Kagawaran ng Edukasyon

Rehiyon III
SANGAY NG LUNGSOD NG MABALACAT

Pangalan: ______________________ Baitang at Pangkat: ___________

Paaralan: ___________________________ Petsa: ___________________

GAWAING PAMPAGKATUTO 4
Edukasyon sa Pagpapakatao 4
Ikatlong Markahan- Unang Linggo
Kultura Natin, Ating Pagyamanin

I. Panimula

Kumusta ka? May kaugalian ba kayo sa inyong pamilya na

inyong sinusunod o ginagawa, o kaya ay mga kagamitan o
pagkain na noon pa man ito ay nakaugalian nang gamitin di
kaya’y kainin?

Ang mga bagay na namana natin sa ating mga ninuno o

lolo’t lola ay mga kaugalian o tradisyon. Ang mga ito ay
pagkakakilanlan ng isang bansa o ng isang pangkat. Dito
matutukoy kung saan tayo nagmula. Ang tawag sa mga
nabanggit ay kultura. Ito ay iyong matutunan sa araling ito ang
kulturang materyal at kulturang di-materyal.

II. Kasanayang Pampagkatuto

Nakapagpapakita ng kawilihan sa pakikinig o pagbabasa

ng mga pamanang kulturang materyal (hal. kuwentong
bayan, alamat, mga epiko) at di-materyal (hal. mga
magagandang kaugalian, pagpapahalaga sa nakatatanda at iba
pa (EsP4PPP- IIIa-b–19).
III. Mga Layunin
Pagkatapos ng gawaing pampagkatuto na ito, ikaw
ay inaasahang:
1. mailalarawan ang mga kaugalian o tradisyon sa ating bansa
tulad ng mga pagkain, tirahan, pamumuhay , edukasyon at
sining noong unang panahon at sa kasalukuyan;
2. matutukoy ang pagkakaiba ng kulturang materyal at
di-materyal; at
3. maisasabuhay ang mga bagay na namana natin sa ating
mga ninuno bilang pagpapahalaga sa ating pagka-Pilipino.

IV. Pagtalakay
Bago natin umpisahan ang ating pagtalakay, sa kulturang
materyal at di-materyal, maaari mo bang sagutin ang
sumusunod na mga tanong? Ano ang nakikita mo o ginagawa sa
inyong lugar na sa tingin mo ito ay bahagi ng kultura? Para sa
iyo, ano ang kahulugan ng kultura?

Ang paraan ng pamumuhay ng mga Pilipino o nakaugalian,

kagamitan, pagkain at paniniwala ay tinatawag na kultura.
Ang kultura ay nahahati sa dalawa ito ang materyal at di-
materyal na kultura.

Ang kulturang materyal ay bagay na nahahawakan at

nakikita tulad ng kagamitan, pagkain, tirahan, kuwentong
bayan, awit, laro o libangan. Ang alamat ito ay isang uri ng
panitikan na nagsasalaysay sa pinagmulan ng isang bagay, tao o
pook. Ito ay tinatawag na legend sa wikang Ingles na mula
naman sa Latin na legendus na ang ibig sabihin ay upang
mabasa.

Epiko naman ang tawag sa tulang pasalaysay na nagsasaad

ng kabayanihan ng pangunahing tauhan na nagtataglay ng
katangiang nakahihigit sa karaniwang tao na kadalasan siya’y
buhat sa lipi ng mga diyos o diyosa.

2
 Halimbawa ng kulturang materyal ay: bahay–kubo, baro’t
saya, pana at sibat, banga’t palayok, alamat ng saging at iba pa.

Ang kulturang di-materyal ay mga bagay na hindi

nahahawakan o di-nahihipo tulad ng kaugalian, paniniwala,
wika, edukasyon at pagpapahalagang taglay ng mga Pilipino.
Halimbawa ng kulturang di-materyal ay ang wikang
Kapampangan, pagmamano, pagkamatapat, bayanihan at
pagmamahal sa pamilya. Bilang isang Pilipino tayo ay may
pagkakakilanlan na ating pinapahalagahan hanggang sa
kasalukuyan at ito ay ang ating kultura. Bago pa man dumating
ang mga Espanyol ay may sarili ng sistema ang pagbabasa at
pagsusulat ang mga katutubong Pilipino. Ito ay kilala sa tawag
na baybayin. Gaya ng larawan sa ibaba.

Sinaunang Baybayin

(https://omniglot.com/writing/tagalog.htm)

Ang baybayin ay binubuo ng labing-apat na katinig at mga

patinig na a, e/i, o/u na may pagkakahawig sa mga sinaunang
kabihasnan sa Asya. Karaniwang ginagamit ito ng mga
sinaunang tao sa paggawa ng tula, liham o mga awitin at

3
pagtatala ukol sa kanilang pang-araw-araw na gawain. Inuukit
ang mga baybayin sa kawayan.

Balangay naman ang tawag sa kanilang pamayanan.

Binubuo ito ng 30-100 pamilya. Datu ang tawag sa kanilang
pinuno.

Sa wika naman, mahigit 100 ang diyalekto o salita ng ating

mga ninuno.

Ang walong pangunahing wika nila ay ang mga sumusunod:

1. Bikolano
2. Iloko
3. Hiligaynon
4. Kapampangan
5. Pangasinense
6. Sinugbuanon-Binisaya
7. Tagalog
8. Waray

Napakahalaga ng kultura, ito ay dapat nating pahalagahan

dahil ito ay ang pagakakilanlan natin. Huwag natin itong
hayaang mabura o mawala ng tuluyan dahil ito ang ating alaala
sa ating mga sinaunang tao o mga ninuno. Ipamana natin ito sa
mga susunod na henerasyon lalong–lalo na ang mga bagay na
makakatulong sa ating pag-unlad bilang isang mamamayan o ng
ating pagka-Pilipino.

Tandaan natin at isapuso ang ating kultura. Huwag natin

itong hayaang mawala bagkus ito’y ating ipagmalaki kaninuman
lalong–lalo na sa ibang lahi at ito ay ating pagyamanin at laging
isipin na tayo ay mga Pilipino na may magandang asal at
mayaman sa mga kaugalian na dapat laging isaisip at taglayin

4
saan mang dako tayo mapunta. Ang ating kultura ang ating
tatak bilang isang Pilipino na may mabuting puso at laging
handang tumulong kanino man ng walang hinihintay na kapalit.

V. Mga Gawain
Gawain # 1:
Panuto: Basahin ang kwentong bayan at sagutin ang mga
tanong tungkol dito.

Ang Alamat ng Bundok Arayat

Ni Ofelia O. Mangila

Noong unang panahon, ayon sa aking lolo Andres ay may

mga usap-usapan na sa bundok Arayat ay may nakatirang
napakagandang diwata. Makikita ito sa bayan ng Arayat
lalawigan ng Pampanga.Dito ay may makikitang bundok at Ito ay
kanilang tinatatawag na bundok Arayat.

5
 Ang sabi ng aking lolo na ang babae sa bundok ay
napakganda. Siya ay may mahabang buhok at magandang tinig
ng boses at siya’y inatawag nilang Mariang Sinukuan. Siya ay
namamalagi sa nasabing bundok noong unang panhon at
bumababa ng kapatagan tuwing linggo na nagiging mabili ang
mga paninda ng mga taga-roon subali’t si Maria Sinukuan ay
nagpapalit ng anyo na kung saan ay nagbibihis siya na isang
matandang magbubukid na maitim upang hindi siya makilala.
Ayon pa sa aking lolo Andres ang sinumang umakyat ng
bundok ay nakakaranas ng mga kahiwagaan noong unang
panahon. Ang bundok ay sagana sa bungang –kahoy na kung
sakaling ang mga umakyat ng bundok ay magutom maaring
mamitas ng mga prutas subali’t sa sandaling sila ay kumuha
nito upang mag-dala pauwi ay biglang bubuhos ang malakas na
ulan at ihip ng hangin at ayon pa sa mga matatanda sila ay
naliligaw sa kanilang pag-uwi. Sa sandaling ito’y kanilang
bitawan ay ihinto ang ulan at hangin at sila’y makakauwi sa
kanilang pamilya.

Usap-usapan din noon ng mga nakakatanda na ang

malaking batong buhay sa tuktok ng bundok ay ang batyang
ginamit ni Mariang-Sinukuan sa kanyang paglalaba. Ayon pa
sa aking lolo Andres sa bundok Arayat ay laging mayroong
6
naririnig na magagandang tugtugin ang mga Kapampangan sa
lalawigan ng Arayat.

Paglalahad pa ng aking lolo ang mga taga roon noong unang

panahon ay takot mamalagi sa nasabing bundok dahil sa diwata.
Sila ay natatakot kay Mariang Sinukuan na baka sila ay
gayumahin at hindi na makabalik sa kanilang mga pamilya. Ang
sabi ni lolo Andres ito’y ayon din sa kanyang lolo na madalas
kwentuhan noong sila ay bata pa. Ayon kay lolo ito ay ang
alamat ng Bundok Arayat.

Sagutin ang mga tanong sa ibaba.

1. Ano ang pamagat ng kwento?

________________________________________________________________
________________________________________________________________
2. Tungkol saan ang kwento?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
3. Sino – sino ang mga tauhan sa ating alamat?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
4. Bakit mahiwaga ang bundok sa ating kuwento?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
5. Ilarawan ang bundok Arayat ayon sa nabasang teksto.
________________________________________________________________
________________________________________________________________

7
Gawain # 2:
Panuto: Isulat ang M kung materyal at DM naman kung di-
materyal na kultura ang mga sumusunod.
____________1. alamat ng saging
____________2. larong piko
____________3. lumpiang shanghai
____________4. baro’t saya
____________5. bahay kubo
____________6. katutubong sayaw
____________7. pagmamano
____________8. bawal magwalis sa gabi
___________ 10. pansit

Gawain #3
Panuto: Magbigay ng tig-lilimang halimbawa ng kulturang
materyal at di-materyal.

Kulturang materyal
1.
2.
3.
4.
5.

Kulturang di-materyal
1.
2.
3.
4.
5.

8
Gawain # 4
Panuto: Gumuhit ng mga bagay sa loob ng banner na sa iyong
palagay ito ay bahagi ng kultura sa inyong lugar o pamilya. Isulat
sa ibaba ng larawan kung ano ang/mga iginuhit.

Rubrik sa Gawain 4 5 3 2
1. Nakaguhit ng ayon sa hinihingi ng panuto.
2. Nakaguhit ng tama at naipakita ang kulturang
materyal at di- materyal.
3.Naipakita sa iginuhit ang kultura.
4.Naisulat ang pangalan ng iginuhit ng wasto.
5. Naiguhit ng tama ng malinis.

9
Gawain # 5
Panuto: Basahin ang mga sumusunod na pahayag. Piliin sa loob
ng bilog ang mga salitang tumutukoy sa ibaba.

bayanihan pamahalaan
epiko
relihiyon kaugalian
kagamitan
alamat tradisyon
wika paniniwala

_________________1. Sa mga magkasintahan na mag-iisang

dibdib o magpapakasal, bawal isukat ang
damit pangkasal.

_________________2. Nagluluto ng masasarap na pagkain o

paghahanda tuwing may okasyon o piyesta.
_________________3. Bilang paggalang sa mga nakakatanda
gumagamit tayo ng ate, kuya, tito, tiya at
iba pa.

_________________4. Bathala ang tawag sa itinuturing na

panginoon ng ating mga ninuno. Itinuturing
nila itong pinakamakapangyarihan sa lahat.

_________________5. Ang mga Pilipino ay handang tumulong sa

kanilang kapwa ng walang hinihintay na
kapalit gaya ng pagsama-sama sa
pagbubuhat ng bahay upang mailipat ito sa
ibang lugar.

10
_________________6. Inukit, inasa, pinakinis at nililok nila ang
mga ito ayon sa nais nilang mabuo tulad ng
banga at palayok.
_________________7. Balangay ang tawag sa kanilang
pamayanan. Binubuo ito ng 30-100 pamilya.
Datu ang tawag sa kanilang pinuno.

_________________8. Ito ay isang uri ng panitikan na

nagsasalaysay sa pinagmulan ng isang
bagay, tao o pook. Ito ay tinatawag na
legend sa wikang Ingles na mula naman sa
latin na legendus na ang ibig sabihin ay
upang mabasa.

_________________9. Ang tawag sa ginagamit ng mga tao

sa pakikipag-usap sa kanilang kapwa.
Sa Pampanga ang ating ginagamit
ay Kapampangan.

_________________10.Ang tawag sa tulang pasalaysay na

nagsasaad ng kabayanihan ng pangunahing
tauhan na nagtataglay ng katangiang
nakahihigit sa karaniwang tao na kadalasan
siya’y buhat sa lipi ng mga diyos o diyosa.

VI. Pagsusulit
Panuto: Kulayan ng dilaw ang kahon kung ang pahayag ay
TAMA at pula kung ito ay MALI.

1. Baybayin ang tawag sa sinaunang sistema ng

pagbabasa at pagsusulat bago pa man dumating ang
mga Espanyol sa Pilipinas.

2. Ang patintero ay isang uri ng katutubong laro.

3. Ang Alamat ng Bayabas ay kwentong pambata.

11
 4. Ang pagmamahal sa pamilya ay likas sa ating
mga Pilipino.

5. Ang paggalang sa mga nakatatanda tulad ng

paggamit ng po at opo ay likas sa atin.
6. Ang tinikling ay pambansang sayaw ng mga
Amerikano.

7. Ang kuwentong, “Ang Matsing at ang Pagong” ay

tungkol sa dalawang magkaibigang “Pandoy
at Mateo”.

8. Ang Biag ni Lam-ang ay Epikong Ilokano. Si Lam-

ang ang pangunahing tauhan dito na may
pambihirang lakas. Anak siya nina Namongan at
Don Juan.

9. Ang kultura ng bansa ay hadlang sa pag-unlad

ng ekonomiya.

10. Bilang isang Pilipino tungkulin nating alamin,

alagaan, pagyamanin at ipagpatuloy ang
kultura natin.

VII. Pangwakas/Repleksyon:
A. Panuto: Ibigay ang kahalagahan ng mga sumusunod
(dalawang puntos sa bawat bilang).

1. Kultura
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

2. Kulturang materyal
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

12
3. Kulturang di-materyal
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

B. Panuto: Magbigay ng dalawang halimbawa sa bawat uri

ng kultura.

1. Kulturang materyal
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

2. Kulturang di-materyal
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

13
VIII. Sanggunian

Abac, Felamer E. et. al. 2015. “Edukasyon sa Pagpapakatao –

Ikaapat na Baitang Kagamitan ng Mag-aaral Unang Edisyon”.
Department of Education. Accessed on December 2020.
https://drive.google.com/file/d/0B-
QPmpUdAEjiR2dzUmxpLTAwS2s/view

“Most Essential Learning Competencies (MELC) K to Grade 12 S.Y. 2020-

2021”. DEPEd Learning Resource Portal. Accessed on May10, 2020.
https://lrmds.deped.gov.ph/detail/18275

Mangila, Ofelia O. 2021. “Ang Alamat ng Bundok Arayat”. Dapdap

Elementary School. Division of Mabalacat City

Llyod, Jim. “Ang Alamat ng Bundok Arayat”. Buklat. Accessed on December

2020. https://buklat.blogspot.com/search/label/K-12

Larawan hango sa:

Omniglot. “Tagalog”. Accessed on December 2020.

https://omniglot.com/writing/tagalog.htm

14
IX. Susi sa Pagwawasto

Gawain 1 Pagsusulit
1. Ang Alamat ng Bundok Arayat
2. Tungkol Sa Mahiwagang Bundok
3. Mariang Sinukuan, Bundok Arayat at lolo Andres
4. Dahil sa magandang diwatang naninirahan dito 1. dilaw
5. Maaring magkakaiba ang sagot ng mga bata 2. dilaw
3 dilaw
4. dilaw
5. pula
6 pula
7. dilaw
8. dilaw
9. dilaw
10. dilaw
Gawain 2
1. M 6. M
2. M 7. DM
3. M 8. DM
4. M 9. DM
5. M 10. M
Repleksyon

Gawain 3 A.

1. Ang paraan ng pamumuhay ng mga Pilipino o

nakaugalian, kagamitan, pagkain at paniniwala ay
Ang sagot ay depende sa mga tinatawag na kultura. Ang kultura ay nahahati sa
bata. dalawa ito ang materyal at di materyal na kultura.

2. Ang kulturang materyal ay bagay na nahahawakan

at nakikita tulad ng kagamitan,pagkain, tirahan,
Gawain 4 imbensiyon, sagisag at gawang sining. Halimbawa:
bahay –kubo, baro’t saya pana’t sibat,banga’t
Pamantayan ang rubric sa palayok.
gawain 4 sa pagbibigay ng
3. Ang kulturang di-materyal ay mga bagay na hindi
marka sa iginuhit ng mga
nahahawakan o di-nahihipo tulad ng kaugalian,
bata.
paniniwala at pagpapahalagang taglay ng mga
Pilipino. Halimbawa: prusisyon,
pagmamano,pagkamatapatIskor ng mga mag-aaral ay
Gawain 5 depende sa kanilang sagot

B.

1. paniniwala 1. pwede magkakaiba ang sagot batay sa pagtalakay

2. tradisyon sa kulturang materyal
3 kaugalian
4.relihiyon 2. pwede magkakaiba ang sagot batay sa pagtalakay
5. bayanihan sa kulturang di-materyal
6 kagamitan
7. pamahalaan
8. alamat
9. Epiko
10. wika

15
X. Grupo ng Tagapaglinang

Bumuo sa Pagsusulat ng Gawaing Pampagkatuto

Manunulat: Ofelia O. Mangila
Patnugot: Myrna M. Valencia, EdD
Tagasuri ng Nilalaman: Emmanuel C. Reganit, PhD
Evelyn P. Solis, EdD
Rosalinda S. Ibarra, PhD
Patnugot ng Wika: Jennifer Bungque-Ilagan, EdD
Tagalapat: Jenaro C. Casas, Juliane Nicole Paguyo
Tagaguhit: Isagani D. Tique
Grupo ng Tagapaglinang: May B. Eclar, PhD, CESO III
Rhoda T. Razon, PhD
Elizabeth M. Perfecto, EdD
Ma. Editha R. Caparas, EdD
Rosalinda S. Ibarra, PhD
Ericson S. Sabacan, EdD, CESO VI
Leandro C. Canlas, PhD, CESE
Elizabeth O. Latorilla, PhD
Sonny N. De Guzman, EdD
Myrna M. Valencia, EdD

For inquiries or feedback, please write or call:

Department of Education – Division of Mabalacat

P. Burgos St., Poblacion, Mabalacat City, Pampanga

Telefax: (045) 331-8143

E-mail Address: mabalacatcity@deped.gov.ph

16