Dariusz Buchczik

Podstawy Miernictwa – program wykładu

(ważny na egzamin 2011)
Prawne aspekty miar
Konwencja Metryczna, Międzynarodowe Biuro Miar i Wag, Generalna Konferencja
Miar, GUM,prawna kontrola metrologiczna, legalizacja
Istota pomiaru
Zasady odwzorowania rzeczywistości w dziedzinę abstrakcji, wielkości fizyczne i
wartości wielkości, pomiar, wzorzec miary, wzorzec jednostki miary, skale pomiarowe:
nominalna, porządkowa, interwałowa, metryczna (relacje, przykłady)
Jednostki miar i układy jednostek
Jednostka miary, układ jednostek miar, jednostki podstawowe i pochodne, układ
jednostek SI, jednostki podstawowe układu SI, wymiar jednostki
Proces pomiarowy
Czynności składające się na proces pomiaru, pomiar, obiekt pomiaru, model obiektu,
miara wielkości, warunki odniesienia, warunki znamionowe użytkowania
Wybór metody i zasady pomiaru
Metoda pomiarowa, zasada pomiarowa, klasyfikacja metod pomiarowych, m. pośrednie,
m. bezwzględna, m. bezpośrednie, m. wychyłowa klasyczna i różnicowa, m. zerowe:
kompensacyjna, komparacyjna, koincydencyjna i podstawienia
Niepewność wyników pomiarów
Niepewność pomiaru, składniki niepewności typu A i B, surowy wynik pomiaru,
poprawka i wynik skorygowany, niepewność standardowa, złożona niepewność standardowa,
niepewność rozszerzona, szacowanie złożonej niepewności standardowej przy pomiarach
metodą pośrednią, wyznaczanie składników niepewności złożonej typu A (wartość średnia i
odchylenie standardowe wartości średniej) i typu B (analiza źródeł niepewności, reguły
szacowania typu B dla rozkładu normalnego i prostokątnego)
Ogólna charakterystyka przyrządów pomiarowych
Narzędzia pomiarowe, przetworniki pomiarowe, czujniki pomiarowe, system
pomiarowy, schemat blokowy przyrządu pomiarowego, równanie przetwarzania, statyczne
charakterystyki przyrządów pomiarowych (czułość przetwornika, błędy zera, czułości
liniowości i histerezy), dynamiczne charakterystyki przyrządów pomiarowych, transmitancja
przetwornika, własności dynamiczne (transmitancja, odpowiedź skokowa i charakterystyka
amplitudowo-częstotliwościowa) przetworników: bezinercyjnych, inercyjnych I i II-go rzędu,
oscylacyjnego (współczynnik tłumienia i częstotliwość drgań własnych przetwornika)
Pomiar czasu i częstotliwości
Sekunda, wzorce częstotliwości: zegar atomowy, generatory kwarcowe, częstościomierz
i czasomierz cyfrowy (schemat blokowy, równanie przetwarzania), błąd zliczania
(kwantowania), błąd dopuszczalny dla funkcji pomiaru częstotliwości i okresu
Pomiar napięcia
Wzorce napięcia (złącze Josephsona, ogniwo Westona, elektroniczne wzorce napięcia),
przetworniki c/a z drabinką rezystancyjną R-2R (schemat, równanie przetwarzania),
przetworniki a/c: równoległy, z kompensacją wagową, z podwójnym całkowaniem, delta-
sigma (schemat, własności metrologiczne), charakterystyka idealna przetwornika a/c, błędy
kwantowania, zera, wzmocnienia, liniowości całkowej i różniczkowej, kryterium Nyquista,
zjawisko aliasingu
Pomiar napięcia zmiennego
Miary okresowego napięcia przemiennego (amplituda, napięcie międzyszczytowe,
skuteczne, średnia wyprostowanego napięcia, współczynnik kształtu), przetworniki napięcia
zmiennego na napięcie stałe: przetwornik prostownikowy wartości średniej na napięcie stałe,
przetworniki termiczne (termoelektryczny i zintegrowany przetwornik z tranzystorami),
układy z numerycznym wyznaczaniem wartości skutecznej
Oscyloskopy elektroniczne
Oscyloskop analogowy: lampa oscyloskopowa, schemat blokowy oscyloskopu, zasada
synchronizacji podstawy czasu z obserwowanym przebiegiem napięcia, współczynnik
odchylania pionowego i podstawy czasu, źródła sygnału wykorzystywanego do
synchronizacji (INT, EXT i 50 Hz), poziom i zbocze wyzwalania, tryby synchronizacji
(AUTO i NORM), praca dwukanałowa siekana i naprzemienna (CHOP i ALT), oscyloskop
cyfrowy: schemat blokowy, próbkowanie stroboskopowe losowe i sekwencyjne
Pomiary składowych impedancji RLC
Wzorce rezystancji (kwantowy efekt Halla, stała von Klitzinga). Układy mostkowe,
mostek zrównoważony i stan równowagi mostka, mostek Wheastone’a: schemat, równanie
równowagi, źródła błędów pomiaru, mostki prądu przemiennego (schematy): mostek de
Sauty’ego, Maxwella, Maxwella-Wiena, cyfrowy pomiar składowych RLC, schematy
zastępcze elementów RLC ( kąt stratności i współczynnik strat dielektrycznych kondensatora,
współczynnik dobroci cewki), prostownik fazoczuły, cyfrowy miernik RLC: schemat
blokowy, równanie przetwarzania dla różnych funkcji pomiarowych
Czujniki pomiarowe wielkości nieelektrycznych
Czujniki temperatury: termoelementy (budowa, charakterystyki, znormalizowane
termoelementy typu J, K i S, schemat układu do kompensacji temperatury zimnych końców),
rezystancyjne metalowe czujniki temperatury (budowa, charakterystyki, znormalizowane
czujniki typu Pt 100, Ni 40 i Cu 40, schemat układu pomiarowego mostkowego), termistory
(budowa, charakterystyki, schemat układu pomiarowego), tensometryczne czujniki
odkształceń: tensometry drutowe i półprzewodnikowe (budowa, charakterystyki, stała
tensometryczna, schemat układu pomiarowego, przekształcanie siły na odkształcenie z
użyciem sworznia), czujniki ciśnienia piezorezystancyjne: budowa i schemat elektryczny.

Ćwiczenia tablicowe
CT 1
Rozkład normalny, funkcja gęstości prawdopodobieństwa, dystrybuanta rozkładu,
zmienna standaryzowana, poziom istotności, współczynnik ufności, tabele rozkładu
normalnego.
CT 2
Błędy pomiarów, dokładność, błąd bezwzględny i względny, klasyfikacja błędów wg
własności statystycznych: błąd przypadkowy i systematyczny, poprawka, błąd nadmierny
(gruby), klasyfikacja ze względu na warunki pomiaru: błąd podstawowy i dodatkowy,
oddziaływanie przyrządu na wielkość mierzoną, błąd metody.
CT 3
Dokładność przyrządów pomiarowych, błąd dopuszczalny przyrządu i sposoby jego
wyrażania (klasa dokładności, zależności matematyczne, np. ±(% odczytu + % zakresu),
wykresy), rozkłady dopuszczalnych błędów bezwzględnego i względnego wzdłuż zakresu,
oddziaływanie przyrządu na wielkość mierzoną, reguła Thevenina.
CT 4 i 5
Szacowanie niepewności wyniku pomiaru metodą bezpośrednią (seria pomiarów) i
pośrednią, niepewność bezwzględna i względna.
CT 6 i 7
Charakterystyki i błędy przetworników c/a: charakterystyka idealna przetwornika c/a,
równanie przetwarzania, jednostka kwantyzacji, błędy zera, wzmocnienia, liniowości
różniczkowej i całkowej, czas ustalania, charakterystyki i błędy przetworników a/c.