2023

Metoda Sił
wprowadzenie z przykładem
rama 2D

Marek Bartoszek

Przykład powstawał jako pomoc dydaktyczna do zajęć

z Mechaniki Budowli na sem.3 studiów inżynierskich
na Wydziale Budownictwa

Wraz z kolejnymi podejściami do tego przykładu rozrósł się on o wyjaśnienia i komentarze,

których wymagały pewne studenckie problemy, pojawiające się w studenckich potyczkach
z projektami z Mechaniki. Miesiące jeśli nie lata podejść do problemu zaowocowały
opracowaniem na niemal 60 stron. Podręcznik na jednym przykładzie nie powstanie ale
może jakiś zainteresowany student znajdzie pomoc w przy swoim projekcie. Pomimo
rozwlekłości (komentarze i opisy) dość solidnie pokazano tu algorytm Metody Sił, oczekiwane
od studenckich projektów, niezbędne kroki rozwiązania oraz sposób ich realizacji
– jak np. graficzne całkowanie iloczynu funkcji rozrysowane i rozpisane.
Niech to jednak nikogo nie zwalnia z czytania wymagań do swojego projektu
oraz brania odpowiedzialności za jego realizację!

Niestety, nie zdążyłem wyeliminować wszystkich błędów, więc końcowe

sprawdzenie nie wyszło. To wymaga jeszcze korekty ale musi poczekać
– zapewne na kolejny urlop.

Ewentualne uwagi można przesyłać na pocztę pracowniczą

 Metoda Sił – wprowadzenie z przykładem

Metoda Sił jest jedną z bardziej popularnych (po metodzie sił) klasycznych –
analitycznych metod rozwiązania statyki (reakcje i wykresy) dla ustrojów Statycznie
Niewyznaczalnych. Opiera się ona na obliczaniu sił w wybranych nadliczbowych
więzach, zwolnionych tak aby układ stał się Statycznie Wyznaczalny, oraz
wykorzystuje całkę Maxwella-Mohr’a obliczaną geometrycznie met. Wereszczagnina.

Algorytm metody przedstawiony zostanie na przykładzie następującej ramy:

Prezentowana rama jest płaska i

powinna być Geometrycznie
Niezmienna (G.N.) i Statycznie
Niewyznaczalna (S.N.), co wymaga
zbadania, łącznie z ustaleniem
stopnia ewentualnej statycznej
niewyznaczalności oraz miejscami
ewentualnej koncentracji więzów.
Do tego służy Analiza Kinematyczna
(A.K.) poprzedzona Warunkiem
Koniecznym Niewystarczającym
Statycznej Wyznaczalności (WKN
S.W. W=0).

Przekroje i dane liczbowe:

q = 6 kN/m
a=2 m
t = 8 cm
E ╦ = 30 GPa
E■ = 60 GPa
1.Stopień Statycznej Niewyznaczalności Ustroju

Analiza Kinematyczna - upewnienie się co do G.N. ustroju oraz stopnia S.N.

WKN S.W.:
W =3e−(2 p+r )=0 ?
gdzie:
e=4
p=4
r=6
czyli:

W =3⋅4−(2⋅4+6)=12−14=−2

wniosek:
rama może być 2xS.N.
o ile jest G.N.

(Jednoznaczny wniosek
wymaga dowodu G.N. ramy.)

Już w warunku WKN można było uwzględnić jako jedną część elementy tworzące
zamkniętą komorę złożoną z 3 elementów (BCE, EFG,GB) połączonych parami 3
przegubami BEG. Nie zrobiono tego dla prostoty warunku.
W Analizie Kinematycznej musimy uwzględnić połączone w jedną komorę elementy
jako jedną część ustroju, która wewnętrzne jest G.N. i S.W., gdyż poszczególne
elementy nie mogą się ruszać względem siebie a liczba więzów jest akurat
wystarczająca aby to uniemożliwić. Zewnętrznie jest ona traktowana jak jeden
element wymagający 3 więzów. W ten sposób analizy wymagają tylko dwie części:
słup AB i druga część BDEHG.
Można przeprowadzić analizę
bez uwzględnienia tej komory
ale byłoby to nieefektywne. Jest
jednak prostsze uzasadnienie
dla części z komorą: posiada
ona swoje własne 3 zewnętrzne
więzy liniowe nie przecinające
się w jednym punkcie, więc
niezależenie od słupa jest G.N.
i mogłaby być S.W. Utwierdzony
słup też jest G.N i sam mógłby
być S.W. Jednak obie części są
połączone przegubem B.
Wprowadza on 2 dodatkowe
więzy wewnętrzne do ustroju już
G.N. i potencjalnie S.W. czyniąc
go 2xS.N. To jest najkrótsza
i najprostsza wersja A.K.
2. Ustrój Podstawowy Metody Sił

Dowiódłszy G.N. oraz ustaliwszy stopień S.N. wiemy że ustrój ma 2 nadliczbowe

więzy. Trzeba zdecydować, które dwa więzy (zewnętrzne/wewnętrzne) chcemy
zwolnić aby otrzymać S.W. Ustrój Podstawowy Metody Sił.
Możliwości mamy wiele, gdyż jak wskazuje pierwotny WKN S.W. mamy już 2x4=8
więzów łączących elementy (wewnętrznych) oraz 6 więzów zewnętrznych do wyboru.
Ponad to możemy zwolnić wybrane więzy wewnętrzne w dowolnym przekroju
dowolnego elementu. Którekolwiek 2 więzy zwolnimy powstały ustrój spełni WKN
(S.W. W=0). Jednakże nie może stać się mechanizmem lecz musi pozostać G.N.
- co należy koniecznie sprawdzić!

Zwalniając nadliczbowe więzy otrzymujemy Ustrój Podstawowy Met. Sił.

O wyborze więzów do zwolnienia zwykle decyduje prostota dalszych obliczeń ale
to wymaga już pewnego doświadczenia.
W tym przypadku zwolniono jeden więz
zewnętrzny – poziomy w podp.H oraz
jeden więz wewnętrzny – obrót w węźle F
w połączeniu z prętem FE wstawiając tam
przegub. W efekcie komora nie składa się
już z 3 elementów i przegubów lecz z 4,
więc sama byłaby wewnętrznie zmienna.
Dla takiego ustroju przeprowadzono A.K.
dowodząc jego G.N. i S.W.
Skoro po zwolnieniu 2 wybranych więzów
uzyskaliśmy ustrój G.N. i S.W. więc jest
to prawidłowy Ustrój Podstawowy Metody
Sił.

3. Schemat Zastępczy Metody Sił

Mając ustrój podstawowy obowiązkowo należy zaprezentować Schemat Zastępczy

Metody Sił. Zastępuje on oryginalny S.N. schemat wraz z obciążeniami pod każdym
względem - co do wartości reakcji, siły wewnętrznych i przemieszczeń, z tym, że:
- sam jest już S.W. po zwolnieniu „nadliczbowych” więzów i w liczbie równej xS.N.;
- zawiera dodatkowe niewiadome siły Xi w miejscu zwolnionych więzów i;
- ma z góry określone dodatkowe warunki geometryczne di=0, pozwalające
wyznaczyć dodatkowe niewiadome Xi.

Tymi dodatkowymi warunkami jest

wymóg zerowania się przemieszczeń
i obrotów (ogólnie di=0) w miejscu
zwolnionych więzów. Metoda Sił
określa sposób wyznaczenia
wartości sił w zwolnionych więzach
i stąd jej nazwa.

W przykładzie ramy zwalniamy

2 więzy więc i=1,2. Pierwszy
zwolniony więz to blokada
poziomego przesuwu w podporze H,
Odpowiada mu nieznana reakcja
oznaczona jako X1=?. Oryginalnie
jest tu blokada przesuwu, więc wymaga się zerowania się d1=0 odpowiedniego
przemieszczenia.
Drugi zwolniono obrót w węźle F od strony E, wprowadzając nieznany moment X2=?
oraz warunek zerowania się tu obrotu d2=0.

Zwolnienie obrotu w przekroju dowolnego pręta dokonuje się przez wprowadzenie

tam przegubu. W oryginalnym ustroju jednak nie ma tam zmiany kata obrotu
pomiędzy tak rozdzielonymi częściami elementu.

Podstawą metody sił jest to, że co prawda zwolniliśmy „nadliczbowe” więzy ale
zamiast nich mamy przyłożone odpowiadające im siły X1 i X2, których wartości
wyznaczamy w pierwszej kolejności czyniąc tym samym możliwe rozwiązanie S.W.
schematu zastępczego. Jeśli znalibyśmy prawdziwe wartości nieznanych sił (reakcji
X1 i momentu przekrojowemu X2), odpowiadające wyjściowemu 2xS.N. schematowi
statycznemu, to one całkowicie zastąpiły by działanie zwolnionych więzów i ustrój
zastępczy odpowiadałby oryginalnemu schematowi, będąc w pełnej równowadze
statycznej. W ustrojach statycznie wyznaczalnych taką samą równowagę statyczną
zapewniają prawidłowo wyznaczone wartości reakcji w podporach. W ustroju
statycznie niewyznaczalnym niektóre (wybrane jako nadliczbowe) niewiadome są
traktowane jako dodatkowe obciążenia o nieznanych wartościach ale mamy za to
wiedzę iż w miejscu tych niewiadomych są - w ustroju wyjściowym – blokowane
a więc i zerowe odpowiadające im przemieszczenia i obroty.

4.Układ Równań Kanonicznych Metody Sił

Mamy S.W. ustrój podstawowy metody sił, który wraz z wymogiem zerowania się
przemieszczeń w zwolnionych więzach di=0 oraz niewiadomymi Xi i oryginalnymi
obciążeniami odpowiada wyjściowemu S.N. schematowi statycznemu więc
traktujemy je jako równoważny oryginalnemu – rozwiązywanemu schematowi
statycznemu. Oryginalne obciążenia q,P,K wraz z niewiadomymi siłami Xi stanowią
komplet jego obciążeń. Natomiast wymóg zerowania się przemieszczeń di=0
odpowiadających niewiadomym Xi w zwolnionych więzach daje dodatkowe równania
służące wyznaczeniu niewiadomych Xi .

Mamy niewiadome Xi w miejscu zwolnionych więzów ale i dodatkowe warunki

zerowania się przemieszczeń w miejscu tych niewiadomych di=0. Jeśli umielibyśmy
zapisać wyrażenia pozwalające obliczyć wartości odpowiednich przemieszczeń di
w funkcji niewiadomych Xi to uzyskalibyśmy układ równań liniowych ze względu na
niewiadome i moglibyśmy je obliczyć rozwiązując ten układ równań.

Każde przemieszczenie di można obliczyć z Twierdzenia o Wzajemności Prac Bettiego

przy pomocy całki Maxwella-Mohre’a.

Można wyobrazić sobie dwa zestawy obciążeń przyjętego Ustroju Podstawowego:

a) pierwszy to oryginalne obciążenia: q, P, K, wraz z niewiadomymi X1, X2, ... Xi;
b) drugi zestaw to tylko jedna, jednostkowa siła w miejscu i kierunku jednej
z poszukiwanych niewiadomych np. X1=1 albo X2=1, ogólnie któraś Xi=1.

Jeśli oba te zestawy obciążeń q, P, K, X1, X2, ... Xi; oraz drugi, od np. X1=1, działają
na ten sam ustrój podstawowy Met. Sił, to zachodzi wzajemność prac tych dwóch
zestawów sił na odpowiadających im przemieszczeniach pochodzących z
odpowiednio przeciwnego zestawu sił – odpowiadających co do miejsca i kierunku
działania odpowiednich obciążeń.
Potrzebujemy teraz wyrazić pracę pierwszego zestawu sił (ze schematu zastępczego)
na odpowiednich przemieszczeniach z drugiego „zestawu” sił – spowodowanych
przez działanie np. X1=1 (albo X1=1). Zapisujemy równość prac: jednostkowej siły
X1=1 na przemieszczeniu d1 w miejscu niewiadomej X1 od obciążeń q,P,K,Xi
schematu zastępczego oraz prac poszczególnych składowych sił q,P,K na
odpowiadających im przemieszczeniach D1D oraz sił Xi na d1i otrzymując dla dwóch
niewiadomych równanie o trzech składnikach z jednej strony:
1(1)∗δ 1=Δ1 D + X 1∗δ 1 1+ X 2∗δ 12
które po zastosowaniu wymogu d1=0 i uproszczeniu daje równanie:
δ 1=0 : 0=Δ 1 D + X 1∗δ 1 1 + X 2∗δ 1 2
Podobnie obliczając pracę siły jednostkowej X2=1, przyłożonej w miejscu drugiej
niewiadomej, na założonym przemieszczeniu w tym miejscu d2=0 w ustroju
rzeczywistym, jako równoważną pracy poszczególnych obciążeń q,P,K oraz Xi jego
ustroju podstawowego na odp. Im przemieszczeniach D2D oraz d2i otrzymamy drugie
równanie:
1(2)∗δ 2=Δ2 D + X 1∗δ 2 1+ X 2∗δ 2 2
które po uwzględnieniu oczekiwanego d2=0 oraz uproszczeniu przyjmuje postać:
δ 1=0 : 0=Δ 1 D + X 1∗δ 1 1 + X 2∗δ 1 2
Oba warunki dla 2 niewiadomych można zapisać w postaci:
δ 1=0 : Δ 1 D + X 1∗δ 1 1 + X 2∗δ 1 2=1(1 )∗δ 1
δ 2=0 : Δ 2 D + X 2∗δ 2 1 + X 2∗δ 2 2=1(2)∗δ 2
Po uwzględnieniu zerowania się przemieszczeń di otrzymujemy Układ Równań
Kanoniczych Metody Sił ze względu na niewiadome Xi w zwolnionych więzach :

δ 1=0 : δ 1 1⋅X 1 + δ 1 2⋅X 2 +Δ1 D=0

δ 2=0 : δ 2 1⋅X 2+ δ 2 2⋅X 2 +Δ 2 D=0

Każde powyższe równanie można zinterpretować jako wartość przemieszczenia,

w miejscu i kierunku poszukiwanej niewiadomej Xi w wyjściowym - oryginalnym
schemacie statycznym, wyznaczoną dla Schematu Zastępczego Met. Sił jako suma
przemieszczeń w punkcie przyłożenia jednej z sił jednostkowych od poszczególnych
obciążeń schematu zastępczego.
Sumaryczne wartości przemieszczeń di musi odpowiadać przemieszczeniu
w rozwiązywanym, oryginalnym układzie S.N., które jest zerowe ze względu
na występujący tam jednak więz: di=0. Przemieszczenia te di wyzerują się a powyższe
równania będą spełnione dla prawdziwych wartości sił Xi jak w wyjściowym ustroju.

Poszczególne składniki tych równań stanowią prace sił na przemieszczeniach:

D1D – praca obciążeń qPK na przemieszczeniach ustroju w miejscu siły X1
spowodowanych X1=1;
D2D - praca obciążeń qPK na przemieszczeniach ustroju w miejscu siły X2
spowodowanych X2=1;
DiD - praca obciążeń qPK na przemieszczeniu ustroju w miejscu Xi spowodowanym
Xi=1;
d12 X2 - praca siły X2 na jednostkowym przemieszczeniu d12 w miejscu siły X1
spowodowanym przez jednostkową wartość X2=1;
d1i Xi - praca Xi na jednostkowych przemieszczeniach d1i w miejscu siły X1
spowodowanych przez jednostkową wartość Xi =1;
dij Xj - praca siły Xj na jednostkowym przemieszczeniu dij w miejscu siły Xi
spowodowanym przez jednostkową wartość Xj =1.
Jednostkowe obciążenie można przyjąć jako Xi =1kN ale z praktycznych względów
wynikających z jednostek w układzie równań liniowych oraz dalszych ich
przekształceń częściej przyjmuje się wygodniejsze założenie, że X i =1 jest pozbawione
jednostki. W pierwszym przypadku każdy składnik równania jako praca sił ma
jednostkę będąca iloczynem siły i przemieszczenia:
1(1 kN )∗δ 1=0 : kN⋅m̄+ kN⋅m̄=kN⋅δ i =0 [kN⋅m]
¯ +kNm⋅rad
1(1 kNm)∗δ 1=0 : kNm⋅rad ¯ =kNm⋅δ i =0 [kNm⋅rad ]
W drugim przypadku każdy składnik równia ma jednostkę liczoną w metrach:
¯
1(1)∗δ 1=0 : kN⋅m/kN+ ¯
kN⋅m/kN=1⋅δ i =0 [m]
¯
1(1)∗δ 1=0 : kNm⋅1/kN+kNm⋅ ¯
1/kN=1⋅δ i =0 [rad ]
Jak widać ma to konsekwencje w efektywnej jednostce każdego składnika równania
– mającego przecież wyrażać przemieszczenia w zwolnionych więzach. Jak się
okazuje w pierwszej wersji przemieszczenie byłoby przemnożone przez wartość
odpowiadającej mu siły. Trzeba byłoby obie strony równania podzielić przez
jednostkę siły w zwolnionym więzie. Sama jego wartość „1” i nie wpływa na wartość
uzyskanego przemieszczenia di po prawej stronie powyższego równania. Przyjmuje
się więc praktyczną zasadę przykładania jednostkowego obciążenia Xi=1 bez
jednostki co upraszcza obliczenia a jednostki czyni spójnymi.
Stosując taką zasadę współczynniki układu równań kanonicznych dij są nie
w jednostkach długości – nie są to przemieszczenia, ale są dodatkowo podzielone
przez jednostkę siły jednostkowej, która to przemieszczenie spowodowała – np. dij
[m/kN] lub dij [m/kNm=1/kN] gdy chodzi o jednostkowy moment w miejscu
zwolnionej blokady obrotu w ustroju. Współczynniki przy niewiadomych o takich
jednostkach nazywa się współczynnikami podatności ramy.

Występujące przy niewiadomych współczynniki dij o jednostce równej jednostce

długości podzielonej przez jednostkę siły je wywołującej nazywa się
współczynnikami podatności ramy – tutaj ustroju podstawowego. Informują one o
wielkości przemieszczenia (albo obrotu) w jakimś miejscu ramy powstałego na
skutek jednostkowego obciążenia przyłożonego w określonym jej punkcie i
kierunku.

5. Obliczanie współczynników układu równań kanonicznych Metody Sił

Poszczególne przemieszczenia ( dij oraz DiD) obliczamy za pomocą całkowego wzoru

Maxwella-Mohr’a, który w ogólnej postaci ma formę:

M M̄ N N̄ T T̄ κ V V̄
δ =∑∫ ds + ∑∫ ds+ ∑∫ ds+ ∑∫ ds +
EJ EA GJ o GA
M R M̄ R R R̄
+∑ λ +∑ +
k
M t M̄ N t N̄
+ ∑∫ ds+ ∑∫ ds+
EJ EA
+ ∑ φ M̄ + ∑ Δ N̄ + ∑ φ M R + ∑ Δ R R
Poszczególne wiersze uwzględniają wpływy: pierwszy – sił wewnętrznych, drugi –
przemieszczeń podatnych podpór, trzeci – wpływy termiczne (nierównomierne i
równomierne ogrzanie pręta), czwarty błędy montażowe i sztywne osiadanie podpór
(np. efekty szkód górniczych).

Dla płaskiej ramy z obciążeniami mechanicznymi, gdzie nie ma skręcania pomija się
wpływ sił poprzecznych jako znikomy wiec wzór redukuje się do:
 M M̄ N N̄
δ =∑∫
ds + ∑∫ ds
EJ EA
Poszczególne składniki zawierają całkę z iloczynu dwu funkcji podzielonego przez
odpowiednia sztywność a wykonaną po długości poszczególnych prętów po których
przechodzi suma dyskretna przed całkami.

Dla prętów pryzmatycznych (o stałym przekroju) sztywności giętna EJ i osiowa EA

są stałymi i można je wyciągnąć przed całki oraz przed sumę po poszczególnych
prętach o podobnych własnościach.

1 1
δ=
EJ
∑∫ M M̄ ds +
EA
∑∫ N N̄ ds

Obliczając współczynniki DiD funkcje podcałkowe to MD i M1 albo MD i M2 - ogólnie

MD i Mi oraz odpowiednio ND i Ni,- czyli jeden wykres od obciążeń ustroju a drugi od
obciążenia jednostkowego. Natomiast obliczając współczynniki dij obie funkcje
podcałkowe będą wykresami od obciążeń jednostkowych – odpowiednio Mi i Mj lub
Ni i Nj.

1 1
ΔiD =
EJ
∑∫ M D⋅M i ds +
EA
∑∫ N D⋅N i ds
1 1
δ ij = ∑∫ M i⋅M j ds+ ∑∫ N i⋅N j ds
EJ EA

Patrząc na powyższe można stwierdzić, że obliczając współczynniki Układu Równań

Kanonicznych Metody Sił przynajmniej jedna z funkcji podcałkowych będzie funkcją
liniową (Mi lub Ni pochodzące od sił jednostkowych Xi=1) a najwyżej tylko jedna z
nich nieliniową – to paraboliczne fragmenty wykresu MD.
Całka z iloczynu dwóch funkcji, z których przynajmniej jedna jest f. liniową, może
zostać obliczona graficznie jako iloczyn pola pod wykresem jednej z funkcji oraz
rzędnej pod środkiem ciężkości tego pola z drugiej funkcji, która właśnie jest
liniowa. Wówczas można zapisać powyższy wzór schematycznie jako:

1 1 1 1
ΔiD =
EJ
∑ M˚ D⋅M̄ i+ EA ∑ N˚ D⋅N̄ i δ ij =
EJ
∑ M̊ i⋅M̄ j +
EA
∑ N̊ i⋅N̄ j

Z tego wynika iż potrzebujemy wykresów sił wewnętrznych M D,VD,ND na ustroju

podstawowym od obciążeń ustroju q,P,K; oraz kilku zestawów wykresów sił
wewnętrznych Mi,Vi, Ni od sił jednostkowych Xi =1, w liczbie i odpowiadającej liczbie
nadliczbowych więzów.

W przypadku układu 2*S.N. przyjmujemy schemat zastępczy zwalniając 2 więzy.

Obciążamy go trzema zestawami obciążeń X1 =1, X2 =1 oraz K,P,q otrzymując 3
układy pomocnicze, dla których wykonujemy wykresy sił wewnętrznych:
- UP1 – Układ Pomocniczy 1. od X1 =1, dający zestaw wykresów jednostk. M1,V1,N1,
- UP2 – Układ Pomocniczy 2. od X1 =1, dając zest. wykr. jednostkowych M2,V2,N2,
- UPD – Układ Pomocniczy Dodatkowy od obciążeń q,P,K, z wykresami M D,VD,ND.

Czyli dla 2 niewiadomych otrzymamy trzy zestawy wykresów: wykresy M 1,V1,N1 dla
siły X1 =1, wykresy M2,V2,N2 dla siły X2 =1 oraz wykresy MD,VD,ND dla obc. K,P,q.
5.1. Układ pomocniczy 1. UP1 od X1 =1

Na powyższym rysunku pokazano rozwiązywany układ a poniżej odpowiednie jego

reakcje

Odpowiadające im siły wewnętrzne: momenty M1, siły poprzeczne V1 i osiowe N1:

1 1
δ 11=
EJ
∑ M̊ 1⋅M̄ 1 +
EA
∑ N̊ 1⋅N̄ 1 =? >0
5.2. Układ pomocniczy 2. UP2 od X2 =1

Przyłożenie jednostkowej wartości momentu po obu stronach przegubu wywołuje

następujące reakcje:

oraz następujące wykresy sił wewnętrznych M2,V2,N2 :

1 1 1 1
δ 22=
EJ
∑ M̊ 2⋅M̄2 + EA ∑ N̊ 2⋅N̄ 2 =? >0 δ 12=δ 21=
EJ
∑ M̊ 1⋅M̄ 2+
EA
∑ N̊ 1⋅N̄ 2 =?
5.3. Układ pomocniczy dodatkowy UPD od obciążeń q,P,K

Odpowiednie dla obciążeń reakcje:

oraz siły wewnętrzne:

1 1 1 1
Δ 1 D=
EJ
∑ M̊ D⋅M̄ 1 +
EA
∑ N˚ D⋅N̄ 1 =? Δ 2 D=
EJ
∑ M̊ D⋅M̄ 2 +
EA
∑ N˚ D⋅N̄ 2 =?
5.4. Obliczanie współczynników układu równań liniowych

Znając odpowiednie wzory:

1 1 1 1
δ ij =
EJ
∑ M̊ i⋅M̄ j +
EA
∑ N̊ i⋅N̄ j ΔiD =
EJ
∑ M̊ D⋅M̄ i +
EA
∑ N˚ D⋅N̄ i
Możemy je przekształcić do dogodniejszej postaci:
δ ij =δ (M ) (N )
ij + δ ij
(M )
ΔiD =ΔiDP + ΔiD
(N )

1 1
δ (ijM )=
EJ
∑ M̊ i⋅M̄ j (M )
ΔiD =
EJ
∑ M˚ D⋅M̄ j
1 1
δ (ijN)=
EA
∑ N̊ i⋅N̄ j
(N )
ΔiD =
EA
∑ N˚ D⋅N̄ j
Dla wygody zapisu poczynimy dalsze przekształcenia :

EJ⋅δ ij =∑ M̊ i⋅M̄ j EJ⋅ΔiD =∑ M˚ D⋅M̄ j

( M) (M )

EA⋅δ ij =∑ N̊ i⋅N̄ j EA⋅ΔiD =∑ N˚ D⋅N̄ j

( N) (N)

W tej formie wyznaczymy poszczególne składowe współczynników oraz na końcu

dodamy je z uwzględnieniem sztywności.

1 1
δ 11=
EJ
∑ M̊ 1⋅M̄ 1 + EA ∑ N̊ 1⋅N̄ 1 =? > 0
1 1
δ 22= ∑ M̊ 2⋅M̄ 2 + ∑ N̊ 2⋅N̄ 2 =? >0
EJ EA
1 1
δ 12=δ 21= ∑ M̊ 1⋅M̄ 2+ ∑ N̊ 1⋅N̄ 2 =?
EJ EA
1 1
Δ 1 D=
EJ
∑ M̊ D⋅M̄ 1 +
EA
∑ N˚ D⋅N̄ 1 =?
1 1
Δ 2 D=
EJ
∑ M̊ D⋅M̄ 2 +
EA
∑ N˚ D⋅N̄ 2 =?

Dalej wykonano obliczenia całek Mohre’a przy pomocy graficznego przemnażania

wykresów, ilustrując wszystkie operacje fragmentami odpowiednich wykresów
z wszystkimi niezbędnymi danymi (rzędnymi wymiarami, jednostkami oraz
oznaczeniami obu przemnażanych wykresów) w calach dydaktycznych – dla
łatwiejszego zrozumienia metody. Jednak jest to też przykład dla studentów na
potrzeby wykonania ich prac kontrolnych na zajęciach z Mechaniki.
Taki sposób zapisu operacji – ilustracja graficzna dla operacji algebraicznych
zawartych na tej samej stronie – pozwala uniknąć większości błędów podczas
obliczeń oraz jest dobrą podstawą do łatwej weryfikacji pracy kontrolnej (projektu z
Metody Sił) przez prowadzącego ćwiczenia z Mechaniki. Dlatego jest to zalecany
sposób wykonania projektu przez studentów.
5.4.1. Obliczenie współczynnika d11≥0 (nieujemny ze względu na znaki sił).
1 1
δ 11= ∑ M̊ 1⋅M̄ 1 + ∑ N̊ 1⋅N̄ 1 =? > 0
EJ EA

Składowa od momentów rozpisana na poszczególne elementy:

1
δ (11M )=
EJ
∑ M̊ 1⋅M̄ 1 :
A-B:
EJ ╦⋅δ (M )
( 12⋅2 a⋅2 a)( 23⋅2 a)= 83 a
11 ( A− B)=
3

F-G:
EJ ╦⋅δ (M )
( 12⋅2 a⋅2 a)( 32⋅2 a)= 83 a
11 (F −G) =
3

F-H:
EJ ╦⋅δ (M )
11 (F −H )= ( 12⋅2 a⋅a)( 23⋅2 a)= 43 a 3

Sumarycznie otrzymujemy:

EJ ╦⋅δ (M )
11 = ( 83 + 83 + 43 )⋅a = 203 a
3 3
Składowe od sił osiowych na poszczególnych elementach:

1
δ (11N)=
EA
∑ N̊ 1⋅N̄ 1

na elementach ramowych:

A-B:
EA ╦⋅δ (N )
11 (A −B )= ( 12⋅2 a)⋅12 = 12 a

F-G:
(N )
EA ╦⋅δ 11 (F−G )=( 2⋅2 a )⋅2=8 a

F-H:
(N )
EA ╦⋅δ 11 (F− H )=( 1⋅a )⋅1=a

Sumaryczny efekt sił osiowych w elementach ramowych:

EA ╦⋅δ (N )
11 =( 12 + 8+1)⋅a =9.5 a
oraz składowa dla wahacza:

G-B:
EA ■⋅δ 11 (G −B) =( 1.118⋅a √ 5 )⋅1.118=2.795 a
(N )

Składnik od sił osiowych w wahaczu:

(N )
EA ■⋅δ 11 =2.795 a
5.4.2. Obliczenie współczynnika d22≥0 (nieujemny ze względu na znaki sił).
1 1
δ 22=
EJ
∑ M̊ 2⋅M̄ 2 +
EA
∑ N̊ 2⋅N̄ 2 =? >0

Składnik od momentów na poszczególnych elementach:

1
δ (22M )=
EJ
∑ M̊ 2⋅M̄ 2 :
B-C:
EJ ╦⋅δ (M )
22 (B −C )= ( 12⋅1⋅a)⋅( 23⋅1)= 13 a

C-F:
EJ ╦⋅δ 22
(M )
=
(C−F )
[ ( ) ( )]
1
2
2 2
⋅1⋅a ⋅ ⋅1 ⋅2= a
3 3

F-G:
EJ ╦⋅δ (M )
22 (F −G) = ( 12⋅2⋅2 a)⋅( 23⋅2)= 83 a

F-H:
EJ ╦⋅δ (M )
22 (F −H )= ( 12⋅3⋅a)⋅( 23⋅3)=3 a

Sumaryczny wpływ momentów:

EJ ╦⋅δ (M ( 31 + 23 + 83 +3)⋅a = 203 a

)
22 =
Składowe od sił osiowych na poszczególnych elementach:
1
δ (22N)=
EA
∑ N̊ 2⋅N̄ 2 :
w elementach ramowych:

A-B:
EA ╦⋅δ (N )
22 (A −B )= ( 2a3 ⋅2 a)⋅23a = 29a

B-C:
EA ╦⋅δ (N )
22 (B−C)= ( 1a⋅a)⋅1a = 1a

C-F:
(N )
EA ╦⋅δ 22 (C −F )= ( 1a⋅2 a)⋅1a = 2a

F-G:
EA ╦⋅δ (N )
22 (C −F )= ( 4a⋅2 a)⋅4a = 32a

Sumaryczny efekt sił osiowych N2

w elementach ramowych:
EA ╦⋅δ (N )
22 = (
9 1 2 32
+ + +
2a a a a
⋅a = )
79
2a
na wahaczu:

G-B:
EA ■⋅δ (N )
22 (G −B) =( 1.118
a
⋅a √ 5 )⋅
1.118 2.795
a
=
a

Składnik od sił osiowych w wahaczu:

(N ) 2.795
EA ■⋅δ 22 =
a
5.4.3. Obliczenie współczyn. d12=d21 (równe, symetria macierzy podatności).

1 1
δ (12M )=δ (M )
21 =
EJ
∑ M̊ 1⋅M̄ 2 =
EJ
∑ M̊ 2⋅M̄ 1 :

Składowa od momentów (tylko niezerowe fragmenty w obu układach):

F-G:
EJ ╦⋅δ (M )
( 12⋅2 a⋅2 a)⋅( 23⋅2)=− 83 a
12 (F −G) =−
2

F-H:
EJ ╦⋅δ (M )
12 (F −H )=− ( 12⋅2 a⋅a)⋅( 23⋅3)=−2 a 2

Sumaryczny efekt momentów:

EJ ╦⋅δ (M ) 8
3 ( 2
)
12 = − −2 ⋅a =−
14 2
3
a
Składowe od sił osiowych:
1 1
δ (12N)=δ (N)
21 =
EA
∑ N̊ 1⋅N̄ 2=
EA
∑ N̊ 2⋅N̄ 1 :
Składowe na elementach ramowych (niezerowe iloczyny):

A-B:
(N )
EA ╦⋅δ 12 (A −B )=( 12⋅2 a)⋅(− 23a )=− 32

F-G:
(N ) 4
EA ╦⋅δ 12 (F−G )=−( 2⋅2 a )⋅ =−16
a

na wahaczu:
G-B:
1.118
EA ■⋅δ 12 (G −B) =−( 1.118⋅a √ 5 )⋅
(N )
=−2.795
a

Sumaryczny efekt sił osiowych na obu typach elementów:

(N ) (N )
EA ╦⋅δ 12 =EA ╦⋅δ 21 =(−1.5−16 ) =−17.5
(N ) (N )
EA ■⋅δ 12 =EA ■⋅δ 21 =−2.795
5.4.4. Obliczenie przemieszczenia D1P w miejscu X1 od obciążeń ustroju podst.
1 1
Δ 1 D=
EJ
∑ M̊ D⋅M̄ 1 +
EA
∑ N˚ D⋅N̄ 1 =?
Wpływ momentów zginających na poszczególnych prętach:

A-K:
EJ⋅Δ(M )
1 D (A −K )= ( 12⋅2qa ⋅54 a)( 23⋅2 a+ 13⋅0.75 a)+
2

−( ⋅0.5 qa ⋅ a )( ⋅2 a+ ⋅0.75 a)=

1 5 2 1 2
2 4 3 3
=( − )qa =
95 35 155 4 4
qa
48 96 96

K-B:
EJ ╦⋅Δ(1MD)( K−B )= ( 12⋅1.5 qa ⋅34 a)( 23⋅0.75 a)= 329 qa
2 4

F-P:

( 12⋅qa ⋅a)( 13⋅a+ 23⋅2 a)+

EJ ╦⋅Δ(1MD)( F− P)= 2

+( ⋅1.5 qa ⋅a )( ⋅a+ ⋅2 a)=

1 22 1
2 3 3
=( +1) qa = qa
5 11 4 4
6 6

P-G:
EJ ╦⋅Δ(1MD)( P−G)= ( 12⋅1.5 qa ⋅a)( 23⋅a)= 12 qa
2 4

F-H:
EJ ╦⋅Δ(1MD)( F− H )= ( 12⋅qa ⋅a)( 23⋅2a)= 23 qa
2 4

Sumaryczny efekt momentów:

EJ ╦⋅Δ(1MD)= (
155 9 11 1 2
+ + + + =
96 32 6 2 3
235 4
48
qa =4.896 qa 4 )
Wpływ sił osiowych:
1
(N )
Δ1 D =
EA
∑ N˚ D⋅N̄ 1 :
Składowe na elementach ramowych (niezerowe iloczyny):

A-B:
EA ╦⋅Δ(1N)
D ( A−B )=−(1.75 qa⋅2 a)⋅( 12)=−1.75 qa 2

F-G:
( N) 2
EA ╦⋅Δ1 D (F −G )=(1.5 qa⋅2 a)⋅2=6 qa

na wahaczu:

G-B:
EA■⋅Δ1 D (G−B )=(1.677 qa⋅a √ 5)⋅1.118=4.192 qa
( N) 2

Sumaryczne efekty sił osiowych na obu typach elementów:

( N) 2 2
EA ╦⋅Δ1 D =(−1.75+6)qa =4.25 qa
( N) 2
EA ■⋅Δ1 D =4.192 qa
5.4.5. Obliczenie przemieszczenia D2P w miejscu X2 od obciążeń ustroju podst.
1 1
Δ 2 D=
EJ
∑ M̊ D⋅M̄ 2 + EA ∑ N˚ D⋅N̄ 2 =?
Składnik pochodzący od momentów:

B-C:
EA ╦⋅Δ(2N)
D (B−C) =( 12⋅0.5 qa ⋅a)( 23⋅1)= 16 qa
2 3

C-F:

EA ╦⋅Δ(2N)
D (C−F )= ( 12⋅1 qa ⋅2 a)( 23⋅1− 13⋅1)+
2

−( ⋅ ⋅2 a)( ⋅1− ⋅1)=

2
2 q (2 a) 1 1
3 8 2 2
=( −0) qa = qa
1 1 3 3
3 3

F-P:
EA ╦⋅Δ(2N) ( 12⋅1 qa ⋅a)( 23⋅2+ 31⋅1)+
D (F −P) =−
2

−( ⋅1.5 qa ⋅a)( ⋅2+ ⋅1)=

1 2 1 2
2 3 3
=−( +1) qa =− qa
5 113 3
6 6

P-G:
EA ╦⋅Δ(2N)
D (P−G )=− ( 12⋅1.5 qa ⋅a)( 23⋅1)=− 12 qa
2 3

F-H:
EA ╦⋅Δ(2N)
D (F −H :)=− ( 12⋅qa ⋅a)( 32⋅3)=−qa
2 3

Sumaryczny efekt momentów zginających:

EA ╦⋅Δ(2N)
D=
1 1 11 1
( 17
+ − − −1 ⋅qa3=− qa3
6 3 6 2 6 )
Składnik od sił osiowych:
1
Δ 2 D=
EA
∑ N˚ D⋅N̄ 2 :

Składowe z elementów ramowych:

A-B:
( N) 3 21
EA ╦⋅Δ2 D ( A−B )=(1.75 qa⋅2 a)⋅ = qa=5.25 qa
2a 4

B-C:
EA ╦⋅Δ(2N) ( 1a )=2.5 qa
D (B−C) =(2.5 qa⋅a)⋅

C-F:
EA ╦⋅Δ(2N) ( 1a )=qa
D (C−F )=(0.5 qa⋅2 a)⋅

F-G:
( N) 4
EA ╦⋅Δ2 D (F −G )=−(1.5 qa⋅2 a)⋅ =−12 qa
a

oraz na wahaczu:
G-B:

( 1.118
D (G −B )=−(1.677 qa⋅a √ 5)⋅
EA■⋅Δ(2N)
a )
=−4.192 qa

Sumaryczny efekt sił osiowych na obu typach elementów:

( N) 13
EA ╦⋅Δ2 D =( 5.25+2.5+ 1−12 ) qa=− qa=−3.25 qa
4
( N)
EA ■⋅Δ 2 D =−4.192 qa
5.4.6. Ostateczne wartości współczyn. Ukł. Równań Kanonicznych Met. Sił

Przypomnienie niezbędnych parametrów:

q = 6 kN/m
a=2 m
t = 8 cm

E ╦ = 30 GPa
E■ = 60 GPa

Wyznaczenie potrzebnych wielkości geometrycznych:

3
3 4 3 4 2 2 2 4
J ╦= t + t +(3∗1 )t ∗2t =8.5 t
12 12
2
A ╦=6 t
2
A ■=4 t
Wyznaczenie sztywności giętnych i podłużnych:

EJ ╦=E ╦⋅8.5 t 4 =30 GPa⋅8.5⋅(0.08 m) 4=10.4448 MNm 2

EA ╦=E ╦⋅6 t 2 =30 GPa⋅6⋅(0.08 m)2=1152 MN
EA■=E ■⋅4 t 2=60 GPa⋅4⋅(0.08 m)2=1536 MN

Wyznaczenie współczynników podatności układu równań kanonicznych Met. Sił:

1 1
δ 11=
EJ
∑ M̊ 1⋅M̄ 1 + EA ∑ N̊ 1⋅N̄ 1 = =? > 0
(M ) 20 3
EJ ╦⋅δ 11 = a (N ) (N )
3 EA ╦⋅δ 11 =9.5 a EA ■⋅δ 11 =2.795 a
1 1 1
EJ ╦ ∑ 1 1 EA ╦ ∑ 1 1 EA ■ 1 1
δ 11= M̊ ⋅M̄ + N̊ ⋅N̄ + N̊ ⋅N̄ =
1 20 3 1 1
= a+ 9.5 a+ 2.795 a=
EJ ╦ 3 EA ╦ EA■
(2 m)3 20 2m 2m
= 2
⋅ + ⋅9.5+ ⋅2.795=
10.4448 MNm 3 1152 MN 1536 MN
=5.126 m/MN
 1 1
δ 22=
EJ
∑ M̊ 2⋅M̄ 2 +
EA
∑ N̊ 2⋅N̄ 2 =? >0

(M ) 20 (N ) 79 (N ) 2.795
EJ ╦⋅δ 22 = a EA ╦⋅δ 22 = EA ■⋅δ 22 =
3 2a a
1 1 1
δ 22=
EJ ╦
∑ M̊ 2⋅M̄ 2 +
EA ╦
∑ N̊ 2⋅N̄ 2+ N̊ ⋅N̄ =
EA■ 2 2
1 20 1 79 1 2.795
= ⋅a+ + =
EJ ╦ 3 EA ╦ 2 a EA ■ a
2m 20 1 79 1 2.795
= 2
+ + =
10.4448 MNm 3 1152MN 2⋅2 m 1536 MN 2 m
=1.2946 1/MNm

1 1 1 1
δ (12M )=δ (21M )=
EJ
∑ M̊ 1⋅M̄ 2 +
EA
∑ N̊ 1⋅N̄ 2 =
EJ
∑ M̊ 2⋅M̄ 1 +
EA
∑ N̊ 2⋅N̄ 1 :
(M ) 14 2 (N ) (N )
EJ ╦⋅δ 12 =− a (N ) (N )
EA ╦⋅δ 12 =EA ╦⋅δ 21 =−17.5 EA ■⋅δ 12 =EA ■⋅δ 21 =−2.795
3

1 1 1
δ 12=
EJ ╦
∑ M̊ 1⋅M̄ 2+
EA ╦
∑ N̊ 1⋅N̄ 2+ N̊ ⋅N̄ =
EA ■ 1 2
=
1
EJ ╦ (
14
⋅ − a2 +
3 ) 1
EA╦
⋅(−17.5)+
1
EA ■
⋅(−2.795)=
2
=
(2 m)
10.4448 MNm
2
⋅−
14
3 ( )+
1
1152 MN
⋅(−17.5)+
1
1536 MN
⋅(−2.795)=
=−1.8042 1/MN

Współczynniki dij układu równań liniowych Metody Sił nazywa się współczynnikami
podatności ustroju (tu: ramy), gdyż mówią one jak duże byłyby przemieszczenia
ustroju w poszczególnych punktach (1 i 2) na skutek działania jednostkowego
obciążenia przyłożonego w jednym tych punktów.

Współczynniki podatności jednoimienne dii (czyli d11 i d22, d33) muszą być dodatnio
określone (dodatnie dii>0), gdyż powstają przez przemnożenie (całka iloczynu dwóch
f.) jednego z wykresów jednostkowych przez samego siebie (np. M1 przez M1).

Współczynniki różnoimienne (dij , gdzie i ≠ j, czyli d12 i d21) są niewrażliwe na zamianę

indeksów dij= dji (czyli d12=d21). Wynika to z Twierdzenia o wzajemności prac Bettiego:
przemieszczenie d12 w miejscu pierwszego obciążenia (pierwszej siły X1) pochodzące
od drugiego obciążenia (drugiej siły jednostkowej X2=1, w UP2) jest równe
przemieszczeniu d21 w miejscu drugiego obciążenia (drugiej siły X1) od działania
pierwszego obciążenia (pierwszej siły jednostkowej X2=1 w UP1).
Skutkiem tego jest symetria macierzy głównej współczynników układu równań Met.
Sił czyli macierzy podatności ustroju (czyli właśnie d12=d21).

Pamiętanie o tych prawidłowościach pozwala łatwiej weryfikować poprawność

współczynników podatności otrzymywanych przecież w ekstensywnych obliczeniach.
 1 1
Δ 1 D=
EJ
∑ M˚ D⋅M̄ 1 +
EA
∑ N˚ D⋅N̄ 1 :

( M) 4 ( N)
EJ ╦⋅Δ 1 D =4.896 qa EA ╦⋅Δ1 D =4.25 qa
2 ( N) 2
EA ■⋅Δ 1 D =4.192 qa

1 1 1
Δ1 D =
EJ ╦
∑ M̊ D⋅M̄ 1+
EA ╦
∑ N˚ D⋅N̄ 1+
EA■
∑ N˚ D⋅N̄ 1 =
1 1 1
= ⋅(4.896 qa 4 )+ ⋅4.25 qa2 + ⋅4.192 qa2=
EJ ╦ EA ╦ EA ■
4 2 2
6 kN/m⋅(2 m) 6 kN/m⋅(2 m) 6 kN/m⋅(2 m)
= 2
⋅4.896+ ⋅4.25+ ⋅4.192=
10.4448 MNm 1152MN 1536 MN
−2
=4.515⋅10 m

1 1
Δ 2 D=
EJ
∑ M̊ D⋅M̄ 2 +
EA
∑ N˚ D⋅N̄ 2 :

( N) 17 3 ( N) ( N)
EA ╦⋅Δ2 D =− qa EA ╦⋅Δ2 D =−3.25 qa EA ■⋅Δ 2 D =−4.192 qa
6

1 1 1
EJ ╦ ∑ D 2 EA ╦ ∑ D 2 EA ■ ∑ D 2
Δ 2 D= M˚ ⋅M̄ + N˚ ⋅N̄ + N˚ ⋅N̄ =

=
1
EJ ╦ (
17
⋅ − qa 3 +
6 ) 1
EA ╦
⋅(−3.25 qa)+
1
EA■
⋅(−4.192 qa)=

6 kN/m⋅(2 m)3
=
10.4448 MNm
2
⋅−
6( )
17 6 kN/m⋅2 m
+
1152 MN
⋅(−3.25)+
6 kN/m⋅2 m
1536 MN
⋅(−4.192)=

=−1.3087⋅10−2 [rad ]

Gdyby wystarczyło wziąć pod uwagę wyłącznie momenty zginające (siły osiowe
bierze się pod uwagę szczególnie na tych elementach, na których brak wykresu
momentów) to wszystkie składowe byłby dzielone przez jedną i tą samą sztywność
EJ, gdyż wszystkie elementy zginanie mają jedną sztywność giętną.
Wówczas nie byłoby celowe podstawianie od razu wartości EJ lecz lepiej byłoby
pozostawić ją jako parametr, który można wyciągnąć przed sumy współczynników
poszczególnych równań układu równań kanonicznych. Podczas rozwiązania układu
równań te same sztywności EJ zostałyby skrócone we wszystkich współczynnikach
i nie miały by wpływu na rozwiązanie oszczędzając niepotrzebnych operacji
obliczeniowych – wielokrotnego przemnażania przez każdy ze współczynników.

Jednak tutaj musimy uwzględnić całki (sumy iloczynów) nie nie tylko momentów
zginających ale i sił osiowych więc nie możemy wyciągnąć jednego parametru przed
równania.

Ponadto elementy ramowe i wahacz mają różne sztywności osiowe EA.

Tak więc nie możemy z całego układu równań wyrugować sztywności EJ i EA, które
musiały zostać uwzględnione w obliczonych wartościach współczynników układu
równań liniowych.
6. Sformułowanie układu równań kanoniczych i jego rozwiązanie (Xi =?)

Ogólna postać Układu Równań Kanonicznych Met. Sił dla ustroju 2xS.N.:
δ 1=0 : δ 1 1⋅X 1 + δ 12⋅X 2+ Δ1 D=0 - przesun. poziome w podp. H, w miejscu X 1
δ 2=0 : δ 21⋅X 1+ δ 2 2⋅X 2 +Δ 2 D=0 - obrót elem. wzgl. siebie w wźle. F, odp. X 2

Mając już wyznaczone współczynniki układu równań zapisujemy kanoniczny układ

równań liniowych met. sił w ostatecznej formie i rozwiązujemy go aby wyznaczyć
niewiadome siły Xi =? w zwolnionych więzach.

Podstawiamy współczynniki podatności ramy dij oraz przemieszczenia DiD

wyznaczone w ustroju podstawowym od samych obciążeń qPK z ustroju
wyjściowego:
m 1 −2
5.126 ⋅X 1 −1.8042 ⋅X + 4.515⋅10 m=0
MN MN 2
1 1
−1.8042 ⋅X +1.2946 ⋅X −1.3087⋅10−2 rad=0
MN 1 MNm 2
Pierwsze równanie reprezentuje sumę przemieszczeń poziomych w podporze H.
Drugie równanie reprezentuje sumę kątów wzajemnego obrotu dwóch części ustroju
w węźle F względem siebie. Prawidłowo wyznaczone – zgodne z rzeczywistością –
wartości niewiadomych X1 i X2 mają zagwarantować wyzerowanie się sumarycznych
wartości przemieszczenia d1 i obrotu d2, zapewniając, że przyjęty, S.W. schemat
zastępczy w pełni „zastępuje” oryginalny – rozwiązywany 2 XS.N. schematy statyczny.

Po uporządkowaniu otrzymujemy układ równań (kanonicznych Metody Sił):

m 1 −2
5.126 ⋅X 1−1.8042 ⋅X =−4.515⋅10 m
MN MN 2
1 1
−1.8042 ⋅X +1.2946 ⋅X =1.3087⋅10−2 rad
MN 1 MNm 2
Proszę zwrócić uwagę, że poszukiwane wielkości to: X1 – siła skupiona, X2 – moment
skupiony, więc wraz z odpowiednimi swoimi jednostkami doskonale wpisują się
w jednostki poszczególnych równań wraz z ich interpretacją jako odpowiednio:
d1 – przemieszczenie[m] i d2 – obrót [rad].
przemieszczenie: δ 1=0 m siła skupiona X 1=? kN
kąt obrotu: δ 2=0 rad moment skupiony: X 2=? kNm
Przyjmując w Układach Pomocniczych 1 i 2 siły jednostkowe bez jednostek
X1=1 [-] i X2=1 [-] otrzymujemy współczynniki kanonicznego układu równań
liniowych dij jako współczynniki podatności ustroju (jednostki: d11 [m/kN], d12 [1/kN],
d22 [1/kNm]) a bezpośrednio z rozwiązania powyższego Układu Równań Kanonicznych
Metody Sił wartości niewiadomych Xi wraz z właściwymi im jednostkami:
X 1=−10.3038 kN
X 2= −4.2504 kNm
Współczynniki podatności układu dij mówią o podatności ustroju (tutaj ramy) czyli
wartościach przemieszczeń i obrotów wywołanych przez jednostkowe wartości sił lub
momentów przyłożonych w miejscu zwolnionych więzów:
d11 [m/kN] – o ile przemieści się rama w miejscu i na skutek jednostkowej X1=1;
d12 [1/kN] – przemieszczenie ramy w miejscu X1 w skutek jednostk. momentu X2=1;
d21 [rad/kN] – obrót ramy w miejscu X2 a na skutek jednostkowej siły X1=1;
d22 [rad/kNm] – obrót ramy w miejscu i na skutek jednostkowego momentu X2=1.
7. Sporządzenie wykresów sił wewnętrznych

Znając wartości niewiadomych Xi w zwolnionych więzach (tutaj wewn. X1 i zewn. X2)

możemy obliczyć reakcje pozostałych więzów z warunków równowagi statycznej dla
schematu zastępczego, aby na ich podstawie zrobić wykresy sił wewnętrznych.
Mając jednak już gotowe wykresy sił (M1V1N1, M2V2N2 oraz MDVDND) korzysta się z ich
superpozycji. Rzeczywiste wykresy sił wewnętrznych dla rozwiązywanego schematu
S.N. uzyskuje się jako sumę wykresów na ustrojach pomocniczych UP1 UP2 i UPD
z uwzględnieniem prawdziwych wartości sił X1 i X2. Wszakże wykresy M1V1N1 oraz
M2V2N2 są skutkiem działania jednostkowych sił X1=1 i X2=1, wymagają więc
przemnożenia przez prawdziwe ich wartości ustalone wg tej metody:
M =M D + M 1⋅X 1+ M 2⋅X 2 gdzie:
N=M D + N 1⋅X 1 + N 2⋅X 2 X 1=−10,3038 kN
V =V D +V 1⋅X 1+V 2⋅X 2 X 2= −4,2504 kNm
Każdą rzędną charakterystyczną wykresów końcowych M i N należy obliczyć w ten
sposób.
Przykładowo momenty w przekroju w p. P ustalimy odczytawszy rzędne z wykresów
składowych: P P P P
M =M D + M 1⋅X 1 + M 2⋅X 2
Ekstremum paraboli momentów może wymagać najpierw jego lokalizacji, co robimy
na podstawie rzędnej V na jednym z końców paraboli – tak jak na belkach.
Przykład dla siły osiowej dla pręta G-P obliczanej z superpozycji składowych:
GP GP GP GP
N =N D + N 1 ⋅X 1 + N 2 ⋅X 2
Wykres sił tnących wymagałby V1, V2 i VD. ale metoda nie korzysta z nich, więc siły
poprzeczne oblicza się na podstawie wykresu momentów, ewent. równowagi węzłów.

Wyznaczając wykresy przy pomocy superpozycji można zauważyć, że ujemny znak

wyznaczonej niewiadomej X1 zamieni strony na wykresach M1 V1 N1 w UP1.

Tak jak siły wewn. superpozycji podlegają także reakcje (gdy skład. są dostępne):
R=R D + R1⋅X 1+ R 2⋅X 2
Najpraktyczniej jednak odczytać je lub obliczyć na podstawie otrzymanych już
wykresów sił wewnętrznych MVN. Warunki równowagi dla całego ustroju lub jego
fragmentów (np. względem przegubów albo dla węzłów lub innych części) warto
zachować do sprawdzenia poprawności statycznej uzyskanego rozwiązania. Jednak
w zadaniu S.N. sama kontrola statyczna nie jest wystarczająca. Niestety jest wiele
zestawów wykresów MVN statycznie niesprzecznych, ale tylko jeden z nich jest
prawidłowym rozwiązaniem dla danego S.N. schematu statycznego. Konieczna jest
kontrola geometryczna – czyli sprawdzenie czy dla otrzymanych ostatecznie
wykresów MVN przemieszczenia w zwolnionych więzach rzeczywiście wyzerują się:
1 1
Δi =
EJ
∑ M⋅M̄ i+
EA
∑ N⋅N̄ i = 0?
7.1 Superpozycja momentów zginających M

Na potrzeby obliczeń rzędnych wykresu momentów wybrano wartości M

w charakterystycznych przekrojach ramy. Wykonane wcześniej wykresy w Układach
Pomocniczych (1, 2 i Dodatkowym od obciążeń) wskazują właściwe punkty ramy.
Do oznaczenia charakterystycznych przekrojów użyto literowych oznaczeń węzłów
ramy. W węzłach ramy, w których momenty przywęzłowe mają różne wartości
z różnych stron węzła, tam drugą literą oznaczono stronę węzła - pręt, na którym
występuje dana wartość momentu.
Ostatecznie wyszczególniono następujące charakterystyczne przekroje ze względu na
przebieg momentów zginających: MA, MKA, MKB, MCB, MCD, MCE, MFE, MFL, ML, MFH.
Wśród tych punktów nie uwzględniono ekstremum paraboli na elemencie E-F, gdyż
wymaga ona najpierw ustalenia lokalizacji ekstremum. Ten fragment wykresu M
sporządzimy ustaliwszy wcześniej wartości sił poprzecznych na obu końcach
paraboli: VCE i VFE, co zostanie wyjaśnione w następnym punkcie.

Na potrzeby usprawnienia superpozycji poszczególne momenty zapisano w postaci

jednego wektora kolumnowego, zapisanego tu (dla wygody) w transpozycji:
T
M =[ M A M KA M KB M CB M CD M CE M FE M FL M L M FH ]

Wartości momentów w charakterystycznych przekrojach wyznaczone

z poszczególnych układów pomocniczych

[ ] [ ] [] [ ]
A: −2 0 −2
KA : −4 /3 0 0.5
KB : −4 /3 0 −1.5
CB: 0 1 0.5
CD : 0 0 −0.5 2
M 1= ⋅a M 2= M D= ⋅qa
CE: 0 −1 −1
FE: 0 1 0
FP: 2 −2 1
P: 1 −1 1.5
FH : −2 3 −1

Znakowanie momentów M przyjęto tylko na potrzeby superpozycji: dodatnie

wartości u dołu elementów poziomych oraz z prawej strony elementów pionowych.

Uwzględniając wyznaczone wartości niewiadomych: X 1=−10,3038 kN

oraz q = 6 kN /m i a = 2 m X 2= −4,2504 kNm

Rzeczywiste wartości momentów w rozwiązywanym ustroju można teraz obliczyć

bardzo prosto przez operację na trzech wektorach (progr. Scilab, Octave, SMath):
2
M =M 1⋅a⋅X 1 + M 2⋅X 2 + M D⋅qa
Otrzymując:

[][ ]
MA
−6.78
M KA 27.46
M KB −20.54
M CB 7.75
M CD −12.00
M= = kNm
M CE −19.75
M FE −4.25
M FP −8.71
MP 19.64
4.46
M FH

Teraz można narysować ostateczny wykres M aby na jego podstawie uzyskać V.

7.2. Superpozycja sił osiowych N (normalnych)

Podobnie jak w przypadku momentów zginających tak i w przypadku sił osiowych

porównano wykresy w układach pomocniczych. Siły osiowe są w rozważanej ramie
odcinkami stałe. Wydzielono siedem różnych fragmentów prętów, na których różnią
się wartości sił osiowych. Oznaczenia sił na poszczególnych prętach zebrano
w postaci jednego wektora kolumnowego, który w transpozycji wygląda następująco:
T
N=[ N AB N BC N CD N CF N FG N FH N GB ]
Wartości składowych sił osiowych wyznaczone dla poszczególnych układów
pomocniczych przedstawiono poniżej (znakowanie wg zasad):

[] [ ] [] [ ]
−1.75
AB : 0.5 −1.5
−2.5
BC : 0 −1
0
CD : 0 0
1 0.5
CF: N 1= 0 N 2= −1 ⋅ N D= ⋅qa
a −0.5
FG : −2 4
−1.5
FH : −1 0
0
GB : −1.118 1.118
−1.677

Rzeczywiste wartości sił osiowych w rozwiązywanym ustroju obliczono jako sumę

wektorów przeskalowanych przez prawdziwe wartości niewidomych:
X2
N=N 1⋅X 1 + N 2⋅ + N D⋅qa
Otrzymując: a

[][ ]
N AB −22.96
N BC −27.87
N CD 0
N= N CF = −3.87 kN
N FG −5.89
N FH 10.30
N GB −10.98

Do algebry macierzowej można użyć programów: Scilab, Octave lub Smath.

Teraz kolej na wykres sił poprzecznych, których zazwyczaj nie sporządza się
w układach pomocniczych (UP1 UP2 UPD) na potrzeby rozwiązania ustroju S.N.
metodą sił. Siły poprzeczne można wyznaczyć dwoma sposobami: z równowagi
węzłów na podstawie znanych już sił osiowych N lub jako pochodne wykresu
momentów zginających M. Tutaj pokazany zostanie ten drugi jako bardziej wydajny
a więc preferowany na studiach budowlanych.
Zacząć należy od skrajnych wsporników na których wszystkie wykresy są oczywiste.

Wyznaczywszy wartości sił poprzecznych na końcach parabolicznego wykresu

momentów można będzie go skończyć przez lokalizację ekstremum paraboli oraz
obliczenie jego wartości.
7.3. Wyznaczenie sił poprzecznych V (tnących)

Wartości sił poprzecznych w poszczególnych prętach można wyznaczyć na podstawie

wykresów M (lub ewentualnie N). Z wykresów sił osiowych N można skorzystać
wyznaczając badając równowagę wyciętych węzłów ramy. Jednak podejście to nie
jest najlepsze. Warunki równowagi węzłów warto zachować do kontroli statycznej
ostatecznych wykresów sił wewnętrznych MVN. Prostsza metoda wyznaczenia sił
poprzecznych V, szczególnie wydajna tam, gdzie wykres momentów M jest co
najwyżej liniowy, korzysta tego, że wykresy sił poprzecznych (tnących) V są
pochodną wykresów momentów zginających M po długości osi pręta:
dM
V= .
dz

Kształt wykresów sił poprzecznych V ustalamy tak, że tnące jako pochodne, są

funkcjami o rząd niższymi niż odpowiadające im fragmenty momentów M:
- tam gdzie wykres momentów M jest stały lub zerowy to siła tnąca V, jako
pochodna z f. stałej, jest zawsze zerowa;
- tam gdzie wykres momentów zginających M jest liniowy, to jego pochodna – czyli
wykres sił poprzecznych V jest stały;
- paraboli momentów M odpowiada liniowy fragment sił tnących V, ale na tym
fragmencie zwykle najpierw oblicza się wartości sił tnących na końcach
parabolicznego wykresu, ustala położenie i wartość ekstremum M i dopiero wykreśla
parabolę.

Druga łatwa do ustalenia cecha to znak siły poprzecznej V, który ustala się badając
kierunek obrotu osi wykresu M do rozważanego fragmentu wykresu M. Obrót
zgodny ze wskazówkami zegara odpowiada dodatniej sile poprzecznej. Obrót
przeciwny do wskazówek zegara decyduje o ujemnym znaku siły poprzecznej na
danym odcinku. Siły poprzeczne znakujemy przecież wg „reguły zegarkowej”.

Taki sposób ustalania znaków sił poprzecznych sprawdza się doskonale nie tylko
dla liniowych fragmentów momentów. W przypadku parabolicznego wykresu M
obracamy oś wykresu M (oś pręta) do stycznej do paraboli M w interesującym nas
punkcie (przekroju).

Jeśli zaś chodzi o wartości sił poprzecznych to na wszystkich liniowych odcinkach

wykresu momentów M, wartość siły poprzecznej jako pochodnej liniowego
fragmentu M odpowiada jego nachyleniu. Tak więc wartości sił tnących
odpowiadających liniowym fragmentom M oblicza się za pomocą ilorazów
różnicowych:
ΔM
V= .
ΔL
Jest to iloraz przyrostu (zmiany) wartości momentów, do długości fragmentu pręta,
na którym ta liniowa zmiana M nastąpiła.

Co z tnącymi gdy wykres M jest paraboliczny?

Na odcinku parabolicznego wykresu momentów M siły tnące, jako pochodna
paraboli, będą funkcją liniową. Dotyczy to fragmentów ustroju pod obciążeniem
rozłożonym o stałej intensywności (o stałej wartości) i działającym prostopadle do
osi pręta. Wykres momentów zginających M jest tam symetryczną parabolą
kwadratową. Obciążenie rozłożone o innym kształcie (np. o liniowo zmiennej wartości)
dawałyby wykres momentów w postaci funkcji wyższego stopnia, co skutkowałoby
odpowiednio wyższą f. sił tnących ale obecnie nie wymaga się od studentów
umiejętności rozwiązywania takich przypadków.
Parabola momentów pod obciążeniem rozłożonym jest kwadratowa a więc
i symetryczna względem swojej osi, przechodzącej przez jej wierzchołek . Rzędne
parabolicznego wykresu M położone symetrycznie względem ekstremum mają te
same wartości M. W miejscu ekstremum kwadratowej paraboli momentów siła
poprzeczna V zmienia znak – ma miejsce zerowe jako pochodna M.

Następujące trzy elementy parabolicznego wykresu M:

- lokalizacja wierzchołka M w miejscu miany znaku tnących Y
- symetria rzędnych M względem wierzchołka paraboli – ekstremum M,
- oraz analogia do parabolicznego wykresu momentów na belce wolnopodpartej,
są podstawą do szybkiego wykonywania wykresu momentów zginających pod
obciążeniem rozłożonym o stałej intensywności (wartości).

Zasady ustalania znaków i rzędnych wykresu V, jako pochodnych liniowych

fragmentów wykresu momentów M oraz ustalania lokalizacji i wartości ekstremum
paraboli Mextr streszczono na poniższym rysunku.

Procedura wykonywania wykresów M i V wg zależności między nimi.

Najpierw sporządzamy wykresy momentów zginających na odcinkach gdzie są one
liniowe i stałe oraz znajdujemy wartości M na końcach paraboli.
Siły poprzeczne V najpierw wykonujemy na odcinkach stałych i liniowych wykresów
M – na ich podstawie. Następnie, ustalamy wartości sił poprzecznych na końcach
parabolicznego wykresu M i określamy lokalizację ekstremum paraboli. Na końcu,
korzystając z ustalonej lokalizacji ekstremum paraboli oraz analogii do
parabolicznego wykresu M na belce wolnopodpartej, równomiernie obciążonej
oblicza się wartość ekstremum parabolicznego wykresu M i rysujemy parabolę.
7.3.1. Obliczenie rzędnych wykresu sił poprzecznych na podstawie wkr. M:

Na wsporniku CD wykres sił poprzecznych pochodzi od obciążenia rozłożonego „q”

co jest podstawowym przypadkiem. Nie wymaga więc znajomości wykresu M anie
żadnych dodatkowych zabiegów, gdyż kształt jest oczywisty – liniowy z zerem na
końcu obciążonego wspornika. Ekstremum znajduje się przy węźle C i wymaga tylko
prostego obliczenia sumy momentów w przekroju przez p. C ze strony węzła od
punktu D patrząc w kierunku końca wspornika:

V CD = + q⋅a = 12 kN

Znak jest oczywisty i wynika z kierunku obrotu wypadkowej „q·a” względem

przekroju w p. C.

Kształt i rzędne wykresu sił poprzecznych na poszczególnych prętach ustroju na

podstawie wykresu momentów.

Co wynika z wykresu Momentów M:

• Brak jest stałych lub zerowych fragmentów wykresu momentów, co
odpowiadałoby zerowym odcinkom sił poprzecznych.
• Na fragmencie CEF wykres M jest paraboliczny i wymaga najpierw ustalenia
wartości sił poprzecznych na końcach F i C.
• Wykres tnących na wspornik CD już został ustalony. Łatwo zresztą obliczyć
maksymalną rzędną liniowego wykresu VCD występującą przy węźle C od
strony końca D.
• Pozostałe fragmenty wykresu momentów są liniowe i podlegają łatwym
obliczeniom sił tnących na podstawie ilorazów różnicowych zmian wartości
momentów do długości odcinka na którym ta zmiana następuje co odpowiada
nachyleniu M.
Postępując mniej więcej wg kolejności numeracji węzłów obliczamy rzędne:

A-B: Tnąca będzie dodatnia gdyż oba fragmenty wykresu M są obrócone zgodnie ze
wskazówkami zegara względem osi pręta.
Pierwsze dwa fragmenty wykresu M na odcinkach AK i KB mają takie samo
pochylenie, gdyż sam moment skupiony K przyłożony na styku obu odcinków nie
zmienia pochylenia wykresu. W efekcie tnąca w przedziale AB jest stała:
V AB = V AK = V KB

Tnącą VAB obliczyć można dla dowolnego z obu fragmentów wykresu:

Δ M AK (6.78+27.46)kNm 34.24 kNm⋅4
V AK = + = = = 13.696 kN
Δ L AK 5 a /4 5⋅2 m
Δ M KB 20.54 kNm 20.54 kNm⋅4
V KB = + = = = 13.693 kN
Δ LKB 3 a/4 3⋅2 m

Różnice dotyczą ostatniej 5. pozycji, są wielkości 0.03kN co odpowiada ~2.2‰

wartości i nie wykracza poza dokładność obliczeń. Można więc uznać obie za
tożsame a wartość tnącej na całym tym fragmencie można przyjąć zaokrągloną
wartość 13,70kN lub jako średnią:
V AB=+ (V AK +V KB )/2 = 0.5⋅(13.696+13.693) = 13.6945 kN

B-C: Tnąca będzie dodatnia z powodu obróconego zgodnie ze wskazówkami zegara

fragmentu wykresu M względem osi pręta:
Δ M BC 7.75 kNm 7.75 kNm
V BC = + = = = 3.875 kN
Δ LBC a 2m

C-D: To jest wspornik obciążony tylko obciążeniem rozłożonym „q” więc dowolną
wielkość wewnętrzną w dowolnym jego przekroju można łatwo obliczyć jako sumę
odpowiednich wielkości (dla V: rzutów sił na kierunek pionowy), liczoną dla części
ustroju od strony końca wspornika. Siła poprzeczna jest tu f. liniową, narastającą
od zera na końcu D wspornika, do dodatniej wartości maksymalnej przy węźle C:
V CD = + q⋅a = 6 kN /m⋅2 m = 12kN
C-E-F: Ten fragment wykresu sił poprzecznych zostawimy to na koniec.

F-P: Wykres M jest obrócony względem osi pręta przeciwnie do wskazówek zegara
więc siła poprzeczna jest na tym odcinku jest ujemna:
Δ M FP 8.71+19.64 kNm 28.35 kNm
V FP = − =− = − = −14.175 kN
Δ L FP a 2m

P-G: Siła skupiona w p. P powoduje załamanie (ostrze) na wykresie M zmieniając

jego nachylenie tak iż jest obrócony względem swojej osi zgodnie ze wskazówkami
zegara. Siłą tnąca na tym odcinku jest dodatnia:
Δ M PG 19.64 kNm 19.64 kNm
V PG = + = = = 9.82 kN
Δ L PG a 2m

F-H: Ten fragment wykr. momentów jest również obrócony zgodnie ze wskazówkami
zegara względem osi pręta a więc tnąca na tym odcinku jest również dodatnia:
Δ M FH 4.46 kNm 4.46 kNm
V FH = + = = = 2.23 kN
Δ LFH a 2m

7.3.2. Tnące a lokalizacja i ustalenie wartości ekstremum paraboli momentów.

Fragment C-E-F wykresu sił poprzecznych będzie liniowy, gdyż jest on pochodną
parabolicznego wykresu momentów F-E-C.
W miejscu wierzchołka paraboli (w jej ekstremum) liniowa f. tnących tnących ma
miejsce zerowe - zmienia tam znak. Pochodnej paraboli nie można uprościć do
ilorazów różnicowych tak jak to robimy w przypadku liniowych odcinków M.

Z punktu widzenia lokalizacji ekstremum M i ustalenia jego wartości wystarczyłoby

znać/ustalić wartość siły poprzecznej tylko z jednej strony elementu C-E-F. Jednak
na potrzeby wykonania wykresu sił poprzecznych potrzebujemy sił tnących V FC i VCF
na na obu końcach F i C paraboli F-E-C.

Siły poprzeczne VFC i VCF możemy ustalić rożnymi sposobami – np.: za pomocą
równowagi węzłów ale te chcielibyśmy zachować do kontroli statycznej, więc
zastosujemy metodę sprawdzającą się podczas superpozycji wykresów na belkach.
Wyznaczymy wartości sił poprzecznych (VFC i VCF) na obu końcach rygla C-E-F
a następnie, korzystając z symetrii paraboli kwadratowej, wyznaczymy wartość
ekstremum.
Na potrzeby ustalenia ekstremum M korzystniej byłoby wyciąć fragment F-E, gdyż
w p. E mamy przegub, gdzie parabola M osiąga wartość zerową, a proponowana
metoda wyznaczania ekstremum paraboli posługuje się przyrostem wartości
momentów DM względem jednego końca do wierzchołka paraboli, dlatego wymaga
uwzględnienia wartości M na jednym z jej końców. Jeśli z jednej ze stron wartość M
jest zerowa to przyrost DM stanowi równocześnie wartość ekstremum Mextr= DM.
Wycinając fragment F-E, wystarczyłoby wyznaczyć wartość siły poprzecznej V E,
z prawej strony wyciętego elementu, przekazującej się przez przecięty przegub E.
Dla tego samego fragmentu łatwo można ustalić wartość siły poprzecznej na lewym
końcu w p.F. W tym przypadku potrzebujemy jednak wartości sił tnących V C i VF na
obu końcach paraboli – w punktach C i F, więc wytniemy cały rygiel C-E-F.
Wycinamy więc cały fragment C-E-F, na którym mamy jedną parabolę momentów
(jedną f. paraboliczną M) a której własności ekstremum próbujemy ustalić.
Przecięcia przez poziomy element wykonujemy przy węzłach F i C, od strony
parabolicznego wykresu M. W miejscach przecięć, przy przekrojach przywęzłowych
(F i C), oznaczamy wektory sił wewnętrznych: najpierw wektory poszukiwanych sił
poprzecznych, zakładając ich dodatnie zwroty jako niewiadomym; następnie wektory
sił osiowych, których wartości pominiemy, gdyż nie będą potrzebne w obliczeniach
ekstremum M (na prostym elemencie zerują się w warunkach równowagi); jako
ostatnie zaznaczamy łuki momentów wraz z wartościami – podstawa obliczeń V.
Analizowany fragment ustroju przerysowujemy wraz z jego obciążeniem rozłożonym
i wszystkimi ewentualnymi obciążeniami, które były by przyłożone do wycinanego
elementu. Uwzględniamy też jego wymiary. Otrzymamy w ten sposób rysunek
pomocniczy do wyznaczenia sił tnących na końcach a na ich podstawie M extr:

q = 6 kN /m
a=2 m

Wartości sił poprzecznych VFC i VCF obliczymy z warunków równowagi sumy

momentów względem prawego a następnie lewego końca belki:
(CF)
Σ M C =0 :
V FC⋅2 a+19.75 kNm=q⋅2 a⋅a+ 4.25 kNm
2
q⋅2 a⋅a+ 4.25 kNm−19.75 kNm 6 kN /m⋅2⋅(2 m) −15.5 kNm 32.50 kNm
V FC = = = =8.125 kN
2a 2⋅2 m 4m
(FC)
Σ M F =0 :
V CF⋅2 a+q⋅2 a⋅a+19.75 kNm=4.25 kNm
2
−15.25 kNm−q⋅2 a⋅a −15.5 kNm−6 kN /m⋅2⋅(2 m) −63.50 kNm
V CF = = = =−15.875 kN
2a 2⋅2 m 4m
Uzyskane wartości zapewniają równowagę pionową węzłów co zweryfikujemy dalej.
Mając już wyznaczone wartości sił poprzecznych VFC i VCF na obu końcach paraboli
można przystąpić do lokalizacji xextr jej ekstremum Mextr. Liniowy wykres sił
poprzecznych, jako pochodna momentów zginających, zmienia znak w miejscu
ekstremum paraboli.

q = 6 kN /m
a=2 m

Na rysunku oznaczono lokalizację xextr miejsca zerowego sił tnących V od lewego

końca wyciętego fragmentu. Najpierw trzeba wyrazić siły poprzeczne na ryglu za
pomocą funkcji V(xL), w zależności od współrzędnej xL mierzonej od lewego końca.
V (x L )=+8.125 kN −q⋅x
Pytając o miejsce zerowe sił tnących przyrównujemy uzyskaną funkcję do zera:
V (x L )=0 : +8.125 kN −q⋅x extr =0
8.125 kN 8.125 kN
x extr = = =1.354 m
q 6 kN /m

W podobny sposób można zlokalizować ekstremum xP od prawej strony rygla a

suma obu współrzędnych daje długość rygla:
V (x P)=−15.875 kN +q⋅x P V (x P)=0: ⇒ x P=2.646 m
1.354 m + 2.648 m = 3.9998 m ≈ 4.0 m = 2 a

Mając lokalizację ekstremum, skorzystamy z analogii do symetrycznej paraboli M na

równomiernie obciążonej (q) belce wolnopodpartej o rozpiętości L :
2
qL
ΔM =
8
Wzór określa przyrost momentów pomiędzy końcem a wierzchołkiem sym. paraboli.
Z lewej strony wyciętego rygla C-E-F wartość momentu jest niezerowa: 4.25 kNm.
Tej samej wartości M=4.25 kNm spodziewamy się symetrycznie położonej z drugiej
strony ekstremum Mextr., a więc w odległości L=2*xextr od lewego końca rygla.
Ponieważ z lewej strony parabola nie zaczyna się od wartości zerowej to za pomocą
wzoru z belki wolnopodpartej nie uzyskamy samego ekstremum ale przyrost
wartości momentu DM od rzędnej MFE na lewym końcu F do ekstremum Mextr:
2 2
q(2⋅x extr ) q⋅x extr 6 kN /m⋅(1.354 m)2
ΔM = = = =5.50 kNm
8 2 2

Wartość ekstremum Mextr wymaga uwzględnienia momentu MFC na lewym końcu:

M extr = Δ M − 4.25 kNm = 5.50 kNm − 4.25 kNm = 1.250 kNm

Wg lokalizacji od p.C otrzymamy: q(2.646m)2/2-19.75kNm=1.254kNm z dokł. 8‰.

Teraz możemy zaprezentować kompletny zestaw wykresów sił wewnętrznych, na
wyjściowym ustroju statycznie niewyznaczalnym, od jego obciążeń. W następnym
etapie poddamy je weryfikacji, zanim zostaną uznane za ostateczne wyniki zadania.

Do kompletu wyników statyki przydałyby się jeszcze reakcje podpór, choć nie były
one tu celem ale przydadzą się do kontroli statycznej, tym bardziej, że teraz łatwo je
można odczytać z powyższych wykresów. Poszukujemy następujących reakcji:

Odczytując reakcje
z wykresów otrzymujemy
następujące wartości reakcji:

H A = +13.70 kN - z wykr. V
V A = + 22.96 kN - z wykr. N
M A = −6.78 .96 kNm - z wykr. M
1
V G = +5.89 kN + ⋅10.98 kN =
√5
= 10.80 kN - wg wykr. N
H H = −10.30 kN - z wykr. N
V HA = +2.23 kN - z wykr. V

Rysunek jest najlepszym nośnikiem informacji:

7.4. Podsumowanie zgodności MVN z budową i obciążeniem ustroju

Tutaj podsumowana zostanie kontrola zgodności powstających wykresów sił

wewnętrznych z budową i obciążeniem ustroju, którą należy przeprowadzać na
bieżąco w trakcie sporządzania wykresów. Na bieżąco należy sprawdzać czy kształt,
przebieg i zmiany na wykresach odpowiadają poszczególnym obciążeniom oraz
sposobowi połączenia elementów ustroju w poszczególnych węzłach. Nie jest to
jeszcze zasadnicza kontrola statyczna rozwiązania, o której napisano dalej.

Pierwsze to kształt wykresów, następnie są wartości w charakterystycznych

punktach jak przeguby i końce wsporników, ostatecznie zmiany w miejscu obciążeń
skupionych – momentu K i siły P.

Paraboliczne wykresy momentów M powinny być tylko na odcinkach obciążonych

obc. rozłożonym ‘q’, czyli na wsporniku B-C oraz w przęśle C-F. Ramiona parabol
powinny być tak skierowane, że obciążenie rozłożone ‘q’ działa parabole tak jak
wiatr na żagle. W przypadku obu odcinków parabole powinny być „wydęte” w dół a
ich ramiona skierowane do góry. Ponieważ pośrodku tych dwóch elementów nie ma
innych obciążeń, to każdemu z nich odpowiada jedna, osobna parabola. I tak
dokładnie mamy na wykresie M.

Analogia do żagla jest dość obrazowa i pozwala szybko, zgrubnie przewidzieć kształt
paraboli, o ile umiemy rozpoznać czy jesteśmy na wsporniku (np. B-C) czy w przęśle
(np. C-F). Od tego zależy rozciągana strona elementu od samego obc. rozłożonego.
Jeśli ponad kierunek obciążenia ‘q’ znamy także punkty zaczepienia tego „żagla” –
czyli rzędne M na obu końcach danego fragmentu paraboli, to już można
zastanawiać się nad potencjalną lokalizacją jej ekstremum.
Aby mieć pewność co do przebiegu paraboli potrzebna jest jeszcze dodatkowa
informacja – wraz z kierunkiem obciążenia ‘q’ byłaby to czwarta przesłanka. Z
matematycznego punktu widzenia parabolę definiują jednoznacznie 3 informacje
(trójmian kwadratowy ma 3 współczynniki) ale dzięki dodatkowym danym możemy
przewidzieć dokładnie przebieg lub zweryfikować otrzymany paraboliczny wykres.
Tymi dodatkowymi informacjami mogą być:
- lokalizacja ekstremum paraboli M (jej wierzchołka) , gdzie jest ona styczna do linii
równoległej do osi elementu (tak jest na końcu wspornika C);
- miejsce zerowanie się wartości M (tak jak w przegubie E rygla);
- znajomość innej niezerowej rzędnej paraboli M w jakimś punkcie pośrednim.

Parabola na elemencie B-C znajduje się u góry gdyż jedyne na tym wsporniku
obciążenie ‘q’ rozciąga włókna górne. Na wsporniku C-B nie mamy innych obciążeń
więc jest to podstawowy przypadek a kształt, przebieg i ekstremum winny być
oczywiste.
W przęśle C-F parabola byłaby rozłożona symetrycznie pod osią rygla B-F, gdyby nie
wartości na końcach C i F oraz przegub E. Jeśli ten „żagiel” ma być „wydęty w dół”
oraz przechodzić przez 3 punkty (rzędne C i F oraz zero E) to przebieg też staje się
niemal oczywisty – poza samym ekstremum.

Jeśli ustrój narysujemy z zachowaniem proporcji wymiarów a rzędne M zaznaczymy

z zachowaniem jednej skali, to paraboliczny kształt powinien idealnie wpasować się
w wyznaczone 3 rzędne.
Niechlujstwo w zachowaniu proporcji wymiarów lub skali wartości M prowadzi do
problemów z geometrią wykresów, pomimo prawidłowych obliczeń. Analogicznie
dbałość o zachowanie proporcji wymiarów ustroju oraz skali rzędnych na wykresach
pomaga weryfikować poprawność obliczeń przy pomocy geometrii.

Patrząc na wyjściowy, S.N. ustrój, w przegubach (B i E) winniśmy mieć M=0 i tak

jest na wykresie M.
W punkcie K mamy skok momentów o wartości zgodnej z momentem skupionym K:
Δ M = 20.54+27.46 = 48.00 kNm
2 2
K = 2 qa = 2⋅6 kN /m⋅(2 m) =6⋅8 kNm=48 kNm
ΔM = K
oraz o kierunku zgodnym z tym obciążeniem.
Na odcinkach A-K i K-B nachylenie wykresu momentów jest takie samo – co już
sprawdzono obliczając wartości sił poprzecznych VAK i VKB:
Δ M AK Δ M KB
= + ≈ 13.6945 kN = V AB ,
Δ L AK Δ LKB
wszakże sam moment K nie zmienia pochylenia wykresu M na przyległych do
punktu K odcinkach.

Wykres momentów na słupie F-G można sobie wyobrazić jako superpozycję wykresu
liniowego łączącego rzędne przywęzłowe na obu końcach jego (między p. F i G) oraz
wykresu M od jego własnego obciążenia, czyli siły skupionej P. Wykres do samej siły
P wyglądałby tak jak w przęśle belki, czyli trójkątny, z ekstremum w miejscu siły:
a⋅a P⋅2 a 2 qa⋅2 a 2 2
a⋅P = = = qa = 6 kN /m⋅(2' m) = 24 kNm
2 4 4
W miejscu siły P rzędna z drugiej składowej – wykresu liniowego będzie średnią
arytmetyczną rzędnych M na końcach słupa. Ich różnica winna dać rzędną M K:
8.71+0
24 kNm − kNm = 19.645 kNm ≈ M P
2
i dokładnie jej wartości odpowiada.
Pozostał liniowy fragmenty wykresu M: F-H i C-B.

Na na odcinku F-H wykres M nie może być wyższego stopnia niż liniowy. Mógłby być
ewentualnie zerowy, ale tylko wtedy, gdyby pionowa reakcja w podporze H była
zerowa. Reakcje odczytaliśmy z wykresów, więc można jedynie stwierdzić zgodność
typu funkcji M z oczekiwaniami.
Na odcinku C-B można powiedzieć, że f. M jest takiego stopnia jak należało się
spodziewać ale też to, że tworzy z fragmentem wykresu B-K ostrze, którego zwrot
jest zgony ze zwrotem ujemnej siły osiowej w wahaczu B-G. Jedyna siłą przekrojowa
w wahaczu – ujemna siła osiowa naciska na przegub B, tworząc w tym miejscu
ostrze skierowane w prawo.

Wychodząc poza sam wykres M można wyciągnąć więcej wniosków z zależności

pomiędzy różnymi wykresami. Momenty są mocno związane z siłami poprzecznymi,
które przecież są ich pochodną. Naturalnym byłoby sprawdzenie ich zgodności ale
na liniowych odcinkach M obliczaliśmy wartości V właśnie na podstawie momentów.
Ponowne sprawdzanie uznanych już za poprawne obliczeń, z których narysowaliśmy
już przecież wykres V, nie jest celowe.

Możemy sprawdzić zgodność sił poprzecznych V z obciążeniami ustroju – tak jak

zrobiliśmy to z momentami.

Na odcinkach obciążonych równomiernie obc. ‘q’ liniowa zmiana sił poprzecznych

DV powinna odpowiadać wypadkowej obciążenia rozłożonego z danego fragmentu.
Na wsporniku C-B mamy podstawowy przypadek: przyrost wartości sił tnących DV
następuje od zera na końcu wspornika B do oczywistej wartości na drugim końcu:
Δ V (CD) = q⋅a = 6 kN /m⋅2 m = 12 kN = V CD

Na odcinku C-F zmiana sił poprzecznych powinna odpowiadać wypadkowej

obciążenia ‘q’ z 2a – i tak jest:
Δ V (CF) = q⋅2 a = 6 kN /m⋅2⋅2 m = 24 kN
Δ V (CF) = V FC −V CF = (8.12+ 15.87) kN =23.99 kN ≈ 24 kN

W miejscy przyłożenia obc. P skok tnącej DV być o jej wartość, gdyż jest ona
prostopadła do osi pręta a więc w całości wchodzi do tnących:
V PG−V FP = (9.82+14.18) kN = 24.00 kN = P
Ponieważ zależności między M i V wykorzystano do ich wykonania, więc pozostałe
fragmenty V zweryfikujemy w kontroli statycznej, za pomocą równowagi węzłów.
8. Kontrola statyczna – weryfikacja spójności uzyskanych wykresów

Kontrola statyczna uzyskanego rozwiązania (w postaci wykresów MVN oraz reakcji)

polega przeważnie na sprawdzeniu równowagi statycznej ustroju – zarówno całości
jak i dowolnej jego wyciętej części (węzłów lub większych fragmentów) w celu.
Jeśli wszystkie warunki równowagi, które będą warte sprawdzenia, będą spełnione
z dokładnością w jakiej wykonano obliczenia to rozwiązanie uznamy za statycznie
poprawne.

W zależności w jaki sposób powstały końcowe wykresy kontrolę statyczną możemy

zrobić w różny sposób:
- jeśli wykresy końcowe powstały bez obliczania reakcji ale z superpozycji ustrojów
pomocniczych i dodatkowych, to na podstawie wykresów możemy określić reakcje
i zbadać ich równowagę dla części i całości ustroju;
- jeśli do sporządzenia wykresów nie wykorzystano równowagi węzłów (wszystkich
lub w ogóle) to można wyciąć i rozrysować wybrane węzły ujawniając siły przy
węzłowe i zbadać ich równowagę;
- można też w dowolnym przekroju obliczyć, dla jednej z części na którą ten przekrój
dzieli ustrój, sumę odpowiednich sił M,V lub N i porównać ją z wykresem;
- można też zbadać zależność pomiędzy wykresami M i V, gdyż tnące są pochodną
momentów a w przypadku liniowych momentów tnące oblicza się jako ilorazy
różnicowe DM/DL.

W tym przypadku, tak jak zwykle w Metodzie Sił, tylko wykresy M i N powstały
z superpozycji, gdyż nie potrzebowaliśmy więc specjalnie nie wyznaczaliśmy sił
poprzecznych V. Wykresy sił poprzecznych wykonaliśmy na podstawie wykresu M,
którego lokalizację i wartość ekstremum paraboli ustaliliśmy następnie na
podstawie wykresu V. Reakcje zaś „odczytaliśmy” z otrzymanych wykresów MVN.

Robiąc wykresy M i V zweryfikowaliśmy je z budową i obciążeniami ustroju.

Pominięto weryfikację zgodności wykresu N na tej samej podstawie, gdyż ani cechy
ustroju ani sposób jego obciążenia nie rzutują bezpośrednio na kształt i wartości
rzędnych N, poza jednym – zerowaniem się pozostałych wielkości wewnętrznych
(M i V) na wahaczu G-B.

Pierwsze co najłatwiej sprawdzić w kontroli statycznej to globalna równowaga.

Zrobimy to za pomocą warunków równowagi obciążeń ustroju z odtworzonymi
z wykresów reakcjami.

Następnie sprawdzimy równowagę węzłów ramy (co do sum momentów oraz sum
rzutów sił na dwa kierunki) ze względu na przywęzłowe siły wewnętrzne odczytane z
wykresów MVN.

Jeśli wszystkie te warunki równowagi będą spełnione z dokładnością w jakiej

wykonano obliczenia to od strony statycznej rozwiązanie będzie uznane za
poprawne.

Niestety równowaga statyczna nie gwarantuje poprawności rozwiązania ustroju Statycznie

Niewyznaczalnego, gdyż możliwe jest jej zapewnienie dla więcej niż jednego zestawu sił i reakcji.
Dla pewności, że mamy właściwe rozwiązanie wyjściowego ustroju S.N, konieczne jest spełnienie
warunków geometrycznych – t.j. aby przemieszczenia ramy były zgodne z więzami. To jest kontrola
geometryczna ale o nie napiszemy w następny podrozdziale..
8.1. Globalna kontrola statyczna układu - równowaga całej ramy

Rama wraz z ujawnionymi wartościami reakcji pomoże zapisać warunki równowagi:

Dla ustroju jako całości można ułożyć tylko 3 niezależne warunki równowagi
Σ F x =0 : HH +P = H A
−10.30 kN +2 qa = 13.70 kN
2⋅6 kN /m⋅2 m = 13.70 kN +10.30 kN
24 kN = 24.0 kN
L=P
Σ F y =0 : V H + V G + V A = q⋅3 a
2.23 kN +10.80 kN +22.96 kN = 6 kN /m⋅3⋅2 m
35.99 kN ≈ 36 kN
L= P
ΣMA =0 : M A + V G⋅2 a + P⋅2 a + V H⋅3 a + H H⋅3 a = q⋅3 a⋅0.5 a+ K
2 2
[−6.78+10.80⋅4+6⋅4⋅4+2.23⋅6−10.30⋅6] kNm = [1.5⋅6⋅(2) +2⋅6⋅2 ] kNm
(43.20+ 96+13.38) kNm = (36+48+ 6.78+61.80) kNm
152.58 kNm = 152.58 kNm
L=P
Warunki równowagi dla całego układu (globalne) są spełnione, co do sumy rzutów
sił na kierunek poziomy, pionowy o obrotów wokół punktu A, więc układ pozostaje
w spoczynku (statyczny) - nie przesuwa się w żadnym kierunku ani nie obraca.
Należałoby jeszcze sprawdzić lokalną równowagę ustroju: czy jakaś część nie
przemieszcza się względem innej. Można to zrobić dzieląc ustrój na części i zapisując
warunki równowagi dla części ustroju względem któregoś z przegubów. Tylko
przegub B dzieli ustrój na dwie części: AB oraz BDGH. Wykorzystamy go do
zapisania obu możliwych warunków równowagi względem niego:
Σ M B ( AB)=0 : M A + H A⋅2 a = K
−6.78 kNm +13.70 kN⋅2⋅2 m = 2⋅6 kN /m⋅(2 m)2
54.8 kNm = 48 ' kNm+ 6.78 kNm
54.8 kNm ≈ 54.78 kNm
L= P
(BDGH )
Σ MB =0 : V G⋅2 a+V H⋅3 a+ H H⋅a = q⋅3 a⋅0.5 a
10.80 kN⋅4 m+ 2.23 kN⋅6 m = 6 kN /m⋅6 m⋅1 m+10.30 kN⋅2 m
43.2 kNm +13.38 kNm = 36 kNm+20.60 kNm
56.58 kNm ≈ 56.60 kNm
L= P
Błędy ~0,02 kNm w wartości bezwzględnej są <3‰ od najmniejszego składnika.
Są to błędy na ostatniej pozycji znaczącej a więc poziomie założonej dokładności.
Poza przegubem B dwa pozostałe (E i G) nie dzielą ustroju na osobne części, więc
nie można względem tamtych przegubów zapisać warunki równowagi. Trzeba byłoby
wyodrębnić wszystkie cztery elementy rozcinając wszystkie przeguby, ale to
wymagałoby jednak ujawnienia po dwóch sił przekrojowych w każdym pojedynczym
przegubie (E i G) a w podwójnym przegubie B nawet czterech sił wewnętrznych.
Prościej będzie otworzyć zamkniętą komorę B-C-E-F-G-B, przez rozcięcie wahacza
G-B, w którym jest tylko jedna niezerowa wielkość wewnętrzna – siła osiowa
wahacza. W wahaczu momenty i siły poprzeczne zeruj się.

Rozcięcie ujawnia wartość siły osiowej w wahaczu S=10.98 kN ale daje dostęp do
przegubu E dzielącego ustrój na dwie części, których równowagę sprawdzimy ze
względu na możliwość wzajemnego ich obrotu względem siebie w przegubie E:
(EGH )
Σ ME =0 : V G⋅a+V H⋅2 a+S y⋅a = q⋅a⋅0.5 a+ P⋅a+ S x⋅2 a

[ 1
] [
10.80⋅2+2.23⋅4−10.98⋅ ⋅2 kNm = 6⋅2⋅1+2⋅6⋅2⋅2−10.98⋅ ⋅4 kNm
√5 ] 2
√5
[21.6+8.96−9.82] kNm = [12 kNm+ 48 kNm−39.28] kNm
20.74 kNm ≈ 20.72 kNm
L= P
(EDA )
Σ M E =0 : q⋅2 a⋅a + H A⋅3 a + M A + S x⋅a+ S y⋅a = V A⋅a + K

[ ( √25⋅2+ √15⋅2)] kNm = [22.96⋅2+2⋅6⋅2 ] kNm

6⋅4⋅2+13.70⋅6−6.78−10.98⋅ 2

6
[48+82.2] kNm=[45.92+48+10.98⋅ +6.78] kNm
√5
82.2 kNm ≈ 82.16 kNm
L=P

Z punktu widzenia bilansu sił czynnych (obciążeń) i biernych (reakcji) ustroju

i poszczególnych jego elementów rama spełnia warunki równowagi.

8.2. Kontrola statyczna równowagi węzłów

Podobną kontrolę można przeprowadzić dla wyciętych dowolnych fragmentów ramy,
pamiętając, że w każdym przekroju należy ujawnić niezerowa siły wewnętrzne.
Najprościej zbadać równowagę węzłów ramy. Zbiegające się w danym węźle pręty
przycinamy tuż przy węzłach, ujawniając wartości sił przekrojowych odczytane z
wykresów MVN. Wraz z węzłami przerysowujemy też przyłożone do nich obciążenia
skupione. Tak zdarzyło się tylko w przypadku węzła z siłą P.
Wycinamy poszczególne węzły ustroju, przecinając spotykające się w nich pręty
w pobliżu każdego węzła. Rozrysowujemy równowagę wektorów sił działających na
każdy węzeł w przeciętych prętach. Wektory znanych sił osiowych i tnących możemy
zaznaczyć na 2 sposoby: albo zawsze ze zwrotami dodatnimi albo ze zwrotami
rzeczywistymi. Oznaczenie rzeczywistych zwrotów jest o tyle praktyczniejsze, że
wizualizuje faktyczne kierunki działania sił. Oznaczenie zwrotów jako dodatnie
stosujemy zaś w przypadku oznaczania ewentualnych niewiadomych sił
przekrojowych, które chcielibyśmy z równowagi węzłów wyznaczyć. Tak byłoby
w np. przypadku wyznaczenia sił poprzecznych z równowagi węzłów a nie na
podstawie wykresu momentów – jak tu zrobiliśmy. Wówczas zależności pomiędzy
wykresami M i V posłużyłyby kontroli poprawności wykonania wykresu V.

Mając gotowe rysunki równowagi węzłów zapisuje się warunków równowagi

statycznej w poszczególnych węzłach, aby następnie wyznaczyć z nich wartości
niewiadomych sił poprzecznych.

Równowaga węzła F:

(F )
Σ Px =0 : 10.30 kN −14.18 kN = −3.87 kN
14.17 kN ≈ 14.18 kN
L=P
(F )
Σ P y =0 : 2.23 kN = 8.12 kN − 5.89 kN
2.23 kN = 2.23 kN
(F )
Σ M F =0 : 4.46 kNm + 4.25 kNm = 8.71 kNm
8.71 kNm = 8.71 kNm
Różnice 0,02kN, na czwartej pozycji znaczącej, poniżej 1% najmniejszego składnika,
odpowiadają dokładności obliczeń i są akceptowalne.
W przypadku równości pominięto oczywisty wniosek „L=P” dla zwięzłości zapisu.
Równowaga węzła P:

(P)
Σ F x =0 : −14.18 kN + P = 9.82 kN
2⋅6 kN /m⋅2 m ≈ 14.18 kN + 9.82 kN
24 kN = 24.00 kN
(P)
Σ F y =0 : −5.89 kN = −5.89 kN
(P )
Σ M P =0 : 19.64 kNm = 19.64 kNm

Równowaga węzła C:

(C)
Σ F x =0 : 3.87 kN + 0 kN = 3.87 kN
Σ F(C)
y =0 : 15.87 kN + 12.00 kN = 27.87 kN
(C)
Σ M C =0 : 19.75 kNm = 8.71 kNm + 12.00 kNm
L= P

Równowaga węzła B:

(B) 2
Σ F x =0 : 3.87 kN + 10.98⋅ = 13.70 kN
√5
13.69 kN ≈ 13.70 kN
L=P
(B) 1
Σ F y =0 : 27.87 kN = 22.96 kN + 10.98⋅
√5
27.87 kN = 27.87 kN
9. Kontrola geometryczna – weryfikacja poprawności rozwiązania zadania

Niestety równowaga statyczna ustroju Statycznie Niewyznaczalnego nie gwarantuje

poprawności jego rozwiązania, gdyż jest ona spełniona nie tylko dla rzeczywistego
zestawu sił wewnętrznych i reakcji. Dlatego konieczna jest kontrola geometryczna.

Kontrola geometryczna otrzymanego ze Met. Sił rozwiązania polega na sprawdzeniu

zerowania się przemieszczeń w miejscu podpór i/lub więzów wewnętrznych.
Najprościej sprawdzić można czy na podstawie uzyskanych wykresów końcowych
można potwierdzić zerowanie się odpowiednich przemieszczeń w zwolnionych na
potrzeby rozwiązania więzach. Za pomocą wzoru Maxwella-Mohra należy obliczyć
czy d1=0 i d2=0 biorąc końcowe wykresy sił wewnętrznych oraz wykresy od
jednostkowych sił w zwolnionych więzach schematu zastępczego:
1 1 1 1
δ 1=
EJ
∑ M̊⋅M̄ 1+ EA ∑ N̊⋅N̄ 1 δ 2=
EJ
∑ M̊⋅M̄ 2+ EA ∑ N̊⋅N̄ 2
To jednak nie zweryfikowałoby poprawności wykresów od obciążeń jednostkowych
a w konsekwencji nie zweryfikuje, uzyskanych na ich podstawie, wykresów
końcowych. Byłoby to jak „podstawienie rozwiązania do równań z których je
uzyskano” co nie sprawdza poprawności samych równań. Bardziej odpowiednie do
sprawdzenia jest sprawdzenie zerowania się przemieszczeń w innych więzach niż
poprzednio zwolnione w wykorzystanym już pierwotnie ustroju podstawowym.

Należy wiec przyjąć nowy – inny niż poprzednio – ustrój podstawowy metody sił,
uzyskany przez zwolnienie innych więzów (X3 ,X4) niż za pierwszym razem.
Nowy ustrój podstawowy wymaga ponownego upewnienia się czy jest on G.N. i S.W.
Trzeba wykonać wykresy sił wewnętrznych (tutaj np. M 3 i N3 oraz M4 i N4) od
jednostkowych sił w zwolnionych więzach (X3=1 i X4=1) a następnie obliczyć wart.
przemieszczeń odpowiadających zwolnionym więzom. Powinny one zerować się ( d3=0
lub d4=0) gdyż w rzeczywistym ustroju są blokowane.

Przemieszczenia d3 i d4 w miejscu nowo zwolnionych więzów w ustroju obliczamy

całkami Maxwella-Mohr’a. Tym razem całki będą zawierajć iloczyny funkcji:
wykresów końcowych M i N uzyskanych z rozwiązania Metodą Sił oraz wykresów sił
wewn. M3 i N3 lub M4 i N4 od obc. jednostkowych X3=1 lub od X4=1 odpowiednio.

Przykładowo można zwolnić pionowy więz w podp. H oraz blokadę obrotu w podp. A.
Otrzymany ustrój będzie spełniał wymogi G.N. i S.W. czyli będzie ustrojem
podstawowym Met. Sił.
Przyjmując nowy Schemat Zastępczy Metody Sił na potrzeby kontroli geometrycznej,
znamy już wykresy sił wewnętrznych ustroju MVN. Znany więc także i wartości sił
przekrojowych w dowolnym miejscu ustroju – w szczególności także i w nowo
zwolnionych więzach odpowiadających X3 i X4. Siła X3 odpowiada reakcji
VH = 2.23 kN w podporze H natomiast X4 odpowiada momentowi podporowemu
MA = 6.78 kNm w podporze A w rozwiązanym S.N. ustroju. Nie będziemy więc ich
ponownie wyznaczać ale to poprawność tego rozwiązania statycznego jest
przedmiotem niniejszej kontroli geometrycznej.
Procedura kontroli geometrycznej (kontrola wielkości przemieszczeń) polega na
obliczeniu przemieszczeń odpowiadających nowo zwolnionym więzom d3 i d4. w celu
sprawdzenia czy dla uzyskanego rozwiązania statycznego MVN, wychodzą one
zerowe d3=0 i d4=0 – tak jak być powinny.
Przemieszczenia obliczamy za pomocą całki Maxwella-Mohr’a, jednak tym razem do
całki wchodzą wykresy końcowe M i N, uzyskane z rozwiązania zadania Metodą Sił,
w iloczynie z odpowiednim wykresem M3 i N3 lub M4 i N4 pochodzącym od
jednostkowych wartości sił w zwolnionych więzach.

1 1
1(3)∗δ 3=
EJ
∑ M̊⋅M̄ 3+
EA
∑ N̊⋅N̄ 3 =0 (?)
1 1
1(4 )∗δ 4=
EJ
∑ M̊⋅M̄ 4 +
EA
∑ N̊⋅N¯4 =0 (?)
Wzory te wyrażają równość pracy sił jednostkowych (X3=1(3) i X4=1(4)) na przemieszcz.
(d3 i d4) od obciążeń rzeczywistych z pracą sił rzeczywistych na przemieszczeniach od
obcążeń jednostkowych, uzyskaną całkami Maxwella-Mohre’a.
W całkach stosujemy gotowe (sprawdzane) wykresy MVN, gdyż będąc poprawnym
rozwiązanie, powinny odpowiadać dowolnemu schematowi Zastępczemu Metody Sił,
także powstałemu przez zwolnienie innych więzów (tu 3 i 4) niż pierwotnie (1 i 2).
Wykresy od obciążeń jednostkowych uzyskamy z rozważenia i rozwiązania kolejnych
dwóch Układów Pomocniczych: UP3 od X3=1 dla uzyskania wykresów M3 i N3 oraz
UP4 od X4=1 na potrzeby M4 i N4. Wykresy sił poprzecznych V3 i V4 są bez znaczenia
w zginanych elementach w Metodzie Sił, choć mogą być pomocne przy kontroli
poprawności i spójności wykresów M3 i N3 oraz M4 i N4, dlatego zostaną wykonane.

Zaczniemy od przypomnienia najpierw wykresów MVN od obciążeń rzeczywistych

ustroju S.N., które są przedmiotem kontroli.

Ponieważ wykres M od obciążeń rzeczywistych jest nawet paraboliczny więc

z wykresów rzeczywistych będziemy brać pola pod wykresami w graficznej metodzie
Wereszczagnina obliczania całki iloczynów funkcji. Rzędne pod środkami ciężkości
pól będziemy brać z odpowiednich wykresów jednostkowych M3 i N3 lub M4 i N4.

Poniżej zaprezentowane zostaną wykresy od obciążeń jednostkowych w miejscu

zwolnionych więzów.
9.1 Układ pomocniczy 3 UP3 od X3=1 [-]

oraz wykresy od jednostkowego obciążenia X3=1 [-]

9.2 Układ pomocniczy 4: UP4 od X4=1

oraz wykresy od jednostkowego obciążenia X4=1 [-]

9.3. Kontrola wartości przemieszczenia d3 w miejscu X3.
1 1
δ 3=
EJ
∑ M̊⋅M̄ 3 +
EA
∑ N̊⋅N̄ 3 =0 (? )
Wpływ momentów zginających na poszczególnych prętach (tylko niezerowe iloczyny):

B-C: a=2 m
EJ⋅δ (3M )(B −C)= ( 12⋅7.75 kNm⋅a)( 23⋅a3 )=
2
(2 m) 31 2
=7.75 kNm⋅ = kNm
9 9

EJ ╦⋅δ (M )
( 12⋅4.25 kNm⋅2 a)( 13⋅a3 − 23⋅a3 )+
3 (C−F )=

+( ⋅19.75 kNm⋅2a )( ⋅ − ⋅ )−
1 2 a 1 a
2 3 3 3 3
C-F:
−( ⋅ ⋅2 a)( ⋅ − ⋅ )=
2
2 q⋅(2 a) 1 a 1 a
3 8 2 3 2 3
2
(2 m) 62
=(−4.25 kNm+19.75 kNm )⋅ = kNm 3
9 9

F-P:
EJ ╦⋅δ (M ) 1
3 (F −P )=
2 (
⋅8.71 kNm⋅a
2 2a 1 a
⋅ + ⋅ −
3 3 3 3 )( )
1
(
− ⋅19.64 kNm⋅a
2
2 a 1 2a
⋅ + ⋅
3 3 3 3 )( = )
(2 m)2 389
=( 8.71⋅5−19.64⋅4 ) kNm⋅ =− kNm3
2⋅9 50

P-G:
EJ ╦⋅δ (M )
3 (P −G)= ( 12⋅19.64 kNm⋅a)(− 23⋅3a )=
2
( 2 m) 1964 3
=−19.64 kNm⋅ =− kNm
9 225

F-H:
EJ ╦⋅δ (M )
3 (F −H )= ( 12⋅4.46 kNm⋅a)( 32⋅a)=
2
(2 m) 446 3
=4.46 kNm⋅ = kNm
3 75

Sumaryczny efekt momentów:

EJ ╦⋅δ (M )
3 = (
31 62 389 1964 446 −103
+ −
9 9 50
− +
225 75
=
450 )
kNm 3=−0.22889 kNm 3
Wpływ sił osiowych:
1
δ (3N)=
EA
∑ N̊⋅N̄ 3 :
Składowe na elementach ramowych (niezerowe iloczyny):

a=2 m
A-B:
EA ╦⋅δ (N )
3 (A −B )=−(22.96 kN⋅2 a)⋅ ( 12 )=
=−22.96 kN⋅2 m=−45.92 kNm

B-C:
EA ╦⋅δ (N )
3 (B−C)=−(27.87 kN⋅a)⋅ ( 13 )=
=−9.29 kN⋅2 m=−18.58 kNm

C-F:
EA ╦⋅δ (N )
3 (C −F )=(3.87 kN⋅2a)⋅ ( 13 )=
=2.58 kN⋅2 m=5.16 kNm

F-G:
EA ╦⋅δ (N )
3 (F−G )=−(5.89⋅2 a)⋅ ( 43 )=
1178 2356
=− kN⋅2 m=− kNm
75 75

na wahaczu:

G-B:

3 (G −B) =−(10.98 kN⋅a √ 5)⋅

EA■⋅δ (N )
( √65 )=
=−9.15 kN⋅2 m=−18.3 kNm

Sumaryczne efekty sił osiowych na obu typach

elementów:
(N )
EA ╦⋅δ 3 =(−45.92−15.58+5.16−31.41) kNm=−90.75 kNm
(N )
EA■⋅δ 3 =−18.3 kNm
Obliczenie wartości przemieszczenia d3 w miejscu 3 zwolnionego więzu

Redukując obliczanie całek do graficznego przemnażania wykresów na

poszczególnych prętach ustroju:

1 1
δ 3=
EJ
∑ M̊⋅M̄ 3 +
EA
∑ N̊⋅N̄ 3 =0 (? )

We wzorze potrzebne są sztywności giętna EJ i dla osiowej pracy pręta EA.

Wyznaczono je już wcześniej:

EJ ╦=E ╦⋅8.5 t 4 =30 GPa⋅8.5⋅(0.08 m) 4=10.4448 MNm 2

EA ╦=E ╦⋅6 t 2 =30 GPa⋅6⋅(0.08 m)2=1152 MN
EA■=E ■⋅4 t 2=60 GPa⋅4⋅(0.08 m)2=1536 MN
Obliczone powyżej poszczególne składowe całki bez uwzględnienia sztywności:
(M ) 3 (N ) (N )
EJ ╦⋅δ 3 =−0.228889 kNm EA ╦⋅δ 3 =−90.75 kNm EA■⋅δ 3 =−18.3 kNm

Podstawienie do wzoru :
1 1 1
δ 3=
EJ ╦
∑ M̊⋅M̄ 3 +
EA ╦
∑ N̊⋅N̄ 3+
EA ■
N̊⋅N̄ 3=
3
−0.22889 kNm −90.75 kNm −18.3 kNm
= + + =
EJ ╦ EA ╦ EA■

=−
( 0.22889 kNm3

−5
2
−
−4
) (
90.75 kNm

−5
− )
18.3 kNm
10444.8 kNm (M╦) 1152000 kN N╦ 1536000 kN ■
=
−4
=−8.216⋅10 m −7.877⋅10 m−1.191⋅10 m =−8.216⋅10 m

Najmniejszy składnik momentów z pręta FC daje przemieszczenie:

2
(M ) −4.25 kNm⋅(2 m)
δ =
3 (C−F )min =
9⋅EJ ╦
3
−62 kNm −4
= 2
=−1.808⋅10 m
9⋅10444.8 kNm

które jest ~4x mniejsze od uzyskanego wyniku, podczas gdy pożądana jest sytuacja
odwrotna, gdy to wynik końcowy – przemieszczenie w zwolnionym wiezie będzie
kilkukrotnie mniejsze od najmniejszego swojego składnika.
Oczekiwana wartość powinna być jak najbliższa zeru aby wyniki z Metody Sił można
było uznać z poprawne. Ewentualne błędny nie powinny być duże ani w wartości
bezwzględnej a na pewno nie większe niż najmniejsza składowa obliczanego
przemieszczenia (optymalny błąd względny ~1%).
Nie można więc uznać obliczonego przemieszczenia -0.822 mm za bliskie zeru, gdyż
jest ono większe od dokładności obliczeń a wartość przemieszczenia bliska
możliwym przemieszczeniom konstrukcji. Należy szukać błędów w obliczeniach!

Szukanie błędów należy rozpocząć od końca – czyli od poprawności obliczenia

ostatnich całek, następnie wykresów w Układach Pomocniczych 3 i 4.

Pomimo wykazanych błędów sprawdzone zostanie przemieszczenie w miejscu więzu

nr.4, jednak nie spodziewając się zadowalających wyników, jedynie dla przykładu
obliczania przemieszczeń – w przypadku d4 obrotu w punkcie A ramy.
9.4. Kontrola wartości przemieszczenia d4 w miejscu X4.
1 1
δ 4=
EJ
∑ M̊⋅M̄ 4 +
EA
∑ N̊⋅N¯4 =0 (?)
Wpływ momentów zginających na poszczególnych prętach (tylko niezerowe iloczyny):
A-K: a=2 m
1
(
EJ ╦⋅δ (4M )( A −K )= ⋅6.78 kNm⋅ a
2
5
4
2
3
1
)(
3 8
3
⋅1+ ⋅ − )
1
(
− ⋅27.46 kNm⋅ a
2
5
4 )(
2 3 1
⋅ + ⋅1 =
3 8 3 )
(19
= 6.78⋅ −27.46⋅
24
14
24
kNm⋅ )
5⋅2 m
2⋅4
=−
12781
960
kNm2
K-B:
EJ ╦⋅δ (M )
4 (K −B )=
1
2 (
⋅20.54 kNm⋅ a
3
4
2 3
⋅ =
3 8 )( )
3⋅2 m 3081
=20.54 kNm⋅ = kNm 2
2⋅4⋅4 800

B-C:
EJ⋅δ (4M )(B −C)= ( 12⋅7.75 kNm⋅a)( 23⋅13 )=
2 m 31
=7.75 kNm⋅ = kNm2
9 18

EJ ╦⋅δ (M )
4 (C−F )=( 12⋅4.25 kNm⋅2 a)( 13⋅13 − 23⋅13 )+
+( ⋅19.75 kNm⋅2a )( ⋅ − ⋅ )−
1 2 1 1 1
2 3 3 3 3
C-F:
−( ⋅ ⋅2 a)( ⋅ − ⋅ )=
2
2 q⋅(2 a) 1 1 1 1
3 8 2 3 2 3
2 m 31 2
=(−4.25 kNm +19.75 kNm )⋅ = kNm
9 9
F-P:
EJ ╦⋅δ (M )
( 12⋅19.64 kNm⋅a)( 32⋅16 + 13⋅13 )−
4 (F −P )=

−( ⋅8.71 kNm⋅a)( ⋅ + ⋅ )=
1 2 1 1 1
2 3 3 3 6
2 m 1093
=( 19.64⋅4−8.71⋅5 ) kNm⋅ = kNm 2
2⋅18 1800
P-G:
EJ ╦⋅δ (M )
4 (P −G)= ( 12⋅19.64 kNm⋅a)( 23⋅16 )=
2 m 491
=19.64 kNm⋅ = kNm 2
2⋅9 225

Sumaryczny efekt momentów:

EJ ╦⋅δ (M )
4 = −
960(
12781 3081 31 31 1093 491
+ + + + +
800 18 9 1800 225
=−1.506 kNm2 )
Wpływ sił osiowych:
1
δ (4N)=
EA
∑ N̊⋅N̄ 4 :
Składowe na elementach ramowych (niezerowe iloczyny):

A-B:
EA ╦⋅δ (N )
4 (A −B )=(22.96 kN⋅2a)⋅ ( 41a )=
=22.96 kN⋅1 /2=11.48 kN

B-C:
EA ╦⋅δ (N )
4 (B−C)=(27.87 kN⋅a)⋅ ( 31a )=
=27.87 kN⋅1 /3=9.29 kN

C-F:
EA ╦⋅δ (N )
( 31a )=
4 (C −F )=(3.87 kN⋅2a)⋅

=3.87 kN⋅2/3=2.58 kN

F-G:
EA ╦⋅δ (N )
4 (F−G )=−(5.89 kN⋅2a)⋅ ( 31a )=
589
=−5.89 kN⋅2/3=− kN
150

F-H:
EA ╦⋅δ (N )
4 (F− H )=−(10.30 kN⋅a)⋅ ( 2a1 )=
=−10.30 kN⋅1 /2=−5.15 kN

na wahaczu:

G-B:

4 (G −B) =(10.98 kN⋅a √ 5)⋅

EA■⋅δ (N )
( 12√5a )=
=−10.98 kN⋅5/12=−4.575 kN

Sumaryczne efekty sił osiowych na obu typach elementów:

(N ) 289
EA ╦⋅δ 4 =(11.48+ 9.29+2.58− −5.15) kN =14.27 kN
150
(N )
EA■⋅δ 4 =−4.575 kN
Obliczenie wartości kąta obrotu d4 w miejscu 4 zwolnionego więzu

Redukując obliczanie całek do graficznego przemnażania wykresów na

poszczególnych prętach ustroju:

1 1
δ 4=
EJ
∑ M̊⋅M̄ 4 +
EA
∑ N̊⋅N¯4 =0 (?)

Wyznaczone wcześniej sztywności: giętna EJ i dla osiowej pracy pręta EA:

4 4 2
EJ ╦=E ╦⋅8.5t =30 GPa⋅8.5⋅(0.08 m) =10.4448 MNm
EA ╦=E ╦⋅6 t 2=30 GPa⋅6⋅(0.08 m)2=1152 MN
2 2
EA ■=E ■⋅4 t =60 GPa⋅4⋅(0.08 m) =1536 MN
Obliczone poszczególne składowe całki bez uwzględnienia sztywności:
(M ) 2 (N ) (N )
EJ ╦⋅δ 4 =−1.506 kNm EA ╦⋅δ 4 =14.27 kN EA■⋅δ 4 =−4.575 kN

Podstawienie do wzoru :
1 1 1
δ3=
EJ ╦
∑ M̊⋅M̄ 3+
EA ╦
∑ N̊⋅N̄ 3 +
EA■
N̊⋅N̄ 3 =
2
−1.506 kNm 14.27 kN −18.3 kNm
= + + =
EJ ╦ EA ╦ EA■

=−
( 1.506 kNm 2
2
10444.8 kNm (M╦ )
−4
−
) (
−5
14.27 kN
1152000 kN
−6
N╦
− )
4.575 kN
1536000
−4
kN ■
=

=−1.442 −1.239⋅10 −2.978⋅10 =−1.596⋅10 rad

Najmniejszy składnik pochodzący z momentów z pręta FC sam daje kąt obrotu :

−4.25 kNm⋅2 m
δ (M )
4 (C− F ) = =
min
9⋅EJ ╦
2
−8.5 kNm −5
= 2
=−9.042⋅10 rad
9⋅10444.8 kNm

Tak więc uzyskany wynik jest porównywalnej wielkości jak najmniejszy składnik
stanowiąc aż 57% najmniejszego składnika. Jest to wynik daleki od oczekiwanego
a wyznaczony kąt obrotu w p.A nie można go uznać za zerowy. Jest to
najprawdopodobniej efektem jakichś błędów, które wymagają znalezienia
i eliminacji.
Należałoby zacząć od sprawdzenia obliczeń samego przemieszczenia d4 a następnie
wykresów od obciążenia jednostkowego X4=1.

Oba przemieszczenia d3 i d4 nie można uznać za zerowe a więc są gdzieś błędy,

których poszukiwanie zostanie – zapewne następny wymuszony wakacyjny urlop.
Tymczasem więc przykład musi pozostać taki jak jest – czyli z ukrytą wadą.

Celem powstania tego dokumentu było przedstawić procedurę Metody Sił na

potrzeby studenckich projektów w nadchodzącym semestrze a nie zaszkodzić
swojemu zdrowiu.

Dalsza część jest szkicem kolejnego etapu (eliminacji błędów) oraz komentarzem.
9.5. Eliminacja błędów i ewentualna poprawa rozwiązania

Błędy mogą powstać dowolnym etapie obliczeń, które w Metodzie Sił są ekstensywne
– szczególnie jeśli chodzi o wyznaczanie współczynników układu równań
kanonicznych, ale także na etapie sprawdzenia.
W Metodzie Sił mozolnie dochodzi się do wyników. Tylko 2*S.N. ustrój wymaga już
wykonania 3 zestawów wykresów sił wewnętrznych MVN w 3 Układach
Pomocniczych: 1,2 i Dodatkowym. Nieco prostsze są wykresy od jednostkowych
obciążeń – wszakże pojedynczych sił skupionych ale i tak liczba układów
pomocniczych jest większa o jeden od stopnia statycznej niewyznaczalności.
W układach ramowych często trzeba zacząć wykresy od wyznaczenia reakcji co
również zwiększa ilość koniecznych operacji. Można próbować zaoszczędzić nieco
wysiłku i pominąć wykresy sił poprzecznych V w układach pomocniczych (1,2,D) ale
komplet wykresów pozwala zweryfikować poprawność wykresów momentów
zginających M i sił osiowych N co wymaga porównania wykresów V i M oraz
rozważenia równowagi węzłów dla wykresów uzyskanych w poszczególnych
układach pomocniczych. Tyle pracy trzeba wykonać aby przygotować obliczenia
współczynników układu równań kanonicznych Metody Sił.

Same obliczenia całek Maxwella-Mohre’a na potrzeby obliczenia współczynników

układu równań kanoniczych dij DID, są bardzo pracochłonne, pomimo zastosowania
graficznej metody Werszczagnina. Macierz współczynników przy niewiadomych X i
jest macierzą kwadratową o liczbie elementów odpowiadających kwadratowi stopni
statycznej niewyznaczalności W*. Co prawda jest ona symetryczna więc zawiera
tylko (W2+W)/2 różnych współczynników dij. Do tego dochodzi też W wyrazów
wolnych układu równań DiD, co w sumie daje (W2+3W)/2 wymagających wyznaczenia
współczynników. Obliczenia współczynników również wymagają dużej liczby
operacji dając wiele okazji na popełnienie błędów co wymaga dokładności i
ostrożności w obliczeniach.

Mając rozwiązanie układu równań kanonicznych sporządza się wykresy końcowe

bazując na superpozycji wykresów z układów pomocniczych. Jeśli w układach
pomocniczych nie wykonano wykresu sił poprzecznych to ten można sporządzić na
bazie wykresu momentów – jako jego pochodne. Do sprawdzenia statycznej
poprawności wyznaczonych wykresów można użyć równowagi węzłów oraz
równowagi reakcji układu odczytanych z wykresów.

Kontrola statyczna nie jest wystarczająca, gdyż istnieje wiele statycznie poprawnych
zestawów wykresów które jednak nie zapewniają wypełnienia wymogów
narzuconych na ustrój przez jego więzy – czyli zerowania się przemieszczeń w
miejscach więzów.
Konieczna jest więc następna seria obliczeń w ramach kontroli zgodności
przemieszczeń układu z jego więzami – czyli tzw. kontroli geometrycznej. W tej
kontroli stosujemy tę samą metodę Werszczagnina-More’a tylko tym razem nie do
obliczania współczynników podatności układu – jak to było w układzie równań
kanonicznych, ale konkretnych wartości przemieszczeń układu.
Obliczenie przemieszczeń wymaga przyjęcia nowego Układu Podstawowego Metody
Sił przez zwolnienie odpowiedniej liczby więzów – innych niż w poprzednim układzie
podstawowym, przyjętym na potrzeby rozwiązania zadania. Następnie trzeba
sporządzić wykresy sił od jednostkowych wartości sił w zwolnionych więzach –
w rozwiązywanym zadaniu X3=1 i X4=1. Kontrola poprawności tych wykresów
wymaga porównania ich między sobą (głównie Mi z Vi) oraz sprawdzenia równowagi
węzłów. Obliczenie samych przemieszczeń d3 i d4 natomiast to kolejne dwie serie
obliczeń metodą Wereszczagnina całek iloczynów wykresów końcowych: MVN oraz
jednego z nowych układów M3V3N3 lub M4V4N4. A więc kontrola geometryczna
znów wymaga pracochłonnych obliczeń, które są jednak niezbędne dla weryfikacji
poprawności rozwiązania Metody Sił.

Im więcej obliczeń i innych operacji, tym więcej okazji do błędów. Im wyższy stopień
statycznej niewyznaczalności ustroju W*S.N. tym szybciej (W+3)W/2 rośnie liczba
czynności koniecznych do wykonania i łatwiej o popełnienie błędów. Dlaczego więc
uczymy się metody sił? Gdyż jest to jedna z podstawowych – obok Metody
Przemieszczeń – metod rozwiązywania ustrojów S.N., pozwalająca zapoznać się
w praktycznym zastosowaniu z metodą obliczania przemieszczeń przy pomocy
Werszczagnina-More’a. Ma ona też zastosowanie w innych problemach i metodach a
więc jest podstawą inżynierskiego know-how oraz pozwala na doskonalenie
warsztatu inżynierskiego, który wymaga zarówno biegłości w sporządzaniu
wykresów, dokładności w ekstensywnych obliczeniach, umiejętności poszukiwania
własnych błędów jak i pokory w odniesieniu do swoich obliczeniowych kompetencji.
10. Po co w dzisiejszych czasach „dręczy się studentów” tak pracochłonną
metoda skoro są komputery

Jednym z podstawowych problemów Metody Sił jest ilość ekstensywnych obliczeń,

co niestety nie jest silną stroną człowieka, ale nadaje się do implementacji
komputerowej. Używając narzędzi numerycznych możemy wykorzystać potencjał
takich metod obliczeniowych. Jednak i tutaj jest ukryte niebezpieczeństwo – otóż
komputery nie są niezawodne, są podatne na wady i uszkodzenia, budowane są
przez omylnych ludzi, przez nich programowane oraz ostatecznie też i obsługiwane.

Szczęśliwie dla człowieka komputery są w stanie doskonale poradzić sobie z dużą

ilością obliczeń – przez to są użytecznymi narzędziami, ale nie są niezawodne i
wymagają dużych kompetencji osób z nich korzystających. O komputerach mówi
się: „computer is just a very fast moron”. Zastosowanie komputerów nie tylko
prowadzi do usprawnienia inżynierskich obliczeń ale też do rozwiązywania bardziej
złożonych zadań, których inżynier nie podjąłby się mając do dyspozycji tylko ołówek
i kalkulator. Dochodzimy więc do sytuacji, w której inżynierowie nie są w stanie
powtórzyć czy prześledzić – krok po kroku – a tym bardzie powtórzyć jakiegoś
znaczącego fragmentu obliczeń komputera aby zweryfikować uzyskane rezultaty.

Tylko bardzo dobre zrozumienie stosowanej przez komputer metody obliczeń, metod
numerycznych ale także szeroka znajomość statyki oraz innych metod mechaniki
(biegłość w klasycznej mechanice) pozwalają na wyrywkową weryfikację
przynajmniej niektórych elementów rozwiązania oraz spójności ostatecznie
uzyskanych wyników.

Inaczej komputer staje się „deus ex machina”, który wyrzuca nieweryfikowane dla
obsługi a więc poniekąd „święte” wyniki. Brak odpowiednich kompetencji w zakresie
mechaniki budowli może prowadzić do korzystania z tego narzędzia w sposób
niemal magiczny czy wręcz oparty na wierze (religijny) a to już nie jest inżynieria.

Sama Metoda Sił, mimo że wymaga ekstensywnych obliczeń, jest podstawą

inżynierii oraz elementem doskonalenia warsztatu inżynierskiego ale także – jak ten
przykład dowodzi – elementem kształtowania niezbędnej każdemu inżynierowi
pokory. Wszakże od pracy inżyniera zależy ludzkie życie a z „nieomylnymi ludźmi”
bardzo źle się współpracuje.