Psychologiczne wsparcie w medycznej

praktyce. Pojęcie stresu

 Spis treści

Wsparcie psychologiczne w praktyce medycznej

Psychologia w ginekologii i położnictwie

Pojęcie stresu w medycynie i psychologii

2
 Wsparcie psychologiczne w praktyce
medycznej

Niżej zaprezentowano kilka najistotniejszych zasad, które pomoc mogą

w przekazywaniu niepomyślnych informacji (np. o śmierci):

1. Rozmówców należy przygotować na smutną wiadomość poprzez

zastosowanie odpowiedniej miny oraz postawy ciała.

2. Dobrze jest uprzedzić go, że informacja, jaką chce się mu przekazać, nie
będzie należała do miłych.

3. Komunikat o śmierci należy podać w jednym zwięzłym zdaniu. W tym

celu warto zastosować jasne i proste sformułowania, jak chociażby
„zmarły nie żyje”, zamiast „odszedł, już nie wróci”.

3
 Nie należy wówczas podawać zbyt dużej ilości szczegółów, ponieważ
osoba, która jest w szoku, nie będzie ich mogła wtedy zrozumieć.
Konieczne jest zachowanie poważnego, ale jednak współczującego
tonu głosy.

4. Bardzo ważne jest to, aby wyrazić współczucie.

5. W tym miejscu dobrze jest zrobić kilkusekundową przerwę, by

rozmówca mógł zrozumieć to, co przed chwilą usłyszał. Koniecznie
trzeba dać mu czas na emocjonalną reakcję.

6. Po krótkim czasie osoba może zacząć zadawać pytania na temat tego,

jak doszło do śmierci. Wtedy należy jej zwięźle (w jedynym czy dwóch
zdaniach) wytłumaczyć, jak doszło do tej sytuacji, unikając przy tym
drastycznych szczegółów.

7. W sytuacji, kiedy jest to prawdą, dobrze jest powiedzieć rozmówcy, że

ani rodzina, ani ratownicy czy lekarze nie mogli nic w tej sytuacji
zrobić, zrobili wszystko to, co mogli, osoba nie cierpiała, albo był to
bardzo nieszczęśliwy wypadek.

8. W momencie, kiedy rozmówca będzie w stanie dalej nas słuchać,

należy wyjaśnić (nawet nie będąc pytanym), co teraz będzie miało
miejsce. Wówczas podaje się wszystkie informacje, jakie rodzina
powinna dostać.

4
9. Ważne jest, by powiadomić rodzinę o konieczności wybrania zakładu
pogrzebowego, by ten mógł dokonać pochówku. Nie należy jednak
podawać żadnych konkretnych numerów telefonów czy nazwisk.

10. W przypadku, kiedy rozmówca skieruje pod naszym adresem

jakieś zarzuty, należy odpowiadać mu takim samym współczującym
tonem, używając stwierdzeń, takich jak „Zrobiliśmy wszystko to, co
było niezbędne”, „Bardzo mi przykro”, „Działamy w zgodzie z
procedurami”.

Nie należy kłócić się z rozmówcą odpowiadając na jego zarzuty ani nie
odpowiadać w agresywny sposób.

11. Ważne jest, aby zapytać rozmówcę, czy chce, by powiadomić jego
rodzinę. Dobrze jest zaproponować osobie, aby zapewniła sobie
wsparcie bliskiej osoby w przypadku, kiedy jest sama.

12. Należy także powiedzieć rozmówcy, że gdyby tego potrzebował,

może się on pożegnać ze zmarłym. Jednakże w momencie, gdy wygląd
osoby poszkodowanej bardzo mocno różni się od tego, jaki miała ona
za życia, nie należy tego robić.

13. Dobrze jest także zapytać rozmówcy, czy ma do nas jeszcze jakieś
pytania oraz czy możemy jeszcze coś dla niej zrobić.

5
 14. Warto zapytać rozmówcy, czy potrzebuje on środka upajającego
w przypadku, kiedy widzi się, że nie potrafi on sobie poradzić z
towarzyszącymi mu emocjami. Jeżeli nie jest się jednak osobą
właściwie uprawnioną do tego, aby leki podawać, nie można tego
robić.

15. Na koniec należy powiadomić rozmówcę, gdzie możne nas

znaleźć w przypadku, gdyby nas potrzebował.

V. McDermott oraz M. Boes przeprowadziły badania odnośnie psychicznego

wsparcia, jakie jest niezbędne dla rodziny osoby poszkodowanej, która
została przywieziona do szpitala na ostry dyżur.

Wśród rodzajów zachowań, w stosunku do rodziny poszkodowanego,

jakie są podejmowane przez personel oddziały, wyodrębniły one
następujące przykłady:

• Najważniejszym zadaniem jest zagwarantowanie rodzinie informacji,

jak również uspokojenie jej. Należy zatem zapewnić jej wszelkiego
rodzaju możliwe informacje na temat medycznego stany zdrowia
pacjenta. Koniecznie trzeba powiadomić ich, iż pielęgniarka czy lekarz
z nimi porozmawiają, kiedy będzie to tylko możliwe.

• Dobrze jest zachęcać osoby do rozmowy, aby pomniejszyć lęk. Można

zapytać chociażby co rozmówców łączy z poszkodowany, czy wiedzą

6
 coś na temat tego, co się wydarzyło oraz skąd dowiedzieli się o tym,
albo czy trzeba powiadomić jeszcze jakichś innych członków rodziny.

• W przypadku, kiedy brak jest jakiejkolwiek rodziny pacjenta,

natomiast jego nie idzie zidentyfikować, wówczas należy zrobić
wszystko, aby to zmienić i powiadomić jego rodzinę o tym, co się stało.

Odrębną kwestię stanowi zagwarantowanie psychologicznego wsparcia

względem osoby poszkodowanej będąc jeszcze na miejscu zdarzenia. Z
jednej stronu musi być ono dopasowane do potrzeb poszkodowanego, ale z
innej natomiast do możliwości, którymi dysponują służby ratunkowe, dla
których najistotniejsze jest szybkie opanowanie sytuacji, która zagraża

7
zdrowiu oraz życiu pacjenta. Występuje bardzo dużo sytuacji w medycynie
ratunkowej, kiedy na psychologiczne wsparcie zwyczajnie nie ma miejsca.

Wyróżnić można tutaj:

• katastrofy,
• masowe wypadki,
• sytuacje nagłego zagrożenia życia.

W mocno ograniczonym zakresie wsparcie jest wykorzystywane w

odniesieniu do osób, z którymi kontakt jest mocno ograniczony.

Przykładem mogą być tutaj osoby:

• nieprzytomne,
• po spożyciu psychoaktywnych środków,
• z psychicznymi zaburzeniami.

Dla poszkodowanego od razu po wypadku najistotniejsze są

informacje, takie jak:

• kim są osoby zajmujące się nim,

• co się właśnie stało,
• jakie zabiegi czy czynności w stosunku do niego będą właśnie
podejmowane,
• jakie skutki te czynności mogą ze sobą nieść.

8
Każdą z tych informacji winno przekazywać się pewnym oraz spokojnym
tonem głosu, jaki będzie wzbudzać u osoby poszkodowanej poczucie
bezpieczeństwa. Nie trzeba udzielać zbyt szczegółowych informacji – ważne
jest tylko, aby osoba mogła się zorientować w całej sytuacji.

Niekiedy dobrze jest powiadomić osobę poszkodowaną, iż dyskomfort, jaki

jest powiązany z zabiegiem medycznym czy obrażeniami jest całkowicie
normalnym zjawiskiem.

Wówczas będzie go ona mogła o wiele lepiej tolerować. Najistotniejszym

celem wsparcia, będąc na miejscu zdarzenia, jest pozbycie się możliwości
postrzegania całej sytuacji jako takiej, która powoduje stres, aby móc
rozpocząć ratowanie poszkodowanego.

Psychologia w ginekologii i położnictwie

Psychosomatyczna i somatopsychiczna
koncepcja chorób

Dzięki obserwacji osób, które zmagają się z chorobami, ich leczeniem, a także
skutkami, możliwe jest postrzeganie choroby, która są skutkiem
wcześniejszych psychicznych stanów, ale także jako źródło pewnego rodzaju
emocjonalnych reakcji oraz przeżyć, które stanowią jej skutek.
Somatopsychiczne ujęcie daje możliwość przeanalizowania choroby pod

9
kątem oddziaływania jej na psychiczne działanie człowieka, przebieg
choroby, leczenie, a także skutki oraz następstwa.

Potwierdzone zostało, iż w kwestii przewlekłych chorób, zważywszy na

emocjonalne reakcje, które są ich następstwem, niezmiernie często u
pacjentów mają miejsce zmiany powiązane z osobowością oraz radzeniem
sobie w sytuacjach codziennego życia.

W położnictwie oraz ginekologii zauważyć można, iż zaburzenia oraz

choroby pracy płciowych narządów kobiet, zaburzenia hormonalne, stan
niezamierzonej bezdzietności oraz trudności powiązane z realizowaniem
prokreacyjnych planów mają swoje odzwierciedlenie w emocjonalnych
reakcjach, których się doświadcza pod postacią konkretnych przeżyć. Ich
znaczenie jest niezwykle ważne w procesie modelowania poczucia własnej
wartości, samooceny czy zdolności do wykonywania zadań, jakie są zgodne
z płcią osoby.

W tymże ujęciu owe reakcje są wtórne, co jednak nie znaczy, że posiadają one
znacznie mniejsze wartości podczas diagnozy oraz leczenia, niż objawy,
które się stwierdza.

Pojawiają się również choroby, w których genezie powstawania bardzo

istotną rolę grają psychiczne czynniki, jak chociażby:

• sposób, w jaki przeżywa się emocje,

• stres,

10
 • osobowość,
• środowisko,
• przeżycia, które powiązane są z obowiązkami,
• cele oraz sposoby realizowania ich.

Podczas zaburzeń odżywiania, gdy określona masa ciała jest zbyt niska,
kobiety oraz dziewczęta przestają miesiączkować. Jednakże również
doświadczenie niezmiernie silnego stresu czy traumy oddziaływać może na
zahamowanie miesiączkowego cyklu czy zdezorganizowania jego fazy.
Zdarzenia czy sytuacje, które nie są oczekiwane, a ich siła porównywalna jest
do katastrofy, trwające długo bez możliwości przerwania bodźców, jakie
niekorzystnie oddziałują na kobietę, wpłynąć mogą na zaburzenie pracy
układu rozrodczego.

Relacje lekarza ginekologa-położnika z pacjentką

Podobnie, jak psychiczne czynniki oddziałują na rozwijanie się niektórych

schorzeń, a choroby wpływają na psychiczny stan osoby, które są nią
dotknięte, tak samo relacje, jakie rodzą się między lekarzem a pacjentem,
wpływają zarówno na samopoczucie chorego, ale również na efekty i
przebieg samego leczenia.

W swoim dziele „Poznanie chorego” Kempiński zwracał uwagę na to, iż w

stosunku międzyludzkim każdego rodzaju, gdzie pojawia się silny
emocjonalny ładunek (którym z całą pewnością jest relacja rodząca się

11
pomiędzy osobą chorą a ginekologiem) występuje silne oraz bardzo trudne
do uniknięcia wspólne oddziaływanie. Jego skutkiem jest wymiana między
pacjentką a lekarzem własnego emocjonalnego nastawienia.

Pomimo tego, że w tej relacji pojawia się hierarchiczność, zadaniem lekarza

jest to, aby zadbał on o równowagę na poziomie dwustronnej emocjonalnej
wymiany, co umożliwi utrzymanie kontaktu z osobą chorą, jaki pozwoli na
neutralne kodowanie oraz odkodowywanie treści (komunikatów) między
tymi osobami.

Pojęcie stresu w medycynie i psychologii

Definicja pojęcia stresu

Pierwszy raz pojęcie „stres” w literaturze naukowej pojawiło się w latach 50.
wieku ubiegłego za pośrednictwem Selyego. Pomimo tego, że „stres” zagościł
na stałe w potocznym języku, to jednak wykreowanie jak najlepiej pasującej
operacyjnej definicji nie było wcale takie proste.

Ujmując rzecz w jak najbardziej ogólny sposób powiedzieć można, że stres

jest procesem, przez który środowiskowe czynniki zagrażają równowadze
organizmu albo też naruszają ją. Poprzez stres organizm odpowiada na
zagrożenie. Owe czynniki środowiskowe przeważnie określa się mianem
sensorów, które aktywują mechanizmy złożone psychicznego i fizycznego
reagowania. W dość dużym stopniu oddziałują one na stan zdrowia osoby.

12
Samo pojęcie stresu doczekało się sporej ilości wyjaśnień naukowych w
dziedzinie medycyny oraz psychologii.

Teorie biologiczne

Pierwsze koncepcje naukowe, jakie wyjaśniają zjawisko stresu, zrodziły się z

początkiem wieku XX.

Wtenczas zajmowano się głównie skutkami, jakie przynoszą ze sobą stresory

w oddziaływaniu na organizmy człowieka oraz zwierząt. Cannon, który jest
kreatorem modelu „walcz albo uciekaj”, przedstawia reakcję na stres pod
postacią pobudzenia dwóch układów.

13
Pierwszy z tych układów to gruczoł przysadki wydzielający
adrenokortykotropowy hormon (ACTH, adrenocorticotropic hormone), który
aktywuje korę nadnerczy, a także przez nią wydziela kortykosteroidy, w
szczególności kortyzol, co powoduje spalanie tłuszczu oraz białka oraz
pomniejszenie stanu zapalnego.

Drugi działa poprzez pobudzenie układu nerwowego współczulnego, jaki w

dalszej części aktywuje rdzeń nadnerczy, który następnie wydziela
adrenalinę i neoadrenalinę. Zadaniem tychże hormonów jest pobudzenie
organizmu, co pozwala na szybszą reakcję podczas niebezpieczeństwa.

Według Cannona pełni on funkcję bezpieczeństwa, przez co odgrywa istotną

rolę podczas procesu adaptacji. Z drugiej strony, gdy będą one wydzielane
znacznie dłużej, mogą one wpłynąć na zakłócenie działania organizmu, co
skutkować może wyczerpaniem czy nawet śmiercią.

Kontynuowaniem badań Cannona zajął się Selye, który również

skoncentrował się na negatywnych skutkach fizjologicznych ciągłego
działania stresorów. Wprowadził on do literatury naukowej pojęcie
ogólnego zespołu adaptacyjnego (GAS, general adaptation syndrome).

Według Selye’a zespół ten złożony jest z trzech faz, takich jak:

• stadium alarmu – jest to mobilizacja do tego, aby stanąć przed

stresem i przeciwstawić się mu,
• odporności – to radzenie sobie ze stresem oraz stawienie mu oporu,

14
 • wyczerpania – w momencie, kiedy opór nie zlikwiduje stresora,
wówczas mechanizm, jaki jest odpowiedzialny za radzenie sobie z nim,
wyczerpie się.

Sely określił reakcję organizmu w stosunku działających stresorów

jako reakcję nieswoistą na stres, który składa się z:

• wytworzenia wrzodów w śluzówce żołądka,

• pomniejszenia grasicy,
• powiększenia się gruczołów nadnerczy, jakie tworzą kortykosteroidy
oraz katecholaminy.

Dzięki pracom Selyego znacznie wzrosło zainteresowanie naukowego

środowiska problematyką stresu. Nie obyło się jednak bez głosów krytyki,

15
które skoncentrowały się na nieswoistości stresowej reakcji, która
postrzegana jest jako aktywacja tej samej, za każdym razem, triady reakcji,
bez względu na rodzaj stresora.

Zdaniem Masona indywidualne różnice w emocjonalnych reakcjach, jakie są

skutkiem oddziaływania stresu, wiążą się najprawdopodobniej ze stresem
psychologicznym, jaki poprzedza fizjologiczną reakcję, a także z różnej
świadomości tego, że istnieją szkodliwe czynniki oraz próby poradzenia
sobie z nimi.

W szczególności Mason bazował na swoich własnych działaniach, które

odnoszą się do działania fizycznych sensorów na ludzki organizm.
Udowodnił, iż wysoka temperatura nie przyczynia się do większej
aktywności nadnerczy w przypadku, kiedy wyeliminuje się psychiczne
czynniki powiązane z odczuwaniem oraz spostrzeganiem sensora.

Istotne znaczenie psychicznego czynnika w reakcji organizmy na stres

zostały potwierdzone także poprzez eksperyment Patkai, jak i badania
Frankenhaeuser.

Teorie psychologiczne

W psychologii korzystano z trzech definicji stresu, pod postacią:

• reakcji wewnętrznych człowieka,

16
 • bodźca,
• relacji pomiędzy przedstawionymi wyżej elementami.

Początkowe opracowania, jakie zajmują się tematyką psychologicznego

stresy udowadniają, iż u podłoża stresu znajdują się zewnętrzne sytuacje czy
też wydarzenia (bodźce), które za pośrednictwem wzbudzenia w osobie
wysokiego stopnia emocjonalnego napięcia uniemożliwiają jej właściwe
działanie.

Do tejże teorii odwołuje się chociażby Rahe oraz Holmes w swej koncepcji
życiowych zmian. Natomiast Mechanic odbiera stres jako emocjonalną
reakcją, która polega na poczuciu dyskomfortu w konkretnej sytuacji. Taki
sposób określania stresu bardzo mocno zbliżony jest do rozumienia go w
sposób potoczny, pod postacią poczucia zagrożenia, lęku czy napięcia.
Jednocześnie jest od psychologicznym odpowiednikiem stresu jako
wewnętrznej reakcji (to koncepcja, która w szczególności dominuje w
medycznych naukach).

Przedstawione teorie zapoczątkowały nowoczesne postrzeganie zjawiska

stresu, pod postacią interakcji między zewnętrznymi oraz wewnętrznymi
czynnikami.

W przypadku polskiej psychologii wymienić można tutaj koncepcje:

• Strelaua,

17
 • Reykowskiego,
• Tomaszewskiego.

W przypadku świata rozgłos pozyskały teorie:

• zachowania zasobów Hobfolla (COR, conserwation of resources theory),

• fenomenologiczno-poznawcza Lazarusa i Folkmana.

Teorie polskie psychologicznego stresu zrodziły się w latach 60. XX wieku.

Reykowski, który jest autorem pierwszej monografii odnośnie działania
osobowości podczas psychologicznego stresu, przedstawia stres pod
postacią stosunku zewnętrznych czynników do cech, jakie posiada człowiek
oraz jego reakcji na nie.

Zjawisko bardzo podobne przedstawia Tomaszewski, jednakże pojęcie

stresu zastępuje on trudną sytuacją.

Dodatkowo także podkreśla on moment, kiedy równowaga między

przedstawionymi wcześniej elementami się zakłóca, co stanowi nieodzowny
warunek pojawienia się trudnej sytuacji.

Również Strelau przedstawia wątek braku równowagi, gdzie według niego

do stresu dochodzi podczas dysharmonii między możliwościami oraz
wymaganiami, jakie są stawiane jednostce, jednakże po warunkiem, że

18
pojawia się motywacja, aby przeciwstawić się tym ostatnim. Jedne jak i
drugie mogą być obiektywne oraz subiektywne.

Ujęcie relacyjne w pojmowaniu stresu zdominowało także psychologię

światową. Koncepcja opracowana przez Hobfolla mówi, iż celem ludzkiej
aktywności jest szukanie, pozyskiwanie, a także ochrona obiektów
cenionych, jakie są określane przez niego zasobami.

Stresowa sytuacja ma miejsce wówczas, kiedy pojawia się zagrożenie, że

utraci się zasoby netto czy brak jest wzrostu zasobów, które powinny
wzrosnąć po ich zainwestowaniu. Stres przeżywać można w odniesieniu do
oceny subiektywnej straty, a także utraty zasobów obiektywnych.

Według autora wyodrębnić można cztery typy zasobów:

1. osobiste (np. interpersonalne umiejętności),

2. przedmioty (np. mieszkanie),
3. warunki (np. stała praca),
4. energetyczne (np. pieniądze).

Zdaniem Folkmana oraz Lazarusa stres jest określoną reakcją pomiędzy

osobą a jej otoczeniem, jaka jest oceniana poprzez osobę pod postacią
obciążającej albo też przekraczającej jej zasoby i przez to zagrażającej jej
dobrostanowi. Relacja taka została przez nich określona jako transakcja, by
zwrócić uwagę na fakt, iż jednostka oraz sytuacja, w jakiej się ona znajduje,

19
to całość zjawiska stresu, jednakże ich właściwości nie mogą zostać
przedstawione pod postacią sumy składowych elementów.

W nawiązaniu do przedstawionej wyżej koncepcji każde z wydarzeń

oceniane jest przez podmiot, aby dalej móc je zakwalifikować jako:

• sprzyjająco-pozytywne,
• stresujące,
• niemające znaczenia w stosunku do dobrostanu (well-being).

Przedstawiona wyżej ocena jest w pełni subiektywna, a przez autorów

określona została jako pierwotna.

20
Stresowa transakcja może zostać rozumiana przez podmiot pod
postacią:

• zagrożenia (szkoda, która jest przewidywana),

• wyzwania (antycypowanie zysków oraz szkód),
• starty/krzywdy (odnosi się do szkody, która już istnieje),
• silnych i odmiennych emocji.

Wtenczas jednostka przeprowadza też oceny wtórnej, która w szczególności

odnosi się do określenia własnych możliwości względem poradzenia sobie
ze stresową sytuacją. Aby obydwie oceny mogły się pojawić niezbędne jest
świadome albo i nie, stwierdzenie, iż powstałe wydarzenie jest istotne dla
podmiotu. Odległe skutki doświadczenia stresu, zdaniem Lazarusa, są
zależne zarówno od istoty sytuacji, jak i od sposobu, w jaki podmiot sobie z
nim poradzi.

Radzenie sobie ze stresem

Pojęcie, jakim jest radzenie sobie ze stresem, po raz pierwszy

wprowadzone zostało w latach 60. XX wieku, a aktualnie postrzegane jest za
jeden z najistotniejszych składowych elementów stresowej sytuacji. Stresor
odpowiedzialny jest za inicjację aktywności osoby, jaka skierowana jest na
usunięcie go oraz powrót do stanu równowagi.

O kosztach, jakie jednostka będzie musiała ponieść podczas konfrontacji

stresowej, decyduje sposób, w jaki osoba sobie z nim poradzi.

21
Obecnie w psychologii takie zjawisko przedstawia się pod postacią
pojęć:

• proces,
• strategia,
• sposób radzenia sobie ze stresem.

Proces radzenia sobie ze stresem

Zdaniem Folkmana oraz Lazarusa proces radzenia sobie ze stresem bierze

pod uwagę ciągle zmieniające się wysiłki behawioralne oraz poznawcze,
których zadaniem jest opanowanie danych wewnętrznych oraz
zewnętrznych wymagań, które przez osobę są postrzegane jako

22
przekraczające zasoby, jakimi dysponuje oraz obciążające. Ocena sytuacji,
które inicjuje działania jednostki, jakie zmierzają do tego, aby usunąć stresor,
nie muszą być wcale realistyczne. Cel aktywności może być nawet
nieświadomy. W tym przypadku najistotniejsza jest zmienność
indywidualna podczas stosowania strategii, jaka decyduje o tym, iż radzenie
sobie przedstawić można pod postacią procesu.

Przedstawiono dwie funkcje radzenia sobie ze stresem, a mianowicie

skoncentrowaną na:

• zadaniu – poprawa relacji, jakie podmiot ma z otoczeniem,

• regulacji emocji – łagodzenie przykrych emocjonalnych stanów.

Obydwie funkcje są istotne w takim samym stopniu, a w określonej sytuacji

stresowej zachodzą one na siebie.

Strategia radzenia sobie ze stresem

Strategia radzenia sobie ze stresem przez Folkmana oraz Lazaurusa

postrzegana jest jako sposoby radzenia sobie ze stresorami, które są typowe
w przypadku różnych sytuacji zagrażających.

Wyróżnić można strategie radzenia sobie, a mianowicie:

• zbliżanie się:
o poznawcze,

23
 o behawioralne (każda skupiona jest na tym, aby rozwiązać
problem),

• unikanie:
o poznawcze,
o behawioralne (każda skupiona jest na tym, aby regulować
emocje).

Według badań, jakie zostały przeprowadzone poprzez wykorzystanie

kwestionariusza sposobów radzenia sobie Lazarusa i Folkmana (WCQ, The
Way of Coping Questionnaire), udowodniły występowanie różnic

24
indywidualnych podczas wykorzystywania strategii bez względu na
specyfikę zagrożenia, jakie jest doświadczane.

Styl radzenia sobie ze stresem

Styl radzenia sobie ze stresem używany jest zamiennie, kiedy jest mowa o
skoncentrowaniu się na indywidualnych różnicach podczas przebiegu
czynności albo działań, jakie są przez jednostkę podejmowane.

Styl taki Heszen-Niejodek przedstawia jako repertuar strategii radzenia

sobie ze stresującymi sytuacjami, który jest posiadany przez osobę oraz dla
niej charakterystyczny. Zdaniem Wrześniewskiego to cecha, którą traktować

25
można jako osobowościową oraz trwałą dyspozycję jednostki względem
danego zmagania się ze stresowymi sytuacjami.

Przeważnie ludzie między sobą różnią się liczbą oraz rodzajem strategii,
jakimi dysponują, ale też elastycznością procesu radzenia sobie, a
mianowicie łatwością, z którą dopasowują własne strategie do wymogów
danej stresowej sytuacji. Owe różnice po części są genetycznie
uwarunkowane.

Wśród pierwszych klasyfikacji stylów radzenia sobie ze stresem wymienić

można tą, jaką w 1987 roku przedstawił Miller. Wyodrębnił on dwa style
radzenia sobie. Pierwszy z nim odnosił się do skupiania uwagi na
stresogennym czynniku albo/oraz na własnej reakcji. Drugi natomiast
dotyczy odwracania uwagi od stresora oraz reakcji jednostki.

Owe style nie są homogenne, ponieważ każdy z nich odnosi się do różnych
strategii – behawioralnych oraz poznawczych. W oparciu o inne badania
można rozpatrywać je dwa niezależne od siebie warianty wymiarów
niezależnych – unikania oraz konfrontacji.

Pozwala to natomiast wyodrębnić cztery konkretne style:

1. cechujący się wysokimi wartościami w każdym z wymiarów

(radzenie sobie za pośrednictwem wykorzystania stresowych
informacji),

26
 2. z niską wartością w wymiarze unikania, jak również wysoką w
wymiarze konfrontacji (radzenie sobie za pośrednictwem
korzystania ze stresowych informacji),

3. cechujący się niskimi wartościami w każdym z wymiarów

(radzenie sobie jest mało aktywne),

4. cechujący się wysoką wartością w wymiarze unikania, jak

również niską w wymiarze konfrontacji (radzenie sobie za
pośrednictwem unikania stresowych informacji).

Podsumowanie

 Zapoznaj się z treścią lekcji. Gdy opanujesz już cały materiał

zawarty w dziale, przystąp do testu cząstkowego.

Literatura uzupełniająca:

1. Grygorczuk A., Pojęcie stresu w medycynie i psychologii [w:]

„Psychiatria” tom 5, nr 3, Gdańsk, 2008.
2. Łuczak-Wawrzyniak J., Psychologia w ginekologii i położnictwie
[w:] „Psychologia w naukach medycznych”, Poznań, 2012.

27
3. Mydlarska J., Wsparcie psychologiczne w praktyce medycznej w
kontekście medycyny ratunkowej [w:] „Psychologia w naukach
medycznych”, Poznań, 2012.

28