ។ វង់ភ្លេងមហោរីពិណពាទ្យនោះប្រគំដោយប្រុសៗ សុទ្ធសាធ

ច្រើនប្រគំបទភ្លេងពិណពាទ្យទៀតផង ។ ក្រោយសម័យសង្វែកមានក្រុមនារីសុទ្ធជាអ្នកប្រគំវង់

ភ្លេងមហោរី ពិណពាទ្យនោះវិញ ហើ យថែមទាំងមាននារីជាច្រើនជាអ្នកច្រៀង មានសំនៀងដ៏

ពីរោះដូចសត្វស្លា ប ម្យ៉ាងឈ្មោះសត្វ ណូ រី ( នោរី ) ។ វង់ភ្លេងក្រុមនារីបែបខាងលើនេះបានរីក

រាលដាលពេញផ្ទៃវាំងព្រមទាំងតាមផ្ទះនាម៉ឺនធំៗជុំវិញវាជា ។ ជាប្រចាំឆ្នាំគេតែងតែធ្វើមហោ

ស្រពវង់តន្ត្រីប្រភេទនោះសម្រាប់ជ្រើសរើសក្រុមពូកែចំណានៗបញ្ចូ លក្នុងក្រុមភ្លេងរបស់រាជា។

មហោស្រពវង់ភ្លេងនារីចេះតែល្បីឡើងៗពីមួយឆ្នាំ ធ្វើឲ្យមហោជនគ្រប់មជ្ឃដ្ឋា នក្នុងសង្គមកាន់

តែយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងឡើងៗ ។

ពាក្យថាភ្លេងមហោរីទំនងជាពាក្យយារ មកពីពាក្យណូ រី ( នារី ) ។ វង់ភ្លេងមហោរីនេះអ្នក

ប្រគំក៏ស្រី អ្នកច្រៀងក៏ស្រី មានសំនៀងពីរោះប្រៀបបាននឹងសំនៀងសត្វ ណូ រី ( នារី ) ។ សត្វ

ណូ រី ជាបក្សីមួយប្រភេទមានសម្បុរក្រហមមានរូបស្រដៀងនឹងសេកសោម ចូលចិត្តស៊ីផ្លែជ្រៃ

ជាអាហារ ។ មានបទមហោរីឈ្មោះមួយថា “ ឳសត្វមហោរី “ ( ឳសត្វមហោរីយំស៊ីផ្លែជ្រៃ )

កាលពីមុនប្រហែលមានឈ្មោះថា “ ឳសត្វណូ រី “ ( ឳសត្វណូ រីយំស៊ីផ្លែជ្រៃ ) ។ តាមការពិតសត្វ

ឈ្មោះមហោរីគ្មា នទេ ក្នុងចំណោមសត្វស្លា បទាំងឡាយនៅកម្ពុជា មានតែសត្វណូ រីនេះឯង ។

លោក ឧកញ៉ា ឈឹ ម ក្រសេម បានសរសេរទុកថា គ្រឿងតូរ្យតន្ត្រីរបស់ខ្មែរយើងដែល

លេងសព្វថ្ងៃនេះបានបែបមកពីប្រទេសឥណ្ឌា តាំងពីសម័យព្រេងនាយរហូតដល់មកសម័យ

ក្រោយវិជ្ជា តូរ្យតន្ត្រី និង បែបគ្រឿងតូរ្យតន្ត្រីរបស់ខ្មែរបានផ្សាយចេញទៅប្រទេសសៀមក្នុង

សម័យក្រុង ស្រីអយុធ្យា គឺក្នុរវាង ព.ស. ១៨៩៣-២៣១០ ។

ការផ្លា ស់ប្តូរពាក្យពីមនោហារី ឬ ណូ រីមកជាមហោរីបែបនេះ ប្រហែលជាអ្នកស្រុក

និយមចូលចិត្តសម្រួលទៅតាមភាសានិយាយ ដូចជាមានឈ្មោះ ភូមិ ឃុំស្រុក ខេត្តជាច្រើនដែល

ខ្មែរពីជំនាន់ទៅជំនាន់មួយនាំគ្នា ផ្លា ស់ប្តូរឈ្មោះបំភ្លេចឈ្មោះចាស់ដាក់ឈ្មោះថ្មី ។ មានដើមឈើ

ខ្លះមានឈ្មោះផ្សេង ប៉ុន្តែខ្មែរបែរជានាំគ្នា ហៅឈ្មោះដើមឈើ នោះផ្សេងៗទៅវិញ ដូចជាដើម

ចាមរី សព្វថ្ងៃខ្មែរនាំគ្នា ហៅថា ដើមអំពិលបារាំង ។ មានបទភ្លេងខ្លះដូចជា បទកុកគ្រោង ១

ជាន់ សព្វថ្ងៃនាំគ្នា ហៅថា បទកន្តុបម៉ែមួយ ។

 វង់ភ្លេងមហោរី ( មហោរីពិណពាទ្យ ) មានកំណើ តបែបចេញពីវង់ភ្លេងពីរគឺ វង់ភ្លេងការ

បុរាណ និង វង់ភ្លេងពិណពាទ្យ ។ ឧបករណ៍ ភ្លេងមានខ្សែ បំបែកចេញពីវង់ភ្លេងការបុរាណ

ឧបករណ៍ ភ្លេងគោះ ដំ បំបែកចេញពីភ្លេងពិណពាទ្យ ។

វង់ភ្លេងមហោរីមានការវិវឌ្ឍន៍ពីសម័យមួយទៅសម័យមួយ ពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយ

ដោយគ្មា នការកំណត់ច្បាស់លាស់ដូចជា :

ទី ១ : វង់ភ្លេងមហោរីដំបូងមានឧបករណ៍ ទ្រខ្មែរ១ , ចាប៉ីដងវែង១ , ខ្លុយ១ , ស្គរថូន ១ ,

ស្គររមនា ១ និង ឈិ ង ១ គូ ។

ទី ២ : មានឈ្មោះថា មហោរីគ្រឿងពិណពាទ្យ មានឧបករណ៍ ទ្រខ្មែរ១ , តាខេ១ , ខ្លុយ១ ,

រនាតឯកមាស១ , ( រនាតថោង ) រនាតឯកផ្លែប្ញស្សីធម្មតា ១ រនាតឯកតូចបំផុត ១ គងវង់ធំ ១

គងវង់តូច ១ , ស្គរថូន ១ , និង ឈិ ង ១ គូ ។

ទី ៣ : មានឈ្មោះថាមហោរីគ្រឿងខ្សែមានឧបករណ៍ ទ្រខ្មែរ ១ , តាខេ ១ , ខ្លុយ ១, ចាប៉ី ១

, ទ្រអ៊ូ ១ , ទ្រឆេ ១ , រនាតឯកផ្លែប្ញស្សី ១ , រនាតធុង ១ , គងវង់តូច ១ , ស្គរថូន ១ , ស្គររមនា ១

និង ឈិ ង ១ គូ ។

ទី ៤ : មានឈ្មោះថាវង់ភ្លេងប៉ីកែវ ឬ ក្រុមមហោរីព្រះរាជទ្រព្យ មានឧបករណ៍ រនាតឯក១

រនាតធុង ១ , តាខេតូច ១ , តាខេធំ ១ , ខ្លុយ ១ , ទ្រអ៊ូ ១ , ចាប៉ីដងវែង ១ , ទ្រធេអ៊ូ ១ , ទ្រធេសោ ១

ស្គរដូចស្គរអារក្ស ១ , ស្គរថូន ១ , ស្គររមនា ១ , ក្រាប់ភួង ១ និង ឈិ ង ១ គូ ។

ទី ៥ : មានឈ្មោះថាវង់ភ្លេងមហោរីវង់ធំ មានឧបករណ៍ រនាតឯក ១ , រនាតធុន ១ ,

តាខេធុង ១ , តាខេតូច ១ , តាខេធំ ១ , ខ្លុយតូច ១ , ទ្រអ៊ូ ១ , ទ្រសោធំ ១ , ទ្រសោតូច ១ , ទ្រធេអ៊ូ ១

, ស្គរថូន ១ , ស្គររមនាក្រាប់ភួង ១ និង ឈិ ង ១ គូ ។

ទី ៦ : មានឈ្មោះថាមហោរីច្នៃរ មានបន្ថែមឧបករណ៍ ឃឹមតូច ឃឹមធំ យកពីវង់ភ្លេង

បាសាក់ និង ឧបករណ៍ ភ្លេងអឺរ៉ុបមួយចំនួនតាមចំណូ លចិត្តដូចជា អាក់គ័រដែអុង ហ្គី តា

វីយូឡុ ង សាក់សូ អាម៉ូនីញ៉ម ។ល។ វង់ភ្លេងមហោរីច្នៃគឺ សំដៅតែវង់ភ្លេងនោះមានឧបករណ៍

ភ្លេងអឺរ៉ុបលាយចម្រុះនឹងឧបករណ៍ ភ្លេងខ្មែរប្រគំចូលគ្នា មិនមែនសំដៅលើបទភ្លេងទេ ។

. សារៈសំខាន់របស់ភ្លេងមហោរី
ភ្លេងមហោរីជា ប្រភេទភ្លេងមានសំនៀងស្រាល ព្រោះតែវង់ភ្លេងនេះប្រើឧបករណ៍ ខ្សែ

ឧបករណ៍ ផ្លុំ និង ឧបករណ៍ គោះ ដំ ដោយអន្លួងទន់ដែលសុទ្ធតែឧបករណ៍ ភ្លេងមានសំនៀងតិច

ហើ យស្រាលមិនដូចឧបករណ៍ ភ្លេង ប្រើក្នុងវង់ភ្លេងពិណពាទ្យ ដែលប្រើសុទ្ធតែអន្លូងរឹង និង

មានសំនៀងខ្លាំងហើ យធ្ងន់ ។
 តាំងពីដើមរហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះវង់ភ្លេងមហោរី មានសារៈសំខាន់តែក្នុងពិធីកម្សាន្ត

សប្បាយដូចជាពិធីជប់លៀង ពិធីបុណ្យចុះផែរបស់វាជា ( សក្រវាចុះផែ ) ពិធីសំដែងល្ខោ ន

មហោរី និង ពិធីជូនរបាំតូចតាច ។

បទភ្លេងបហោរីស្ទើរតែភាគច្រើន ជាបទកំដរចម្រៀង ។ បទចម្រៀងមហោរីច្រើន

តែជាបទផ្តោះផ្តងស្នេហា ដែលមានលក្ខណៈទន់ភ្លន់ តំអែតំអូញ ថ្នា ក់ថ្នមលួងលោម ច្រើនជាង

លក្ខណៈស្វា ហាប់ម៉ឺងម៉ាត់ ។

បទភ្លេង និង ចម្រៀងមានលក្ខណៈទន់ភ្លន់បែបនេះ មកពីវង់ភ្លេងនេះមានកំណើ តក្នុង

កាលៈទេសៈក្រោយអរិយធម៌អង្គរ ក្នុងពេលដែលប្រទេសជាតិស្ថិតនៅក្នុងសភាពអន់ថយគឺ

អន់ថយទាំងវិស័យនយោបាយ ទាំងវិស័យសង្គម ទាំងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច ទាំងវិស័យសាសនា ។

សមាជិកក្នុងសង្គមមានសិទ្ធធ្វើតែវប្បធម៌សមស្របតែប៉ុណ្ណោះ ។ ពិសេសទៅទៀតវង់ភ្លេង

មហោរីនេះបានកើតឡើង និង ថែរក្សាដោយក្រុមអ្នកមានឋានៈ ខ្ពង់ខ្ពស់ សម្រាប់បម្រើតែ

សេចក្តីសប្បាយក្នុងពេលទំនេរពីការងារប្រទេសជាតិ ។

តាំងពីដើមរៀងរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ វង់ភ្លេងមហោរីនៅពុំទាន់មានឥទ្ធិពលខ្លាំងក្លា

ក្នុងចំណោមប្រជាជននៅឡើយទេ ។ ប្រជាជននៅតាមជនបទស្រែសម្កា រ កម្រមានវង់ភ្លេង

មហោរីក្នុងភូមិស្រុករបស់ខ្លួនបានត្រឹមត្រូវណាស់ ពីព្រោះវង់ភ្លេងមហោរី នេះមិនសូវសមស្រប

ទៅនឹងតម្រូវការចាំបាច់ក្នុងជីវិតរបស់ពួកគាត់ ដូចវង់ភ្លេងការ ឬ វង់ភ្លេងពិណពាទ្យឡើយ ។

ប្រជាជនមានចំណូ លចិត្តតែលើបទភ្លេង និង ចម្រៀងមហោរីខ្លីៗសម្រាប់ប្រគំស្តា ប់កម្សាន្ត

តាមរយៈវង់ភ្លេងការសម័យទំនើប ឬ តាមរយៈរង់ភ្លេងអាយ៉ៃ ឬ តាមរយៈវង់ភ្លេងល្ខោ ន

បាសាក់តែប៉ុណ្ណោះ ។ មានបទមហោរីធំៗ វែងៗ ជាច្រើនរយបទដែលប្រជាជនពុំអើពើយក

ចិត្តទុកដាក់ក្នុងការ រៀនសូត្របន្តឡើយ ។ បទធំៗ វែងៗ ភាគច្រើនជាសាច់បទស្រទន់ពីរោះ

ហាក់ដូចជាទន់ជ្រាយប៉ុន្តែក្នុងបទទាំងនោះដូនតាយើងបានបង្កប់នូវចរិតរឹងប៉ឹង ស្វា ហាប់

រើបម្រះ តស៊ូ ដោយយកបញ្ញ វប្បៈធ្វើជាអាវុធផងដែរ ពីព្រោះកម្លាំងបាយត្រូវបានទ្រុឌទ្រោម

និង កៀបសង្កប់ ។

. របៀបប្រគំភ្លេងមហោរី
ការប្រគំភ្លេងមហោរីកំដរក្នុងបរិយាកាសធម្មតាណាមួយ តាំងពីសម័យដើមរហូតមក

ដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ត្រូវប្រគំបទឲ្យរ៉េតបទដទៃទៀត ។ បទឲ្យរ៉េត ( អាយុយឺនយូរ ) គឺជាបទប្រចាំ

វង់ភ្លេងមហោរី សម្រាប់ពិធីបួងសួងរំលឹក គុណគ្រូ ។ បទនេះប្រគំបានតែម្តងទេក្នុងពិធីប្រគំបទ

ភ្លេងមហោរីម្តងៗ ។
 ការប្រគំបទភ្លេងមហោរី ត្រូវប្រគំឡើងចេញឧបករណ៍ រនាតឯកជាអ្នកនាំមុខបញ្ចេ ញ

បទភ្លេងមុនគេបង្អស់ ប៉ុន្តែជួនកាលគេអាចឲ្យទ្រសោតូចផ្តើមចេញបទមុនគេ ក៏មានម្តងម្កា ល

ដែរ ។ ប្រសិនបើការប្រគំមានច្រៀងផងនោះ ការចាប់ផ្តើមបទភ្លេង ត្រូវប្រែប្រួលទៅតាមសាច់

បទនៃចម្រៀង ។ បទចម្រៀងខ្លះត្រូវភ្លេងចាប់ផ្តើមមុន បទចម្រៀងខ្លះទៀតច្រៀងចាប់ផ្តើមបទ

មុនភ្លេង ។ បទនេះចម្រៀងវែងភ្លេងទទួលខ្លី បទខ្លះចម្រៀងខ្លីភ្លេងទទួលវែង បទខ្លះចម្រៀងខ្លី

ភ្លេងទទួលវែង ប៉ុន្តែរាល់ការបញ្ច ប់គឺ សុទ្ធតែភ្លេងជាអ្នកបញ្ច ប់ ។

ក្នុងការប្រគំម្តងៗ គេច្រើនតែយកឧបករណ៍ ភ្លេងមួយមុខយកមួយចូលរួមប្រគំ ពីព្រោះ

អ្នកភ្លេងខ្លា ចប៉ះទង្គិចគ្នា ដល់ការបញ្ចេ ញទឹកដៃ ( ផ្លូវ ) របស់គេម្នា ក់ៗ ។ ក្នុងចំណោមឧបករណ៍

ភ្លេងទាំងអស់ អ្នកភ្លេងត្រូវប្រកាន់ផ្លូវ ដើររនាតឯក មិនតាមលក្ខណៈនៃឧបករណ៍ នីមួយៗ ដូច

ផ្លូវដើររបស់រនាតធុង ផ្លូវដើររបស់ខ្លុយ មិនដូចផ្លូវដើររបស់តាខេ ។ល។ ពេលប្រគំម្តងៗអ្នក

ភ្លេងច្រើនតែប្រើល្បិច ក្នុងការបំភ្លៃបង្វែងដានគ្នា ទៅវិញធ្វើឲ្យម្នា ក់ៗ ស្ថិតនៅក្នុងការប្រុង

ប្រយត័្ន ។ អ្នកភ្លេងមហោរីម្នា ក់ៗ ត្រូវតែប្រឹងពង្រីកសមត្ថភាពបច្ចេកទេស និង ការចងចាំក្នុង

ខ្លួនឲ្យកាន់ខ្លាំងរឹងមាំឡើងដើម្បីទ្រាំទ្របានក្នុងការប្រគំ ពីការចាប់ផ្តើមរហូតដល់ទីបញ្ច ប់ចៀស

វាងចាញ់គេនៅពាក់កណ្តា លបទ ។ អ្នកភ្លេងក្នុងវង់ជាមួយគ្នា គឺជា អ្នកស្គា ល់ចិត្តថ្លើមគ្នា ទៅវិញ

ទៅមកពុំសូវប្រគំបំបាក់មុខមាត់គ្នា ឡើយ ។ ប្រសិនបើមានអ្នកភ្លេងក្នុងវង់ភ្លេងផ្សេងៗម្នា ក់ ឬ

ពីរនាក់ ទៅចូលរួមប្រគំក្នុងក្រុមដទៃនោះ ការប្រគំពិតជាស្ថិតក្នុងល្បិចកេវកុងគ្នា ទៅវិញទៅមក

ដើម្បីបំបាក់គ្នា លើខាងបច្ចេកទេស លើការចង់ចាំស្ទា ត់ជំនាញ លើទេពកោសល្យរហូតដល់មាន

ចម្លើយសារភាព ចាញ់ឈ្មះទៀតផង ។

នៅក្នុងការប្រគំកំដរពិធីសប្បាយណាមួយ ប្រសិនបើមានវង់ភ្លេងមហោរី ២ ឬ ៣ វង់

វង់ភ្លេងនីមួយៗ តែងតែប្រឹងអស់ពីសមត្ថភាព ក្នុងការប្រគំយកឈ្មះចាញ់ ។ វង់ភ្លេងណាដែល

មានសមត្ថភាព ក្នុងការប្រគំយកឈ្នះចាញ់ ។ វង់ភ្លេងណាដែលមានសមត្ថភាពខ្ពស់ប្រគំបាន

យូរក្រអស់បទភ្លេងប្រើបទធំៗ វែងៗ វង់ភ្លេងនោះតែងតែទទួលបានការសរសើរ អបអរ ចោម

រោម លើកទឹកចិត្ត អំពីសំណាក់អ្នកស្តា ប់ ។ ការប្រគំបញ្ចេ ញសមត្ថភាពយកប្រៀបឈ្នះចាញ់

មានតែនៅក្នុងក្រុមភ្លេងមហោរីទេ ។
 អំអីភ្លេងអាយ៉ៃ
វង់ភ្លេងអាយ៉ៃជាឈ្មោះវង់ភ្លេងមួយ ដែលអ្នកស្រុកនាំគ្នា សន្មតយកឈ្មោះ អ្នកបង្កើតវង់

ភ្លេងនេះមកដាក់ ( ឈ្មោះ យ៉ៃ ) ។ វង់ភ្លេងនេះបានបំបែកខ្លួនចេញពីវង់ភ្លេងការបុរាណ ដោយ

ក្រុមតាយ៉ៃ កើតនៅឆ្នាំ ១៩៥៨ នៅភូមិឈើ នាងខ្ពស់ ឃុំព្រះពុទ្ធនិពា្វ ន ស្រុកគងពិសី ខេត្តកំពង់

ស្ពឺ ។ លោកតា យ៉ៃ ជាអ្នកលេងភ្លេងអារក្សផង លេងភ្លេងការផងជំនាញទ្រខ្មែរ ជាអ្នកចម្រៀង

ដ៏ពីរោះម្នា ក់ផង ។ ឈរលើមូលដ្ឋា នទេពកោសល្យ និង ចំណេះដឹងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់គាត់ដែលជា

អ្នកបានបួលរៀន អាចឲ្យគាត់មានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការច្នៃប្រឌិត បង្កើតវង់ភ្លេងអាយ៉ៃ

សម្រាប់បំរើជីវភាពស្មា រតីសង្គមដោយមានប្រជាប្រិយភាពបំផុតក្នុងមជ្ឃដ្ឋា នប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ។

យោងតាមប្រសាសន៍លោកគ្រូ ម៉េង ហ៊ុន ( គ្រូភ្លេងអាយ៉ៃ ) និង លោកតា សង្ហា ផន ( គ្រូ

ច្រៀងអាយ៉ៃ ) កាលពីសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយមគឺបានឲ្យដឹងថា វង់ភ្លេងអាយ៉ៃនេះមានការ

អភិវឌ្ឍន៍ប្រែប្រួលលឿនណាស់ ។ ជាដំបូងតាយ៉ៃយកវង់ភ្លេងដែលមាន ទ្រខ្មែរ ១ , ចាប៉ីដងវែង

១ , ខ្សែដៀវ ១ , ប៉ីអ ១ , ខ្លុយ ១ , ស្គរដៃ ១ និង ក្រាប់ ១ គូ ( ក្រាប់ឈ្មោ ល ) ទៅប្រគំជូនការរាំ

ច្រៀងបែបលែបខាយ កំប្លុកកំប្លែងលេងសើចសប្បាយរវាងប្រុស និង ប្រុសដែលមានខ្លួនគាត់

ជាអ្នកច្រៀង ស្លៀកពាក់ស្រីដើរតួស្រី ។ ក្នុងជំនាន់តាយ៉ៃដដែល ក្រុមតាយ៉ៃបានបន្ថែម

ឧបករណ៍ ភ្លេងមហោរីមួយចំនួនថែមទៀត ធ្វើឲ្យវង់ភ្លេងដែលគាត់ធ្លា ប់តែប្រគំនោះកាន់តែ

រីកធំរហូតដល់អ្នកស្រុកនាំគ្នា ហៅថា “ ភ្លេងវង់ធំ “ ប៉ុន្តែមានអ្នកខ្លះហៅថា “ វង់ភ្លេងអាយ៉ៃ “

ជាបណ្តើ រៗ ហើ យ ។

ក្នុងជំនាន់តាស្មៀន ម៉ុក និង តាស្មៀន ៨ ជ្រុង ( តាភិន ) ឈ្មោះវង់ភ្លេងធំនោះត្រូវបាន

ជំនួសដោយឈ្មោះថា វង់ភ្លេងអាយ៉ៃដែលអ្នកស្រុកតែងនិយមហៅគ្រប់ៗគ្នា ។ វង់ភ្លេងអាយ៉ៃ

ជំនាន់លោកតា ម៉ុក នោះមានឧបករណ៍ ភ្លេង ទ្រអ៊ូ ១ , ទ្រសោតូច ១ , ឃឹមតូច ១ , តាខេ , ខ្លុយ ១

, ស្គរដៃ ១ និង ឈិ ង ១ គូជាវង់ភ្លេងប្រគំជូនការរាំច្រៀងឆ្លើយឆ្លងរវាងស្រីម្នា ក់ ប្រុសម្នា ក់ (

ច្រៀងអាយ៉ៃ ) និង ជូនការរាំច្រៀងអាយ៉ៃរឿងដែល មានអ្នកច្រៀងច្រើនចូលរួមសំដែង ។

ជំនាន់ក្រោយ តា ម៉ុក ជាហូរហែមកវង់ភ្លេងអាយ៉ៃត្រូវបានកាត់បន្ថយ ឧបករណ៍ ភ្លេងខ្លះ

ទៀតរហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះវង់ភ្លេងអាយ៉ៃមានឧបករណ៍ ភ្លេងត្រឹមតែ : ទ្រសោតូច ១ , ឃឹមតូច

១ , តាខេ ១ , ស្គរដៃ ១ និង ឈិ ង ១ គូ ។ សព្វថ្ងៃនេះវង់ភ្លេងអាយ៉ៃត្រូបានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរភាគ

ច្រើនយកទៅប្រគំកំដរក្នុងពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរផងដែរ ( វង់ភ្លេងការទំនើប ) ។
 គ្រាន់តែរយៈពេលមួយសតវត្សរ៍ប៉ុណ្ណោះ វង់ភ្លេងអាយ៉ៃបានប្រែប្រួលយ៉ាងលឿន រហូត

បាត់លក្ខណៈដើមជាច្រើនដូចជា ការប្រែប្រួលឧបករណ៍ ភ្លេង ការប្រែប្រួលបទភ្លេង និង ការប្រែ

ប្រួលភ្លេង ។ រីឯរបៀបច្រៀងក៏ប្រែប្រួលល្បឿនដូចបទភ្លេងដែរ ។ បច្ចុប្បន្នគេចូលចិត្តប្រើ

ឧបករណ៍ ភ្លេងតិច ងាយរៀន ងាយចេះ ប្រគំមានចង្វា ក់ញាប់ ច្រៀងត្រង់ៗហើ យលឿនបាត់

សភាពយោលយោគ យឺតអែនអនបែបបុរាណអស់ ។

ឯកឧត្តម ពេជ្រ ទុំក្រវឹល បានបញ្ចា ក់ច្បាស់នៅក្នុងសៀវភៅស្បែកពណ៌ និង ស្បែកតូច

បោះពុម្ភឆ្នាំ ២០០០ ទំព័រ ៤១ ត្រង់បន្ទា ត់ទី ២ ខាងលើ “ ឈ្មោះ ពូយ៉ៃ កាន់តែមានប្រជាប្រិយ

ភាពខ្លាំងឡើងៗ រហូតក្លា យទៅជាឈ្មោះសម្រាប់សម្គា ល់ ទម្រង់សិល្បៈចម្រៀងឆ្លងឆ្លើយគឺ

សិល្បៈអាយ៉ៃនេះជារៀងរហូតមក ។

យោងតាមការ ស្រាវជ្រាវរបស់គណៈកម្មការស្រាវជា្រវនៃ នាយកដ្ឋា នសិល្បៈទស្សនីយ

ភាពដែលដឹកនាំក្រុមស្រាវជ្រាវដោយលោក ចិន្ត នាគ ឆ្នាំ ១៩៩១ មានចំណុ ចសំខាន់ៗ ជាច្រើន

ដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងប្រវត្តិអាយ៉ៃ ។ ចំណុ ចសំខាន់ទាំងនោះត្រូវបានដកស្រង់យកមកបញ្ជា ក់

បន្ថែមដូចខាងក្រោមនេះ :

តាមរយៈការសាកសួរផ្ទា ល់មាត់ពីលោកតា លោកយាយ ដែលមានអាយុជាង ៧០ ឆ្នាំ

ឡើងទៅពីឆ្នាំ ១៩៩១ ដូចជា :

១. លោកគ្រូ អិន សាត នៅឃុំព្រះពុទ្ធនិពា្វ ន ស្រុកគងពិសី ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ។

២. លោកតា កែវ វ៉ែន នៅភូមិក្បាលជ្រោយ ព្រែកឯង ស្រុកគៀនស្វា យ ខេត្តកណ្តា ល

៣. លោកតា យស ម៉ិញ នៅភូមិត្រពាំងទា ។

៤. លោកយាយ ព្រំ យឺន ខាងលិចវត្តប្រវែងពងទឹក ។

៥. លោកគ្រូ យេ នៅភូមិត្រពាំងទាំ

៦. លោកតា ណាញ់ ជុំ នៅភូមិពងទឹក ឃុំព្រះពុទ្ធនិពា្វ ន ។

៧. លោកតា ងិន នុត ជាកូនប្រសារបស់តាយ៉ៃ ។

លោកតា លោកយាយបានឲ្យពត៌មានថា : លោកតាយ៉ៃកើតនៅឆ្នាំ ១៨៥៨ ស្លា ប់នៅឆ្នាំ

១៩៥៨ នៅភូមិឈើ នាងខ្ពស់ ឃុំព្រះពុទ្ធនិពា្វ ន ស្រុកគងពិសី ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ជាកូនរបស់លោក

ខ្មៅ និង លោកយាយវស់យួន ។ តាយ៉ៃបានបួលជាសង្ឃរួចចាកសិក្ខា បទ ( សឹក ) ហើ យមករស់

នៅក្នុងភូមិត្រពាំងទា មានបងប្អូន ៣ នាក់ឈ្មោះ យ៉ៃ យ៉ាវ និង នាង សាត ។ ប្រពន្ធគាត់ឈ្មោះ

នាង ពេន ។ អាយុ ២០ ឆ្នាំ គាត់បានរៀបការជាមួយនាង ពេន នៅត្រពាំងខ្យង ឃុំរលាំងចក

ស្រុកសំរោងទង ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ជាកូនស្រីរបស់លោកតាសួង និង យាយអៀបជាត្រកូលអ្នកមាន

ស្តុកស្តម ។ លោកតាយ៉ៃ និង យាយពេន មានកូន ២ នាក់ កូនប្រុសឈ្មោះ តាយេ និង កូនស្រី

ឈ្មោះយាយផាន ជាប្រពន្ធតាងិននុត ។

លោកតាយ៉ៃមាននិស្ស័យខាងភ្លេង និង ច្រៀងខ្លាំងណាស់ ។ ដំបូងគាត់រៀនទ្រខ្មែរពី

លោកគ្រូម្នា ក់ឈ្មោះគ្រូណាញ់ ប៉ុន្តែដោយនិស្ស័យគាត់ខ្ពស់ពេក គាត់អាចលេងឧបករណ៍ ភ្លេង

បានគ្រប់មុខក្នុងវង់ ។ លោកតាបានរៀនច្រៀង និង ប្រើពាក្យពេជ្ររោហាសាស្រ្តសាសងឆ្លង

ឆ្លើយពីលោកគ្រូឈ្មោះ ដាវ ។ ក្រោយពីចេះលេងភ្លេងត្រឹមត្រូវតា យ៉ៃ បានដើរលេងភ្លេងការ

គ្រប់ទីកន្លែង ដើម្បីដោះស្រាយជីវភាពរស់នៅក្នុងគ្រូសារ ។ នៅពេលដែលវង់ភ្លេងការរបស់គាត់

ល្បីល្បាញ គាត់កាន់តែមានកម្លាំងចិត្តហើ យប្រឹងធ្វើសកម្មភាពច្មៃប្រឌិត មិនចេះឈប់ ។ គាត់

បានប្រើសំនៀងដ៏ពិរោះ ធ្វើកាយវិការរាំចាក់ក្បាច់ក្រមិចក្រមើម ព្រមទាំងប្រើវហាសាស្រ្ត

ឆ្លើយឆ្លងបង្កើតបានជាទស្សនីយភាពសិល្បះ ជាទីសប្បាយរីករាយរបស់អ្នកមើលតែខ្លាំងឡើង

នៅតំបន់ខាងលិចភ្នំពេញ ។ ជំនាន់តាយ៉ៃច្រៀងដំបូងមិនទាន់មានស្រីច្រៀងកំប្លុកកំប្លែ ឆ្លើយ

ឆ្លងជាដៃគូទេ ។ តាយ៉ៃបានតែងខ្លួនធ្វើជាស្រីច្រៀងឆ្លើយឆ្លងជាមួយនឹងប្រុស ។ ក្រោយមកទើប

គាត់រកបានដៃគូអ្នកច្រៀងស្រីម្នា ក់ឈ្មោះ យាយបួយ ។ យាយបួយជាប្រពន្ធលោកតា មាំង

កាយយេ ( តាឌុក ) ដែលជាអ្នកភ្លេងនៅក្នុងក្រុមជាមួយតាយ៉ៃ ។ ច្រៀងឆ្លើយឆ្លងរវាងតាយ៉ៃ

និង យាយបួយ កាន់តែល្បីល្បាញឡើងៗ នៅក្នុងស្រទាប់ប្រជាជនខ្មែរ ។ ពេលច្រៀងម្តងៗតា

យ៉ៃតែងតែកាន់ក្រាប់នៅដៃ សម្រាប់ជួយគោះបញ្ជើ ចចង្វា ក់ភ្លេង និង ប្រើជាឧបករណ៍ គោះ

ចង្វា ក់ពេលគាត់រាំចាក់ក្បាច់ម្តងៗ ។ តន្ត្រីករក្នុងក្រុមរបស់គាត់មាន : តាយ៉ៃ យាយបួយ

តាណាញ់ តាយេ តាឌុក និង តានុត ។ រីឯឧបករណ៍ ភ្លេងដែលគាត់ប្រើប្រាស់ដំបូងមាន : ទ្រខ្មែរ

១ , ចាប៉ីដងវែង ១ , ប៉ីអ ១ , ខ្លុយ ១ , ក្រាប់ ១ គូ និង ស្គរដៃ ១ ។

. របៀបប្រគំភ្លេងអាយ៉ៃ
វង់ភ្លេងអាយ៉ៃសម្រាប់ប្រគំកំដរចម្រៀង អាយ៉ៃឆ្លើយឆ្លង ឬ អាយ៉ៃរឿង ។ សិល្បៈអាយ៉ៃ

ជាកេរិ៍្តមរត៌កចុងក្រោយនៃសិល្បៈគំនិត របស់ខ្មែរដែលមានលក្ខណៈស្វ័យឆ្លុះបញ្ចាំង ។ ទម្រង់

សិល្បៈនេះមានសារៈសំខាន់ចំពោះសង្គមក្នុងការកំដរបរិយាកាស ឲ្យរីករាយក្នុងពិធីបុណ្យ

ផ្សេងៗ ។ ក្នុងពេលប្រគំភ្លេងអាយ៉ៃម្តងៗ ជាដំបូងវង់ភ្លេងនេះត្រូវប្រគំបទស្រកាស្រគុំគឺជា បទ

សម្រាប់នម ស្កា រ ( ឃុំរោង ) បន្ទា ប់ភ្លា មត្រូវប្រគំបទ បំពេក្លា យគឺជា បទសម្រាប់គោរពញាតិ

មុននឹងចាប់ផ្តើមច្រៀងឆ្លើយឆ្លង ។

ជំនាន់តាយ៉ៃ ឧបករណ៍ ទ្រខ្មែរ ជាអ្នកចេញផ្តើមបទមុនឧបករណ៍ ភ្លេងដទៃ ។ ប៉ុន្តែ

បច្ចុប្បន្នឧបករណ៍ ទ្រសោតូចជាអ្នកចេញផ្តើមបទមុនឧបករណ៍ ដទៃទៅវិញ ។ អ្នកចម្រៀង

ប្រុសត្រូវកាន់ជាប់នឹងដៃគោះដោយខ្លួនឯងសម្រាប់បញ្ជើ ចតាមចង្វា ក់ភ្លេង ឬ ចង្វា ក់ចាក់ក្បាច់

( សៃយឺត ) រវាងស្រីប្រុសដែលរាំកេវកុងដាក់គ្នា ប៉ុន្តែចម្រៀងអាយ៉ៃបច្ចុប្បន្នពុំប្រើក្រាប់ឡើយ

។ស្គរដៃសម្រាប់ទះតាមដំណើ របទភ្លេង មានចង្វា ក់ញាប់បន្ថែន ដើម្បីធ្វើឲ្យការប្រគំ

កាន់តែហ៊ឹ កហ៊ា ក់ឡើង ។ ជួនកាលទះតែម្នា ក់ឯង សម្រាប់បញ្ជើ ចដំណើ រចាក់ក្បាច់របស់

អ្នកចម្រៀង ។ ឈិ ងជាឧបករណ៍ ភ្លេងមានសំឡេងធុបឆឹង ប៉ុន្តែនៅក្នុងវង់ភ្លេងអាយ៉ៃឈិ ងមិន

ប្រើចង្វា ក់ដកដូចប្រើក្នុងវង់ភ្លេងដទៃឡើយហើ យក៏មិនប្រើសំឡេងធុបធឹងជារៀងរហូតដែរ

ជួនកាលឈិ ងគោះតែសំឡេងធឹងៗ រហូត ក៏មានសម្រាប់អបនឹងសម្លេងស្គរ ។

សិល្បៈអាយ៉ៃឆ្លងឆ្លើយមានបទភ្លេងតែ ៨ បទ ២ បទសម្រាប់នមស្កា រ និង គោរពញាតិ

រីឯ ៦បទទៀតសម្រាប់ច្រៀងឆ្លងឆ្លើយ ។ ចម្រៀងឆ្លងឆ្លើយមានតែ ៦ បទសម្រាប់

រយៈពេលមួយយប់ទល់ភ្លឺ ។ ប្រកាន់ដែលធ្វើឲ្យទស្សនិកជនទ្រាំមើលទល់ភ្លឺ គឺសំឡេង

ច្រៀងពីរោះផងពាក្យឆ្លងឆ្លើយតាមជើងកាព្យ លែបឥតព្រាងទុកមុនប៉ុន្តែបានត្រឹមត្រូវ តាម

ក្បួនខ្នា តល្អ និង មានន័យគ្រប់គ្រាន់ផងកំប្លុកកំប្លែង លែបខាយឲ្យសប្បាយរីករាយផង ពិសេស

អ្នកស្គា ល់ចង់ដឹងបញ្ញា ឆ្លា តវាងវៃ របស់អ្នកច្រៀងម្នា ក់ៗ ក្នុងបញ្ហ ចោទ និង ស្រាយ ។

. កំណាព្យ - សុភាសិត - ពាក្យប្រៀនប្រដៅផ្សេងៗ ចម្រៀងអាយ៉ៃ

ឆ្លងឆ្លើយ
១- កុំខ្វើកតាមខ្យល់ កុំខ្វល់តាមរលក

២- អណ្តា កជាអាទិ៍កន្លង បានសុខទុក្ខផងព្រោះអណ្តា ត

៣- ម្តា យជូតទឹកភ្លេករាល់រាត្រី ឲ្យតែអ្នកថ្លៃមានរស្មី

ចំណេះចេះដឹងធ្វើមន្រ្តី គប្បីឲ្យម្តា យជ្រកបុណ្យផង ។

៤- កត់ៗពេញបំពង់ ឆុតៗរលុងឃែត

៥- ដេកកុំដំងើច មេក្រកុំសើច គេភ័យកុំព្យួរ

ទោះខឹងប៉ុន្មា ន ធ្វើជាឲ្យគួរ ដឹងគិតឲ្យធូ

 យូរគិតឲ្យឆាប់ ។

៦- កុំមានចិត្តរលើ ពឹងក្រពើគេភ័យឲ្យចម្លង

កុំកាប់ឧសរបង វាំងចំណារអាត្មា

៧- សូវចូលកុំឲ្យចេញ សូវទិញកុំឲ្យដូរ

៨- ចេះរបេះក្បាច់

៩- ធ្វើផ្ទះកុំដាក់ជណ្តើ រ សោះខ្ញុំប្រើកុំឲ្យបាយសុំ

១០- មនុស្សចិត្តជា តែងមានគ្នា ជាទីពឹង

១១- កុំថាចាស់ល្ងិតល្ងង់ល្ងិល្ងើ ក្រែងពារទៅលើអ្នកមានគុណ

កុំពោលថាចាស់ថយថោកធន់ ក្រែងស៊ុនទៅលើគ្រូអាត្មា ។

១២- រុក្ខា មួយខ្ពស់ធំ វាយោប្រជុំ បោកបក់ខ្លាំងក្លា

រលាស់ឮលាន់ សព្វព្រៃប្រឹក្សា សូវស័ព្ទលោកា

ជាងស្មៅ ជើងក្រាស ។

១៣- អ្នកហ៊ា នស្បែកដាច អ្នកខ្លា ចស្បែកជា

មនុស្សប៉ោបៀរ កុំយកខ្លួនបៀត ។

១៤- បម្រើមើលពុត ប្រាជ្ញា ឲ្យមុត ស្មា រតីឲ្យមាន

បើខ្លៅ ឲ្យប្រាជ្ញ បើខ្លា ចឲ្យហ៊ា ន ចង់បានរបៀន

កុំអៀនកុំខ្មា ស ។

១៥- ស្រីខ្ញុំកំដរ បើឃើញរូបល្អ កុំរេលូកលាន់

កុំលួចលបលេង ក្រែងម្ចា ស់គេទាន់ កុំភប់កុំភ័ន្ត

អាប់ឳនអាត្មា ។

១៦- កុំស៊ីតាមឃ្លា ន កុំហ៊ា នតាមចង់ តាំងច្បាប់ស្រុកហ្វ្រង់

កុំបង់សេនា ។

១៧- ក្រហេតុតែខ្ចិល មានត្បិតរក្សា អ្នកមានប្រាជ្ញា

មិនស្មើគំនិត ។

១៨- កុំក្និកក្នក់ក្នា ញ់ បើចិត្តស្រឡាញ់ កុំចេញនិយាយ

បើស្អប់កុំប្តឹង បើខឹងកុំធ្លា យ កំរោះកំរាយ

 កុំងាយធ្វើសិ្នទ ។

១៩- កម្លាំងខ្លាំងជាងច្បាប់

២០- និយាយជាប្រាក់ ស្ងៀមស្ងា ត់ជាមាស

២១- គ្រាប់ត្នោ តទុំក្រៀមក្រោះ គេបង់បោះលែងរាប់អាន

ដល់ដុះប្រយោជន៍បាន ធំប៉ុន្មា នប្រាក់ប៉ុណ្ណឹ ង ។

២២- បើស្ទា ត់ឲ្យស្ទា ត់កុំស្ទើរស្ទា ក់ បើលាក់កុំលង់ឲ្យរលួយ

បើចេះកុំបាច់ឲ្យគេជួយ បើស្ទួយកុំស្ទង់ឲ្យផុងខ្លួន ។

២៣- ប្រពន្ធពីរ គោបីដំរីមួយ នាំឲ្យព្រួយចិត្ត

២៤- ប្រុសៗកំលោះមានកម្លាំង នៅតាំងក្នុងវ័យក្មេងស្រួលបួល ។

បើបានមេម៉ាយយ៉ាងជំនួល ក៏គួរទទួលជាភរិយា ។

២៥- បើត្រាប់តាំងយូរ ក្រឯគ្រូពុំគូរត្រាប់

២៦- ផល្លា រុក្ខា ខ្ចីចចង់ទុំ ឥតបុណ្យសន្សំចង់ឡើងស័ក្តិ

ឥតនិស្ស័យអប់រំចង់ស្តេចចក្រ ឥតទ្រព្យមាសប្រាក់ចង់សេដ្ឋី ។

២៧- ហែកក្តិត ចំតិតបុក ( ស្ទួងស្រូវ )

២៨- ដឹងគ្នា នៅគ្រាក្រ សម្បុរល្អនៅខែកក្តិក

២៩- ស្អប់ជំពក់លើ ស្រឡាញ់ពេញប្រាស

៣០- ធ្វើស្រែមិនបាច់ភ្ជួរ រក្សាតែមួរស៊ីមិនអស់

៣១- គ្នា ច្រើនអន្សមខ្លោ ច គ្នា ដូចស្រមោចអន្សមឆៅ

៣២- បើមិនជួយចូកជួយចែវ កុំយកជើងរាទឹក

៣៣- ស្លឹកចេកទុំចុង ស្លឹកល្ហុងទុំត្រួយ

ស្តា យអ្វីប្រុសមួយ កាប់ឲ្យត្មា តស៊ី ។

៣៤- សត្វនោះមកពីស្រុកបាសាក់ កន្ទុយបិទប្រាក់បិទមាសសងខាង ( ក្ងោ ក )

៣៥- បោះទៅប៉ិនពក ទាញមកប៉ិនបំពង់ ( សំណាញ់ )

៣៦- បោះសន្ទូចរំលងភ្នំ ត្រីឆ្តោ រមាត់ធំដេញលេបក្ងោ កមាស (រាហ៊ូចាប់ចន្រ្ទ)

៣៧- ជើង ១០ ប្រសព្វជើង ១ ភ្នែក ៦ ប្រមាណថា

តែកតោកដូចអ្នកស្រវឹងស្រា គ្មា នអ្នកណាថាៗម្មា ក់ឯង

៣៨- កុំរងមុខដឹង កុំទទឹងមុខសឹក

ចូលព្រៃទាន់ព្រឹក ចង់សឹកទាន់ក្មេង ។
៣៩- ជន្លេនជាសត្វប្រេត ស៊ីមិនឆ្អែតតាមសំណាង

ផែនដីធំអស់យ៉ាង ស៊ីខាងៗខ្លា ចអស់ដី ។

៤០- និយាយយប់ផ្ទប់ព្រៃ និយាយថ្ងៃព្រៃមានត្រចៀក

៤១- ចិត្តមិនអប់រំ នាំឲ្យវិនាស

៤២- នាងរត់រកអ្នក មេខាតលក្ខណ៍ រត់រកអាកំបាក់បន្សារ ។

៤៣- ផ្ចា ញ់កម្លាំងកាយ ដោយកម្លាំងប្រាជ្ញា

ផ្ចា ញ់មនុស្សក្លៀវក្លា ដោយសារការអង់អាច ។

៤៤- មាយាទថ្លៃឲ្យយក មាយាទថោកឲ្យវៀង

៤៥- មាត់មានគ្រប់ ដបមានឆ្នុក

៤៦- ផ្លូវវៀចកុំបោះបង់ ផ្លូវព្រៃត្រង់កុំយាត្រា

ឈានឈរពិចារណា ឆ្កា រឲ្យស្អា តសឹមដើរទៅ ។

៤៧- នឿយណាស់កុំដេក យកប្រពន្ធត្រូវមើលម្តា យក្មេក

ចូលដំណេក កុំនិយាយនឹងប្រពន្ធ ។

៤៨- ស្លូតបំផុតនៅខែមាឃ ស្រីធន់ពាក្យមិនសូវខឹង

បើប្រុសៗមិនដឹង ប្រឹងតែព្រួតស្អប់ស្រីៗ ។

៤៩- កុំចង់ខ្លស់ស្មើមេឃា កុំឳនពេកអាប់រាសី

ទោះដើរនិយាយស្តី លៃឲ្យខ្លីតែគួរសម ។

៥០- កុំរៀនចង់ធ្វើមន្រ្តី ស្អប់ខ្ពើមដីនាំឲ្យក្រ

សូវរៀនធ្វើកសិករ ទើបមានទ្រព្យទៅថ្ងៃក្រោយ ។

៥១- ងាប់នឹងស័ក្តិយស ស្អុយទាំងរស់ក្នុងលោកីយ៍

៥២- ងាប់នឹងមាតុភូមិ ទេព្តា ឥន្រ្ទព្រហ្មចោមរោមឲ្យពរ

៥៣- ចង់ឆ្ងា ញ់ឲ្យរកអន្លក់ ចង់ស្រណុ កឲ្យនឿយពីក្មេង

៥៤- ចូលព្រៃសត្វសាហាវ អំពាវនាវគ្នា មកជុំ

ចល់បានស្ករទឹកឃ្មុំ ពួនក្នុងផ្ទះឆីម្មា ក់ឯង ។

៥៥- ចេះដប់មិនស្មើប្រសប់មួយ

៥៦- ឆ្កែទាល់ច្រក រលកទាល់ច្រាំង

៥៧- ឆ្អិនគំនិតពិតឆ្អិនគ្រប់យ៉ាង ឆ្អិនព្រេងសំណាងឆ្អិនផុតទុក្ខ

៥៨- ជនណាមើលឃើញតែទ្រព្យលោកីយ៍ ជននោះមើលឃើញផ្លូវខ្លីៗពន់ពេកណាស់

៥៩- ជ្រែឡោមស្រឡៅ ត្រាវឡោមបឹង

៦០- ជ្រៅទឹកជ្រៅដី ពុំមានជ្រៅអ្វី គង់មានទៅដល់

ឯគំនិតជ្រៅឆ្ងា យសែនសល់ ជ្រៅទៅមិនដល់ គ្មា នទីបញ្ច ប់ ។

៦១- ឈើ ធំរលំខ្លាំង

៦២- ញាតិ និង មិត្តបើញាតិមិនគិត មិត្តប្រសើរជាង

៦៣- ដល់កំពង់លង់ទូក

៦៤- ដេញទាន់ជានកែង

៦៥- ទំពក់វាទៅ ទើបព្នៅ វាមក

៦៦- ថ្លៃមាសថ្លៃពេជ្រ មិនមែនថ្លៃផ្តា ច់ នៅក្នុងលោកីយ៍

ថ្លៃប្ញកមាយាទ ទើមថ្លៃពិសី ថ្លៃឥតមានអ្វីប្រៀបផ្ទឹមបាន ។

៦៧- ទឹកថ្លា លាងសក់

៦៨- ទូកទៅកំពង់នៅ

៦៩- ទូកលឿនជិះលប់កុំឲ្យលិច ត្បូងពេជ្រនឹងម្តេចប្រះឆា

ទីស្ងា ត់ប្រយ័ត្នវាចា គិតអាចណាកុំអាងជិត ។

៧០- វិនាសកុំម្នេញ ទុកពេញកុំដឹង ខឹងកុំទន្ទេញ

មិនកុំបណ្តេ ញ ស្អប់កុំព្យាបាទ ។

៧១- បង់បោយឲ្យមើលប្រាញ ដាំជើងក្រានប្រមាណឆ្នាំង

៧២- មើលឲ្យជាក់ស៊ឹមញាក់ចិញ្ចើ ម ប្រពន្ធមិនទាន់ផើម កុំអាលរកខុស

៧៣- វិជ្ជា នាលោកីយ៍ មានសិរីសួស្តីជា

ជួយមានទ្រព្យនានា ក្សេមក្សាន្តសុខក្នុងលោកីយ៍ ។

៧៤- រូបស្រ្តីជារបស់ វិជ្ជា បុរសជាទ្រព្យ

៧៥- ធ្វើស្រែមានចំណារ ធ្វើចំការមានរបង់

៧៦- ឮផ្គរឲ្យមើលខ្យល់ ក្តីពុំយល់ពុំអាលក្រោធ

៧៧- លិចសឹមលោត ចល់កំប៉ូតសឹមតោង

៧៨- ល្អតែរូប ម្ហូបមិនបាន

៧៩- វិស័យពេលថ្ងៃលម្អអាទិត្យ ពេលយប់ងងឹតលម្អចន្រ្ទា

៨០- ឆ្នូស្នា បង់បាញ់ ធម៌បង់ទន្ទេញ ស្រីបង់ភ័ស្តា

 របាំងបង់លេង វង្វង់មាត្រា ចុះក្នុងចិន្តា មន្ទិលសៅហ្មង ។

៨១- ពុកសិស្សគ្រូបី ពុតស្រីប្តីលែង ពុតគោដើរជ្រែង ពុតឆ្កែបង់ម្ចា ស់។

៨២- ផ្ទះឥតកូនសូន្យស្ងា ត់ ដែនឥតក្សត្រសូន្យអាជ្ញា

មាត់ឥតសីលសូន្យវាចា ខ្សត់កំព្រាសូន្យទាំងអស់ ។

៨៣- ពស់មួយក្បាលច្រើនទាស់ ចូលមិនអស់ចេញមិនអបសម្របគ្នា

ពស់មួយកន្ទុយច្រើនទោះបែកវា អាចសម្របស្របគ្នា ចូលចេញបាន ។

៨៤- ឃើញរាស្រ្តចូលជ្រក កុំថារាស្រ្តអន់

៨៥- ឡើងទ្រើងដូចឃ្លោ កដូចត្រឡាច គ្មា នកោតគ្មា នខ្លា ចបុគ្គលណា

ដល់ទ្រើងរលំដួលផ្កា ប់ផារ ធ្វើមុខដូចស្វា ឲ្យគេជួយ ។

៨៦- អណ្តា តជាអាទិ៍កន្លង បានសុខទុក្ខផងព្រោះអណ្តា ត

៨៧- អាវែកគេស៊ីក្រោមភ្នែក អាវែកនៅតែមិនដឹងខ្លួន

៨៨- អ្នកមានរក្សាក្សត់ ដូចសំពត់ព័ទ្ធពីក្រៅ

អ្នកប្រាជ្ញរក្សាខ្លៅ ដូចសំពៅពឹងសំប៉ាន ។

៨៩- អ្នកដែលចេះមិនបានប្រព្រឹត្ត តាមធម៌ ល្អពិតដែលរៀនយក

បុរាណហៅចេះកប់ពពក ត្រឡប់ជាជ្រកអាចម៍ជន្លេន ។

៩០- ទាចង់ធ្វើមាន់ ដូចយល់សប្តិទាន់ ពងកណ្តា លរាត្រី

នេះនែរភាសិត ភក់ជោគសំឡី

ដូចជាដំរី ក្រាបក្រោមចង្អេរ ។

៩១- ពេលឡើងក្រមុំពេញក្រមួន កុំភ្លេចខ្លួនក្លា យជាយាយ

៩២- អ្នកប្រាជ្ញចុះជណ្តៅ អ្នកខ្លៅ ឡើងឋានសួគ៌

៩៣- តោកៗសឹកមាត់ត្រដោក ឆ្អែតឯពោះក្របី

៩៤- ចង់ចេះឲ្យសម្លា ប់អាចារ្យ ចង់បានផ្លែផ្កា យកភ្លើងដុតគល់

៩៥- តេងតាងដេកផ្លូវ សូវៗដល់ផ្ទះ

៩៦- វិជ្ជា សាងជន ធនសាងរដ្ឋ វត្តសាងសាសនា

៩៧- គោលឿនសឹកក ស្រីល្អសឹកគូថ

៩៨- កាំបិតដងដូង អន្លូងពង្រ

ប្រពន្ធដោះញរ គោក្រយ៉ៅ ក្រឡាច់

 អំពិលពីត្បូង អណ្តូ ងខាងលិច

គួរនាំគ្នា គេច ខុសក្បួនតម្រា ។

៩៩- គូព្រេងមិនព្រាត់ អាយុមិនអស់មិនស្លា ប់ ។

១០០- ប្ញស្សីអត់ថ្នាំង រគាំងមិនឮ

រនាចខែភ្លឺ ពេញចុះងងឹត ។

១០១- ខែរះឆ្លងផ្លូវ កូនកើតមុនឳ ចៅពរជីតា

១០២- ខ្លែងហើ រត្បិតខ្យល់ នាយថ្កើតពល

១០៣-ទោលប៉ុនគល់ យល់ប៉ុនសក់

១០៤-អូសទូកកុំឲ្យល្អា ន ចាប់ត្រីបានកុំឲ្យល្អក់ទឹក

១០៥-ធ្វើស្រែឲ្យមើលស្មៅ ទុកដាក់កូនចៅឲ្យមើលផៅសន្តា ន ។

អំពីវង់ភ្លេងល្ខោ នបាសាក់
វង់ភ្លេងល្ខោ នបាសាក់ គឺជាទម្រង់វង់ភ្លេងមួយដែលយកឈ្មោះល្ខោ នបាសាក់មកប្រើ ។

វង់ភ្លេងនេះមានមុខងារសំខាន់សម្រាប់តែប្រគំកំដរ ការសំដែងល្ខោ នបាសាក់ ។ ជាវង់ភ្លេងមាន

កំណើ តជំណាលគ្នា នឹងកំណើ តល្ខោ នបាសាក់ ។ វង់ភ្លេងល្ខោ នបាសាក់មានសន្តា នខិតជិតទៅ

នឹងវង់ភ្លេងចិនមួយប្រភេទ ដែលសម្រាប់ប្រគំជូនល្ខោ នហ៊ី ចិន និង ជាវង់ភ្លេងដែលមាន

លក្ខណៈឆូងឆាង ជាងវង់ភ្លេងខ្មែរដទៃ ។

និយាយពីឈ្មោះភ្លេងគឺ និយាយពីឈ្មោះល្ខោ នបាសាក់ ។ ល្ខោ នបាសាក់ គឺជាឈ្មោះ

ដែលអ្នកនៅភ្នំពេញជាអ្នកដាក់ឲ្យ ដោយយកឈ្មោះទីកន្លែងដែលទម្រង់ល្ខោ ននេះបានកើត

ឡើង ។ ល្ខោ ននេះបានកើតឡើងនៅស្រុកបាសាក់ ខេត្តឃ្លាំង ត្រើយខាងកើតទន្លេបាសាក់ ទល់

មុខនឹងខេត្តព្រះត្រពាំង ដីកម្ពុជាក្រោម ។ ប្រភពសិល្បះល្ខោ នបាសាក់គឺជា ប្រភពវង់ភ្លេង

ល្ខោ នបាសាក់ ។

ឯកសារស្រាវជ្រាវក្នុងសៀវភៅយីកេ និង ល្ខោ នបាសាក់ បោះពុម្ភឆ្នាំ ១៩៩៧ ដោយ

ឯកឧត្តម ពេជ្រទុំក្រវិល ទំព័រ ៣៣-៣៥-៣៦-៣៧ បានបញ្ជា ក់ច្បាស់ថា :

ល្ខោ នបាសាក់មានដើមកំណើ តនៅស្រុកបាសាក់ខេត្តឃ្លាំងកម្ពុជាក្រោម ។ ទម្រង់ល្ខោ ននេះ

បានរីកចម្រើនឡើង ដោយបញ្ញ វន្តមួយក្រុមដឹកនាំដោយអតីត : ព្រះចៅអធិការវត្តខ្សាច់

កណ្តា ល ក្នុងស្រុកបាសាក់ ព្រះនាម សួ ។

ជាដំបូងល្ខោ នបាសាក់នេះសំដែងលើដីផ្ទា ល់ក្រោមទ្រើងឃ្លោ ក ។ អ្នកស្រុកនាំគ្នា ហៅថា

ល្ខោ នទ្រើងឃ្លោ ក អ្នកខ្លះទៀតហៅថា ល្ខោ នយូកេរិ៍។ ល្ខោ នទ្រើងឃ្លោ ក និង វង់ភ្លេងជូនល្ខោ ន

ទ្រើងឃ្លោ កបានទទួលនិងជះឥទ្ធិពលគ្នា ទៅវិញទៅមកជាមួយនឹងល្ខោ ន “ កៃលឿងវៀតណាម “

និង ល្ខោ ន “ ហ៊ី ចិន “ ដែលជាទម្រង់ល្ខោ នរស់នៅជិតខាងគ្នា ក្នុងដែនដីកកម្ពុជាក្រោម ។

នៅឯកម្ពុជាក្រោមមានបងប្អូនពីរនាក់ ម្នា ក់ឈ្មោះ លី កាញ់ ជាបង និង ម្នា ក់ឈ្មោះ លី

សួន ជាប្អូន ។ ទាំងពីរនាក់កើតនៅស្រុកបាសាក់ ខេត្តឃ្លាំងកម្ពុជាក្រោម ។ លី កាញ់ បានចេញ

ពីស្រុកកំណើ តទៅរស់រកស៊ីនៅប្រទេសបារាំងក្នុងអឡុ ងឆ្នាំ ១៩២០ ។ លោកបានផ្ញើប្រាក់ជា

ច្រើនមកឲ្យ លី សួន ប្រើប្រាស់ក្នុងការថែរក្សាឲ្យបានគង់វង្ស និង ពង្រីកល្ខោ នទ្រើងឃ្លោ ក

( យូកេរ្តិ៍) ដែលលោកស្រឡាញ់ឲ្យកាន់តែប្រសើរឡើង ។

នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣០ លោកដៅកែល្ខោ នឈ្មោះ ឆា គ្រួន ( លី សួន ) បាននាំក្រុមសិល្បៈ

របស់ខ្លួនមកសំដែងធ្វើអាជីវកម្មនៅភ្នំពេញ និង ខេត្តនានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ។ អាស្រ័យដោយ

ដឹងថាល្ខោ ននេះ បានឡើងមកពីស្រុកបាសាក់ ហើ យបានរក្សាពណ៌ សម្បុររបសល់ខ្លួន ពិសេស

គឺសំនៀងនិយាយ ដែលខុសប្លែកពីសំនៀងខ្មែរកណ្តា ល ទើបប្រជាជននាំគ្នា ឲ្យឈ្មោះល្ខោ ននេះ

ថា ” ល្ខោ នបាសាក់ “ តាំងពីពេលនោះមក ។ រីឯវង់ភ្លេងសម្រាប់ប្រគំជូនល្ខោ នបាសាក់ក៏ជាប់

ឈ្មោះថា វង់ភ្លេងល្ខោ នបាសាក់ តាំងពីពេលនោះមកដែរ ។ វង់ភ្លេងល្ខោ នបាសាក់នេះ ពុំយក

ទៅប្រគំក្នុងពិធីផ្សេងៗក្រៅពីប្រគំជូនល្ខោ នបាសាក់ឡើយ ។ ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៣៧ មកមានវង់ភ្លេង

ប្រចាំវង់ភ្លេងល្ខោ នបាសាក់នៅតាមរោងល្ខោ នផ្សារកាប់គោ រោងល្ខោ នថ្មីធ្វើអំពីថ្មនៅកន្លែង

វិមានឯករាជសព្វថ្ងៃ ដឹកនាំដោយអ្នកស្រី ម្លិះឡា រោងល្ខោ នសយសង្វោ ន នៅខាងលិចវាំងជ្រុង

ខាងត្បូង រោងល្ខោ នឆ្សារសួនចាស់ ( រោងល្ខោ នក្លឹង្គ ) នៅចំពីមុខវត្តបទុមវតី

រោងល្ខោ នផ្សារស៊ីឡឹប ដឹកនាំដោយអ្នកម្នា ង ឃុន តាត ឬ ឃុនព្រះមែនាង បុប្ឆា នរលក្ខណ៍

យិន តាត នៅត្រង់ផ្សារស៊ីឡឹប រោងល្ខោ ននៅតាខ្មៅ ខេត្តកណ្តា ល រោងល្ខោ នគឺឡូ លេខ ៦

នៅត្រង់គីឡូ លេខ ៦ រោងល្ខោ នទួលទំពូងនៅត្រង់ជ្រុងខាងជើងវត្តទួលទំពូង សព្វថ្ងៃរោងល្ខោ ន

ទួលគោកដឹកនាំដោយលោក បាក់ស្រេង និង អ្នកស្រី អ៊ុន វាំង នៅម្តុំរោងភាគយន្តចិនឡា

សព្វថ្ងៃ និង នៅតាមរោងល្ខោ នតូចតាចច្រើនទៀតតាមភូមិឃុំស្រុកជនបទ ។

វង់ភ្លេងល្ខោ នបាសាក់មាន បទភ្លេង និង បទចម្រៀងបាសាក់ជាច្រើន បានរីកចម្រើន និង

ប្រែប្រួលចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៣០ ពេលដែលលោក ឆា គ្រួន បាននាំវង់ភ្លេងល្ខោ នបាសាក់មក

សំដែងនៅកម្ពុជាកណ្តា ល ។ មានអ្នកលេងភ្លេងល្ខោ នបាសាក់ ខ្លះមានសមត្ថភាពខ្ពស់ បាននាំ

គ្នា បន្ថែមឧបករណ៍ ភ្លេងអឺរ៉ុបមួយចំនួន ដែលខ្មែរនាំគ្នា ហៅថា ភ្លេងម៉ានិល ( ១ )

ដូចជាត្រុំប៉ែតត្រុំបូន សាក់សូ ។ល។ មកឆ្លូកបញ្ចូ លនឹងឧបករណ៍ ភ្លេងដែលមានពីមុនមក ដើម្បី

ធ្វើឲ្យវង់ភ្លេងល្ខោ នបាសាក់មានការភ្ញា ក់ផ្អើលពីទស្សនិកជនកាន់តែខ្លាំងឡើង ។ ប៉ុន្តែវង់ភ្លេង

បែបនេះអាចប្រគំបាន តែបទភ្លេងតិចតួចសម្រាប់កំដរឆាក ឬ ដំដររបាំដែលមានលក្ខណៈ

ស្រដៀងនឹងរបាំអឺរ៉ុបប៉ុន្តែមិនប្រើសម្រាប់កំដរច្រៀងឡើយ ។

បទភ្លេង និង បទចម្រៀងក៏មានកាន់តែច្រើនឡើង តាមចរិតលក្ខណៈបទ មានបទបែប

ចរិកលក្ខណៈខ្មែរបទបែបចរិកលក្ខណៈ ចិន យួន បទបែបចរិកលក្ខណៈបារាំង និង បទបែប

ចរិកលក្ខណៈមហោរី ។

. របៀបប្រគំភ្លេងល្ខោ នបាសាក់
ភ្លេងល្ខោ នបាសាក់មួយវង់ៗចែកចេញជាពីរក្រុម គឺក្រុមឧបករណ៍ គោះ ដំ និង ក្រុម

ឧបករណ៍ ភ្លេងខ្សែ ឬ ផ្លុំ ។ លោកតា សាំង សារុន កើតនៅឆ្នាំ ១៩៩២២ នៅឃុំអូរម្លូ ស្រុកស្ទឹង
ត្រង់ជាគួឯកល្ខោ នបាសាក់ ដ៏ល្បីល្បាញនៅកម្ពុជា គាតមានប្រសាសន៍ក្នុងឆ្នាំ១៩៦៤ “

ឧបករណ៍ គោះ ដំ កក្នុងវង់ភ្លេងល្ខោ នហ៊ី ចិន (shing) ហៅថា ស៊ិង ប៉ោ , ឡោ , គា ក្នុងវង់ភ្លេង

ល្ខោ នបាសាក់ខ្មែរក៏ហៅថា ឈិ ង , ប៉ោ , គា , ដែរ ប៉ុន្តែស៊ិង ឬ ឈិ ង សំដៅឧបករណ៍ ឆាប ប៉ោ

សំដៅឧបករណ៍ ប៉ាន់ ( ត្រដោក ) ឡោសំដៅឧបករណ៍ ឃ្មោះ គាសំដៅឧបករណ៍ គង ( គងញី-

ឈ្មោ ល ) ។ ក្នុងក្រុមឧបករណ៍ គោះ ដំ នេះមានស្គរធំ ១ , ស្គរឡុ ក ១ (ស្គរតូច), ឆាប ១ គូ , ប៉ាន់

១ , ឡោ ១ ( ឃ្មោះ ) , គងញី ២ , គងឈ្មោ ល ២ ។ ឧបករណ៍ ភ្លេងគោះ ដំ មានមុខងារប្រគំជូន

ល្ខោ នដូចជា ពេលបិទ ឬ បើកវាំងនន ជូនដំណើ រចូលឆាក ឬ ចេញពីឆាករបស់តួអង្គនីមួយៗ

ជូនការវាយក្បាច់ហួនផ្សេងៗ ជូនការច្បាំងប្រយុទ្ធគ្នា ជូនការសំដែងរិទ្ធិផ្សេងៗ ។ល។ ប៉ុន្តែ

ឧបករណ៍ គោះ ដំ នេះមិនប្រគំជូនចម្រៀងឡើយ ។ ពេលបិទ ឬ បើកវាំងននមិនប្រើស្គរឡុ កទេ។

ក្រុមឧបករណ៍ ភ្លេងខ្សែ ឬ ផ្លុំ ប្រគំសម្រាប់តែជូនចម្រៀង ឬ របាំង ឬ រោទ៍ បន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះ។

ក្រុមឧបករណ៍ ភ្លេងខ្សែ ឬ ផ្លុំ មានទ្រអ៊ូរ ១ , ទ្រឆេ ១ ( ឆេសោ ) , ឃឹមតូច ១ , ឃឹមធំ ១ , ខ្លុយ ១

មានក្រុមភ្លេងខ្លះមិនប្រើខ្លុយទេ ។ ទ្រអ៊ូចំហៀងមានតួនាទី ផ្តើមចេញបទនាំមុខឧបករណ៍ ភ្លេង

ដទៃ ក្នុងពេលប្រគំម្តងៗ ។ អ្នកចម្រៀងទាំងឡាយ និង ឧបករណ៍ ភ្លេងផ្សេងទៀតត្រូវរង់ចាំការ

បើកបទរបស់ទ្រអ៊ូចំហៀងនេះជាមុនបន្តិចសិនមុននឹងចូលដល់ចំណុ ចច្រៀង ឬ ចំណុ ចចេញ

របស់ខ្លួន ។ ទ្រនេះមានសំនៀងស្រាលជាង ទ្រអ៊ូមហោរីពាសស្បែក ។ នៅពេលល្ខោ នបាសាក់

ទើបតែមកដល់ភ្នំពេញរវាងឆ្នាំ ១៩៣០ ទ្រឆេ ( ឆេសោ ) មានមុខងារសំខាន់ ក្នុងការផ្តើមចេញ

បទមុនគេប៉ុន្តែមកដល់បច្ចុប្បន្នបែរជាទ្រអ៊ូចំហៀងជាអ្នកផ្តើមបទវិញ ។ ក្នុងវង់ភ្លេងល្ខោ នបា

សាក់បច្ចុប្បន្នមានវង់ភ្លេងខ្លះមិនប្រើទ្រឆេឡើយ ។ ឃឹមតូចមានដំណើ រសាច់បទ ចង្អៀត

( ចិញ្រាំ ) មិនដូចឃឹមធំ ។ ឃឹមធំប្រើសំនៀងផ្តក់ៗកាត់ពីមុខ កាត់ពីក្រោយឧបករណ៍ ភ្លេងដទៃ

ធ្វើឲ្យសំនៀងធំៗ របស់ខ្លួនលេចធ្លោ យឡើង ក្នុងពេលប្រគមរួមម្តងៗ ។ រីឯឧបករណ៍ ខ្លុយ មាន

សំនៀងលុញគ្រលឺតតំអែតំអូញ ស្រដៀងនឹងទ្រអ៊ូចំហៀងដែរ ។ ឧបករណ៍ ប៉ាន់ ប្រើសម្រាប់

គោះចង្វា ក់ជូនបទភ្លេងណាដែលត្រូវប្រគំកំដរ ចម្រៀង ។ អ្នកចម្រៀងល្ខោ នបាសាក់ទាំងឡាយ

ត្រូវគោរពចង្វា ក់ប៉ាន់ក្នុងការច្រៀងរបស់ខ្លួនមុននឹងចាប់ផ្តើម ច្រៀង ឬ ក្នុងពេលកំពុងច្រៀង ។

ឧបករណ៍ នេះ មិនយកទៅប្រើផ្សេងៗ ពីគោះជូនច្រៀងឡើយ ។ វង់ភ្លេងល្ខោ នបាសាក់នេះ ប្រគំ

បត់បែនទៅតាមដំណើ របទចម្រៀងផ្សេងៗ គ្នា ។ មានបទចម្រៀងខ្លះតម្រូវឲ្យភ្លេងចេញមុន

បទចម្រៀងខ្លះទៀត ចេញមុខទើបភ្លេងចេញជា ក្រោយបទភ្លេងខ្លះនិយាយហើ យច្រៀងទើប

ភ្លេងចេញជាក្រោយហើ យនិយាយ និយាយហើ យច្រៀងទើបភ្លេងជូនដំណើ រជាក្រោយ។

 វង់ភ្លេងម៉ូងគ្រុំ
ឈ្មោះភ្លេងបុរាណមួយវង់ភ្លេងមានស្គរធំ ១ ( ស្គរនោះមានធ្លុះបន្តិច ) មានគង ១ វង់ មាន

ស្រឡៃតូច ១ មានគងធំ ១ ( គងមូង ) មានប្ញស្សីកំបែក ១ កំណត់មានអ្នកភ្លេងតែត្រឹម ៣ នាក់

គឺម្នា ក់វាយគងវង់ ម្នា ក់ផ្លុំស្រឡៃតូច ម្នា ក់ទៀតវាយស្គរធំផង វាយគងធំផង វាយប្ញស្សីកំបែកផង

( វាយគោះឲ្យមានសូរស័ព្ទរណំ ) ខ្មែរប្រើភ្លេងនេះ ចំពោះតែក្នុងពិធីបុណ្យតម្កល់សព ឬ បុណ្យ

ឈាបនកិច្ច : ភ្លេងម៉ូងគ្រុំក្នុងសម័យឥឡូ វ មិនមានគ្រប់ខេត្តទេអ្នកខេត្តខ្លះមិនដែលស្គា ល់ មិន

ដែលឮសូរស័ព្ទភ្លេងនេះសោះឡើយ ( ហៅភ្លេងកន្ទាំមីង ឬ ទាំមីងក៏បាន ភ្លេងគងស្គរក៏បានតាម

ទម្លប់អ្នកស្រុកហៅដោយខេត្តស្រុក ) ។

សំនៀងគងវង់ តំណាងទឹកភ្លៀង

សំនៀងស្រឡៃតូច តំណាងខ្យល់

សំនៀងគងមូង តំណាងផ្លេកបន្ទោ ល

សំនៀងស្គរធំ តំណាងផ្គរ

សំនៀងប្ញស្សីកំបែក តំណាងរន្ទះ

ក្នុងជីវិតមនុស្សម្នា ក់ៗ ប្រៀបបានដូចជាតំណក់ទឹកភ្លៀងធ្លា ក់មកលើផែនដី តែមួយភ្លែត

រួចរលាយបាត់ទៅដូចជាខ្យល់គ្មា នរូបគ្នា នស្រមោលប៉ាន់ស្មា នមិនត្រូវ ដូចជាផ្លេកបន្ទោ ល ភ្លឺ

បានតែមួយភ្លែតរលត់សូន្យសុង ដូចជាផ្គរលាន់គំរាមលោកបានតែមួយភ្លែតប៉ុណ្ណោះ ។ សភាវៈ

ធម្មជាតិទាំងនេះប្រៀបដូចជាខន្ធ ដែលនៅទ្រទ្រង់រូបបានតែមួយភ្លែត រួចបែកធ្លា យចាកលោក

បាត់អស់ទៅដែរ ។
 អ្នកប្រគំភ្លេងមាន ៣ នាក់អង្គុយបែរខ្នងដាក់គ្នា ជាតំណាងនៃការបែកគ្នា ពេលរលត់

ជីវិត ។ អ្នកភ្លេង ៣ នាក់នេះម្នា ក់តំណាងឲ្យឋានសួគ៌ ម្នា ក់តំណាងឲ្យឋានកណ្តា ល និង ម្នា ក់

តំណាងឲ្យឋាននរក ដែលជាឋានមានកើតមានស្លា ប់បែកគ្នា ជាធម្មតា ។ វិញ្ញ ណក្ខន្ធដែលបែក

ធ្លា យទៅ តែងយោងយកកំណើ តនៅឋានណាមួយជាមិនខាន ។ គ្នា នការជួបគ្នា ណាដែលថា

មិនបែកគ្នា នោះទេ ។