Professional Documents
Culture Documents
Á Á ¡Á Á Á Á Á 7 - Á Á Á ¡Á Á Á Á Á Á Á Á Á ¡
Á Á ¡Á Á Á Á Á 7 - Á Á Á ¡Á Á Á Á Á Á Á Á Á ¡
ნატა ახმეტელი
ბესიკ ლორთქიფანიძე
7
მასწავლებლის წიგნი
zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi
istoria 7
maswavleblis wigni
istoria
VII klasi
maswavleblis wigni
ISBN
3. Sesavali........................................................................................................................................................... 8
saWiro mzaoba/diagnostika.................................................................................................................. 48
5.2. winare codna da gamocdileba. sxvadasxva saxis testuri davalebebis nimuSebi ........................... 49
rekomendaciebi maswavlebels...................................................................................................................... 86
eleqtronuli misamarTebi........................................................................................................................... 88
1. zogadi informacia saxelmZRvanelos Sesaxeb
VII klasis saxelmZRvanelo „istoria“ efuZneba erovnuli saswavlo gegmis im standarts, romelic
SeimuSava saqarTvelos ganaTlebis, mecnierebis, kulturisa da sportis saministrom. erovnuli sas-
wavlo gegma zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis miRwevis erT-erTi ZiriTadi saSualebaa. erovnuli
saswavlo gegmis mTavari amocanaa, Seqmnas erovnuli miznebis misaRwevi saganmanaTleblo garemo da
resursebi. am miznidan gamomdinare, igi irCevs pirovnebis ganviTarebaze orientirebul saganmanaTleb-
lo koncefcias. es koncefcia gulisxmobs, faqtobrivi codnis garda, moswavles ganuviTaros zogadi
da specifikuri unar-Cvevebi da maRalzneobrivi Rirebulebebi. 2018-2024 wlebis sabazo safexuris
erovnuli saswavlo gegma pidapir miuTiTebs, rom istoriis swavla-swavleba miznad isaxavs:
sagnis swavla-swavlebisas moswavle CarTuli iqneba aqtivobebSi, romlebic mas SeZenili codnis
praqtikaSi gamoyenebis saSualebas miscems. VII klasis saxelmZRvanelo, istoriis konkretuli perio-
dis codnis garda, moswavles SesZens zogad da sazogadoebrivi mecnierebebisaTvis damaxasiaTebel
specifikur unar-Cvevebs.
zogadi unar-Cvevebia:
5
specifikuri unar-Cvevebia:
6
2. maswavleblis wignis sarCevi
Sesavali
1. saxelmZRvanelos swavlebis miznebi
2. maswavleblis wignis mimoxilva da misi gamoyenebis wesi
3. moswavleze orientirebuli midgomebis specifika sagnis swavlebis procesSi
4. meTodikuri orientirebi
5. moswavleze orientirebuli swavlebis ZiriTadi strategiebi
6. rekomendaciebi saswavlo-saganmanaTleblo resursebis Sesaxeb swavlebis miznis miRwevis efeq-
tianobisaTvis
7. moswavlis Sefasebis principebi
8. aqtivobebis, RonisZiebebis, proeqtebis, praqtikuli samuSaoebis CatarebasTan dakavSirebuli
zogadi rekomendaciebi
4. informacia moswavlis wignis/rveulis Sesaxeb
5. maswavleblis wignis praqtikuli nawili. gakveTilebis scenarebi
6. maswavleblis wignis daskvniTi nawili. literaturis sia, internet-misamarTebi
7
3. Sesavali
ist. sab. 2. sxvadasxva tipis (pirveladi da meoradi) wyarosa da TvalsaCinoebebis (mag., istoriuli
ruka, genealogiuri tabula) miznis Sesabamisad gamoyeneba; wyaroebis kritikuli analizi;
ist. sab. 6. erTi da imave istoriuli movlenis gansxvavebulad interpretireba, gaanalizeba da Se-
faseba: istoriul movlenasa da pirovnebaze gansxvavebuli interpretaciebis arsebobis
mizezebis axsna, gansxvavebuli interpretaciebis Sedareba da Sefaseba.
mimarTuleba: istoriuli epoqis aRqma/analizi
ist. sab. 7. istoriuli epoqis maxasiaTeblebis (socialur-kulturuli ganviTareba, religia da
msoflmxedveloba, saxelmwifoebrivi ganviTareba da politika) gamoyofa, epoqis uni-
kalurobis Cveneba;
ist. sab. 8. istoriuli movlenebisa da procesebis danaxva/Sefaseba konkretul epoqaSi mcxovrebi
adamianebis TvaliT;
ist. sab. 9. konkretuli magaliTebis moSveliebiT istoriuli movlenebisa da procesebis msgavse-
ba-gansxvavebebze msjeloba.
mimarTuleba: Rirebulebebi da damokidebulebebi
ist. sab. 10. qveynis warsulis, awmyosa da momavlis erTian konteqstSi gaazreba;
ist. sab. 11. pozitiuri damokidebulebis gamovlena kulturuli, eTnikuri da religiuri mraval-
ferovnebis mimarT;
ist. sab. 12. istoriuli magaliTebis moSveliebiT saxelmwifoebrivi azrovnebisa (patriotizmi) da
demokratiis principebis (Tanasworoba, monawileoba) saWiroebis dasabuTeba.
8
VII klasSi Sedegebis miRwevis Sefasebis indikatorebia:
es indikatorebi gamogadgebaT Sefasebis rubrikebis Seqmnis dros; Tumca amaze qvemoT ufro
dawvrilebiT mogaxsenebT.
9
standartis Tanaxmad, VII klasSi yoveli Tavis bolos moswavleebma unda gaiTavison Semdegi mkvidri
warmodgenebi:
10
• legioni romis saxelmwifos samxedro Zlierebis safuZvels warmoadgenda;
• romauli sazogadoeba ori ZiriTadi fenisgan _ patriciebisa da plebeebisgan Sedgeboda;
• qarTlis samefo romis „megobari da mokavSire“ saxelmwifo iyo;
• romauli samarTali da mmarTvelobis sistema safuZvlad udevs Tanamedrove evropul/dasavlur
samarTalsa da mmarTvelobis sistemas;
• imperator konstantines droidan romSi qristianoba mTavar religiad iqca;
• gvianantikur xanaSi xSiri iyo saeklesio ganxeTqilebebi (magaliTad, monofizitebsa da di-
ofizitebs Soris); sadavo sakiTxebi msoflio saeklesio krebebze wydeboda;
• romis imperia germanuli tomebis Semosevebis Sedegad daeca. Sua saukuneebs romis imperiis dace-
mis Semdgom periods uwodeben;
• momTabareebis SesaCereblad kavkasiis uReltexilebis gamagrebas bizantiisa da sparseTisTvis
strategiuli mniSvneloba hqonda; es saerTaSoriso politikaSi qarTuli saxelwifoebis (qarTli,
egrisi) rolis zrdas ganapirobebda.
qvemoT gTavazobT Cveni saxelmZRvanelos miznebis, samizne cnebasTan Tematuri cnebis mimarTebis,
Sefasebis indikatorebisa da Sedegebis sqemas paragrafebis mixedviT.
11
# gakveTilis Tavi, paragrafi/ samizne cnebasTan Sefasebis e.s.g.-s
sakvanZo kiTxva Tematuri cnebis indikatorebi Sedegebi
mizani/miznebi mimarTebas
1 istorias sxva Tavi 1. preisto- istoriuli istoriisTvis dama ist. sab. 2.
dasxva tipis ria/qvis xana. mecniereba: dro _ xasiaTebeli arsebiTi
(nivTieri, cvalebadoba, sazo niSnebis gamokveTa. ist. sab. 7.
paragrafi 1. ra
werilobiTi, aris istoria, ro- gadoeba _ ekonomika,
ist. sab. 10.
vizualuri da gor gavigoT Cveni kultura; wyaro _
a. S.) wyaroebis warsulis Sesaxeb? faqti/interpreta
saSualebiT cia.
vswavlobT.
2 preistoriuli paragrafi 2. preistoriuli epoqa: a) preistoriisTvis ist. sab. 1.
epoqis Sesaxeb rogor ikvleven dro _ cvalebadoba, damaxasiaTebeli
informaci preistoriul aTaswleuli; sivrce arsebiTi niSnebis ist. sab. 3.
is mopoveba warsuls, rogori _ kontinenti (af gamokveTa.
ist. sab. 5.
arqeologiuri iyo uZvelesi ada- rika, evropa, azia),
da eTnografi miani? regioni(kavkasia), b) arqeologiuri da
ulimasaliT saqarTvelo; wyaro, eTnografiuli mo-
xdeba istoriuli kvleva nacemebis safuZvelze
_ pirveladi, faqti/ qvis xanis movlenebis
interpretacia Seswavla-interpte-
tireba.
3 qvis xanis paragrafi 3. ro- qvis xana: dro _ a) Zveli qvis xanisT- ist. sab. 1.
pirveli ori gori iyo pirvel istoriuli periodi, vis damaxasiaTebeli
periodis yofili adamianis aTaswleuli; sivrce arsebiTi niSnebis ist. sab. 2.
(paleoliTi, yofa-cxovreba da - kavkasia, saqar (jogi, Semgrove-
ist. sab. 3.
mezoliTi) saqmianoba qvis Tvelo; sazogadoeba bloba-monadireoba)
ZiriTadi maxa xanaSi? ra gavlena _ socialuri fena, gamokveTa.
siaTeblebia moaxdina didma ekonomika
_ qvis, xis da gamyinvarebam uZ- b) arqeologiuri da
Zvlis iaraRi, veles adamianze? wyaro, istoriuli eTnografiuli mo-
jogi, cecxlis kvleva _pirveladi da nacemebis safuZvelze
gamoyeneba meoradi wyaro, faq qvis xanis movlenebis
ti/interpretacia Seswavla-interpte-
tireba.
4 pirvelyofil paragrafi 4. gvarovnuli Temi: a) Zveli qvis xanis ist. sab. 4.
sazogadoebis rogor Seiqmna sazogadoeba _ Tvis damaxasiaTebeli
socialurima gvarovnuli ekonomika (Sromis arsebiTi niSnebis ist. sab. 6.
xasiaTeblebia danawileba); wyaro _ (jogi, Semgrove-
sazogadoeba? bloba-monadireoba) ist. sab. 8.
_ ojaxi, gvari, meoradi
Temi. gamokveTa.
b) arqeologiuri da
eTnografiuli mo-
nacemebis safuZvelze
qvis xanis movlenebis
Seswavla-interpte-
tireba.
12
5 paleoliTe paragrafi 5. ro- paleoliTeli ada a) Zveli qvis xanis ist. sab. 2.
li adamianis gor miani: Tvis damaxasiaTebeli
saqmianobis da arsebiTi niSnebis ist. sab. 8.
ritualebis aRiqvamda uZve- sivrce _ kontinenti (jogi, Semgrove-
lesi adamiani (evropa, avstra bloba-monadireoba) ist. sab. 9.
Sesaxeb amaTive
naxatebi da samyaros? _ ras- lia); sazogadoeba _ gamokveTa.
eTnografi mogviTxrobs ekonomika (nadiroba,
uli wyaroebi Semgrovebloba), b) arqeologiuri da
paleoliTuri kultura (naxatebi), eTnografiuli mo-
mogviTxroben
mRvimeebis kedlis religia (rituali), nacemebis safuZvelze
mxatvroba? wyaro, istoriuli qvis xanis movlenebis
kvleva _ pirveladi Seswavla-interpte-
wyaro, faqti/inter tireba.
pretacia
6 pirvelyofil paragrafi 6. risi pirvelyofili ada a) Zveli qvis xanis ist. sab. 2.
sazogadoeba swamda da sjero- miani: Tvis damaxasiaTebeli
Si (maT Soris da pirvelyofil arsebiTi niSnebis ist. sab. 8.
saqarTvelos adamians? sivrce _ kontinenti (jogi, Semgroveblo
(evropa, avstralia), ba-monadireoba) ist. sab. 11.
teritoriaze)
gavrcelebu regioni (kavkasia), gamokveTa.
li religiuri saqarTvelo; sazoga
rwmena _ war doeba _ religia; b) arqeologiuri da
modgenebia _ eTnografiuli mo-
wyaro, istoriuli nacemebis safuZvelze
magia, animizmi,
kvleva _pirveladi qvis xanis movlenebis
totemizmi
wyaro, faqti/inter Seswavla-interpte-
pretacia tireba.
g)pirvelyofili
sazogadoebis (mso-
flmxedveloba) Tana-
medrove sazogadoe-
basTan Sedareba.
7 axali qvis paragrafi 7. ra- „neoliTuri revo a) „neoliTuri revo- ist. sab. 3.
xanis, neoli- tom lucia“: luciis“ damaxasiaTe-
Tis ZiriTadi beli arsebiTi niSne- ist. sab. 4.
maxasiaTebelia ixseneben miwaT- dro _ epoqa, cvale bis gamokveTa
„revolucia“. moqmedebisa da badoba;
„neoliTuri mesaqonleobis b) arqeologiuri da
revolucia“ gaCenas kacobri- sivrce _ evropa, eTnografiuli mo-
gulisxmobs obis azia; sazogadoeba _ nacemebis safuZvelze
miwaTmoqme ekonomika (miwaTmoq qvis xanis movlenebis
debis da mesa istoriaSi pir- medeba, mesaqonleo Seswavla-interpte-
qonleobis vel irevoluciis ba, sameTuneo Carxi) tireba.
ganviTarebas, saxeliT?
sameTuneo Car
xis gamogonebas.
13
8 adresamiwaTmo paragrafi 8. ro- neoliTuri dasax a) „neoliTuri revo- ist. sab. 4.
qmedo dasaxle gori iyo neoli- leba: luciis“ damaxasiaTe-
bebis (Sulaveri Turi beli arsebiTi niSne- ist. sab. 7.
da ieriqoni) sivrce _ azia, saqa bis gamokveTa
maxasiaTe sofeli? ratom rTvelo;
blebia _ qvis an iTvleba saqar b) arqeologiuri da
Tvelo miwaTmoq- sazogadoeba _ eTnografiuli mo-
Tixis galavani,
medebisa da meRvi- ekonomika (miwaTmoq nacemebis safuZvelze
gamouwvavi agu
neobis erT-erT medeba, mesaqonleo qvis xanis movlenebis
riT _ aliziT
uZveles kerad? ba, nadiroba, xelos Seswavla-interpte-
nagebi saxlebi,
noba, arqiteqtura); tireba
samiwaTmoq
wyaro, istoriuli
medo raioni.
kvleva _ pirveladi
saqarTvelo mi
wyaro, faqti/inter
waTmoqmedebis
pretacia
da meRvineobis
erT-erTi keraa
9-12 qvis xanisTvis Semajamebeli dro _ cvalebadoba. a) qvis xanisTvis / ist. sab. 1.
damaxasiaTe samuSao preistoriuli peri preistoriisTvis
beli arsebiTi odi (qvis xana), epoqa; damaxasiaTebeli ist. sab. 2.
niSnebia _ arsebiTi niSnebis
sivrce _kavkasia, (gvarovnuli Temi, ist. sab. 3.
a. Zveli da Sua
qvis xanaSi - saqarTvelo; magia, meurneoba
ist. sab. 4.
Semgroveblo (Semgrovebloba-mona-
sazogadoeba-ekono direoba, miwaTmoq-
ba (nadiroba, ist. sab. 5.
mika (Semgrovebloba, medeba-mesaqonleoba))
Tevzaoba,
miwaTmoqmedeba-me gamokveTa. ist. sab. 7.
sakvebis Seg
saqonleoba, saSeni
roveba); b. ax
masala, samuSao da b) arqeologiuri da ist. sab. 8
ali qvis xanaSi,
sabrZolo iaraRi...), eTnografiuli mo-
neoliTSi _ ist. sab. 9.
religia (magia, ana nacemebis safuZvelze
miwaTmoqmede-
mizmi, totemizmi _ qvis xanis movlenebis
ba-mesaqon-
ritualuri nivTebi, Seswavla-interpte-
leoba, same
naxatebi), wyaro _ tireba.
Tuneo Carxis
pirveladi meoradi;
gamogoneba;.
istoriuli kvleva _
saqarTvelo mi
faqti/interpreta
waTmoqmedebis,
cia
mevenaxeobis
erT-erTi uZve
lesi keraa.
13 brinjaos xani Tavi 2. brinjaos adre brinjaos xana: a) saqarTvelos ist. sab. 2.
saTvis damax xana/Zveli aRmo- terito- riaze adre
asiaTebelia savleTi. dro _aTaswleuli; brinjaos xanis sazo- ist. sab. 4.
metalurgiis sivrce _ evropa, gadoebis daxasiaTeba
paragrafi 9. ra azia, kavkasia, saqa ist. sab. 6.
ganviTareba;
Seicvala liTonis rTvelo; sazoga b)brinjaos xanisT-
saqarTveloSi aRmoCeniT? doeba _ ekonomika vis damaxasiaTebeli
gavrcele (metalurgia), arsebiTi niSnebis
buli adre religia _ rituali gamokveTa
brinjaos xanis (dakrZalvis wesi);
mtkvar-araq wyaro, istoriuli
sis kulturis kvleva _ pirveladi
monacemebis sa wyaro, faqti/inter
fuZvelze adre pretacia
brinjaos xanis
sazogadoebis
daxasiaTebas
14
14 brinjaos xani paragrafi 9. ra adre brinjaos xana: a) saqarTvelos ist. sab. 2.
saTvis dama Seicvala liTonis terito- riaze adre
xasiaTebelia aRmoCeniT? dro _ aTaswleu brinjaos xanis sazo- ist. sab. 4.
metalurgiis li; sivrce _ evro gadoebis daxasiaTeba
pa, azia, kavkasia, ist. sab. 6.
ganviTareba;
saqarTvelo; sazo b)brinjaos xanis
saqarTveloSi gadoeba _ ekono Tvis damaxasiaTebeli
gavrcele mika (metalurgia), arsebiTi niSnebis
buli adre religia _ rituali gamokveTa
brinjaos xanis (dakrZalvis wesi);
mtkvar-araq wyaro, istoriuli
sis kulturis kvleva _ pirveladi
monacemebis sa wyaro, faqti/inter
fuZvelze adre pretacia
brinjaos xanis
sazogadoebis
daxasiaTebas
15 liTonis paragrafi 10. ro- liTonis iaraRi: a) brinjaos xanis ist. sab. 1.
iaraRis ga gorda sazogadoeba _ sazo-gadoebis daxas-
mogonebam xeli socialuri fena, iaTeba ist. sab. 4.
Seuwyo ufro ratommividnen- ekonomika _ zedmeti
adamianebiqone- b) brinjaos xanisT- ist. sab. 6.
didi terito produqti, nadavlis
riis damuSave brivuTanaswo- ganawileba vis damaxasiaTebeli
arsebiTi niSnebis ist. sab. 7.
bas da zedmeti robamde?
produqtis, gamokveTa
adamianTa
ufro didi
gaerTianebis _
tomebis Seq
mnas;
zedmeti
produqtis
dagrovebam
gamoiwvia omebi
da Sesabamisad
axali social
uri fenis,
tomis beladis
da misi meomre
bis gamdidreba.
15 Sua brinjaos paragrafi 11. Sua brinjaos xana: a) saqarTvelos teri- ist. sab. 2.
xanis yor ratom dro _ aTaswleuli, toriaze adre brin-
RanebSi gamov sazogadoeba _ soci jaos xanis sazoga- ist. sab. 4.
lenili nivTebi agebdnen yor- aluri fena (beladi, doebis daxasiaTeba
Ranebs? ist. sab. 9.
am sazogadoe meomari), religia _
bis qonebriv dakrZalvis ritua b) brinjaos xanisT-
vis damaxasiaTebeli ist. sab. 11.
uTanasworoba li, wyaro, istori
ze metyvelebs uli kvleva _ pirve arsebiTi niSnebis
ladi wyaro, faqti/ gamokveTa
interpretacia
15
16 Zveli aRmosav paragrafi 12.ro- Zveli aRmosavle a) saqarTvelos teri ist. sab. 2.
leTis pirveli gor wavida pirve- Ti: dro _ Zveli toriaze brinjaos
civilizaciebi lyofili sazoga- welTaRricx xanis arqeologi- ist. sab. 7.
didi mdina doeba va, aTaswleuli, uri kul-turebisa
da lursmuli fir- ist. sab. 9.
reebis auzSi saukune, epoqa;
Seiqmna, radgan civilizaciisken fitebis monacemebis
aq sarwyavi - ratom gaCnda sivrce _azia, afrika, safuZvelze ZvelaR-
mowaTmoqmede pirveli saxelmwi- saqarTvelo; sazoga mosavluri periodis/
ba ganviTarda. foebi mdinareebis doeba _ socialuri brinjaos xanis sazo-
fena (beladi, quru gadoebis daxasiaTeba.
piras? mi, mefe); Zalau
fleba _ saxelmwifo b) ZvelaRmosavluri
(samefo). sazogadoebis (so-
cia-luri fenebi,
saxelmwifo mowyo-
ba, samarTlebrivi
azrovneba (kanonebi),
meurneobis forme-
bi, religia da mso-
fl-mxedveloba)
Tanamedrove da/an
sxva istoriuli epo-
qis sazogadoebasTan
Sedareba
17 Zveli aRmosav paragrafi 13. ro- Zveli aRmosavleTi a) ZvelaRmosavluri ist. sab. 2.
leTis saxelm gor imarTeboda (egvipte): periodisTvis xanis
wifos (egvipte) saxelmwifo? Tvis damaxasiaTebeli ist. sab. 4.
maxasiaTebeli dro _ Zveli wel arsebiTi niSnebis
TaRricxva; (damwerloba, saxel- ist. sab. 7.
ateritoria,
mefe-fara sivrce _ afrika mwifoebrioba, re-
oni, samoxe saqarTvelo; sazoga ligiuri sistemebi,
leo aparati, doeba _ socialuri „kompleqsuri sazoga-
socialuri fena (mefe, faraoni, doeba~) gamokveTa
diferencia qurumi, moxele, me
cia, religia, Teme, mona); religia b) damwerlobisa da
damwerloba _ qurumi, RvTaeba; saxelmwifo insti-
Zalaufleba _ saxel tutebis warmoqmnis
mwifo (samefo). mizezebze msjeloba;
saxelmwifos warmoqm-
niT gamowveuli komp-
leqsuri cvlilebebis
daxasiaTeba da sxva
istoriul movlen-
ebTan maTi Sedareba
16
18 Zveli aRmosav- paragrafi 14. aris Zveli aRmosavleTi a) ZvelaRmosavluri ist. sab. 2.
leTis saxel- Tu ara kanonebi (SuamdinareTi): dro periodisTvis damax-
mwifoebSi, _ Zveli welTaR asiaTebeli arsebiTi ist. sab. 4.
konkretulad aucilebeli ricxva; niSnebis (damwerloba,
babilonSi saxelmwifos arse- saxelmwifoebrioba, ist. sab. 6.
kanonoT ar bobisTvis? sivrce _ azia; sazo religiuri sistemebi,
ist. sab. 7.
iyo daculi gadoeba _ socialu „kompleqsuri sazoga-
socialuri ri fenebi, kanonebi; doeba’’) gamokveTa
samarTlianoba Zalaufleba _ saxel
da genderuli mwifo (samefo). b) ZvelaRmosavlu-
Tanasworoba. ri sazogadoebis
(socialuri fenebi,
saxelmwifo mowyo-
ba, samarTlebrivi
azrovneba (kanone-
bi), meurneobis
formebi, religia da
msoflmxedveloba)
Tanamedrove da/an
sxva istoriuli epo-
qis sazogadoebasTan
Sedareba
g) damwerlobisa da
saxelmwifo insti-
tutebis warmoqmnis
mizezebze msjeloba;
saxelmwifos warmoqm-
niT gamowveuli komp-
leqsuri cvlilebebis
daxasiaTeba
19 diaoxSi asure paragrafi 15. ro- diaoxi: dro _ Zve a)ZvelaRmosavluri ist. sab. 1.
Tis da ura gor urTierTobda li welTaRricxva; periodisTvis damax-
trus mefeebi sivrce _ kavkasiis asiaTebeli arsebiTi ist. sab. 2.
laSqrobdnen; diaoxi Zvel regioni, saqarT niSnebis (damwerloba,
aRmosavlur saxelmwifoebrioba, ist. sab. 7.
maTi lursmu velo; saogadeo
li warwere qveynebTan? ba _ socialuri religiuri sistemebi,
bidan vgebu fenebi, ekonomika „kompleqsuri sazoga-
lobT diaoxSi (resursebi), wyaro, doeba’’) gamokveTa.
arsebuli bune istoriuli kvleva _
brivi resurse pirveladi wyaroebi b) ZvelaRmosavluri
bis da meurne (lursmuli warwer sazogadoebis (so-
obis dargebis ebi, berZnuli miTi), cia-luri fenebi,
Taobaze. faqti/interpreta saxelmwifo mowyo-
cia ba, samarTlebrivi
azrovneba (kanonebi),
meurneobis forme-
bi, religia da mso-
fl-mxedveloba)
Tanamedrove da/an
sxva istoriuli epo-
qis sazogadoebasTan
Sedareba.
17
20. kolxas Sesaxe paragrafi 16. ro- kolxa: dro _ Zve a)ZvelaRmosavluri ist. sab. 1.
buratruli gor da visTan li welTaRricxva; periodisTvis damax-
lursmuli sivrce _ kavkasiis asiaTebeli arsebiTi ist. sab. 2.
warwerebi da urTierTobda regioni, saqarTve niSnebis (damwerloba,
kolxa? saxelmwifoebrioba, ist. sab. 7.
berZnuli miTi lo; saogadeoba-so
argonavtebis cialuri fenebi, religiuri sistemebi,
Sesaxeb mogviT ekonomika (resurse „kompleqsuri sazoga-
xrobs; am bi), wyaro, istori doeba~) gamokveTa.
wyaroebidan uli kvleva _ pir
vgebulobT veladi da meoradi b) ZvelaRmosavlu-
kolxaSiSi arse wyaroebi (lursmuli ri sazogadoebis
buli bunebrivi warwerebi, berZnuli (socialuri fenebi,
resursebis da miTi), faqti/inter saxelmwifo mowyo-
meurneobis dar pretacia ba, samarTlebrivi
gebis Taobaze. azrovneba (kanone-
bi), meurneobis
momTabare formebi, religia da
skviTebis da msoflmxedveloba)
kimerielebis Tanamedrove da/an
Semosevebma sxva istoriuli epo-
didi ziani qis sazogadoebasTan
miayena Zveli Sedareba.
aRmosavleTis
qveynebisTvis,
kolxasTvis
ki damangreve
li aRmoCnda
qveynebis.
21 Zveli aRmosav paragrafi 17. aqe- aqemeninTa sparseTi: a) ZvelaRmosavluri ist. sab. 2.
leTis saxel menianTa sparseTi periodisTvis damax-
mwifoebis _ dro _ Zveli wel asiaTebeli arsebiTi ist. sab. 4.
da xalxebis TaRricxva; sivrce _ niSnebis (damwerloba,
pirveli saxmele- azia, afrika; sazoga saxelmwifoebrioba, ist. sab. 7.
dapyrobis,
adminis To imperia? doeba _ socialuri religiuri sistemebi,
ist. sab. 9.
traciuli, fenebi; religia _ „kompleqsuri sazoga-
saxelmwifo zoroastrizmi; Za doeba“) gamokveTa. ist. sab. 11.
mmarTvelo laufleba _ saxel
bis, samxedro mwifo (imperia); b) ZvelaRmosavluri
da religiuri istoriuli kvleva _ sazogadoebis (socia
reformebis ga faqti/interpreta luri fenebi, saxel
tarebis Sede cia mwifo mowyoba, samar
gad aqemeninTa Tlebrivi azrovneba
sparseTi Zveli (kanonebi), meurneobis
aRmosavleTis formebi, religia da
pirveli sax msoflmxedveloba) sxva
meleTo impe istoriuli epoqis sazo
ria gaxda. gadoebasTan Sedareba
g) damwerlobisa da
saxelmwifo insti-
tutebis warmoqmnis
mizezebze msjeloba;
saxelmwifos warmoq
mniT gamowveuli komp-
leqsuri cvlilebebis
daxasiaTeba da sxva
istoriul movleneb
Tan maTi Sedareba.
18
22 ramdenime paragrafi 18. aqemeninTa sparseTi, a) ZvelaRmosavlu- ist. sab. 1.
qarTveluri rogor aRmoCndnen qarTveluri tomebi: ri sazogadoebis
tomi aqemenian qarTveluri dro _ Zveli wel (socialuri fenebi, ist. sab. 2.
Ta sparseTis TaRricxva; sivrce- saxelmwifo mowyo-
tomebi aqemenianTa azia, kavkasia, ba, samarTlebrivi ist. sab. 4.
or satrapiaSi
cxovrobda, sparseTis Semad- saqarTvelo; sazo azrovneba (kanone-
ist. sab. 8.
xolo kolxebi genlobaSi? gadoeba _ social bi), meurneobis
am saxelmwi uri fenebi, eTnosi, formebi, religia da
foze damok gadasaxadebi; Zalau msoflmxedveloba)
idebuli xalxi fleba _ saxelmwifo Tanamedrove da/an
iyo. isini (imperia); istori sxva istoriuli epo-
sxvadasxva uli kvleva _ faqti/ qis sazogadoebasTan
raodenobis interpretacia Sedareba.
gadasaxads
ixdidnen.
23 Zveli aRmosav paragrafi 19. Zveli aRmosavleTi: a) ZvelaRmosavluri ist. sab. 1.
leTis qveyneb ratom aris mniS- dro _ Zveli wel periodisTvis damax-
Si mmarTve vnelovani ,,vimog- TaRricxva; asiaTebeli arsebiTi ist. sab. 4.
lobis forma zauroT niSnebis (damwerloba,
sivrce _ aegvipte, saxelmwifoebrioba, ist. sab. 7.
gansxvavebuli
iyo, iyenebd Zvel aRmosavleT- SuamdinareTi; sazo religiuri sistemebi,
ist. sab. 8.
nen sxvadasxva Si’’? gadoeba _ socialu „kompleqsuri sazoga-
damwerlobas, ri fenebi, kanonebi, doeba~) gamokveTa
kanonebi da ga msoflmxedvelo
naTlebis site ba. Zalaufleba _ b) ZvelaRmosavlu-
ma mowesrige saxelmwifo (samefo). ri sazogadoebis
bili iyo, am istoriuli kvleva _ (socialuri fenebi,
qveynebisTvis faqti/interpreta saxelmwifo mowyo-
damaxasiaTebe cia. ba, samarTlebrivi
lia sxvadasxva azrovneba (kanone-
religia da bi), meurneobis
monumenturi formebi, religia da
arqiteqtura. msoflmxedveloba)
Tanamedrove da/an
sxva istoriuli epo-
qis sazogadoebasTan
Sedareba
g) damwerlobisa da
saxelmwifo insti-
tutebis warmoqmnis
mizezebze msjeloba;
saxelmwifos warmoq
mniT gamowveuli
kompleqsuri cvli-
lebebis daxasiaTeba
da sxva istoriul
movlenebTan maTi
Sedareba.
19
24- egviptis/Sua Semajamebeli Zveli aRmosavleTi: a) ZvelaRmosavluri ist. sab. 1.
27 mdinareTis davaleba dro _ Zveli wel periodisTvis dama
sazogadoebis TaRricxva; xasiaTebeli arsebiTi ist. sab. 3.
modelireba im niSnebis (damwerloba,
sivrce _ egvipte, saxelmwifoebrioba, ist. sab. 4.
epoqaSi mcx
ovrebi adami SuamdinareTi saqa religiuri sistemebi,
ist. sab. 7.
anis TvaliT. rTvelo; sazoga „kompleqsuri sazoga-
doeba _ socialuri doeba~) gamokveTa ist. sab. 8.
fenebi, kanonebi,
msoflmxedvelo b) ZvelaRmosavlu-
ba. Zalaufleba _ ri sazogadoebis
saxelmwifo (samefo). (socialuri fenebi,
istoriuli kvleva _ saxelmwifo mowyo-
faqti/interpreta ba, samarTlebrivi
cia. azrovneba (kanone-
bi), meurneobis
formebi, religia da
msoflmxedveloba)
Tanamedrove da/an
sxva istoriuli epo-
qis sazogadoebasTan
Sedareba.
28 berZnebis mier Tavi3. antikuri berZnuli samyaro a) arqeologiuri, ist. sab. 1.
kolxeTis da gvianantikuri _ kolxeTi: dro _ miTologiuri da ber-
sanapiroze xana. qveTavi a. Zveli welTaRricx Zeni istorikosebis ist. sab. 2.
daarsebuli saqarTvelo da va; sivrce _ xmel cnobebis safuZvelze
koloniebis garesamyaro TaSuazRvispireTi, antikuri sazogadoe- ist. sab. 4.
funqciis saqarTvelo; bis daxasiaTeba
gansazRvra da elinur-elinis-
berZnul-qar turp eriodSi. sazogadoeba _ b) antikuri xanisTvis
Tuli savaWro socialuri fenebi damaxasiaTebeli arse-
paragrafi 20. (vaWrebi, xelosnebi); biTi niSnebis (savaW-
sferoebisa da
rogor da ratom wyaro, istoriuli ro urTierTobebi,
interesebis
daaarses kvleva _ pirveladi, migraciuli procese-
gamokveTa
faqti/interpreta bi) gamokveTa
berZnebma qalaqebi
cia
kolxeTis sanap- g)berZnuli kolo-
iroze? niza-ciis Sedegad
gamowveuli cvli-
lebebis daxasiaTeba;
saqarTveloze maTi
zegavlenis gaanali-
zeba; maTi sxva isto-
riul movlenebTan
Sedareba.
20
29 berZnuli 21. rogori iyo berZnuli samyaro: a) arqeologiuri, mi- ist. sab. 1.
kolonizaciis berZnuli To-logiuri da ber-
Sedegebis Se dro _ Zveli wel Zeni istorikosebis ist. sab. 2.
faseba; berZnu samyaro da ratom TaRricxva; sivrce cnobebis safuZvelze
daiwyes berZnebma _ xmelTaSuaz antikuri sazogadoe- ist. sab. 4.
li qalaqebis
saxelmwifo farTomasStabiani RvispireTi, saqarT bis daxasiaTeba
ist. sab. 9.
mowyobis gan zRvaosnoba? velo;
sazRvra. b) antikuri xanisT-
ist. sab.
sazogadoeba _ so vis damaxasiaTebeli
11. T.
cialuri fenebi (mo arsebiTi niSnebis
qalaqeebi _ vaWrebi, (savaWro urTierTo-
xelosnebi, monebi); bebi, migra-ciuli
procesebi) gamo-kveTa
Zalaufleba _ qalaq
_ saxelmwifoebi, g) antikuri sazoga-
polisebi; wyaro, doebis (socialuri
istoriuli kvleva fenebi, saxelmwifo
_ pirveladi, faqti/ mowyoba da mso-
interpretacia flmxedveloba) sxva
istoriuli epoqis
sazogadoebasTan
Sedareba
d)berZnuli kolo-
ni-zaciis Sedegad
gamowve-uli cvli-
lebebis daxa-siaTeba;
saqarTveloze maTi
zegavlenis gaaanali-
zeba; maTi sxva isto-
riul movlenebTan
Sedareba.
30 uZvelesi 22. rogori iyo berZnuli samyaro: a) arqeologiuri, mi- ist. sab. 1.
droidan pirveli fuli da To-logiuri da ber-
savaWro urT riT gansxvavdebo- dro _ Zveli wel Zeni istorikosebis ist. sab. 2.
ierTobebis da is TaRricxva; sivrce cnobebis safuZvelze
_ xmelTaSuazR antikuri sazogadoe- ist. sab. 8.
dros gacvlis
elementebis Tanamedrove vispireTi, saqar bis daxasiaTeba
ist. sab. 9.
gamoyofa da fulisgan? Tvelo;
pirveli mon b) antikuri xanisTvis
ist. sab. 10.
sazogadoeba _ damaxasiaTebeli arse-
etis berZnul
socialuri fenebi biTi niSnebis (savaW-
samyaroSi da
(vaWrebi), ekonomika ro urTierTobebi,
masTan axlos
(samoneto mimoqce migraciuli procese-
mdgom re
va); bi) gamokveTa
gionebSi moW
ris mizezebis Zalaufleba _ qa g)berZnuli kolo-
gansazRvra. laq-saxelmwifoebi, nizaciis Sedegad
polisebi; wyaro, gamowveuli cvli-
istoriuli kvleva lebebis daxasiaTeba;
_ pirveladi, faqti/ saqarTveloze maTi
interpretacia zegavlenis gaaanali-
zeba. maTi sxva isto-
riul movlenebTan
Sedareba.
21
31 berZnuli 23. ras warmoad- berZnuli samyaro: a) arqeologiuri, mi- ist. sab. 1.
civilizaciis gens berZnuli To-logiuri da ber-
Semadgenel civilizaciis dro _ epoqa, istori Zeni istorikosebis ist. sab. 4.
aspeqtebis uli periodi; cnobebis safuZvelze
memkvidreoba? antikuri sazogadoe- ist. sab. 10.
gansazRvra;
gakveTili1 sivrce _ xmelTaSua bis daxasiaTeba.
maSindeli ist. sab. 11.
zRvispireTi, saqa
msofliosa da
rTvelo; b) antikuri xanisTvis
Tanamedrove ist. sab. 12.
samyaroze damaxasiaTebeli arse-
sazogadoeba _ biTi niSnebis (mmarT-
berZnuli socialuri fenebi
civilizaciis velobis formebi,
(moqalaqeebi, mone qalaqebi, savaWro
gavlenisa da am bi), kultura (ar
gavlenis Sede urTierTobebi, re-
qiteqtura, Teatri, ligiebi, migraciuli
gebis Sefaseba. mecniereba, sporti), procesebi) gamokveTa.
religia,
g) antikuri sazoga-
Zalaufleba _ qa doebis (socialuri
laq-saxelmwifoebi, fenebi, saxelmwifo
polisebi, demokra mowyoba da msofl
tia, oligarqia; mxedveloba) sxva
wyaro, istoriuli istoriuli epoqis
kvleva _ pirveladi, sazogadoebasTan Se-
faqti/interpreta dareba.
cia
d)berZnuli kolo
nizaciis Sedegad
gamowveuli cvli-
lebebis daxasiaTeba;
saqarTveloze maTi
zegavlenis gaaanali-
zeba; maTi sxva isto-
riul movlenebTan
Sedareba.
22
32 Zveli ber 24. ras warmoad- berZnuli samyaro: a) arqeologiuri, mi- ist. sab. 1.
Znebis mier gens berZnuli To-logiuri da ber-
msoflios Svi civilizaciis dro _ epoqa, istori Zeni istorikosebis ist. sab. 4.
di saocrebis uli periodi; cnobebis safuZvelze
memkvidreoba? antikuri sazogadoe- ist. sab. 10.
gamoyofis gakveTili2 sivrce _ afrika, bis daxasiaTeba.
azia,xmelTaSua ist. sab. 11.
kriteriumebis
gansazRvra. zRvispireTi, saqa b) antikuri xanisT-
berZnuli da rTvelo; vis damaxasiaTebeli
kol- arsebiTi niSnebis
sazogadoeba _ kul (mmarTvelobis forme-
xuri religiu tura (arqiteqtura), bi, qalaqebi, savaWro
ri cent- religia (sataZro urTierTobebi, re-
qalaqebi); ligiebi, migraciuli
rebis Sedareba procesebi) gamokveTa.
wyaro, istoriuli
kvleva _ pirvela g) antikuri sazoga-
di, meoradi, faqti/ doebis (socialuri
interpretacia/ste fenebi, saxelmwifo
reotipi mowyoba da msofl
mxedveloba) sxva
istoriuli epoqis
sazogadoebasTan Se-
dareba.
d)berZnuli kolo-
ni-zaciis Sedegad
gamowveuli cvlile
bebis daxasiaTeba;
saqarTveloze maTi
zegavlenis gaaanali-
zeba; maTi sxva isto-
riul movlenebTan
Sedareba.
33 berZen-spar 25.ratom eome- berZen-sparselTa berZen-sparselTa ist. sab. 1.
selTa omis bodnen erTmaneTs omi: dro _ Zveli omis Sedegad ga-
dawyebis mize xangZlivad ber- welTaRricxva; mowveuli cvlile- ist. sab. 4.
zebis gaaanli Znebi da sparsele- sivrce _ xmelTaSua bebis daxasiaTeba;
zeba; am omSi bi? zRvispireTi; sazo saqarTveloze maTi
qarTvelebis gadoeba _ „kul zegavlenis gaaanali-
monawileobis turuli sxva“; zeba.
albaTobis gan
sazRvra; ber istoriuli movle
Znuli da spar na _ politikuri
suli armiebis istoria; wyaro,
Sedareba da istoriuli kvleva
TiToeuli maT _ pirveladi, faqti/
ganis Zlieri interpretacia
da susti mxa
reebis gamoy
ofa.
23
34 berZen-spar 26. rogor daa- berZen-sparselTa a)berZen-sparselTa ist. sab. 1.
selTa omis marcxes berZnebma omi: dro _ Zveli omis Sedegad ga-
mimdinareobis sparseTis didi welTaRricxva; mowveuli cvlile- ist. sab.
gaaanlizeba da imperia? sivrce _ xmelTaSua bebis daxasiaTeba;
saqarTveloze maTi ist. sab. 4.
omis Sedegebis zRvispireTi; is
Sefaseba toriuli movlena zegavlenis gaaanali-
ist. sab. 6.
_ politikuri zeba;
istoria; wyaro,
istoriuli kvleva
_ pirveladi, faqti/
interpretacia
35 berZnebissamx 27.ras mogviTx- berZnebi, mosinikebi: berZnebis qarT- ist. sab. 1.
reT-dasavleT robs qarTvelTa dro _ Zveli wel velebTan urTierTo-
saqarTvelo winaprebze qseno- TaRricxva; sivrce bis Sedegad gamowveu- ist. sab. 2.
Si mcxovreb fontes,,anabasi- _ SavizRvispireTi; li cvlilebebis
daxasiaTeba; saqarT- ist. sab. 3.
qarTvelur si’’? sazogadoeba-tomi;
tomebTan, socialuri fena _ veloze maTi zegavle-
ist. sab. 4.
mosinikebTan, mTavari, meomari; nis gaaana-lizeba;
xalibebTan ekonomika-sxva
urTierTobis dasxva produqti,
daxasiaTeba. rkinis warmoeba;
istoriuli movle
na _ politikuri
istoria(omi); wyaro,
istoriuli kvleva
_ pirveladi wyaro,
faqti/interpreta
cia.
36- TviTmxilve Semajamebeli berZen-sparselTa berZen-sparselTa ist. sab. 1.
39 lis TvaliT, samuSao omi: dro-Zveli omis Sedegad ga-
berZen-spa welTaRricxva; mowveuli cvlile- ist. sab. 3.
selTa omis sivrce-xmelTaSua bebis daxasiaTeba;
saqarTveloze maTi ist. sab. 6
mimdinareoba zRvispireTi;
ze msjeloba istoriuli movle zegavlenis gaaanali-
ist. sab. 8.
da qarTvelTa na-politikuri is zeba;
CarTulobis toria (konfliqti);
xarisxis gamoy wyaro, istoriuli
ofa. kvleva-pirveladi,
faqti/interpreta
cia
40 aleqsandre 28. ratom aleqsandre make- aleqsandre makedone- ist. sab. 1.
makedonelis donelis laSqrobe- lis laSqrobebis
moRvaweobis iTvleba aleqsan- bi: dro _ Zveli Sedegad gamowveuli ist. sab. 2.
gaaanalizeba dre makedoneli welTaRricxva; cvlilebebis daxasi-
Zveli drois sivrce _ xmelTaSua aTeba; saqarTveloze ist. sab. 3.
da Sefaseba;
faqtis da in yvelaze did zRvispireTi, azia maTi zegavlenis gaaa-
ist. sab. 4.
terpretaciis (sparseTi); istori na-lizeba.
mxedarTmTavrad? uli movlena _ poli
gansxvaveba. ist. sab. 6.
tikuri istoria
istoriaSi (konfliqti); wyaro,
pirovnebis istoriuli kvleva
rolis gansaz _ pirveladi, faqti/
Rvra. interpretacia
24
41 kulturaTa 28. ratom adareben aleqsandre make- aleqsandre makedone- ist. sab. 1.
dialogis,kul elinizms Tana- do-nelis laSqrobe- lis laSqrobebis
turuli da eT medrove bi: dro _ Zveli Sedegad gamowveuli ist. sab. 2.
nikuri mraval welTaRricxva; cvlilebebis daxasi-
globalizacias? sivrce _ xmelTaSua aTeba; saqarTveloze ist. sab. 10.
ferovnebis
mniSvnelobis zRvispireTi, azia maTi zegavlenis gaaa-
ist. sab. 11.
gamokveTa, war (sparseTi); na-lizeba.
sulis, awmyos
da momavalis sazogadoeba _ kul
erTian konte tura da msoflmxed
qstSi ganxilva; veloba (elinizmi);
wyaro, istoriuli
faqtis, inter kvleva _ pirvela
pretaciis da di, meoradi, faqti/
stereotipis interpretaci/ste
erTmaneTisgan reotipi
garCeva.
42 qarTlis 29. rogor Seiqmna qarTlis samefos aleqsandre makedone- ist. sab. 1.
samefos Cam qarTli samefo Camoyalibeba: dro _ lis laSqrobebis
oyalibebis elinistur Zveli welTaRricx Sedegad gamowveuli ist. sab. 2.
mizezebis va; saqarTvelo; cvlilebebis daxasi-
periodSi? ga- aTeba; saqarTveloze ist. sab. 6.
gaaanalizeba,
am procesSi kveTili 1 sazogadoeba _ eTno maTi zegavlenis gaaa-
ist. sab. 8.
elinisturi si/eri, msoflmxedv na-lizeba.
saxelmwifoe eloba (elinizmi),re ist. sab. 9.
bis CarTulo ligia., istoriuli
bis gamoyofa. kvleva _ pirveladi,
meoradifaqti/in
terpretaciaste
reotipi
43 qarTlis 29. rogor Seiqmna qarTlis samefos aleqsandre makedone- ist. sab. 1.
samefos Cam qarTlis samefo Camoyalibeba: dro _ lis laSqrobebis
oyalibebis elinistur Zveli welTaRricx Sedegad gamowveuli ist. sab. 2.
mizezebis va; sivrce _ saqarT cvlilebebis daxasi-
periodSi? ga- aTeba; saqarTveloze ist. sab. 6.
gaaanalizeba, velo;
am procesSi kveTili 2 maTi zegavlenis gaaa-
ist. sab. 8.
elinisturi sazogadoeba _ eTno na-lizeba.
saxelmwifoe si/eri, msoflmxedv ist. sab. 9.
bis CarTulo eloba (elinizmi),re
bis gamoyofa. ligia; wyaro,
istoriuli kvleva _
pirveladi, meoradi
faqti/interpreta
cia/stereotipi
25
44 qarTlis 30. rogor moawyo qarTlis samefo: a)antikuri sazoga- ist. sab. 2.
samefoSi farnavazma qar- dro _ Zveli wel doebis, konkretulad
gatarebuli Tlis samefo _ TaRricxva; sivrce _ qarTlis samefos ist. sab. 3.
reformebis ratom saqarTvelo; (socialuri fenebi,
saxelmwifo mowyoba ist. sab. 4.
(administraci
uli, religi sWirdeba saxelm- sazogadoeba _ da msoflmxedveloba)
ist. sab. 7.
uri, enobrivi) wifos reformebi? eTnosi/eri, mso sxva istoriuli epo-
daxasiaTeba da flmxedveloba qis sazogadoebasTan ist. sab. 11.
sxva saxelmwi (elinizmi),religia, Sedareba.
fos analogiur kultura (damwer
reformebTan loba); Zalaufleba _ b)aleqsandre make-
Sedareba. saxelmwifo; wyaro, donelis laSqrobebis
istoriuli kvleva _ Sedegad gamowveuli
pirveladi, meoradi, cvlilebebis daxasi-
faqti/interpreta aTeba; saqarTveloze
ciastereotipi maTi zegavlenis gaaa-
na-lizeba.
45 romis saxelm qveTavi b.saqarTve- romi: dro _ a) arqeologiuri, mi- ist. sab. 2.
wifos arsebo lo da garesamyaro Zveli welTaR To-logiuri da ber-
bis manZilze ricxva; sivrce _ Zeni istorikosebis ist. sab. 3.
mmarTvelobiT romaul epoqaSi. evropa, xmelTaSua cnobebis safuZvelze
struqturebSi zRvispireTi (apeni antikuri sazogadoe- ist. sab. 4.
31. rogor gamodis bis daxasiaTeba.
momxdar cvl nis n-li), saqarTve ist. sab. 7.
ilebebisdaxa asparezze romis lo;
siaTeba; romis b) antikuri xanisTvis
saxelmwifo? ist. sab. 8.
saxelmwifos sazogadoeba _ so damaxasiaTebeli arse-
Seqmnis dros cialuri fena (mefe, biTi niSnebis (mmarT-
misi saxelm patriciebi, plebee velobis formebi,
wifo mowyobis bi, saxalxo tri qalaqebi, savaWro
qarTlis same buni, mona), eTnosi/ urTierTobebi, re-
fos analogiur eri, Zalaufleba _ ligiebi, migraciuli
struqtur saxelmwifo (samefo, procesebi) gamokveTa.
asTan Sedareba. respublika); wyaro,
istoriuli kvleva _ g) antikuri sazoga-
pirveladi, meoradi, doebis (socialuri
faqti/interpreta fenebi, saxelmwifo
cia mowyoba da mso-
flmxedveloba) sxva
istoriuli epoqis
sazogadoebasTan Se-
dareba.
26
46 romaulisazo 32. rogori iyo romi: dro _ a) arqeologiuri, mi- ist. sab. 1.
gadoebis romauli sazoga- Zveli welTaR To-logiuri da ber-
daxasiaTeba, doeba ricxva; sivrce _ Zeni istorikosebis ist. sab. 2.
socialuri evropa, xmelTaSua cnobebis safuZvelze
dakanonebi? antikuri sazogadoe- ist. sab. 4.
fenebis gamoy zRvispireTi (apenin
ofa. is n-li); sazogadoe bis daxasiaTeba.
ist. sab. 7.
ba _ socialuri fena
(moqalaqeebi, mona), b) antikuri xanisTvis
eTnosi/eri, Zalau damaxasiaTebeli arse-
fleba _ saxelmwifo; biTi niSnebis (mmarT-
wyaro, istoriuli velobis formebi,
kvleva _ pirveladi, qalaqebi, savaWro
meoradi, faqti/in urTierTobebi, re-
terpretacia ligiebi, migraciuli
procesebi) gamokveTa.
g) antikuri sazoga-
doebis (socialuri
fenebi, saxelmwifo
mowyoba da mso-
flmxedveloba) sxva
istoriuli epoqis
sazogadoebasTan Se-
dareba.
47 romis saxel 33. rogor da ra- romi: dro _ a) arqeologiuri, mi- ist. sab. 2.
mwifos mier tom farTovdebo- Zveli welTaR To-logiuri da ber-
dapyrobili da romis saxelm- ricxva; sivrce _ Zeni istorikosebis ist. sab. 4.
teritoriebis wifos evropa, xmelTaSua cnobebis safuZvelze
antikuri sazogadoe- ist. sab. 7.
gansazRvra; zRvispireTi;
romauliarmiis sazRvrebi? sazogadoeba _ bis daxasiaTeba.
daxasiaTe socialuri fena (le
ba;Tavisufali gioneri);istoriuli b) antikuri xanisTvis
da araTavisu movlena _ politi damaxasiaTebeli arse-
fali saxelm kuri istoria (puni biTi niSnebis (mmarT-
wifos cnebis kuri omebi); Zalau velobis formebi,
gageba. fleba _ saxelmwifo; qalaqebi, savaWro
urTierTobebi, re-
wyaro, istoriuli ligiebi, migraciuli
kvleva _ pirveladi, procesebi) gamokveTa.
faqti/interpreta
cia g) antikuri sazoga-
doebis (socialuri
fenebi, saxelmwifo
mowyoba da mso-
flmxedveloba) sxva
istoriuli epoqis
sazogadoebasTan Se-
dareba.
27
48 teritori 34.rogor gadaiqca romi: dro _ Zve a) arqeologiuri, mi- ist. sab. 1.
is zrdasTan romis respublika li welTaRricxva; To-logiuri da ber-
erTad romis romis imperiad? sivrce _ xmelTaSua Zeni istorikosebis ist. sab. 2.
saxlmwifo zRvispi _ reTi; cnobebis safuZvelze
antikuri sazogadoe- ist. sab. 4.
mmarTvelo sazogadoeba _
bis sistemis socialuri fena, bis daxasiaTeba.
ist. sab. 5.
cvlilebebis konsuli, senatori,
gaaanalize diqtatori; Zalau b) antikuri xanisTvis
ist. sab. 6.
ba. istoriaSi fleba _ saxelmwifo damaxasiaTebeli arse-
pirovnebis (demokatia-imperia); biTi niSnebis (mmarT- ist. sab. 7
rolis gansaz velobis formebi,
wyaro, istoriuli qalaqebi, savaWro ist. sab. 8.
Rvra
kvleva _ pirveladi, urTierTobebi, re-
faqti/interpreta ligiebi, migraciuli ist. sab. 12.
cia procesebi) gamokveTa.
g) antikuri sazoga-
doebis (socialuri
fenebi, saxelmwifo
mowyoba da mso-
flmxedveloba) sxva
istoriuli epoqis
sazogadoebasTan Se-
dareba.
28
50 samxreT kavka 36. rogori iyo romis imperia: dro romis msoflio impe- ist. sab.
siaSi romisa da _ axali welTaR riad Camoyalibebis 1.sakuTari
parTiis inter romisa da qarTlis ricxva; sivrce _ wina Sedegad gamowveuli
esebis gamokve samefos urTier- azia, saqarTvelo; cvlilebebis daxasi- ist. sab. 2.
Ta; axali Toba ax. w. pirvel istoriuli movlena aTeba. saqarTveloze
saukuneSi? maTi zegavlenis ist. sab. 4
welTaRricx _ politikuri isto
vis I sauku ria(omi parTiasTan); gaaanalizeba
ist. sab. 6.
neSi am ori
saxelmwifos wyaro, istoriuli ist. sab. 7.
dapirispire kvleva _ pirveladi,
baSi qarTlis faqti/interpreta ist. sab. 8
samefos rolis cia
gansazRvra da
kavkasiis gad
mosasvlelebis
mniSvnelobis
Sefaseba.
51 samxreT kavka 37.rogori iyo ro- romis imperia: dro romis msoflio impe- ist. sab. 1.
siaSi romisa da misa da qarTlis _ axali welTaR riad Camoyalibebis
parTiis inter samefos urTier- ricxva; sivrce _ wina Sedegad gamowveuli ist. sab. 2.
esebis gamokve Toba ax. w. meore azia, saqarTvelo; cvlilebebis daxasi-
aTeba. saqarTveloze ist. sab. 4.
Ta; axali istoriuli movlena
welTaRricx saukuneSi? _ politikuri isto maTi zegavlenis
ist. sab. 6.
vis II sauku ria (omi parTiasTan); gaaanalizeba
neSi am ori ist. sab. 7.
saxelmwifos wyaro, istoriuli
dapirispire kvleva _ pirvela ist. sab. 8.
baSi qarTlis di, mefaqti/inter
samefos rolis pretacia
gansazRvra da
kavkasiis gad
mosasvlelebis
or istoriaSi
pirovnebis ro
lis Sefaseba.
52 romisa da qar 38.rogori iyo ro- romis imperia: dro romis msoflio impe- ist. sab. 1.
Tlis urTier misa da qarTlis _ axali welTaR riad Camoyalibebis
Tobis xasiaTis samefos urTier- ricxva; sivrce _ Sedegad gamowveuli ist. sab. 2.
gansazRvra ax. Toba ax. w. meore evropa(romi), saqa cvlilebebis daxasi-
aTeba. saqarTveloze ist. sab. 3.
w. II saukune rTvelo; istoriuli
Si; istoriaSi saukuneSi? me-2 movlena _ politi maTi zegavlenis
ist. sab. 4.
pirovnebis ro gakv. stumroba kuri istoria; gaaanalizeba
lis Sefaseba. romSi. ist. sab. 6.
wyaro, istoriuli
kvleva _ pirveladi, ist. sab. 7.
faqti/interpreta
cia ist. sab. 8.
ist. sab. 9.
29
53 romauli 39. ras warmoad- romauli civi a) antikuri xanisTvis ist. sab. 2.
civilizaciis genda romi da ro- lizacia: dro _ damaxasiaTebeli arse-
calkeuli maxa gori iyo romauli istoriuli pe biTi niSnebis (mmarT- ist. sab. 7.
siaTeblebis yofa-cxovrebis riodi; sivrce- velobis formebi,
qalaqebi, savaWro ist. sab. 8.
gansazRvra; wesi? evropa(romi),
romaul-qar saqarTvelo; sazo urTierTobebi, re-
ist. sab. 11.
Tuli kultur gadoeba _ kultura, ligiebi, migraciuli
aTa dialogis msoflmxedveloba; procesebi) gamokveTa.
daxasiaTeba. wyaro, istoriuli
kvleva _ pirveladi, b) romis msoflio im-
meoradi,faqti/in periad Camoyalibebis
terpretacia Sedegad gamowveuli
cvlilebebis daxasi-
aTeba. saqarTveloze
maTi zegavlenis
gaaanalizeba.
54 Zvel romSi 40. ra religiebi romis imperia: a) antikuri xanisTvis ist. sab. 1.
gavrcelebu arsebobda romSi sivrce _ xmelTaSua damaxasiaTebeli arse-
li sxvadasx manamde darogor zRvispireTi; sazo biTi niSnebis (reli- ist. sab. 2.
va religiis gavrcelda gadoeba _ religia, giebi) gamokveTa.
ist. sab. 7.
daxasiaTeba; msoflmxedveloba;
pozitiurdamok qristianoba romis wyaro, istoriuli b) antikuri sazoga-
doebis (religia da ist. sab. 9.
idebulebis imperiaSi? kvleva _ pirveladi,
gamoxatva meoradi, faqti/in msoflmxedve-loba)
ist. sab. 11.
religiuri terpretacia sxva istoriuli epo-
tolerantobis qis sazogadoebasTan
mimarT. Sedareba.
55 diokletianes 41. rogor scades romis imperia: a) antikuri xanisTvis ist. sab. 1.
da konstan diokletianem da sivrce _ xmelTaSua damaxasiaTebeli arse-
tine didis zRvispireTi; sazo biTi niSnebis (reli- ist. sab. 2.
mier ganxor konstantinem gadoeba _ religia, giebi) gamokveTa.
romis imperiis ist. sab. 7.
cielebuli msoflmxedveloba;
reformebis SenarCuneba? wyaro, istoriuli b) antikuri sazoga-
doebis (religia da ist. sab. 8.
gaaanalizeba; kvleva _ pirveladi,
qristiano meoradi,faqti/in msoflmxedve-loba)
ist. sab. 11.
bis msoflio terpretacia sxva istoriuli epo-
religiad qis sazogadoebasTan
gadaqcevis Sedareba.
mizezebis gam
g) romis msoflio im-
oyofa.
periad Camoyalibebis
Sedegad gamowveuli
cvlilebebis daxasi-
aTeba.
30
56 qarTlSi 42. rogor qarTlis samefo: a) gvianantikuri ist. sab. 1.
qristianobis gavrcelda sivrce _ saqarTve xanisTvis damaxas-
gavrcelebis lo; sazogadoeba iaTebeli arsebiTi ist. sab. 5.
mizezebis qristianoba qarT- _ religia, mso niSnebis (religiebi)
lis samefoSi? gamokveTa. ist. sab. 7.
gaanalizeba flmxedveloba;
da Sedegebis wyaro, istoriuli ist. sab. 8.
Sefaseba. kvleva _ pirveladi, b) romis msoflio im-
faqti/interpreta periad Camoyalibebis
ist. sab. 9.
cia Sedegad gamowveuli
cvlilebebis daxasi-
aTeba. saqarTveloze
maTi zegavlenis gaaa-
na-lizeba.
57 qristianobis 43. ras warmoad- romis imperia: a) gvianantikuri ist. sab. 1.
mniSvnelovani gens qristianuli sivrce _ xmelTaSua xanisTvis damaxas-
movlenebis zRvispireTi; sazo iaTebeli arsebiTi ist. sab. 2
dajgufeba da kultura da gadoeba _ religia, niSnebis (religiebi)
ratom dasWir- gamokveTa. ist. sab. 3.
am movlenebze msoflmxedveloba;
msjeloba. daT qristianebs wyaro, istoriuli
b) romis msoflio im- ist. sab. 5.
saeklesio kvleva _ pirveladi,
krebebis faqti/interpreta periad Camoyalibebis
ist. sab. 6
cia Sedegad gamowveuli
mowveva? cvlilebebis daxasi- ist. sab. 7.
aTeba.
ist. sab. 8.
31
60 qarTlis 46. ra roli hqonda qarTlis samefo: sasanianTa sparseTis ist. sab. 1.
samefoSi V bizantia-sparse- sivrce _ saqarT da romis/bizantiis
saukunis meore Tis dapirispire- velo; istoriuli dapiripirebis Sede- ist. sab. 2.
naxevrsa da VI baSi qarTlis procesi _ politi gad gamowveuli cvl-
ilebebis daxasiaTeba; ist. sab. 3.
saukunis pir kuri istoria;
vel naxevarSi samefos da vax- saqarTveloze maTi
ist. sab. 4.
politikuri tanggorgasals? wyaro, istoriuli zegavlenis gaanali-
viTarebis kvleva _ pirveladi, zeba. ist. sab. 5.
daxasiaTeba da faqti/interpreta
vaxtang gor cia ist. sab. 7.
gaslis moR
vaweobis gaaan
alizeba.
61 VI saukunis 47. ratom mim- egrisis samefo: sasanianTa sparseTis ist. sab. 1.
Sua xanebSi dinareobda didi sivrce _ saqarT da romis/bizantiis
egrisSi mim omianoba egrisSi? velo; istoriuli dapiripirebis Sede- ist. sab. 2.
dinare bizan procesi _ politi gad gamowveuli cvl-
ilebebis daxasiaTeba; ist. sab. 4.
tia-sparseTis kuri istoria;
dapirispire saqarTveloze maTi
ist. sab. 6.
bis mizezebis wyaro, istoriuli zegavlenis gaanali-
da Sedegebis kvleva _ pirveladi, zeba. ist. sab.
gaaanalizeba; faqti/interpreta
egrisSi pro cia ist. sab. 8
sparsuli da da
probizan-tiu
ri poziciebis
Sefaseba.
62- istoriaSi Semajamebeli ga- qarTlis samefo: sasanianTa sparseTis ist. sab. 1.
65 pirovnebis ro kveTili sivrce _ saqarT da romis/bizantiis
lis Sefaseba velo; istoriuli dapiripirebis Sede- ist. sab. 2.
procesi _ politi gad gamowveuli cvl-
ilebebis daxasiaTeba; ist. sab. 3.
kuri istoria;
saqarTveloze maTi
ist. sab. 4.
wyaro, istoriuli zegavlenis gaanali-
kvleva _ pirveladi, zeba. ist. sab. 6.
faqti/interpreta
cia/streotipi ist. sab. 7.
ist. sab. 8.
32
3.2. maswavleblis wignis mimoxilva da misi gamoyenebis wesi
pirvel rigSi, unda mogaxsenoT, rom Semdgom or qveTavSi mxolod Teoriuli sakiTxebia gadmocemu-
li. Cven CavTvaleT, rom am sakiTxebis maswavleblis wignSi Setana mniSvnelovania ara mxolod damwyebi
maswavleblisTvis, aramed gamocdilisTvisac. Cven ar gvaqvs pretenzia, rom am sakiTxebs srulyofilad
ganvixilavT. wignis bolos miTiTebulia specialuri literatura, sadac Tqven SegiZliaT dawvrilebiT
gaecnoT bevr sakiTxs. aq ki mokledaa mimoxiluli imave sakiTxebis nawili, rac, Cveni azriT, gamog-
adgebaT. rac Seexeba konkretul magaliTebs, ufro qvemoT zogierT Teoriul sakiTxsa da dagegmil
gakveTilTan erTad ganvixilavT.
33
zogadi ganaTlebis swavla-swavlebis miznebia: moswavles ganuviTaros/Camouyalibos: kulturu-
li memkvidreobis dafasebisa da masze zrunvis unari, Tanamedrove realobis sivrcul-droiT WrilSi
gaazrebisa da interpretirebis unari; enobrivi da kulturuli mravalferovnebis gaazrebisa da
dafasebis unari; sakuTari da gansxvavebuli kulturis warmomadgenlebTan/jgufebTan warmatebu-
li komunikaciis unari; informaciis sxvadasxva simboluri niSniT gamoxatvis unari; kritikuli da
SemoqmedebiTi azrovnebis, problemebis gadaWrisa da kvlevis unarebi; logikuri azrovnebisa da
argumentirebuli msjelobis unari; samyaros esTetikuri aRqmis unari; sakuTari SesaZleblobebisa
da interesebis safuZvelze arCevanis gakeTebis unari; damoukidebeli gadawyvetilebebis miRebisa da
ideebis ganxorcielebis unari; profesiuli arCevanis gakeTebisa da karieris dagegmvis unari; riske-
bis gacnobierebiT garemosdacviTi problemebis gadaWris unari; axal situaciebTan, cvlad moTx-
ovnebTan adaptirebis unari; sazogadoebaSi TviTdamkvidrebis unari; sakuTar socialur aqtivoba-
ze pasuxismgeblobis gaazrebis, aseve, sxvaTa qmedebis gagebisa da gaTvaliswinebis unari; eTikuri
normebis dacvis unari; konfliqtebis araZaladobrivi meTodebiT marTvis unari; swavlis strat-
egiebis adekvaturad SerCevisa da maTi efeqtianad gamoyenebis unari; Tanamedrove teqnologiebis
gamoyenebiT informaciis moZiebis, damuSavebis, Senaxvis, gaziarebisa da gaanalizebis unari. Tumca
es unarebi moswavles uviTardeba swavlebis yvela safexuris gavlis Semdgom: mag., sakuTari kari-
eris dagegmvis unari ufro saSualo safexurze uviTardeba da aramc da aramc dawyebiT klasebSi.
amasTanave, gasaTvaliswinebelia is faqti, rom am asakis moswavle axali gadmosulia dawyebiTi safex-
uridan. Cven viciT, rom dawyebiTi safexuris misiaa: a) saganTa Tanamimdevruli swavla-swavlebis
gziT moswavlis gonebrivi, fizikuri, emociuri da socialuri ganviTarebis xelSewyoba; b) sabaziso
unarebis _ wignierebisa da raodenobrivi wignierebis ganviTarebis xelSewyoba; g) saskolo garemosa
da swavlis mimarT dadebiTi damokidebulebis Camoyalibeba, cnobismoyvareobis codnismoyvareobaSi
gadazrda da moswavlis momzadeba sabazo safexurisTvis. amitom, Sesabamisad, Cvens saxelmZRvaneloSi
gaTvaliswinebulia VII klasis moswavlis asakobrivi Taviseburebebi. sabazo safexuris misiaa saganTa
swavla-swavlebis safuZvelze myari, dinamikuri da funqciuri codnis konstruireba, moswavlis in-
teresebisa da midrekilebebis gamovlena, moswavlis damoukidebeli swavlis unarisa da Sromisuna-
rianobis ganviTareba, aqtiuri moqalaqis formirebis xelSewyoba da safuZvelebis Seqmna ganaTlebis
momdevno safexurze swavlis gagrZelebisTvis an SromiTi saqmianobisTvis. sagnis swavla-swavleb-
isas moswavle CarTuli iqneba aqtivobebSi, romlebic mas SeZenili codnis praqtikaSi gamoyenebis
saSualebas miscems. es yvelaferi moamzadebs moswavles, saSualo safexurze gadasvlisas mzad iyos
Semdgomi gamowvevebisTvis. es gamowvevebi ki aseTia: moswavlem unda SeZlos a) saganTa gaRrmavebuli
swavlebis gziT sistemuri codnis konstruireba; b) moazrovne, maZiebeli, axlis Semoqmedi, wignieri,
informirebuli da pasuxismgeblobis grZnobis mqone moqalaqis Camoyalibeba, romelsac SeuZlia gad-
awyvetilebebis damoukideblad miReba, sakuTari miRwevebis gamoyeneba axali materialuri, intele-
qtualuri Tu sulieri Rirebulebebis Sesaqmnelad.
Cveni saxelmZRvanelo efuZneba esg-s mier gacxadebul Semdeg cnebebs: 1.yvela moswavle aris
unikaluri da gansxvavebuli Tavisi individualuri fizikuri da fsiqikuri maxasiaTeblebiT, ni-
WiT, emociebiT, interesebiT, piradi gamocdilebiT, akademiuri saWiroebebiT da swavlis stiliT,
rac gaTvaliswinebul unda iqnas swavla-swavlebis dros. 2. swavla unda mimdinareobdes pozitiur
da mowesrigebul garemoSi, sadac gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba pozitiur urTierTobebsa
da interaqcias, sadac moswavle aris dafasebuli, aRiarebuli da aris pasuxismgebeli sakuTar
swavlasa da ganviTarebaze. 3. swavla aris codnis agebis procesi, romelSic moswavle aqtiurad
34
aris CarTuli da romelic efuZneba moswavlis arsebul codnas, gamocdilebas da Sexedulebebs.
am saxelmZRvanelos meTodikuri orientirebi mdgomareobs SemdegSi: a) swavla-swavleba xels unda
uwyobdes moswavleTa motivirebasa da Sinagani Zalebis gaaqtiurebas; b) swavla-swavleba xels unda
uwyobdes codnis etapobrivad konstruirebas winare codnaze dafuZnebiT; g) swavla-swavleba xels
unda uwyobdes codnaTa urTierTdakavSirebasa da organizebas; d) swavla-swavleba unda uzrun-
velyofdes swavlis strategiebis dauflebas (swavlis swavlas); e) swavla-swavleba unda moicavdes
codnis samive kategorias: deklaratiuls, procedurulsa da pirobiseuls. deklaratiuli codna
gulisxmobs Teoriebis, wesebis, faqtebis, kanonebisa da principebis Teoriul codnas. is pasux-
obs kiTxvas: ra vici?; proceduruli _ gulisxmobs qmedebaTa Tanamimdevrobis codnas da iZleva
codnis realizebis saSualebas operaciebis/procedurebis doneze. is pasuxobs SekiTxvebs: rogor
gavakeTo/rogor Sevasrulo? pirobiseuli codna deklaratiuli da proceduruli codnis gamoy-
enebis pirobebis gaazrebaa. is gulisxmobs movlenebis an situaciis arsebiTi aspeqtebis gaazrebis,
kategorizaciis unars, rac am konkretul SemTxvevaSi moswavles daexmareba, Cveni sagnis, istoriis
codna sxvadasxva aspeqtSi gadaitanos. is pasuxobs kiTxvebs: ratom? ra SemTxvevaSi? disciplinis
wvdomisaTvis saswavlo procesSi aqcenti, pirvel rigSi, unda keTdebodes istoriuli movlenis
analizze da warsulSi momxdari faqtis dRevandelobasTan dakavSirebaze da Tanamedrove socia-
lur-politikuri procesebis ganviTarebis perspeqtivebis gansazRvraze. sagnobrivi Sedegebis gar-
da, erovnuli saswavlo gegmis miznebidan swavla-swavlebisa da Sefasebis samizned aseve unda iqces
Semdegi gamWoli unarebi da Rirebulebebi:
35
swavlis swav- • aqtivobis/davalebis Rirebulebis gansazRvra _ moswavlem unda dainaxos, ras
la SesZens aqtivobis Sesruleba, ra pirovnul Tu socialur sargebels moutans mas;
damoukideb- • aqtivobis/davalebis dagegmva _ (moTxovnaTa gaazreba da mis Sesasruleblad
lad saqmia- saWiro codnis gansazRvra; davalebis/aqtivobis mTavari miznis gansazRvra;
noba samuSaos warmatebiT Sesrulebis kriteriumebis dadgena; gansaxorciele-
beli samuSaos etapebis gamokveTa;imis ganWvreta, Tu ra gauadvildeba, ra
gauZneldeba, raSi dasWirdeba daxmareba; strategiebis mizanSewonilad SerCe-
va samuSaos TiToeuli etapisaTvis;
• swavlis procesis dakvirveba _ dafiqreba swavlis procesze, im pirobebisa da
faqtorebis amocnoba, romlebic xels uwyobs an aferxebs winsvlas, saTanado
zomebis miReba winsvlis xelSesawyobad; TviTSefaseba Zlieri da susti mxare-
bis dasadgenad, susti mxareebis gasaZliereblad gzebis dasaxva;
• socioemociuri marTva _ nerviulobis minimumamde dayvana, saWiroebisamebr, dax-
marebis Txovna, sakuTar TavSi siZneleTa gadalaxvis resursebis povna; Secdomebis
mimarT pozitiuri damokidebulebis Camoyalibeba da winsvlis wyarod gamoyeneba;
• calkeuli saqmianobisTvis gamoyofili drois efeqturad gamoyeneba.
amave dros gasaTvaliswinebelia is, rom specialuri saganmanaTleblo saWiroebis mqone moswavles
(SemdgomSi _ sssm moswavle) TanatolebTan SedarebiT uZneldeba swavla da amdenad, saWiroa erovnuli
saswavlo gegmis modificireba, saswavlo garemosTan adaptacia da individualuri saswavlo gegmis
Sedgena-ganxorcieleba. erovnuli saswavlo gegmis modificireba niSnavs erovnuli saswavlo gegmiT
gansazRvruli Sedegebis raodenobriv da/an Tvisebriv cvlilebebs, romlebic SesaZlebelia gulisx-
mobdes saswavlo miznebis Semcirebas an gazrdas, gamartivebas an garTulebas. Cven saxelmZRvanelo-
Si gaTvaliswinebulia es sakiTxi. saxelmZRvanelos davalebebi amis saSualebas iZleva. maswavleblis
wignSi dagegmil ramdenime gakveTilSi gaTvaliswinebulia sssm moswavleTa saWiroebebi da mocemulia
Sesabamisi davalebebi.
36
3.5. moswavleze orientirebuli swavlebis ZiriTadi strategiebi
ganmaviTarebeli ganmsazRvreli
mizani swavlis xarisxis gaumjobeseba; swavlis xarisxis gakontroleba;
moswavlis miRwevis donis dadgena
moswavlis ganviTarebis xelSewyoba erovnuli saswavlo gegmiT gansaz-
Rvrul miznebTan mimarTebaSi;
akademiuri moswrebis donis gansazRvra
Sefasebis sagani swavlis procesi swavlis Sedegi
39
semestris manZilze moswavleebi fasdebian Semdegi sami komponentis mixedviT:
a) saSinao davaleba;
b) saklaso davaleba;
g) Semajamebeli davaleba.
• saSinao da saklaso davalebaTa komponentebSi gamoiyeneba rogorc ganmsazRvreli, aseve ganmavi-
Tarebeli Sefaseba.
• Semajamebeli davalebis komponentSi aucilebelia ganmsazRvreli Sefasebis gamoyeneba.
sssm moswavlis akademiuri miRwevis Sefaseba xdeba imave principiT, rogoriTac nebismieri sxva
moswavlis akademiuri miRwevis Sefaseba. Tu sssm moswavle ganaTlebas iRebs individualuri saswavlo
gegmiT, fasdeba mis mier individualuri saswavlo gegmiT gansazRvruli miznebis miRwevis done. sssm
moswavle, romelic warmatebiT daZlevs individualur saswavlo gegmas, fasdeba maRali quliT.
rac Seexeba Sefasebis rubrikebs, maTi nimuSebi mocemuli iyo erovnuli saswavlo gegmis wina ver-
siaSi, Tumca nebismieri maswavlebeli Tavisi klasis saswavlo saWiroebebidan gamomdinare qmnis Sefase-
bis rubrikis sakuTar versias. maswavleblis wignSi mocemuli nimuSebi mxolod sarekomendacio xasiaTs
atarebs da Tqven maT mxolod nimuSad gamoiyenebT. nebismier sociumSi, am SemTxvevaSi Tqvens klasSi/
klasebSi, saWiroa sakuTari Sefasebis kriteriumebi, sadac gaTvaliswinebuli iqneba saswavlo garemo,
moswavleebis fsiqotipebi, maTi interesebi da saWiroebebi. ra Tqma unda, Cveni rubrikebi SegiZliaT ga-
moiyenoT da garkveuli modificirebis Semdeg moargoT Tqvens klass/klasebs. aq movitanT Sefasebis zo-
gad rubrikebs, xolo qvemoT, gakveTilebis sarekomendacio gegmebTan _ ufro dakonkretebul rubrikebs.
daviwyoT ganmaviTarebeli SefasebiT. am SemTxvevaSi upriania, Sefaseba moargoT gakveTilis mizans
da Sefasebis indikatorebs, anu gakveTilis mizani/miznebi da Sefasebis indikatorebi aqcioT Sefase-
bis kriteriumebad. mag., gakveTilze Tqveni mizania: qarTlis samefoSi gatarebuli reformebis (admin
istraciuli, religiuri, enobrivi) daxasiaTeba da sxva saxelmwifos analogiur reformebTan Sedareba.
am gakveTilis Sefasebis indikatorebia: a) antikuri sazogadoebis, konkretulad qarTlis samefos (so
cialuri fenebi, saxelmwifo mowyoba da msoflmxedveloba) sxva istoriuli epoqis sazogadoebasTan
Sedareba; b) aleqsandre makedonelis laSqrobebis Sedegad gamowveuli cvlilebebis daxasiaTeba; saqa
rTveloze maTi zegavlenis gaanalizeba. am dros Tu ar gsurT qulis dawera da gindaT, rom moswavleebs
misceT Sesabamisi rekomendaciebi, ganmaviTarebeli Sefasebis rubrika SeiZleba ase gamoiyurebodes:
40
es rubrika, ra Tqma unda, zogadia. Tqveni komentarebi ufro konkretuli unda iyos, moswavleebis
pasuxebidan gamomdinare. SegaxsenebT, ganmaviTarebeli komentaris efeqturobisTvis, aucilebelia:
41
amgvaradve SegiZliaT SeadginoT sxva Sefasebis rubrikebi (ufro konkretulad, rogorc giTxariT,
qvemoT, dagegmil gakveTilebTan iqneba warmodgenili).
zemoT motanili rubrikebi aris analitikuri Sefasebis sqema, sadac gakveTilis miznebs gardavqm-
niT Sefasebis kriteriumebad. amis garda, SegiZliaT gamoiyenoT sxva tipis sqemebic, mag., holisturi
an konkretuli Sefasebis sqemebi.
kriteriumi qula
davalebis moTxovnas pasuxobs srulad. azri yovelTvis mkafiod da Tanamim 8-10
devrulad aris gadmocemuli. gramatika da leqsika moTxovnis Sesabamisia. Sec
domebis raodenoba umniSvneloa.
davalebis moTxovnas pasuxobs nawilobriv. azri Tanamimdevrulad yovelTvis ar 5-7
aris gadmocemuli. gramatika da leqsika sakmaod martivia. Secdomebis raodenoba
zog SemTxvevaSi xels uSlis azris gagebas.
davalebis moTxovnas pasuxobs nawilobriv. azri Tanamimdevrulad mxolod zog 3-4
SemTxvevaSia gadmocemuli. gramatika da leqsika martivia. Secdomebis raodenoba
zog SemTxvevaSi xels uSlis azris gagebas.
naweri davalebas ar pasuxobs, an azris gageba SeuZlebelia, an furceli carielia. 1-2 an
ar Sefasdeba
konkretuli Sefasebis sqemis SemTxvevaSi, davalebis nawili fasdeba 0-iT an 1-iT. magaliTi:
kriteriumi qula
SerCeuli wyaroebi Seesabameba sakiTxs. 0 an 1
wyaro mravalferovania (werilobiTi, vizualuri da a.S.). 0 an 1
wyaroebidan amokrefilia adekvaturi monacemebi. 0 an 1
SerCeuli monacemebis analizi sakiTxis Sesabamisia. 0 an 1
saubari/naweri Tanamimdevrulia, mihyveba gegmas. 0 an 1
saubrobs/wers gamarTulad. 0 an 1
azri mkafiod da Tanamimdevrulad aris gadmocemuli. 0 an 1
Secdomebis raodenoba mcirea. 0 an 1
argumentacia Tanamimdevrulia. 0 an 1
moyvanili argumentebi pasuxobs gakveTilis Temas. 0 an 1
albaT ukeTesia, konkretuli Sefasebis sqema Semajamebeli samuSaos dros gamoiyenoT. isev vimeo-
rebT: qvemoT dagegmil gakveTilebs darTuli aqvs sarekomendacio Sefasebis rubrikebi.
skolaSi maswavleblebi xSirad iyeneben moswavleTa TviTSefasebasa da urTierTSefasebas. erovnu-
li saswavlo gegmis mixedviT, TviTSefaseba miekuTvneba ganmaviTarebeli Sefasebis tips da ganixileba,
rogorc ganviTarebis dinamikis kontrolisa da swavlis xarisxis gaumjobesebis saSualeba. TviTSefase-
ba pirovnebisgan iseT unarebs moiTxovs, rogoricaa: gulwrfeloba, TviTkritikisa da TviTanalizis
unari, situaciis sworad Sefasebis unari... asevea urTierTSefasebac, sadac aucilebelia obieqturoba.
am ori tipis Sefasebis gamoyenebis SemTxvevaSi, moswavles unda miawodoT konkretulad gawerili Se-
fasebis rubrika, sadac ar iqneba bundovani, zogadi debulebebi. urTierTSefasebis drosac upriania,
gamoiyenoT ganmaviTarebeli Sefaseba, raTa ar gamoiwvioT dapirispireba klasSi.
42
3.8. aqtivobebis, RonisZiebebis, proeqtebis, praqtikuli samuSaoebis CatarebasTan
dakavSirebuli zogadi rekomendaciebi
43
Zalian saintereso strategiaa SekiTxvebis doneebi. am strategiis gamoyenebis dros saWiroa, konk-
retuli teqstis mixedviT maswavlebelma moamzados sami donis SekiTxva. TiToeul dones unda Seesa-
bamebodes 2 an 3 SekiTxva (raodenoba damokidebulia moswavleTa momzadebis donesa da SekiTxvebis sir-
Tuleze). es strategia SeiZleba gamoviyenoT istoriuli dokumentebis, literaturuli nawarmoebebis,
sagazeTo statiebis, filmebis, xelovnebis nimuSebisa da fotomasalis Sesaswavlad:
I done _ faqtobrivi SekiTxvebi. am SemTxvevaSi maswavlebelma unda dasvas iseTi SekiTxvebi, rom-
lebic moswavleebs SesaZleblobas miscems, ukeTesad gaigon teqstSi mocemuli faqtebi.
II done _ logikuri SekiTxvebi. am SemTxvevaSi maswavlebelma unda dasvas analitikuri (problemuri)
SekiTxvebi, romlebic moswavleebs SesaZleblobas miscems, teqstis romelime monakveTi (SesaZlebelia
es iyos winadadeba, abzaci an teqstis saintereso nawili) gaaanalizon da sakuTari interpretaciac
Camoayalibon.
III done _ universaluri SekiTxvebi. am SemTxvevaSi maswavlebelma unda dasvas Ria, zogadi xasiaTis
SekiTxvebi, romlebsac aRZraven teqstSi gadmocemuli ideebi. es SekiTxvebi mimarTuli unda iyos mos-
wavleTa Soris diskusiis provocirebisken, rac abstraqtul ideebsa da problemebs Seexeba.
Semdegi strategiaa „kiTxviTi sityvebi“. es strategia gamoiyeneba im dros, rodesac moswavleebs
garkveuli warmodgena aqvT sakvlevi Temis Sesaxeb da met-naklebad erkvevian Sesaswavli masalis sa-
bazo cnebebSi. „kiTxviTi sityvebi“ exmareba maT, Seqmnan e.w. „interesTa veli“. maswavlebeli sTxovs
moswavleebs, gaixsenon sxvadasxva ZiriTadi cneba, romlebic TemasTan aris dakavSirebuli an teqstSia
mocemuli da Caweron isini organyofilebiani cxrilis marjvena nawilSi (ix. cxrili). marcxena nawilSi
ki moswavleebma unda Caweron sxvadasxva kiTxviTi sityva (aranakleb 8-10). amis Semdeg 5-7 wuTis gan-
mavlobaSi maT unda Camoayalibon rac SeiZleba meti SekiTxva, romlebSic Seazaveben cxrilis orive
nawilis elementebs. es samuSao SeiZleba Sesruldes rogorc individualurad, aseve wyvilebSi. erTi
piroba! moswavleebma ar unda icodnen pasuxebi sakuTar SekiTxvebze (ra saWiroa SekiTxva, Tu masze
pasuxi cnobilia?!). ase rom, Seiqmneba ramdenime sia sruliad gansxvavebuli SekiTxvebiT.
cxrili
kiTxviTi sityvebi Temis ZiriTadi cnebebi
rogor? „neoliTuri revolucia“
ra? miwaTmoqmedeba
sad? mesaqonleoba
ratom? sameTuneo Carxi
ramdeni? mimTvisebluri meurneoba
saidan? mwarmobluri meurneoba
rogori?
ra gziT?
rogori kavSiri?
risgan Sedgeba?
ra daniSnuleba aqvs?
da sxva
44
sanam moswavleebi TavianT namuSevrebs warmoadgenen jgufebSi an mTeli klasis winaSe, maT unda ga-
moTqvan mosazreba, Tu ra kriteriumebze dayrdnobiT miiRes gadawyvetileba.
taqsonomiis sqema:
45
am SemTxvevaSic warmogidgenT kiTxvebs da savaraudo pasuxebs konkretuli gakveTilis magali-
Tze. es gakveTilia „xalxTa didi gadasaxleba“. 1. romel saukuneSi daiwyo „xalxTa didi gadasaxle
ba“? _ IV saukuneSi (codna); 2. ra procesma Seuwyo xeli germanuli tomebis romis imperiis miwebisken
gadaadgilebas? _ hunebis da alanebis aRmosavleTidan Semosevebma (gageba); 3. konturul rukaze ga
daitane germanuli tomebis _ vest da ost goTebis, vandalebis, frankebis, burgundebis, langobar
debis, anglebis, saqsebis, iutebis marSruti (gamoyeneba); 4. ramdenad swori gadawyvetileba miiRes
romis imperatorebma, rodesac samxedro samsaxuris sanacvlod saSualeba misces germanul tomebs,
dasaxlebuliyvnen imperiis miwebze? _ aq moswavlem unda gaaanalizos is politikuri viTareba, ra
mac iZulebuli gaxada imperatorebi, es nabiji gadaedgaT. adre Tu gvian, es germanuli mosaxleoba
SesaZloa imperiis winaaRmdeg gamosuliyo an axal-axali privilegiebi moeTxova (analizi); 5. hunebis
Tavdasxmebi rom ara, daecemoda Tu ara dasavleT romis imperia? _ aq moswavlem iseTi viTarebis mod
elireba unda moaxdinos, rac realurad ar momxdara (sinTezi); 6. ra Sedegi mohyva „xalxTa did ga
dasaxlebas“? _ moswavle Seafasebs am istoriuli procesis Sedegebs; rogor Seicvala evropis poli
tikuri ruka! (Sefaseba)
mniSvnelovania diskusiis meTodis gamoyeneba swavlebis dros. rogorc iciT, diskusia erT-erTi
yvelaze gavrcelebuli meTodia. mas ramdenime ZiriTadi mizani aqvs: moswavleebi CavrToT sagakveTilo
procesSi da mivceT sakuTari azrebis gamoTqmis SesaZlebloba; gavarkvioT, ramdenad kargad gaiges
maT sagakveTilo masala; ganvuviTaroT sakomunikacio unar-Cvevebi; ganvumtkicoT sakuTari Tavisadmi
rwmena. imisaTvis, rom diskusia Sedegiani iyos, aucilebelia, msjeloba mxolod SerCeuli Temis irgvliv
mimdinareobdes. xSiria SemTxvevebi, roca xdeba Temidan gadaxveva _ moswavleebi Temidan gadauxveven, axal
azrs ganaviTareben da masze iwyeben msjelobas. maswavlebeli unda flobdes situacias. kargi diskusia
mxolod is aris, romelic erT konkretul mizans emsaxureba. maswavlebeli ki exmareba moswavleebs, rom
Temebi sainteresod gaiSalos, rom moswavleebma imsjelon sadiskusio Temebze da ara meorexarisxovan
ideebze. maswavlebelma iseTi SekiTxvebi unda dasvas, romlebic xels Seuwyobs diskusiis warmarTvas,
Temis gaSlas. yvela moswavles unda mieces Tanabari saSualeba, gamoTqvas Tavisi azri da gamoxatos
sakuTari pozicia. am dros saWiroa sokrates meTodis gamoyeneba: „me aravis arafers vaswavli, radgan
Tavad araferi vici, ubralod, kiTxvebs vusvam“. sokrates meTodi gulisxmobs diskusiis warmarTvisas
problemuri SekiTxvebis dasmas. mag.: ras fiqrobT amis Sesaxeb? ra ganmartebebi gWirdebaT amisTvis?
am etapze maswavlebeli moswavleebs informacias ki ar aZlevs, aramed cdilobs, isini damoukideblad
mividnen problemis gadawyvetamde. gakveTilze diskusiis dros maswavlebels sWirdeba yvela tipis
SekiTxvis gamoyeneba. daxuruli SekiTxvebi (konkretuli pasuxebi) emsaxureba mizans _ gavigoT, ramdenad
iswavla moswavlem esa Tu is sakiTxi, SevamowmoT codna. Ria SekiTxvebi aucilebelia diskusiis
warmarTvis dros da azrovnebis zeda safexurs ganekuTvneba. es niSnavs, rom moswavles aqvs codna,
aqvs misi gagebisa da gamoyenebis unari da Ria SekiTxvebze pasuxis gacemiT gadadis azrovnebis maRal
safexurze: Seafasos, daskvnebi gaakeTos, daasabuTos, Seqmnas. sasurvelia, diskusia dasruldes SejamebiT,
daskvnebis gamotaniT, klasSi gacemuli pasuxebis analiziT. aqac ganvixiloT konkretuli gakveTili:
„didi omianoba egrisSi“. bizantieli sardlebis mier mefis, gubaz II-is mokvlis Semdeg egrisSi Catarda
saxalxo kreba, sadac erTmaneTs daupirispirda ori pozicia: probizantiuri (fartaZi) da prosparsuli
(aieti). aq maswavlebelma SeiZleba gamarTos diskusia Temaze: romeli poziciaa ufro misaRebi egrisis
mosaxleobisTvis? moitaneT argumentebi orive poziciis gasamyareblad.
Zalian produqtiulia adgilebze, mag., muzeumSi gakveTilis Catareba. Tu gakveTilad gaqvT „didi
omianoba egrisSi“, wadiT muzeumSi, sadac warmodgenilia sabrZolo nivTebi (Tu TqvenTan axlos aseTi
muzeumi ar aris, sainformacio sivrceSi moiZieT aseTi nivTebi da moswavleebs uCveneT proeqtoriT).
SegiZliaT gakveTili warmarToT aseTi formiT: gakveTils iwyebT kiTxvebis dasmiT. 1. ra nivTebs xedavT
sagamofeno sivrceSi? mosalodneli pasuxi: daasaxeleben samSeneblo da sameurneo keramikas, WurWels,
WiSkris sakets, eklesiis detalebs (antefiqsebi, xaris Tavi...), sxvadasxva nagebobis gegmebs da sqemebs
da a.S. Semdeg gaacaniT moswavleebs gakveTilis Tema. am gakveTilze Cven yuradRebas gavamaxvilebT
samxedro sferosTan dakavSirebul artefaqtebze. 2. daakvirdiT warmodgenil nivTebs. Tqveni azriT,
romeli maTgania samxedro saqmesTan dakavSirebuli? ratom fiqrobT ase? ras warmoadgens TiToeuli
46
nivTi? mosalodneli pasuxi: yuradRebas gaamaxvileben Subis da isris pirebze, satevrebze, mrgval qvebze
(Surdulis qvebze da yumbarebze, romlebsac isrodnen lodsatyorcnebiT, kedlis sangrevi manqanebiT
_ evropuli saxelebia balistebi, erebuSe da a.S.). 3. Tqveni azriT, romeli maTgani gamoiyeneboda
xelCarTuli brZolis dros? mosalodneli pasuxi: Subis da isris pirebi, sabrZolo culi, satevari,
Surdulis qvebi da a.S. 4. Tqveni azriT, warmodgenil nivTebs Soris aris iseTi, romelic xelCarTuli
brZolis dros ar gamoiyeneboda da mas, magaliTad, cixesimagris alyis dros iyenebdnen? ratom fiqrobT
ase? mosalodneli pasuxi: qvis yumbarebi. maT isrodnen kedlebis (galavnebis) dasangrevad. 5. Zvel droSi
brZolebi umravles SemTxvevaSi cixesimagreebis dauflebisTvis mimdinareobda. ratom aniWebdnen did
mniSvnelobas cixesimagris aRebas? ra funqcia hqonda cixesimagres mis irgvliv mdebare soflebisTvis?
mosalodneli pasuxi: cixesimagreebi icavdnen qveynis regionebs, olqebs; ZiriTadad isini igeboda savaWro
da Sida gzebis gayolebaze da icavda maT; aseve zogierT patara cixes hqonda sadazvervo funqcia da isini
agebuli iyo aseve gzebis gaswvriv. es cixeebi akontrolebdnen qveyanaSi mtris gadaadgilebas da informacias
awvdidnen dedaqalaqSi an romelime olqis centrSi, did qalaqebsa da banakebSi dislocirebul jars.
mtris gamoCenis SemTxvevaSi soflebSi mcxovrebi mosaxleoba cixesimagreebs afarebda Tavs. aq SegiZliaT
gaagrZeloT kiTxvebi: 6. rogor fiqrobT, rogor SeiZleboda (ra meTodebiT) gamagrebuli cixesimagris
aReba? 7. xom ar gsmeniaT cixis asaRebi specialuri sainJinro nagebobebis, manqanebis Sesaxeb? 8. rogor
SeeZloT ziani mieyenebinaT gamagrebuli galavnisaTvis? mosalodneli pasuxebi: pirdapiri SeteviT. am
SemTxvevaSi mowinaaRmdege iyenebda sxvadasxva teqnologias: lodsatyorcnebs (isroda qvis yumbarebs,
did lodebs, zogjer navTobiT an zeTiT gaJRenTil cecxlmokidebul yumbarebs); kedlis sangrev
manqanebs (xis did Zels win ukeTebdnen liTonis, ufro xSirad rkinis pirs da specialur razms mihqonda
galavanTan an xis WiSkarTan da meTodurad urtyamdnen, raTa galavani an WiSkari SeengriaT. am razms
icavda specialuri xis mowyobiloba, romelic dafaruli iyo aseve xiT an sxva masaliT, mag., tyavebiT,
raTa razmis wevrebi cixis damcvelebs ar gaenadgurebinaT); razmis damcvel specialur xis mowyobilobas,
romelic galavanTan mihqondaT, razmis wevrebs saZirkveli rom gamoeTxaraT; rkinis kauWian xis Zelebs
(am kauWebiT mowinaaRmdege cdilobda, moeZro galavnebis fasadis qvebi da amiT kedlebs asustebdnen,
raTa Semdeg lodsatyorcnebiT advilad gaengriaT); specialur xis koSkebs (isini adgilze mzaddeboda,
maT ukeTebdnen xis borblebs, raTa galavanTan miegorebinaT. es koSkebi aucileblad galavnis simaRlis
an cota maRali unda yofiliyo. maT hqondaT specialuri xidebi, romlebsac galavanTan migorebisTanave
gadadebdnen da aqedan jaris nawili, romelic koSkSi imaleboda, gadadioda qalaqis, cixis kedelze
da iq ebrZoda cixis damcvelebs. es koSkebi winidan dafaruli iyo) da a.S. 9. Tqveni azriT, ramden
xans SeiZleboda gagrZelebuliyo cixis alya? an gaeZlo cixesimagres alyisaTvis? raze iqneboda
damokidebuli alyis xangrZlivoba? mosalodneli pasuxebi: es damokidebuli iyo ramdenime faqtorze:
a) resursebze _ sursaTisa da wylis maragze, SeiaraRebaze; b) cixesimagris garnizonis raodenobaze
(magaliTad, cixegojis dacvas sakmaod didi raodenobis jari sWirdeboda. 542-562 ww. egrisSi mimdinare
„didi omianobis“ dros egriselebTan erTad cixegoj-arqeopoliss 3 000-kaciani bizantiuri garnizoni
icavda. Tu jaris raodenoba sakmarisi ar iqneboda, maSin mowinaaRmdege SeZlebda qalaqis, cixesimagris
aRebas; g) qalaqis gamagrebis sistemasa da TavdacviTi nagebobebis simyareze (aq SeiZleba uCvenoT cixegojis
gegmaze aRmosavleTiT sami galavani; auxsnaT, rom qalaqi isea agebuli, Seteva mxolod aRmosavleTidanaa
SesaZlebeli. aseve auxseniT ori WiSkris perpendikularuli ganlageba. erTi WiSkris aRebis SemTxvevaSi
mowinaaRmdege moxvdeboda xafangSi. patara monakveTSi karis amRebi razmi unda Semotrialebuliyo
da aeRo meore WiSkari. am dros mas aq xvdeboda koSki da meore da mesame galavani, saidanac qalaqis
damcvelebi advilad gaanadgurebdnen mowinaaRmdeges); d) aseve qalaqis damcvelebis profesionalizmze
(xSirad momxdara, rom romelime mxdarTmTavris an qalaqis, cixis garnizonis meTauris Secdomis gamo
damarcxebulan an cixe-qalaqi dacemula).
aq warmodgenili scenari SeiZleba gakveTilze srulad ar ganxorcieldes. mini-leqciis dros ki
Tqven SegiZliaT moswavleebs ufro siRrmiseulad warmoudginoT sakiTxi. swored aseTi kiTxvebis Sem-
deg SegiZliaT CaataroT mini-leqcia VI saukuneSi egrisis samefosa da misi sagareo politikis Sesaxeb.
SegiZliaT gamoiyenoT amave saukunis bizantieli mematianis prokopi kesarielis cnoba petrasTan brZo-
lis Taobaze (es wyaro gaamravleT da moswavleebs daurigeT) da Semdeg isev dasviT SekiTxvebi: CamoT
47
valeT is sabrZolo iaraRebi, romlebic VI saukuneSi omis dros gamoiyeneboda; daasaxeleT is faqtore
bi, romlebic, Tqveni azriT, brZolaSi gamarjvebis misaRwevadaa aucilebeli. am tipis gakveTili, Cveni
azriT, bevrad ufro saintereso da produqtiuli iqneba.
ukve aRvniSneT, rom saxelmZRvanelo dayofilia sam Tavad (Tematuri da qronologiuri principiT).
Tavi I _ moicavs preistoriul xanas, periods adamianis gaCenidan liTonis iaraRis gaCenamde; Tavi II _
moicavs brinjaos xanas, Zveli aRmosavleTis qveynebs da maTTan saqarTvelos urTierTobas; III TavSi
ki ganxilulia saqarTvelos urTierToba antikur samyarosTan _ saberZneTsa da romTan. pirveli Tav-
is saerTo mizania pirvelyofil sazogadoebaSi mimdinare movlenebis qronologiurad da tipologi-
urad (ekonomikuri da socialuri niSniT) dajgufeba; geografiuli garemosa da meurneobis tipebis
urTierTkavSiris, adamianis cxovrebaSi miwaTmoqmedebisa da mesaqonleobis ganviTarebiT gamowveuli
mniSvnelobis gansazRvra.
meore TavSi moswavle miwaTmoqmedebis ganviTarebas daukavSirebs sameurneo iaraRis gaumjobese-
basa da liTonis iaraRis gamogonebas; Zveli aRmosavleTis qveynebze dakvirvebiT imsjelebs saxelmwi-
fos maxasiaTeblebze; gaaanalizebs qarTuli saxelmwifoebis urTierTobis xasiaTs Zveli aRmosavleTis
qveynebTan. mesame Tavis miznebia: saberZneTsa da romTan saqarTvelos urTierTobis sxvadasxva aspeqtis
gaanalizeba, elinizmis niSnebis gaazreba da misi dakavSireba TanamedroveobasTan (magaliTad, glo-
balizaciasTan). TiToeul Tavs axlavs Semajamebeli samuSao. Tumca gvinda aRvniSnoT, rom am samuSaoe-
bs mxolod sarekomendacio xasiaTi aqvs da maswavlebels SeuZlia maTi modificireba an sxva formiT
Catareba, anu Tqveni klasis saWiroebebidan gamomdinare, SegiZliaT SecvaloT isini. qvemoT dagegmil
48
gakveTilebTan mocemulia Cveni saxelmZRvanelos ramdenime gakveTilisa da Semajamebeli davalebebis
scenarebi.
gakveTilebis dagegmvis dros unda iqnas gaTvaliswinebuli gakveTilis samfaziani modeli, romel-
ic moicavs: a) gamowvevas, b) siRrmiseul wvdomas da g) refleqsia/Sejamebis fazas.
gamowveva (Sesavali), anu gakveTilis sawyisi faza, romelic gulisxmobs mocemul sakiTxze, saganze
an movlenaze arsebuli codnis, gancdebis, STabeWdilebebis gaaqtiurebas. moswavleebi iwyeben axal
Temaze fiqrs. xdeba maTi gaaqtiureba, interesis gazrda, rac sakiTxis kvlevis provocirebas uwyobs
xels.
siRrmiseuli wvdoma (masalis miwodeba), anu Ziebis faza Sesaswavli sakiTxis Sinaarsis gagebasa da
aRqmas uwyobs xels. am etapze xdeba arsebuli codnisa da axali informaciis Sejereba. siRrmiseuli
wvdomis upirvelesi amocanaa gamowvevis fazaSi gaRviZebuli interesis SenarCuneba da ganmtkiceba.
gaazrebis, refleqsiis etapze moswavleebi amTlianeben arsebul da axlad miRebul codnas, xdeba
azrTa gacvla-gamocvla, msjeloba. iyo refleqsuri _ niSnavs, iyo sakuTari Tavis damkvirvebeli da
piruTvneli Semfasebeli. refleqsiis dros maswavlebels SesaZlebloba aqvs:
rogorc zemoT aRvniSneT, skolaSi maswavleblebi xSirad iyeneben moswavleTa TviTSefasebas. isic
vTqviT, rom erovnuli saswavlo gegmis mixedviT, TviTSefaseba miekuTvneba ganmaviTarebeli Sefasebis
tips da ganixileba, rogorc ganviTarebis dinamikis kontrolisa da swavlis xarisxis gaumjobesebis
saSualeba. TviTSefaseba pirovnebisgan iseT unarebs moiTxovs, rogorebicaa: gulwrfeloba, TviTkri-
tikisa da TviTanalizis unari, situaciis sworad Sefasebis unari. moswavleTa TviTSefasebis gamoy-
enebis SemTxvevaSi moswavles unda miawodoT konkretulad gawerili Sefasebis rubrika, sadac ar iqneba
bundovani, zogadi debulebebi.
49
cnobierebis CamoyalibebaSi daexmareba. sagani „Cveni saqarTvelo“ miznad isaxavs, daexmaros moswavles
sakuTari qveynis mravalmxrivad danaxvasa da SecnobaSi, gauRvivos cnobismoyvareoba qveynis warsuli-
sa da Tanamedroveobis mimarT, gaacnobierebinos, rom eTnografiuli, bunebrivi, eTnikuri, religi-
ur-kulturuli mravalferovneba Cveni qveynis simdidrea, Camouyalibos mzrunveli damokidebuleba
regionisa da qveynis mimarT, daexmaros sazogadoebisa da saxelmwifos wevrad Tavis aRqmaSi, sazo-
gadoebrivi mecnierebebis swavlisaTvis saWiro unar-Cvevebis ganviTarebaSi, samoqalaqo cnobierebis
CamoyalibebaSi da ganuviTaros samoqalaqo sazogadoebaSi cxovrebisTvis saWiro unar-Cvevebi. sabazo
safexurze Sesaswavli sagani „istoria“, rogorc ukve aRvniSneT, saqarTvelos da msoflios istoriis
integrirebul sawvlebas gulisxmobs, amave dros dominanti Cveni qveynis istoriaa. dawyebiT safexurze
naswavli masala ki daexmareba moswavleebs, ufro siRrmiseulad gaacnobieron sakuTari samSoblos
istoria, Tan dainaxon is msoflio istoriis konteqstSi. gakveTilebic ise unda daigegmos, rom moswav-
lem gaiazros Cveni qveynis warsuli da gaaanalizos movlenebi sxva qveynebTan (mag., mezobel saxelmwi-
foebTan) urTierTobis gaTvaliswinebiT. amavdroulad aucilebelia, moswavlem istoriuli warsuli
daukavSiros Tanamedrove gamowvevebs (mag., elinizmi _ globalizacia).
axali sagnobrivi standartis mixedviT, mizanSewonili ar aris Semajamebel gakveTilebze testire-
bis Catareba. amis gaTvaliswinebiT, TiToeul Tavs Tan erTvis sxvadasxva saxis Semajamebeli davaleba,
romlis Sesaxeb rekomendaciebic qvemoTaa mocemuli. rac Seexeba testirebas, girCevT, aseTi saklaso
aqtivobebi, Tundac mimdinare saklaso davalebis saxiT, naklebad CaataroT. Tumca Zalian iSviaTad
SesaZlebelia swored mimdinare saklaso weriTi aqtivobebis dros Seavson moswavleebma sxvadasxva ti-
pis testi. gvesmis, rom standartSi aseTi saxis aqtivoba ar aris gaTvaliswinebuli; Tumca imis gamo,
rom erovnul gamocdebze jerjerobiT isev gamoiyeneba sxvadasxva tipis testebi, migvaCnia, rom moswav-
leebs warmodgena unda hqondeT msgavs davalebebze. amis garda, maswavleblebis nawili saswavlo wlis
ganmavlobaSi atarebs „piradi praqtikis kvlevas“, rac maT aZlevs mniSvnelovan informacias sakuTari
pedagogiuri praqtikis Taobaze (am tipis aqtivobas miesalmeba maswavlebelTa profesiuli ganviTare-
bis erovnuli centri). aseTi kvlevis dros ki, kvlevisa da intervenciebis Sefasebis etapze, ZiriTad
meTodebTan erTad (dakvirveba, interviu, fokus-jgufi da gamokiTxva), gamoiyeneba damatebiTi, damx-
mare meTodi _ diagnostikuri wera, romelic xSirad testirebis saxiT tardeba da maswavlebels aZlevs
mdidar, statistikur informacias. yovelive zemoTqmulis gamo, mogawvdiT informacias sxvadasxva
testuri davalebis Sesaxeb. kidev vimeorebT: Semajamebel gakveTilebze testireba ar CaataroT.
yvelaze xSirad gamoiyeneba testirebis forma, romelic diagnostirebis saSualebas iZleva. testu-
ri davalebis tipebia: a. „WeSmaritia-mcdaria“; b. mravali arCeviTi pasuxiT; g. Sesabamisobis gansazRvra;
d. swori Tanamimdevrobis dadgena; e. testebi Ria daboloebiT.
a. WeSmaritia-mcdaria tipis testis ZiriTadi maxasiaTeblebia: gamoiyeneba, roca didi moculobis
masalis codna mokle droSi unda Sefasdes; advilia qulebis daTvla; SemTxveviT gamocnobis albaToba
50%-ia; aseTi testiT ver Semowmdeba moswavlis maRali donis unarebi.
b. testi mravali arCeviTi pasuxiT yvelaze xSirad gamoiyeneba. is gvxvdeba erovnul gamocdebzec
da TiTqmis nebismieri testirebis dros. misi ZiriTadi maxasiaTebelia is, rom mocemulia piroba, sa-
dac mtkicebulebaa Camoyalibebuli da agreTve _ pasuxis variantebic;
g. Sesabamisobis gansazRvra _ gamoiyeneba testSi mocemul pirobasa da pasuxs Soris korelaciis
dadgenisas, mag.:
• terminebi da ganmartebebi;
• istoriuli movlenebi da TariRebi;
• elementebi da simboloebi;
• mizezebi da maT mier gamowveuli Sedegebi;
• diagramebi, naxatebi da maTi interpretaciebi da a.S.
d. swori Tanamimdevrobis gansazRvra _ gamoiyeneba, roca gvinda SevafasoT, ramdenad sworad icis
moswavlem movlenebis/procesebis Tanamimdevroba. am dros xdeba: masalis gaxseneba, analizi, sinTezi.
am saxis davalebis Sedgena rTulia yvela sferoSi. zogan arc iyeneben.
50
rekomendaciebi meTodis gamoyenebis Taobaze:
e. testebi Ria daboloebiT amowmebs maRali donis kognitur unarebs. moswavle Tavisufalia
azrovnebaSi. aseTi tipis davaleba gamoiyeneba maSin, rodesac drois mcire monakveTSi didi moculobis
masalis codnis Semowmeba gvinda. msgavsi tipis davalebas standartuli instruqcia axlavs Tan: „CasviT
gamotovebuli sityva“ an „daasruleT fraza“ da a.S. aqvs Zlieri da susti mxareebi.
Zlieri mxareebi:
• swrafi da ekonomiuri meTodia;
• codnas swrafad da sistematurad amowmebs;
• obieqturia da Tavisufalia subieqtivizmisgan;
• yvela moswavle Tanabar pirobebSia.
susti mxareebia:
• nakleb informacias iZleva moswavlis potencialis, SesaZleblobebis Sesaxeb;
• testis Sedegze SeiZleba imoqmedos emociurma fonma an motivaciam.
gakveTilis mizani/miznebi: istorias sxvadasxva tipis (nivTieri, werilobiTi, vizualuri da a.S.) wy
aroebis saSualebiT vswavlobT.
samizne cnebasTan Tematuri cnebis mimarTeba: istoriuli mecniereba: dro _ cvalebadoba, sazoga
doeba _ ekonomika, kultura; wyaro-faqti/interpretacia
Sefasebis indikatorebi: istoriisTvis damaxasiaTebeli arsebiTi niSnebis gamokveTa
mkvidri warmodgenebi: a) istoriis Sesaxeb sxvadasxva tipis wyaroebi, maT Soris arqeologiuri,
mogviTxrobs; b) nebismieri qveynis istoria erTian konteqstSi (msoflios istoriasTan mimarTebaSi)
unda ganvixiloT.
e.s.g.-s Sedegebi:
ist. sab. 2. sxvadasxva tipis (pirveladi da meoradi) wyarosa da TvalsaCinoebebis (mag., istoriuli
ruka, genealogiuri tabula) miznis Sesabamisad gamoyeneba; wyaroebis kritikuli analizi;
ist. sab. 7. istoriuli epoqis maxasiaTeblebis (socialur-kulturuli ganviTareba, religia da mso-
flmxedveloba, saxelmwifoebrivi ganviTareba da politika) gamoyofa, epoqis unikalurobis Cveneba;
ist. sab. 10. qveynis warsulis, awmyosa da momavlis erTian konteqstSi gaazreba.
resursi: saxelmZRvanelo, damatebiTi wyaro
aqtivoba 1 _ gakveTilis Temisa da miznis gacnoba. istoriis sagnis Sesaxeb aqtiuri mini-leqcia kiTx-
va-pasuxiT (10 wT.)
maswavlebeli mokled acnobs klass gakveTilis Temasa da mizans, Semdeg moswavleebs usvams SekiTx-
vebs: ra aris istoria? ras Seiswavlis es sagani? pasuxebis miRebis Semdeg ufro dawvrilebiT esaubreba
istoriis sagnis Taobaze. zogi mecniereba bunebas, garesamyaros Seiswavlis, zogi _ adamians, sazoga-
doebas, zogi ki _ ricxvebs. adamianis, sazogadoebis Semswavlel mecnierebebs sazogadoebrivi mecnier-
ebebi ewodeba. swored maT ricxvs miekuTvneba istoriac, e.i. istoriis Seswavlis saganic adamiania.
aq SeiZleba maswavlebelma waukiTxos moswavleebs ilia WavWavaZis cnobili gamonaTqvami istoriis
raobis Taobaze: `Cven ara erTxel gviTqvams, rom eris pirqve damxoba, gaTaxsireba, gawyaleba iqidam
daiwyeba, roca igi Taviss istorias iviwyebs, roca mas xsovna ekargeba Tavisis warsulisa, Tavisis yofi
lis cxovrebisa. daviwyeba istoriisa, Tavisis warsulisa da yofilis cxovrebis aRmofxvra xsovnisagan
momaswavebelia eris suliT da xorciT moSlisa, darRvevisa da mTlad warwymedisaca. warsuli mkvidri
saZirkvelia awmyosi, rogorc awmyo momavlisa. es sami sxvadasxva xana, sxvadasxva Jami eris cxovrebisa
isea erTmanaTzed gadabmuli, rom erTi umeorod warmoudgeneli, gaugebari da gamoucnobia. amitomac
aris naTqvami erTis brZnisgan, rom awmyo, Sobili warsulisgan, aris mSobeli mermisisao... Svilma unda
icodes, sad da razed gaCerda mama, rom iqidam daiwyos cxovrebis uRelis weva. Svils unda gamorkveuli
hqondes, raSi iyo marTali da kargi misi mama, raSi iyo Semcdari... uamisod TiTon Svili, rac ginda mxne
da gamrjeli iyos, uxorTumo spilos egvaneba, daviT guramiSvilisa ar iyos, da am wuTisofelSi veras
gaxdeba… romelia simagre Cvenis cxovrebisa da romeli sifuye da sisuste, amas xsnis da gviTargmnis
xolme marto istoria, da Tu igi daviviwyeT, maS dagviviwynia Cvenis cxovrebis saZirkveli, da Tu asea,
raRazed unda davamyaroT Cveni awmyo, Cveni mermisi?.. did bunebovan kacTa da saxelovan gmirTa mag
aliTebiT istoria swurTnis ersa, zrdis, da didebulni saqmeni kidev guls ukeTeben moqmedebisaTvis,
aqezeben, amxneveben. eri Tavis gmirebis cxovrebiTa da magaliTebiT unda hsuldgmulobdes, Tu marTla
eroba hsurs da agrec aris, saca eri erobs“.
am citatis wakiTxvis Semdeg SesaZloa daisvas kiTxvebi: 1. ra aris istoria ilia WavWavaZis azriT?
2. ratom Tvlis ilia saWirod istoriis Seswavlas?
52
aqtivoba 2. gonebrivi ieriSi (10 wT.)
aqtivoba xels uwyobs moswavleebSi SemoqmedebiTi da analitikuri azrovnebis, fantaziisa da war-
mosaxvis unarebis ganviTarebas. moswavleebi eCvevian ara marto TavianTi mosazrebebis gamoTqmas, ar-
amed Tanaklaselebis mosmenasac. xSirad bavSvebi erTmaneTis ideebs imeoreben, amitom saWiroa miTiTe-
ba, rom gansxvavebuli azrebi SemogvTavazon.
adamiani dedamiwaze daaxloebiT 4 milioni wlis win gaCnda. axla warmovidginoT, rogor cxovrobda
im uZveles dros. dasaintereseblad da yuradRebis misaqcevad SesaZlebelia, moswavleebs waakiTxoT
paragrafis Sesavali nawili pirvel kiTxvamde. Semdeg sTxoveT maT, CamoTvalon is gamogonebebi, riTac
dRes vsargeblobT da rac, maTi azriT, ar iqneboda Zvel droSi.
amis Semdeg SeiZleba, klasma upasuxos Semdeg kiTxvebs (moswavleebs ase mimarTeT: esaa sakiTxebi,
romlebic jer ar giswavliaT, Tumca SeiZleba garkveuli warmodgena gqondeT):
• Seni azriT, rodis gaCnda dedamiwaze adamiani?
• Seni azriT, rogor cxovrobdnen uZvelesi adamianebi?
• rogor fiqrob, soflebi da qalaqebi Tavidanve arsebobda? qveynebi?
• imdenive ram icodnen uZvelesma adamianebma, ramdenic _ Cven?
• sad cxovrobdnen?
• riT ikvebebodnen?
• ra Seicvala uZvelesi droidan dRemde?
• Seni azriT, ra iswavla adamianma am drois ganmavlobaSi? da sxv.
53
paragrafi 2. rogor ikvleven preistoriul warsuls, rogori iyo uZvelesi adamiani?
54
paragrafi 3. rogori iyo pirvelyofili adamianis yofa-cxovreba da saqmianoba qvis xanaSi? ra gavlena
moaxdina didma gamyinvarebam uZveles adamianze?
gakveTilis mizani/miznebi: qvis xanis pirveli ori periodis (paleoliTi, mezoliTi) ZiriTadi maxas
iaTeblebia: qvis, xis da Zvlis iaraRi, jogi, cecxlis gamoyeneba.
samizne cnebasTan Tematuri cnebis mimarTeba: qvis xana: dro _ istoriuli periodi, aTaswleuli;
sivrce _ kavkasia, saqarTvelo; sazogadoeba _ socialuri fena, ekonomika, istoriuli kvleva _ pirve
ladi da meoradi wyaro, faqti/interpretacia
Sefasebis indikatorebi: a) Zveli qvis xanisTvis damaxasiaTebeli arsebiTi niSnebis (jogi, Semgrove-
bloba-monadireoba) gamokveTa; b) arqeologiuri da eTnografiuli monacemebis safuZvelze qvis xanis
movlenebis Seswavla-interpretireba.
mkvidri warmodgenebi: a) qvis xanis Sesaxeb arqeologiuri da eTnografiuli monacemebi mogviTx
robs; b) qvis xanaSi ZiriTadad qvis iaraRebs iyenebdnen; g) qvis xanaSi adamianebi Tavdapirvelad joge
bad cxovrobdnen da monadireobasa da Semgroveblobas misdevdnen.
e.s.g.-s Sedegebi:
ist. sab. 1. sakuTari mosazrebis/poziciis wyaros/mtkicebulebis safuZvelze dasabuTeba; imis gac-
nobiereba, rom axali wyaroebis aRmoCenis SemTxvevaSi SesaZlebelia nebismieri movlenis axleburad
gaazreba/gadafaseba;
ist. sab. 2. sxvadasxva tipis (pirveladi da meoradi) wyarosa da TvalsaCinoebebis (mag., istoriuli
ruka, genealogiuri tabula) miznis Sesabamisad gamoyeneba; wyaroebis kritikuli analizi;
ist. sab. 3. istoriuli movlenebis gadmocemisas qronologiuri erTeulebisa da istoriul-geografi-
uli terminebis adekvaturi gamoyeneba.
resursi: saxelmZRvanelo, moswavlis rveuli, proeqtori, kompiuteri
winare codna: preistoria adamianis gaCenidan pirveli saxelmwifoebisa da damwerlobis Camoyalibe-
bamde periodia; qvis xanis Sesaxeb arqeologiuri da eTnografiuli monacemebi mogviTxrobs; saqarTve-
los teritoriaze aRmoCenilia evraziaSi uZvelesi adamianis naSTebi.
55
gamoiyeneT avtoTargmani, romelzec gadaxvalT filmis marjvena qveda kuTxeSi gamosaxuli CC-dan.
daaWireT CC-s. gamoCndeba inglisuri subtitrebi. Semdeg daaWireT CC-s marjvniv gamosaxul mzis
formis niSans. gamoCndeba ramdenime fraza. daaWireT subtitles/CC-s. gamova axali fanjara. moniSneT
qveda fraza: Auto-translate. Gaixsneba axali fanjara, sadac dainaxavT enebis CamonaTvals. monaxeT qar-
Tuli da daaWireT. gamoCndeba qarTuli subtitrebi. gafrTxilebT, rom qarTuli Targmani sakmaod
cudia, magram warmodgenas mainc Seuqmnis moswavleebs. maswavlebelma Tavisi komentarebiTac unda
axsnas filmSi gadmocemuli zogierTi ambavi.
56
aqtivoba 2. saxelmZRvanelos teqstze muSaoba da kiTxvaze pasuxi (3 wT.)
maswavlebeli klass aZlevs davalebas, gaecnon paragrafis teqstis nawils #1 kiTxvamde da upa-
suxon am SekiTxvas.
57
paragrafi 5. rogor aRiqvamda uZvelesi adamiani samyaros?
ras mogviTxrobs paleoliTuri mRvimeebis kedlis mxatvroba?
58
aqtivoba 3. informaciis vizualizacia (20 wT.)
jgufuri samuSao. maswavlebeli yofs klass jgufebad da aZlevs davalebas _ gadaeci informacia
petroglifebiT. warmoidgineT, rom Tqvens TemTan erTad gamoqvabulSi cxovrobT. erT dResac mTel
Tems mogiwiaT am gamoqvabulis datoveba da sxva sacxovrebeli adgilis Zieba. mizezi SeiZleba mravali
iyos: klimaturi pirobebis gauareseba, cxovelebis Semcireba, an piriqiT _ momravlebuli mtaceblebis
Tavdasxmebi, mezoblad mtruli Temis dabanakeba da sxv. gadawyviteT, gamoqvabulis datovebis win Tqve-
ni istoria kedelze daxatoT ise, rom sxva dros iq moxvedrilisTvis gasagebi iyos. maswavlebeli
moswavleebs flifCartebsa da markerebs urigebs. davalebis Sesrulebis Semdeg moswavleebi naxatebs
kedelze akraven, danarCenebi ki maTi Sinaarsis gamocnobas cdiloben.
59
cdilobs, gaavlebinos moswavleebs paraleli avstralieli aborigenebisa da pirvelyofili adamianebis
rwmena-warmodgenebs Soris. rogor fiqrobT, SegviZlia Tu ara avstralieli aborigenebis warmodgenebis
mixedviT vimsjeloT pirvelyofili adamianebis warmodgenebzec? ratom? moswavleebi paragrafis kiTxvas
agrZeleben. maswavlebeli teqstze samuSaod moswavleebs sTavazobs strategias „SeniSvnebis mindori“
(igive, rac `SerCeul niSanTa sistema~). strategiis arsi ase SeiZleba CamovayaliboT: „rogor wavikiTxoT
teqsti ise, rom bolomde SevinarCunoT interesi“. es aqtiuri kiTxvis meTodia da aseTi midgoma Zalian
efeqturia gaazrebisaTvis. teqstis kiTxvis dros moswavleebi avleben mindors da weren niSnebs.
I – interactive interaqtiuli () _ nacnobi masala
N – noting dialogis formis (+) _ is, rac axalia
S – system sistemuri moniSvna (_) is, rac arsebul codnas ewinaaRmdegeba, anu „sxvagvarad vfiqrobdi“
E – effective R _ reading & T – thinking efeqturi kiTxvisa da gaazrebisaTvis
(?) _ sakiTxebi, romelTa Sesaxeb surs, meti icodes, an isini, romlebic ver gaigo („aris kiTxvebi“)
mizani: axali qvis xanis, neoliTis ZiriTadi maxasiaTebelia „revolucia“. „neoliTuri revolucia“
gulisxmobs miwaTmoqmedebisa da mesaqonleobis ganviTarebas, sameTuneo Carxis gamogonebas.
samizne cnebasTan Tematuri cnebis mimarTeba: „neoliTuri revolucia“: dro _ epoqa, cvalebadoba;
sivrce _ evropa, azia; sazogadoeba _ ekonomika (miwaTmoqmedeba, mesaqonleoba, sameTuneo Carxi)
Sefasebis indikatorebi: a) „neoliTuri revoluciis“ damaxasiaTebeli arsebiTi niSnebis gamokveTa;
b) arqeologiuri da eTnografiuli monacemebis safuZvelze qvis xanis movlenebis Seswavla-interpte-
tireba
mkvidri warmodgenebi: a) qvis xanis Sesaxeb arqeologiuri da eTnografiuli monacemebi mogviTx
robs; b) qvis xanaSi adamianebi monadireobasa da Semgroveblobas misdevdnen, mogvianebiT ki maT miwaT
moqmedeba da mesaqonleoba iswavles; g) saqarTvelo erT-erTi pirveli qveyanaa, romlis teritoriazec
miwaTmoqmedeba da mesaqonleoba ganviTarda.
e.s.g.-s Sedegebi:
ist. sab. 3. istoriuli movlenebis gadmocemisas qronologiuri erTeulebisa da istoriul-geografi-
uli terminebis adekvaturi gamoyeneba;
ist. sab. 4. istoriuli movlenis/faqtebis tipologiuri dajgufeba (politikuri, socialuri niSniT).
resursi: saxelmZRvanelo, moswavlis rveuli
winare codna: Zveli da Sua qvis xanisTvis damaxasiaTebeli arsebiTi niSnebis (jogi, Semgroveblo-
ba-monadireoba) gamokveTa
mizani: qvis an Tixis galavani, gamouwvavi aguriT-aliziT nagebi saxlebi, samiwaTmoqmedo raioni.
saqarTvelo miwaTmoqmedebisa da meRvineobis erT-erTi keraa.
samizne cnebasTan Tematuri cnebis mimarTeba: neoliTuri dasaxleba: sivrce _ azia, saqarTvelo;
sazogadoeba _ ekonomika (miwaTmoqmedeba, mesaqonleoba, nadiroba, xelosnoba, arqiteqtura); wyaro,
istoriuli kvleva _ pirveladi wyaro, faqti/interpretacia
Sefasebis indikatorebi: a) „neoliTuri revoluciis“ damaxasiaTebeli arsebiTi niSnebis gamokveTa;
b) arqeologiuri da eTnografiuli monacemebis safuZvelze qvis xanis movlenebis Seswavla-interpre-
tireba
mkvidri warmodgenebi: a) qvis xanis Sesaxeb arqeologiuri da eTnografiuli monacemebi mogviTx
robs; b) qvis xanaSi adamianebi monadireobasa da Semgroveblobas misdevdnen, mogvianebiT ki maT miwaT
moqmedeba da mesaqonleoba iswavles; g) magia adamianis azrovnebisa da msoflmxedvelobis umTavresi
formaa. igi sagnebs/adamianebs Soris uxilavi kavSirebis arsebobas gulisxmobs; d) saqarTvelo erT-er
Ti pirveli qveyanaa, romlis teritoriazec miwaTmoqmedeba da mesaqonleoba ganviTarda.
Sedegebi:
ist. sab. 4. istoriuli movlenis/faqtebis tipologiuri dajgufeba (politikuri, socialuri niSniT);
ist. sab. 7. istoriuli epoqis maxasiaTeblebis (socialur-kulturuli ganviTareba, religia da mso-
flmxedveloba, saxelmwifoebrivi ganviTareba da politika) gamoyofa, epoqis unikalurobis Cveneba.
61
resursi: saxelmZRvanelo, dafa
winare codna: axali qvis xanaSi, `neoliTSi~ adamianebma miwaTmoqmedeba da mesaqonleoba daiwyes;
saqarTvelo erT-erTi pirveli qveyanaa, romlis teritoriazec miwaTmoqmedeba da mesaqonleoba gan
viTarda.
62
Tavi 2. brinjaos xana/Zveli aRmosavleTi
63
paragrafi 9. ra Seicvala liTonis aRmoCeniT? II gakveTili
64
Tavi 3. antikuri da gvianantikuri xana
65
aqtivoba 5. prezentacia (7 wT.)
jgufebi warmoadgenen Sesrulebul samuSaoebs.
saSinao davaleba
1. moswavleebma mSoblebs CamoarTvan interviu imave kiTxvaze: dadebiTi movlena iyo, maTi azriT,
kolxeTis teritoriaze koloniebis daarseba Tu uaryofiTi? ori respondenti unda hyavdeT da maTi
pasuxebi aucileblad unda Caiweron. 2. moswavleebs vTxovoT, moiZion eleqtronulad kolxeTSi aR-
moCenili sxvadasxva artefaqti da gaaanalizon maTTvis sasurveli. maswavlebels SeuZlia Semdegi
gakveTili Caataros muzeumSi _ „oqromravali kolxeTi“.
21. rogori iyo berZnuli samyaro da ratom daiwyes berZnebma farTomasStabiani zRvaosnoba?
66
ist. sab. 9. konkretuli magaliTebis moSveliebiT istoriuli movlenebisa da procesebis msgavse-
ba-gansxvavebebze msjeloba;
ist. sab. 11. pozitiuri damokidebulebis gamovlena kulturuli, eTnikuri da religiuri mrav-
alferovnebis mimarT.
resursi: saxelmZRvanelo, proeqtori, kompiuteri, ruka
winare codna: berZnuli kolonizaciis mizezebi
saSinao davaleba
moswavleebs davalebad eZlevaT „polisebi da koloniebi“. werilobiT unda gascen pasuxi kiTxvebs
(gv.55). maswavlebels SeuZlia gakveTili daiwyos an daasrulos berZnuli miTiT zeTisxilis Sesaxeb, an
moswavleebs kvlevisTvis misces damatebiT davalebad.
qveTavi b. saqarTvelo da garesamyaro romaul epoqaSi
67
47. ratom mimdinareobda didi omianoba egrisSi? I gakveTili
68
II gakveTili
69
Semajamebeli gakveTilebis scenarebi:
I Tavi
I Tavis Semajamebeli davaleba
mizani
qvis xanisTvis damaxasiaTebeli arsebiTi niSnebia: a. Zveli da Sua qvis xanaSi _ Semgrovebloba
(nadiroba, Tevzaoba, sakvebis Segroveba); b. axali qvis xanaSi, neoliTSi _ miwaTmoqmedeba-mesaqonleoba,
sameTuneo Carxis gamogoneba. saqarTvelo miwaTmoqmedebis, mevenaxeobis erT-erTi uZvelesi keraa.
samizne cnebasTan Tematuri cnebis mimarTeba: dro _ cvalebadoba. preistoriuli periodi (qvis
xana), epoqa; sivrce _ kavkasia, saqarTvelo; sazogadoeba _ ekonomika (Semgrovebloba, miwaTmoqmedeba-
mesaqonleoba, saSeni masala, samuSao da sabrZolo iaraRi...), religia (magia, anamizmi, totemizmi _
ritualuri nivTebi, naxatebi), wyaro _ pirveladi, meoradi; istoriuli kvleva-faqti/interpretacia
Sefasebis indikatorebi: a) qvis xanisTvis /preistoriisTvis damaxasiaTebeli arsebiTi niSnebis
(gvarovnuli Temi, magia, meurneoba (Semgrovebloba-monadireoba, miwaTmoqmedeba-mesaqonleoba))
gamokveTa; b) arqeologiuri da eTnografiuli monacemebis safuZvelze qvis xanis movlenebis Seswavla-
interpretireba
mkvidri warmodgenebi: preistoria adamianis gaCenidan pirveli saxelmwifoebisa da damwerlobis
Camoyalibebamde periodia; qvis xanis Sesaxeb arqeologiuri da eTnografiuli monacemebi mogviTxrobs;
qvis xanaSi ZiriTadad qvis iaraRebs iyenebdnen; qvis xanaSi adamianebi gvarovnuli Temis pirobebSi
cxovrobdnen; magia pirvelyofili adamianis azrovnebisa da msoflmxedvelobis umTavresi formaa.
igi sagnebs/adamianebs Soris uxilavi kavSirebis arsebobas gulisxmobs; qvis xanaSi adamianebi
monadireobasa da Semgroveblobas misdevdnen, mogvianebiT ki maT miwaTmoqmedeba da mesaqonleoba
iswavles; saqarTvelos teritoriaze aRmoCenilia evraziaSi uZvelesi adamianis naSTebi; saqarTvelo
erT-erTi pirveli qveyanaa, romlis teritoriazec miwaTmoqmedeba da mesaqonleoba ganviTarda.
e.s.g.-s Sedegebi:
ist. sab. 1. sakuTari mosazrebis/poziciis wyaros/mtkicebulebis safuZvelze dasabuTeba; imis
gacnobiereba, rom axali wyaroebis aRmoCenis SemTxvevaSi SesaZlebelia nebismieri movlenis axleburad
gaazreba/gadafaseba;
ist. sab. 2. sxvadasxva tipis (pirveladi da meoradi) wyarosa da TvalsaCinoebebis (mag., istoriuli
ruka, genealogiuri tabula) miznis Sesabamisad gamoyeneba; wyaroebis kritikuli analizi;
ist. sab. 3. istoriuli movlenebis gadmocemisas qronologiuri erTeulebisa da istoriul-
geografiuli terminebis adekvaturi gamoyeneba;
ist. sab. 4. istoriuli movlenis/faqtebis tipologiuri dajgufeba (politikuri, socialuri niSniT);
ist. sab. 5. faqtebis, interpretaciebis/mosazrebebis da stereotipebis erTmaneTisgan garCeva;
ist. sab. 7. istoriuli epoqis maxasiaTeblebis (socialur-kulturuli ganviTareba, religia da
msoflmxedveloba, saxelmwifoebrivi ganviTareba da politika) gamoyofa, epoqis unikalurobis Cveneba;
ist. sab. 8. istoriuli movlenebis da procesebis danaxva/Sefaseba konkretul epoqaSi mcxovrebi
adamianebis TvaliT;
ist. sab. 9. konkretuli magaliTebis moSveliebiT istoriuli movlenebisa da procesebis msgavseba-
gansxvavebebze msjeloba.
70
romlebic gamofenis mosawyobad gWirdeba. nivTebSi igulisxmeba rogorc artefaqtebi, ise rukebi,
posterebi, maketebi. siis Sedgenis Semdeg sagamofeno eqsponatebi unda aRwero da daasabuTo, Tu
ratom aris saWiro da mniSvnelovani maTi warmodgena.
SegiZlia, werilobiT Seasrulo es davaleba da Tan naxatebic daurTo (proeqtis saxiT); moamzado
prezentacia Power Point-is saSualebiT; gaakeTo maketi. rCevebi: davalebis Sesrulebamde muzeums
estumre, an internetiT moiZie da daaTvaliere preistoriis amsaxveli sagamofeno sivrceebi. Sens
namuSevarSi unda Candes codna, romelic am Temis ganxilvisas SeiZine.
maswavlebeli moswavleebs acnobs davalebis pirobas da Sefasebis rubrikas, raTa moswavleebs
davalebis Sesruleba gauioldeT da icodnen, ras miaqcion yuradReba, ra kriteriumebiT Sefasdeba
namuSevari. samuSaos organizebisaTvis mosaxerxebelia samoqmedo gegmis gawera, radgan Semajamebel
davalebas ramdenime gakveTili eTmoba. moswavleebis muSaobas maswavlebeli uwevs monitorings da
exmareba procesis ganmavlobaSi ganmaviTarebeli SefasebebiT, bolos ki afasebs ganmsazRvreli
SefasebiT (konkretuli rubrikiT).
gakveTilis gegma:
etapi 1. moswavleebisTvis Semajamebeli davalebis Temisa da formatis, aseve Sefasebis
rubrikis gacnoba da ganxilva. davalebasTan dakavSirebiT ideebis generireba da kiTxva-pasuxi
klasTan (Tu moswavleebs uCndebaT kiTxvebi davalebasa da Sesrulebis formasTan dakavSirebiT).
Sesasrulebeli samuSaos etapebad dayofa. moswavleebis mier eqspoziciisTvis Temis, periodis SerCeva
(maswavlebeli iniSnavs, vin ra SearCia). maswavlebeli pirvel davalebas aZlevs moswavleebs _ Semdegi
gakveTilisTvis SearCion nivTebis sia, romelsac eqspoziciaze warmoadgenen; daiwyon teqstebze
muSaobac.
etapi 2. Sesrulebuli samuSaos Semowmeba _ maswavlebeli ecnoba moswavleebis SerCeul nivTebs da
afasebs, ramdenad Seesabameba isini Temas. garda amisa, maswavlebeli SerCeviT (an moswavleTa surviliT)
amowmebs ukve momzadebul teqstebs. SesaZlebelia gamoviyenoT rubrika „kritikuli megobari“ _
moswavleebi sxvaTa namuSevrebs ganixilaven da erTmaneTs rCevebs aZleven. maswavlebeli aZlevs Semdeg
davalebas: daasrulon eqsponatebisTvis teqstebis Sedgena, moamzadon argumentebi (Tu ratom SearCies
konkretulad es nivTebi); aseve, airCion eqspoziciis wardgenis formati _ werilobiT, TandarTuli
naxatebiT; Power Point-is prezentaciiT, maketiT. ganmaviTarebeli Sefaseba.
etapi 3. moswavleebi davalebebs klasis winaSe waradgenen. ganmsazRvreli
Sefaseba _ prezentaciis Sefasebis rubrika.
maswavlebeli moswavleebs afasebs prezentaciis Sefasebis rubrikiT (dan. #3).
71
preistoriis Semadgeneli nawilia. Sesabamisad, moswavlem eqspozicias unda daurTos drois xazi,
qronologia, sadac moniSnuli iqneba mis mier SerCeuli periodi. erTi kriteriumiT SevafasebT droSi
orentacias. davaleba Tu werilobiTia, bunebrivia, iqneba rubrikaSi kriteriumi enis gamarTulobis
Sesaxeb. Tu moswavles vTxovT ilustracias, fasdeba ilustraciebic.
rubrika 1.
kriteriumi/qula 1 2 3
faqtobrivi masa- faqtobrivi masala icnobs faqtobriv masalas, faqtobrivi masala sru-
lis gamoyeneba ar aqvs an Secdome- Tumca davalebaSi zogjer lad an mcire Secdome-
biT aqvs warmodge- Secdomebia daSvebuli. biT aqvs gamoyenebuli.
nili.
msjeloba/ dasabuTebuli ar kargad ver msjelobs; dasabuTebulia; msjelo-
dasabuTeba aris/msjelobas ak- dasabuTebis dros uSvebs bis dros damajerebe-
lia damajerebloba. Secdomebs. lia/uSvebs mcire Sec-
domebs.
SemoqmedebiToba ar Cans/mcired Cans nawilobriv Cans Semoqmede- Cans SemoqmedebiToba;
SemoqmedebiToba. biToba; zogjer Cans origi- proeqti mTlianad/naw-
naluri azrebi, rac exmareba ilobriv originalurad
proeqtis ukeT warmoCenaSi. aqvs warmoCenili.
droSi orienta- ver axerxebs droSi axerxebs droSi orienta- axerxebs droSi ori-
cia/qronologia orientacias; dar- cias, magram xSirad uSvebs entacias/ TiTqmis ar
Rveulia qronolo- qronologiur Secdomebs. uSvebs qronologiur
gia. Secdomebs.
enobrivi gamarTu- enobrivad gaumar- enobrivad TiTqmis gamarTu- enobrivad gamarTulia;
loba Tavia an nawilobriv lia; daSvebulia stilistu- daSvebulia mcire stil-
gamarTulia. ri Secdomebi. isturi Secdomebi.
PowerPoint-iT
mowodebuli
prezentaciis Se-
0 1 2 3
fasebis rubrika
(mxolod doku-
mentis)
informaciis azris gageba mowodebuli in- davalebis moTxovnas davalebis moTx-
mowodeba SeuZlebelia; formacia mcirea; pasuxobs nawilobriv; ovnas pasuxobs; in-
azris gageba teqsti gasagebia da formacia mkafiod
teqsti mizans Wirs; umetesad informa- da Tanmimdevru-
ar pasuxobs.
teqsti gaumar- cia mkafiod aris ladaa gadmocemu-
Tavia. mowodebuli. li.
72
faqtobrivi masa- ar icis faqtobrivi masa- ZiriTadad icis faq- kargad icis faqto-
lis codna, faqtobrivi lis gadmocemisas tobrivi masala, Tum- brivi masala da ar
masala; ZiriTadad uSvebs ca iSviaTad uSvebs uSvebs Secdomebs;
terminebisa da Secdomebs; Secdomebs; iyenebs terminebsa
cnebebis gamoye- ar iyenebs
terminebis gam- ZiriTadad mar- da cnebebs uSec-
neba terminebs.
oyenebisas uSvebs Tebulia terminebis domod, Sesabamis
Secdomebs. Sesabamis konteqstSi konteqstSi.
gamoyeneba.
ilustraciebi ar iyenebs iyenebs mcire umetes SemTxveva- ilustraciebi
ilustraciebs. raodenobiT; Si Temis Sesaferisi srul Sesabamisoba-
warmodgenili ilustraciebi aqvs; Sia Temasa da mizan-
ilustraciebi ar ZiriTadi nawili Tan, mravalferova-
Seesabameba Temas, informaciuli da nia, informaciulia.
mizans; sainteresoa.
ilustraciebi
erTferovania da
araa saintereso.
TemasTan dakav- ar aqvs ga- damatebiTi masa- moaqvs damatebiTi prezentacia-
Sirebuli sain- moyenebuli la Zalze mcirea; masala, Tumca is Si gamoyenebuli
tereso masalis damatebiTi, ar Seesabameba araTanmimdevrulad, damatebiTi, sain-
gamoyeneba (is gansxvavebuli mTavar Temas; araTematuradaa ga- tereso masala
rac ar Segvis- masala; cdilobs, war- nawilebuli prezent- Tanmimdevrulad,
wavlia); ar aqvs war- moadginos kvle- aciaSi; TemebTan Sesabami-
kvleva modgenili va. warmodgenili aqvs sobaSia mocemuli;
kvleva. kvleva, Tumca daskvna prezentaciaSi
ar gaukeTebia. CarTulia kvlevac
Tavisi daskvniT.
gamoyenebuli ar aqvs mi- arasaTanadod srulad aqvs miTiTe- srulad miTiTebu-
literatura TiTebuli aqvs miTiTebu- buli gamoyenebuli li gamoyenebu-
gamoyenebuli li literatura literatura. li literatura
literatura. (mxolod wignis mravalferovania.
saTauri an avto-
ri; erTi inter-
net-gverdi).
mizani
egviptis/SuamdinareTis sazogadoebis modelireba im epoqaSi mcxovrebi adamianis TvaliT
samizne cnebasTan Tematuri cnebis mimarTeba: Zveli aRmosavleTi: dro _ Zveli welTaRricxva; sivrce
_ egvipte, SuamdinareTi, saqarTvelo; sazogadoeba _ socialuri fenebi, kanonebi, msoflmxedveloba.
Zalaufleba _ saxelmwifo (samefo). istoriuli kvleva _ faqti/interpretacia
Sefasebis indikatorebi: a) ZvelaRmosavluri periodisTvis damaxasiaTebeli arsebiTi niSnebis
(damwerloba, saxelmwifoebrioba, religiuri sistemebi, „kompleqsuri sazogadoeba“) gamokveTa; b)
ZvelaRmosavluri sazogadoebis (socialuri fenebi, saxelmwifo mowyoba, samarTlebrivi azrovneba
(kanonebi), meurneobis formebi, religia da msoflmxedveloba) Tanamedrove da/an sxva istoriuli
epoqis sazogadoebasTan Sedareba
mkvidri warmodgenebi: pirveli saxelmwifoebi didi mdinareebis gaswvriv Camoyalibda; uZvelesi
civilizaciebis Camoyalibeba Zveli aRmosavleTis xalxebs (Sumerebi, xeTebi, asurelebi, babilonelebi)
ukavSirdeba. isini ZiriTadad lursmul damwerlobas iyenebdnen. ZvelaRmosavlur civilizaciebs
momTabare tomebis Semosevebi did safrTxes uqmnida.
73
e.s.g.-s Sedegebi:
ist. sab. 3. istoriuli movlenebis gadmocemisas qronologiuri erTeulebisa da istoriul-geog
rafiuli terminebis adekvaturi gamoyeneba;
ist. sab. 4. istoriuli movlenis/faqtebis tipologiuri dajgufeba (politikuri, socialuri niSniT);
ist. sab. 7. istoriuli epoqis maxasiaTeblebis (socialur-kulturuli ganviTareba, religia da
msoflmxedveloba, saxelmwifoebrivi ganviTareba da politika) gamoyofa, epoqis unikalurobis Cveneba;
ist. sab. 8. istoriuli movlenebis da procesebis danaxva/Sefaseba konkretul epoqaSi mcxovrebi
adamianebis TvaliT.
warmoidgine, rom ZvelaRmosavlur xanaSi cxovrob. TrialeTis tomis erT-erTi wevri xar da tomis
beladma Soreul mxareebSi samogzaurod gaggzavna. samxreT kavkasiidan jer SuamdinareTisken gaeSu-
rebi, Semdeg ki egviptisken aiReb gezs. davaleba SemdegSi mdgomareobs: pirvel pirSi unda awarmoo
dRiuri, aRwero mogzauroba, CainiSno yvelaferi, rac am qveynebSi mogewona da survili gagiCnda,
rom Tqveni tomis belads gauziaro. dRiuris warmoebis garda, konturul rukaze daitane Seni mog-
zaurobis marSruti (moswavlis rveuli, dav. #11). Seadare es ruka regionis fizikur rukas, monaxe,
romeli mdinareebis, tbebis Tu mTebis gavliT Tu gaswvriv mogiwevs mogzauroba. es monacemebi dRi-
uris warmoebisas gamoiyene.
maswavlebeli moswavleebs acnobs davalebis pirobas da Sefasebis rubrikas (dan. #5). aseve
adgens Semajamebeli davalebis samoqmedo gegmas. rogorc wina davalebis SemTxvevaSi, maswavlebeli
monitorings uwevs moswavleebis muSaobas da gzadagza ganmaviTarebeli SefasebebiT exmareba, bolos ki
ganmsazRvreli SefasebiT afasebs.
74
faqtobrivi masa- faqtobrivi masalis ZiriTadad icis faqto- kargad icis faqtob
lis codna, gadmocemisas ZiriTadad brivi masala, Tumca iSvi- rivi masala da ar
uSvebs Secdomebs; aTad uSvebs Secdomebs; uSvebs Secdomebs;
terminebisa da iyenebs terminebsa da
cnebebis gamoye- terminebis gamoyenebisas ZiriTadad marTebulia cnebebs uSecdomod,
neba uSvebs Secdomebs. terminebis Sesabamis kon- Sesabamis konteqstSi.
teqstSi gamoyeneba.
enobrivi gamar- enobrivad gaumarTavi, enobrivad gamarTuli, enobrivad gamarTuli
Tuloba xSiri SecdomebiT mcire SecdomebiT
mizani
TviTmxilvelis TvaliT, berZen-sparselTa omis mimdinareobaze msjeloba da qarTvelTa CarTu
lobis xarisxis gamoyofa
samizne cnebasTan Tematuri cnebis mimarTeba: berZen-sparselTa omi: dro _ Zveli welTaRricxva;
sivrce _ xmelTaSuazRvispireTi; istoriuli movlena _ politikuri istoria (konfliqti); wyaro,
istoriuli kvleva _ pirveladi, faqti/interpretacia
Sefasebis indikatorebi: berZen-sparselTa omis Sedegad gamowveuli cvlilebebis daxasiaTeba;
saqarTveloze maTi zegavlenis gaanalizeba
mkvidri warmodgenebi: antikur xanaSi saqarTvelos teritoriaze mcxovreb mosaxleobas mWidro
urTierToba hqonda imdroindeli msoflios mowinave xalxebTan: berZnebTan, romelebTan da
sparselebTan; antikur xanaSi aRmosavluri da dasavluri/xmelTaSuazRvispiruli saxelmwifoebi
upirispirdebodnen erTmaneTs.
e.s.g.-s Sedegebi:
ist. sab. 1. sakuTari mosazrebis/poziciis wyaros/mtkicebulebis safuZvelze dasabuTeba; imis
gacnobiereba, rom axali wyaroebis aRmoCenis SemTxvevaSi SesaZlebelia nebismieri movlenis axleburad
gaazreba/gadafaseba;
ist. sab. 3. istoriuli movlenebis gadmocemisas qronologiuri erTeulebisa da istoriul-
geografiuli terminebis adekvaturi gamoyeneba;
ist. sab. 6. erTi da imave istoriuli movlenis gansxvavebulad interpretireba, gaanalizeba da
Sefaseba: istoriul movlenaze da pirovnebaze gansxvavebuli interpretaciebis arsebobis mizezebis
axsna, gansxvavebuli interpretaciebis Sedareba da Sefaseba;
ist. sab. 8. istoriuli movlenebis da procesebis danaxva/Sefaseba konkretul epoqaSi mcxovrebi
adamianebis TvaliT.
warmoidgine, rom didi xnis win cxovrobdi kolxeTSi. profesia, socialuri mdgomareoba, war
momavloba Tavad airCie. aRwere Seni Tavgadasavali, rogor cxovrobdi kolxeTSi, rogor moxvdi
deg saberZneTSi da berZen-sparselTa omSi miiRe monawileoba. es avtobiografia imavdroulad
Sem
75
istoriuli wyaroc unda iyos da mniSvnelovani movlenebis Sesaxeb informacias moicavdes. siuJets
rogor aageb, Senzea damokidebuli. magaliTad, es SeiZleba iyos berZen-sparselTa omis monawilis
fiqrebi samSobloze. mTavaria, Senma ambavma istoriuli wyaros funqcia Seasrulos. maswavlebeli
moswavleebs acnobs davalebis pirobas da Sefasebis rubrikas (dan. #6), aseve adgens Semajamebeli
davalebis samoqmedo gegmas.
etapi 1. moswavleebisTvis Semajamebeli davalebis Temisa da formatis, aseve Sefasebis rubrikis
gacnoba da ganxilva. maswavlebeli uxsnis moswavleebs, rom SesaZloa, kriteriumebi gansxvavdebodes
Temis Sefasebis rubrikis farglebSic. mag., problemis gaazreba. maswavlebeli yuradRebas amaxvilebinebs
am kriteriumze da sTavazobs ifiqron, ra aris kolxi meomris problema, ratom monawileobs is berZen-
sparselTa omSi.
Temis gegmis Sedgena (moswavleebi individualurad adgenen gegmebs). gegmebis ganxilva da rekomen
daciebis micema.
etapi 2. moswavleebi weren Temas. maswavlebels SeuZlia imoqmedos `gadaSlili saxelmZRvanelos“
principiTac da moswavleebs saxelmZRvanelos gamoyenebis SesaZlebloba misces.
etapi 3. maswavlebeli rubrikis mixedviT Sefasebul Semajamebel davalebebs urigebs moswavleebs
da ajamebs samuSaos. CamoTvlis, ras gaarTves moswavleebma Tavi kargad da ra iyo SedarebiT susti
mxare. aZlevs rekomendaciebs. ganmasazRvreli Sefaseba
p.s. problemis gasaazreblad moswavlem amomwuravad unda gasces pasuxi, Tu ratom monawileobda
kolxi meomari berZen-sparselTa omSi, ramdenad exeboda an ar exeboda es misi qveynis istorias. zogma
moswavlem SeiZleba dauSvas, rom kolxi meomari iranelTa mxareze ibrZoda, zogma _ berZnebis mxareze.
mniSvnelovania msjeloba ara meomarTa poziciaze, aramed problemaze _ ratom gaxdnen valdebulni,
monawileoba mieRoT.
76
III Tavis II qveTavis Semajamebeli davaleba
mizani
istoriaSi pirovnebis rolis Sefaseba
samizne cnebasTan Tematuri cnebis mimarTeba: qarTlis samefo: sivrce _ saqarTvelo; istoriuli
procesi _ politikuri istoria; wyaro, istoriuli kvleva _ pirveladi, faqti/interpretacia/
stereotipi
Sefasebis indikatorebi: sasanianTa sparseTis da romis/bizantiis dapirispirebis Sedegad
gamowveuli cvlilebebis daxasiaTeba; saqarTveloze maTi zegavlenis gaanalizeba
mkvidri warmodgenebi: momTabareebis SesaCereblad kavkasiis uReltexilebis gamagrebas bizantiisa
da sparseTisTvis strategiuli mniSvneloba hqonda; es saerTaSoriso politikaSi qarTlis samefos
rolis zrdas ganapirobebda.
e.s.g.-s Sedegebi:
ist. sab. 1. sakuTari mosazrebis/poziciis wyaros/mtkicebulebis safuZvelze dasabuTeba; imis
gacnobiereba, rom axali wyaroebis aRmoCenis SemTxvevaSi SesaZlebelia nebismieri movlenis axleburad
gaazreba/gadafaseba;
ist. sab. 2. sxvadasxva tipis (pirveladi da meoradi) wyarosa da TvalsaCinoebebis (mag., istoriuli
ruka, genealogiuri tabula) miznis Sesabamisad gamoyeneba; wyaroebis kritikuli analizi;
ist. sab. 3. istoriuli movlenebis gadmocemisas qronologiuri erTeulebisa da istoriul-
geografiuli terminebis adekvaturi gamoyeneba;
ist. sab. 4. istoriuli movlenis/faqtebis tipologiuri dajgufeba (politikuri, socialuri niSniT);
ist. sab. 6. erTi da imave istoriuli movlenis gansxvavebulad interpretireba, gaanalizeba da
Sefaseba: istoriul movlenaze da pirovnebaze gansxvavebuli interpretaciebis arsebobis mizezebis
axsna, gansxvavebuli interpretaciebis Sedareba da Sefaseba;
ist. sab. 7. istoriuli epoqis maxasiaTeblebis (socialur-kulturuli ganviTareba, religia da
msoflmxedveloba, saxelmwifoebrivi ganviTareba da politika) gamoyofa, epoqis unikalurobis Cveneba;
ist. sab. 8. istoriuli movlenebis da procesebis danaxva/Sefaseba konkretul epoqaSi mcxovrebi
adamianebis TvaliT.
Tqven unda imsjeloT da SeafasoT qarTlis mefeebis (farnavazi, artagi, farsman I, farsman II, miriani,
vaxtangi) moRvaweoba da SeadginoT reitingi. daiyaviT jgufebad. jgufebSi imsjeleT da SeTanxmdiT
kriteriumebze, romelTa mixedviTac SeafasebT mefeebs (mag., gatarebuli RonisZiebebi, ra Sedegi
mohyva ama Tu im mefis moRvaweobas qveynisaTvis, Seicvala Tu ara sazRvrebi). Semdeg SeadgineT mefeebis
reitingi da CamowereT flifCartebze. SegiZliaT, gaaformoT Tqveni sia da mefeebs sxvadasxva simbolo
miusadagoT. jgufis wevrTa raodenobis mixedviT, TiToeulma moswavlem airCieT erTi an ori mefe da
daasabuTeT argumentebiT, Tu ratom aRmoCndnen isini reitingSi ama Tu im adgilze. samuSaos dasrulebis
Semdeg jgufebi klasis winaSe waradgenen reitingebsa da moxsenebebs. maswavlebeli moswavleebs acnobs
davalebis pirobas, Sefasebis rubrikas (dan. #7) da Semajamebeli davalebis samoqmedo gegmas.
msgavsi aqtivoba moswavleebma erT-erT gakveTilze ukve Seasrules, magram amjerad davalebis
ufro detalurad Sesruleba mouwevT.
mosmena da diskusia pativs ar scems sxvis pativs scems sxvis pativs scems sxvis azrs,
azrs, iSviaTad usmens azrs, usmens, ganixi- usmens, ganixilavs,
da saSualebas aZlevs lavs SemoTavazebebs svams SekiTxvebs sakiTx-
sxvebs, miiRon monaw- da scems pasuxs SekiTx- is irgvliv, exmareba
ileoba jgufis Sida vebs. jgufs azris, argumen-
diskusiaSi. tis marTebulad Camoy-
alibebaSi.
78
gakveTilis gegmebis danarTebi. danarTi 1. diskusiis Sefasebis rubrika
I done (1-4 qula) II done (5-7 qula) III done (8-10 qula)
araverbaluri iSviaTad iyenebs ara- xSirad SeuZlia daamyaros SeuZlia efeqturad aR
komunikacia verbalur komunikaciis araverbaluri kontaqti iqvas da gamoiyenos ara
formebs verbaluri komunikaciis
formebi (TvaliT, Jeste
biT, gamometyvelebiT, xmiT)
79
rogor davweroT kargi ese _ 14 nabiji
ixileT 14 nabiji:
1. SearCie Tema Seni esesTvis.
2. airCie Temis mTavari azri, an Tezisi. magaliTad: informaciulma teqnologiebma revoluciuri
cvlileba moaxdina Cveni samuSaos specifikaze.
3. gawere ese sam ZiriTad nawilad: Sesavali, mTavari nawili da daskvna/Sejameba.
4. Sesavali saintereso winadadebiT daiwye. magaliTad: kompiuteris meSveobiT, saxlidan momuSave
adamianebis raodenoba bolo 5 wlis ganmavlobaSi 150 000-dan 12 milionamde gaizarda. Sesavali,
SeiZleba, Seicavdes saintereso statistikas, cnobili adamianis frazas, ritorikul kiTxvas,
rogoricaa “icodiT, rom…”, Tu sxv.
5. pirveli winadadebis Semdeg Camoayalibe eses mTavari azri. am winadadebam unda gansazRvros
mTliani teqstis dedaazri.
6. yovel axal abzacs warumZRvare winadadeba, romelic am abzacs gansazRvravs. amiT SeZleb
paragrafebis erTmaneTTan dakavSirebas da eses struqturis awyobas.
7. Sesavali daasrule mTavari azris mokle SejamebiT. magaliTisaTvis: teqnologiurma inovaciebma
tradiciuli samuSao garemo warsuls Caabara.
8. Sida paragrafebi (ZirTadad ori, an sami) SesavalSi dafiqsirebuli ideis ganvrcobas emsaxureba.
gaxsovdes, rom sawyis paragrafSi aRniSnuli Temis mimoxilviT eses struqtura ikvreba.
9. eses Sua paragrafebSi moiyvane magaliTebi da damatebiTi informacia Temaze. magaliTad: roca
interneti pirvelad Seiqmna, mas ZiriTadad mecnierebi iyenebdnen, Tumca, dRes ukve yvela
saklaso oTaxSi SegiZliaT misi gamoyeneba.
10. eses Sua paragrafebma unda ganaviTaros centraluri idea da bolos Seajamos igi. TiToeulma
msgavsma paragrafma minimum ori magaliTi an faqti unda ganixlos mTavari ideis dasacavad.
11. bolo, daskvniTi paragrafi ajamebs mTel eses da Sesavalis perifrazirebas axdens.
12. daskvna daiwye winadadebiT, romelic gaimeorebs wina paragrafebis principul ideas. magaliTad:
internetis moxmarebam saxlis pirobebSi da Tanamedrove kompiuteruli sistemebis swrafma
ganviTarebam…
13. boloswina winadadebam unda gaimeoros Temis mTavari Tezisi. magaliTisTvis: Cven industriuli
revoluciidan informaciul revoluciaSi gadavinacvleT.
14. bolo winadadeba mTavari Tezisis samomavlo perspeqtivebs Seexeba. magalTad: momavalSi ofi
cialuri samuSao garmos srul gaqrobas unda velodeT.
rCevebi:
• azris Camosayalibleblad gamoiyene Zlieri zmnebi da Tavi aaride modalur zmnebs.
• ar moixado bodiSi, imis gamo, rasac ambob. ese sakuTari azris gamoxatvaa.
• ucxo enaze werisas, nu gadmoTargmni azrs mSobliuri enidan. ase Sors ver waxval.
https://edu.aris.ge/news/rogor-davwerot-kargi-ese-14-nabiji.html
80
gakveTilis gegmebis danarTebi. danarTi 1. diskusiis Sefasebis rubrika
0 1 2 3
1. Sesavali trafaretuli da aris mcdeloba audi sainteresod aris efeqturia. ara-
(problemis uintereso toriis daintere mowodebuli da Sees- trafaretuli, ipy-
identificire- sebis, magram yur- abameba Sinaarss robs auditoriis
ba) adRebas ver ipyrobs yuradRebas
2. Temis Zir- bundovania sau- mxolod nawilobri gasagebia, magram warmodgenili
iTadi nawili brobs dabneulad vaa gasagebi, moiTx- aris xarvezebi, sakiTxebi naTeli
warmodgena ovs damatebiT iTxovs dazustebas da gasagebia, dama-
ganmartebebs jerebelia
3. argumenta- ar aqvs argumen- argumentebi mcirea argumentebi aqvs, argumenti bevria
cia tebi da aradamajerebli magram aklia faq- da damajerebeli,
tobrivi masaliT gamyarebulia faq-
gamyareba tobrivi masaliT
4. Tvalsa- ar iyenebs Tvalsa- warmodgenili Tval- TvalsaCinoeba Zir- TvalsaCinoebas
Cinoebebis Cinoebas saCinoebas ar Seesa- iTadad TemasTan srul Sesabamiso-
gamoyeneba bameba Temas, mizans kavSirSia, mxolod baSia TemasTan da
mcire Seusabamobaa mizanTan, saintere
soa, originaluria
5. drois lim- ar icavs drois cdilobs, magram ZiriTadad icavs icavs drois lim-
itis dacva limits ver axerxebs droSi drois limits, Tum its, Caetia gan-
Catevas ca bolomde ver mo kuTvnil droSi.
aswro prezentacia
81
problemis ar Rebulobs ar sTavazobs gamo- sTavazobs an eTanx- aqtiurad miiswrafis
mogvareba monawileobas savals problemi- meba jgufis sxva miznisken, iZleva prob-
problemis dan. magram cdi- wevrebis mier war- lemebis gadaWrisTvis
mogvarebisTvis lobs modgenil rCevebs efeqtur rCevebs.
gzebis ZiebaSi /
argumentebis
mofiqrebaSi.
partnio- yovelTvis arase- zogjer araserio- xSirad exmareba muSaobs raTa jgufis
ri/ jgufis riozulobiT ek- zulobiT ekideba jgufis mier dasax- mizani srulad iqnes
wevri ideba davalebis davalebis Sesrule- uli miznis miRweva- miRweuli. yovelTvis
sesrulebas. bas. Si. dadebiTadaa gan- dadebiTadaa ganwyobi-
sxvisi namuSevre- wyobili davalebis li davalebis mimarT.
bis mimarTac mimarT. jgufis jgufis yvela wevris
araseriozul yvela wevris namu- namuSevars dadebiT-
damokidebulebas Sevars dadebiTad ad axasiaTebs. jgufis
amJRavnebs. axasiaTebs. yvela wevrma Tana-
bari wvlili Seitana
samuSaos SesrulebaSi.
82
danarTi # 6 _ Temis Sefasebis rubrika
fasdeba Semdegi unarebi: prob;emis gaazreba, kavSirebisa da mimarTebebis dadgena; SemoqmedebiToba;
istoriuli epoqis gancda.
kriteriumebi 1 2 3
1. organizeba naSromi ar aris gaazrebulia Tanmimdevru naSromi organizebulia,
organizebuli da loba, organizebis niSnebiT, monakveTebs Soris logi-
monakveTebi ar aris zogi gadasvla ideebs Soris kuri kavSiria da Tanamim-
erTmaneTTan logiku aris martivi, zogi gauge devruladaa gadmocemuli
rad dakavSirebuli bari
2. Sinaarsis xSirad gvxvdeba Seu- ZiriTadad koreqtulia, zo- mTlianad koreqtuli,
koreqtuloba sabamo, mcdari infor- gierTi Seusabamo an mcdari faqtebi zusti da mkafio
(faqtobrivi macia informaciiT
masalis
gamoyeneba)
3. epoqis gan aqvs mcdeloba epoqis nawilobriv iazrebs epoqas, iazrebs epoqas, misi Sefase-
cda gaazrebis, Tumca misi Tumca xandaxan movlenebis ba da komentari yovelTvis
azrebi, komentarebi gadmocemisas Tu situaci- Seesabameba dros
drosTan TiTqmis Seu- is Sefasebisas uzustobebs
sabamoa usvebs.
4. problemis problema arasruladaa problema ZiriTadadaa problema Rrmad da safuZ-
gaazreba gaazrebuli gaazrebuli vlianadaa gaazrebuli
am SemTxvevaSi moswavleebs TiToeul kriteriumSi eniWebaT nuli an erTi qula da saboloo qulis
gamosayvanad iTvleba maTi jami. maqsimaluri jami aris aTi qula. kriteriumebiT fasdeba rogorc
jgufuri muSaobis, aseve prezentaciis unarebi.
83
6. maswavleblis wignis daskvniTi nawili
Cveni sagnis specifikidan gamomdinare, am nawilSi mogawvdiT pasuxebs mxolod ramdenime SekiTx-
vaze. Cveni davalebebis umetesoba saazrovnoa, sadiskusioa da nebismieri logikuri pasuxi SeiZle-
ba sworad iqnas aRqmuli. Tumca aris ramdenime davaleba, romlebis savaraudo pasuxebis TqvenTvis
mowodebac aucileblad migvaCnia.
pasuxebi:
paragrafi 12. rogor wavida pirvelyofili sazogadoeba civilizaciisken _ ratom gaCnda pirveli
saxelmwifoebi mdinareebis piras?
gv. 38. bolo ori SekiTxva norC mkvlevrebs: mtkvar-araqsis kultura aseve or mdinares Soris iyo
moqceuli _ saxelmwifo ratom ver Camoyalibda? am kiTxvas rom pasuxi gavceT, mtkvar-araqsis kultu-
ra da egvipte erTmaneTs unda SevadaroT.
savaraudo pasuxi: mtkvar-araqsis sazogadoebas ar Seuqmnia sairigacio sistema, rac moxda egvip-
tisa da Sumeris SemTxvevaSi. amgvari sistemebis Seqmna Sromis Zalian did organizebas moiTxovs. ase-
Ti organizebis dros ki gamoCndeba lideri, Tanamedrove termini rom vixmaroT _ menejeri (egviptis
SemTxvevaSi _ nomarqebi). Sromis organizebisa da danawilebis dros xdeba socialuri diferenciacia,
mdidrebisa da Raribebis warmoqmna, rac saxelmwifos Seqmnis erT-erTi (da ara erTaderTi) pirobaa.
mkvar-araqsis kulturis matarebel xalxSi ki aseTi diferenciacia ar Cans (arc dasaxlebis tipebSi, arc
dakrZalvis wesSi da arc nivTier masalaSi). aq SeiZleba daisvas kiTxva: ratom ar warmoiSva mtkvar-araq-
sis sazogadoebaSi sairigacio sistemebis Seqmnis aucilebloba? savaraudod, mtkvar-araqsis kultura
SedarebiT mcire teritorias moicavda (egviptesa da SuamdinareTTan SedarebiT) da aq arsebuli wylis
resursebi, mdinareebi sakmarisi iyo mosarwyavad, ar moiTxovda sairigacio sistemis Seqmnas.
savaraudo pasuxi: globalizacia axsnilia moswavlis wignSi. esaa ekonomikuri, kulturuli da sxva
miRwevebis saSualebiT qveynebisa da kontinentebis daaxloeba. elinizmis drosac igive moxda. aleqsan-
dre makedonelis aRmosavleTSi laSqrobis Sedegad evropuli (elinuri) da aRmosavluri (sparsuli,
Suamdinaruli, axlo aRmosavleTis, egviptis) kulturebi dauaxlovda erTmaneTs, moxda ekonomikis
integracia.
84
paragrafi 33. rogori iyo romauli sazogadoeba da kanonebi? Tavisufalni da damonebulni
gv. 93. SekiTxva 1. riT gansxvavdeboda romaeli moqalaqe Zveli samyaros sxva saxelmwifos mkvidrisgan?
savaraudo pasuxi: am kiTxvaSi mTavari aqcenti moqalaqezea dasmuli. teqstSi saubaria, vin iT-
vleboda romis moqalaqed; mTavaria moqalaqe, romelsac politikuri uflebebi aqvs. moswavleebma
unda gaacnobieron, rom sityva „moqalaqe“ maSinve moiazrebda politikur uflebebs da aseTi adami-
ani radikalurad gansxvavdeboda imave periodSi sxva saxelmwifoebSi mcxovrebTagan; rom aqemenianur
Tu sasanur sparseTSi mcxovreb adamians ver vuwodebT moqalaqes. amrigad, romaeli, iseve rogorc
berZnul qalaq-saxelmwifoebis moqalaqe, sxva saxelmwifos mkvidrTagan gansxvavdeboda politikuri
uflebebiT.
85
rekomendaciebi maswavlebels
pirveli qarTuli saxelmwifoebis gacnobisas (par. 15 _ rogor urTierTobda diaoxi Zvel aRmosavlur
qveynebTan? par. 16 _ rogor da visTan urTierTobda kolxa?) SegiZliaT, moswavleebs miawodoT informacia
kaxeTSi, didnauris arqeologiuri gaTxrebis Sesaxeb.
mokle informacia didnauris gaTxrebze: 2014 wels aerofoto gadaRebis Sedegad kaxeTSi masStaburi
dasaxleba aRmoaCines. naqalaqaris Sida cixe 1,5 km. sigrZis galavniTa da 12 metris siganis Tavdacvi-
Ti TxriliTaa SemosazRvruli. daiwyo dazverviTi arqeologiuri gaTxrebi. mopovebuli keramikuli
masalis mixedviT, eqspediciis wevrebi naqalaqars Zv.w. XII-IX saukuneebiT aTariReben. sasaxlis masStabi,
infrastruqtura, mimdebare teritoriaze arsebuli nasaxlarebi da samarxebi arqeologebs saSualebas
aZlevs, ivaraudon, rom naqalaqari adre uZvelesi saxelmwifos dedaqalaqi iyo, Zv.w. IX saukuneSi ki
miwisZvris Sedegad daingra.
zogi mecnieri fiqrobs, rom es saxelmwifo diaoxsa da kolxaze adreulia da didnauris gaTxrebma,
SesaZloa, qarTuli saxelmwifoebriobis istoria Secvalos.
damatebiTi informacia SegiZliaT moiZioT Semdeg gverdze: http://edulab.ge/archives/99995335
es damatebiTi informacia gakveTilze SegiZliaT gamoiyenoT Semdegi mimarTulebiT: moswavleebma
imsjelon, rogor SeiZleba axalma artefaqtma, wyarom gadaafasos istoriaSi miRebuli mosazrebebi.
mag., klasisTvis informaciis miwodebis, an Tundac miTiTebuli saitis gacnobis, an prezentaciis ward-
genis Semdeg klass usvamT kiTxvas:
rogor fiqrobT, ra mniSvneloba aqvs am eqspedicias saqarTvelos istoriisTvis?
Tu arqeologiuri gaTxrebi aq saxelmwifos Zv.w. XII saukunemde arsebobas daadgens, ra Seicvleba
Cvens istoriaSi?
davuSvaT, es aRmoCena ukve mtkicebulebad miviReT da qarTuli saxelmwifoebis Seqmnis TariRic
gadavwieT, ramdenad uryevi iqneba es axlad miRebuli TariRi? ra SemTxvevaSi SeiZleba Seicvalos
isic? da a.S. anu SegiZliaT gonebrivi ieriSi gaagrZeloT am mimarTulebiT da moswavleebi miiyvanoT
daskvnamde, rom axalma wyarom SesaZloa, Secvalos istoria; rom Cveni codna amJamad arsebul istorul
wyaroebzea dafuZnebuli.
86
gamoyenebuli da sarekomendacio literatura
istoriuli literatura:
1. saqarTvelos istoriis narkvevebi. t. 1, 1970
2. saqarTvelos istoriis narkvevebi. t. 2, 1973
3. saqarTvelos istoria oTx tomad. t. 1-2, 2012
4. e. astaxiSvili, n.axmeteli, m. RambaSiZe. qarTvelebi da gare samyaro. 2018
5. georgika. bizantieli mwerlebis cnobebi saqarTvelos Sesaxeb, t.1. 1961
6. georgika. bizantieli mwerlebis cnobebi saqarTvelos Sesaxeb, t.2. 1965
7. georgika. bizantieli mwerlebis cnobebi saqarTvelos Sesaxeb, t.3. 1936
8. T. yauxCiSvili. berZeni mwerlebis cnobebi saqarTvelos Sesaxeb. t.1. 1967
9. T. yauxCiSvili. berZeni mwerlebis cnobebi saqarTvelos Sesaxeb. t. 2. 1969
10. Zveli aRmosavleTis xalxTa istoriis qrestomaTia. 1990
87
eleqtronuli misamarTebi:
1. http://mastsavlebeli.ge
gakveTilis dagegmvasa da swavlebis Tanamedrove meTodologiaze ara erTi statiaa ganTavsebuli,
mag.,
• maia firCxaZis istoriuli-SedarebiTi meTodis gamoyeneba laboratoriuli praqtikuli mecadi-
neobisas _ http://mastsavlebeli.ge/?p=2054
• irakli kakabaZis istoriis swavlebis mniSnelobisTvis, http://mastsavlebeli.ge/?p=3488
• krebuli: skolidan - samoqalaqao sazogadoebisaken: masalebi interaqtiuri swavlebisaTvis, sa-
dac ganxilulis samodelo gakveTilebi, maT Soris istoriis _ http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/
library.exe?e=d-00000-00---off-0civil2--00-1----0-10-0---0---0prompt-10---4-------0-1l--10-ka-50---20-about---00-3-
1-00-0-0-01-1-0utfZz-8-00&a=d&c=civil2&cl=CL1.1&d=HASH0156303ec37c94ff4dbe4983.7.pr
2. http://www.learner.org/resources/discipline-social-science.html
am gverdze istoriis swavlebis Tanamedrove meTodebiT dainteresebuli maswavlebeli saintereso
resursebs, gansxvavebul midgomebs, multimedia-masalebsa da sadiskusio Temebs ixilavs.
3. http://www.coe.int/t/DG4/EDUCATION/HISTORYTEACHING/Projects/SharedHistories/SharedHistories_en.asp
evropis sabWos proeqti, istoriis gaziareba _ evropa sazRvrebis gareSe, mimdinareobda 2010 wli-
dan 2014 wlis aprilamde. proeqtis saboloo Sedegia eleqtronuli resursi, romliTac dainteres-
debian istorikosebi, pedagogebi, eqspertebi, trenerebi, mecnierebi, ganaTlebis specialistebi.
eleqtronuli resursis naxva da gamoyeneba SesaZlebelia evrokavSiris istoriis swavlebis veb-
gverdze.
88