Professional Documents
Culture Documents
Ang Babae Bilang Kumander Isang Giyerera Sa Pamantayan NG Lipunan
Ang Babae Bilang Kumander Isang Giyerera Sa Pamantayan NG Lipunan
ABSTRAK:
Hindi si Gabriela Silang o Maria Clara ang bida sa akdang ito, ngunit inihahambing ang kaniyang
katauhan sa taglay na karikitan at katapangan, inilalapit din siya sa bansag na "Kumander" marahil ang
mga tao ay may takot na kaniyang sugurin at labanan oras na kanilang kantiin ang kaniyang mga anak at
pamilya. Sa sanaysay ni Jing Panganiban na "Kumander" binibida si Andang Dela, ang kaniyang
karanasan bilang asawa sa Andang Simon, ina, at babae. Isinalaysay ni Jing kung paano maging tulad
ng isang tigre ang kaniyang Andang Dela nang magtagpo ito at ang kabit ng naturang asawa. Sa
kasamaan ng kalooban, hindi na umasa pang muli si Andang Dela sa kaniyang asawa upang itaguyod
ang kanilang buhay lalo ang mga anak, nagsumikap ito upang maaalagaan nang maayos at matustusan
ang kaniyang pamilya. Lahat ng pagkain na masarap ay pinalalasap niya sa kaniyang mga anak. Kahit pa
kakaunti lamang ang kinikita nito, hindi nito palalampasin ang pagkakataon na makatikim ang mga anak
ng masarap na pagkain. Lahat na ata ng klase ng gawain ay kinakaya ni Andang Dela, ultimo
responsibilidad ng kaniyang asawa ay inaako nito at hindi na inaasa pa sa kaniya. Isang araw, nang
mamayapa ang kaniyang asawa ay labis na kalungkutan ang nanahan sa kaniyang kalooban at noon
lamang nasumpungan ang paghagulgol ng kumander. Sa burol ng Andang Simon ay nagpakitang muli
ang kabit nito, sa halip na gilitan sa leeg ang babae ay kaniya itong niyakap nang walang pag-aatubili at
pinatawad, marahil wala naman nang dahilan upang sila ay magtalo pa kaya't mas nanaig ang
pagpapatawad sa kaniya. Nang hapong nanikip ang dibdib ng Andang Dela, nagawa pa rin nitong tapusin
ang kaniyang mga nais gawin ngunit pagbalik ay lulan na ito ng cadillac ng punerarya. Ang kumander ay
sumuko na sa unang pagkakataon, ngunit hindi pa rin mawawaglit ang kaniyang pagiging dominante
dahil sa taas ng nitso ng kaniyang asawa inilagay ang kaniyang ataul.
ng mga kalalakihan kung hindi pati na rin ng mga kababaihan. Hindi kinakailangang
sumabak sa giyera upang matawag na kumander ang isang babae, hindi baril ang
Pahina 1 ng 8
sa ipinaglalabang karapatan upang makuha ang takot at respeto ng bawat tao. Ito na
ang panahon upang puksain ang bulok na ideolohiya patungkol sa hindi balanseng
bumalikwas ang karakter ni Andang Dela sa ideolohiyang mas mataas na uri ng tao ang
Dela sa kaniyang mga anak matapos mamayapa ang kaniyang unang asawa maging
sa panahon na siya ay nag-asawang muli. Hindi nito iniasa sa asawa o sa ibang tao
Nang mamatay ang kabiyak niya dahil sa sakit sa baga, itinaguyod niyang mag-isa ang limang
anak na babae sa pamamagitan ng pamamakyaw at pagtitinda ng isda (Panganiban, IV).
Naging ibayo ang sigasig ng aking lola sa paghahanap-buhay sa ikalawa niyang pag-aasawa.
Hindi niya iniasa sa kanyang kabiyak ang pagbuhay sa limang anak niya sa una. Kumuha siya ng
puwesto sa Pamilihan ng Pritil sa Tondo at doon nagtinda ng kanyang mga kalakal na sariwang isda tulad
ng bangus, talakitok, ayungin, kanduli, biya at iba pa, pati ng mga alimango, alimasag, talangka at
alamang. Walang permanenteng trabaho ang lolo ko. Palibhasa’y bunso, matikas at magandang lalaki,
prente na ito sa paahe-ahente lalo’t mahusay namang kumita ang kanyang esposa (Panganiban, VI).
buhay sa labas ng tahanan nang mag-isa. Umaangat ito mula sa mababang pagtingin
Naitataguyod ng babae ang kaniyang pamilya sa iba't ibang mga paraan hindi lamang
Pahina 2 ng 8
kinabukasan. Nagagawa ng mga babae ang mga trabahong nakintal sa ating isipan na
mga ito para lamang mabigyan ng magandang buhay ang pamilya. Hindi na palaging
din ang mga kababaihan na tustusan ang mga ito sa sariling pagsusumikap. Lubog sa
akda ang kaisipan na haligi ng tahanan lamang ang pundasyon ng isang matayog na
pamilya, makikita ito sa huling bahagi ng pangungusap kung saan prente na lamang
ang kaniyang asawa dahil mahusay kumita ang Andang Dela. Pumaiimbabaw ang
hindi nito kailangang magpaalipin sa kaniyang asawa maging sa mga gawaing bahay
Bawat kilos ay minamata kung pasok ito sa pamantayan ng iba, mistulang manika na
paniniwalang ito ang karakter sa akda, mula sa paghahambing kay Maria Clara bilang
"mabini kung kumilos at malumanay kung magsalita" hanggang sa maikumpara ito kay
Isang araw na umuwing umiiyak at namumula ang braso mula sa palo ng kanyang tiyahin ang
anak na bunso, umusok ang tainga ng Andang Dela at sumugod sa atrebidang nanakit ng anak niya.
Bitbit ang itak na panagpas ng panggatong, hinamon niyang lumabas ang hipag at harapin siya. Nang
makita niyang nagsilabasan ang angkan ng kanyang asawa mula sa kani-kanilang bahay, iwinasiwas
niya ang kanyang itak at nagbantang tapos na ang pananahimik niya. “Hindi ko kayo uurungan kahit
magsuson-suson pa kayo. Huwag kayong magkakamaling saktan pa ulit ang mga anak ko!” Walang
pumalag o kumibo. Wala na ring nagtangkang magbuhat ng kamay sa aking ina at sa kanyang dalawang
kapatid (Panganiban, V).
Pahina 3 ng 8
Matatapos ang pananahimik at pagtitimpi ng isang babae oras na kantiin ng
ibang tao ang mahal sa buhay, tulad na lamang ng sinalaysay ni Panganiban. Ayon pa
nang dalhin siya ng Andang Simon sa lugar ng kaniyang pamilya. Ikinahon ng lipunan
ang ating isipan sa paniniwalang marupok ang isang babae, walang kakayahang
lumaban wari isang prinsesa na laging nililigtas ng prinsepeng may makintab na baluti.
Higit na sa kung ano pa mang pamantayan ang kakayahan ng isang babae at hindi na
nito kailangan ng tagapagligtas, kaya na nitong tumayo sa sarili nitong mga paa at
usapin tungkol sa kabuluhan ng kababaihan bilang isang nilalang at hindi kung sino
lang. Hindi bilang manika, laruan, basura o kung ano pa man na basta na lamang
kalalakihan.
Mailalapat din ito sa bahagi ng sanaysay kung saan may tagpong waring isang
tigreng sinugod ni Andang Dela ang babaeng kalaguyo ng asawa. Inilarawan niya itong
na tila nagkakaroon ng hidwaan sa dalawang panig ng babae bagamat ang puno't dulo
nito ay ang lalaking hindi makuntento sa buhay na mayroon siya sa piling ng kaniyang
kinasasangkapan lamang ang mga ito upang mapunan ang libidong nararamdaman.
Pahina 4 ng 8
Hindi sa pagpapalugod naigagapos ang esensya ng kababaihan, sila'y minamahal,
buhay.
pantay na pagtingin at pagtrato sa mga ito, lalo ang pagpuksa sa hindi mawala-walang
kababaihan. Ang mga akdang ito ay panawagan sa lahat. Labanan ang pandarahas.
protektahan ang sarili. Ang paniniwala ng mga babae ay nababago rin, hindi na lamang
nila nililimitahan ang kanilang gampanin sa loob ng tahanan bagkus kumakawala sila sa
Pahina 5 ng 8
pagkakahon ng lipunan at inaangkin ang malayang pamumuhay bilang babae.
Nilalantad ng akda ang talino ni Andang Dela sa buhay, ang pagiging madiskarte upang
matugunan ang pangangailangan ng kaniyang mga anak, at ang kontrast ng mga gawi
nina Andang Simon at Andang Dela. Madadalumat ang pagiging dominante ng babae
kaysa lalaki sapagkat bukod sa hindi inaasa ni Andang Dela ang pagbuhay sa kaniyang
pamilya ay nagagawa nito ang lahat ng bagay habang ang gampan ng kaniyang asawa
katangian ni Andang Dela sa isang karakter mula sa pelikulang "Liway" ni Kip Oebanda
na si Inday, isa ring babaeng Kumander, ina, at asawa. Ang kaniyang anak ay sinilang
bayan, tulad ni Andang Dela hindi sila naging sunod-sunuran sa kanilang asawa
maging sa ibang tao. Mayroon silang sariling desisyon sa kung paano tuturuan ng
mabuting asal ang mga anak na may pagkakaiba sa kanilang mga asawa na umaasa
sa kanila. Hindi nawaglit sa kanilang isipan ang responsibilidad sa sarili, anak, pamilya,
nang masaksihan ang pagkawala ng asawa. Likas sa mga babae ang magtago ng
tunay na nararamdaman marahil ang tingin ng iba ay kahinaan ang pag-iyak. Sa kabila
Pahina 6 ng 8
paglaban sa hamon ng buhay. Katapangan ang pagpapakita ng tunay na
nararamdaman. Katapangan din ang pagpapatawad, tampok ito sa tagpo kung saan
pumunta sa burol ng namayapang asawa ang kalaguyo nito at sa halip na balian ito ng
leeg ay iniabot niya ang kamay at pinagdaop ang kanilang mga palad. Lumilitaw rito
kalooban. Hindi poot at galit ang nararapat na dalhin sa buhay kundi kabutihan at
kapayapaan ng puso. Pasan ito ng Andang Dela hanggang sa kaniyang huling hininga,
ang pagiging mabuting ina, asawa, lola, at kumander. Hanggang sa huling segundo ay
kapakanan ng ibang tao pa rin ang iniisip nito, simbolo ng pagiging mapagmalasakit at
at karahasan ay hindi maliit na bagay upang balewalain. Wala tayo sa digmaan ngunit
may giyera at pakikipaglaban ang mga kakabaihan na sa una pa lang ay hindi dapat
maranasan. Mahalaga ang bawat tao sa mundo. Ang pagkilala at respeto ay hindi
pagmamahal na tapat at totoo, mula sa kabiyak, pamilya, at maging sa bayan. Hindi sila
Pahina 7 ng 8
sagot sa uhaw, hindi manikang bibihisan at huhubaran kapag pinagsawaan, hindi
materyal na pupunahin, at lalong hindi sila BABAE LANG. Mayroon ding damdamin ang
mga babae na puno ng katatagan at hindi kahinaan. Ang pagiging babae ay higit pa sa
pamantayan ng lipunan dahil sa panahon ngayon at kahit noon, may halaga ang babae
SANGGUNIAN:
Pahina 8 ng 8
NAPOLES, MARY JOYCE D.
KALINAWAN 20
ESTILO 10
KABUOANG MARKA 60
KABULUHAN
▪ ▪ ▪ Naipapamalamas ▪ ▪ Kapos
Naipapamalamas Naipapamala ang Naipapamalamas ang
ang ibayong ma s ang katamtamang ang kakayahan kakayah
kahusayan sa kahusayan kahusayan sa sa paglalapat ng an sa
paglalapat ng tiyak sa tiyak na teoryang paglalapat
paglalapat ng ng
tiyak na
teoryang
KALINAWAN
NAPAKAHUSAY MAHUSAY MAPAUUN HIGIT PANG HINDI PUMASA
18-20 15-17 LAD PA 12- MAPAUUNLAD 9-Pababa
14 10-12
ESTILO