= UY irECOHOY Borgis t ae Barbera tabij-Reduta, Justyna Z6ttko, Marcin Kazberuk, Beata Naumnik Antybiotyki fluorochinolonowe - tradycyjne, niepostrzegane i nowe dziatania niepozadane Fluoroquinolone antibiotics - traditional, overlooked and emerging adverse drug reactions | Kinika Netologi i Transplantotogi z OSrodkiam Dialz, Uniwersytet Medyczny w Bialymstoku ‘Kerownik Kinki: prof. dr hab. med. Beata Naurnnik Stowa kluczowe ‘cyprotioksacyna, dzatania riepozadane, Aluotochinolony, ryzyko, toksyeznosé Keywords adverse, iprofioxacin, tuoroquinolones, tisk, toxlty Konflktinteresw Conic of Interest ak kon intereséw None Adresiaddress: Jacek Borawski | inka Netologt | Transplartoogi 20srodkem Diaiz Uniwersytet Medycany w Blalymstoku UL Zurawia 148, 15-540 Bialystok fol. -+48 (5) 740.9458, +45 (85) 740-0465, Jporawski@post pl WsTEP Streszozenie rmokeytloksacyna, lowotloksacyna, ge ssowanyrni | 0 szero- Fluorochinolony (min. cyprfioksacyn: mifioksacyna) £4 antybiciykam) skutecenymi, powezechni im spoktrum akiywrogci baktorioboleze}. Ostatnio niazal Jednak ich sto- Infekclach lagodrych | niapowiklanych, 20 wagledu na czgsto | powasne ja niepoéadane. Przedstawiono tradycyine i znane powikiania, taki jak: ten jarwania Sciggen pigtowych (Achilesa), powklania 2olgdko- zepalenie jell | blegunka Clostilum difcle, powiklania do- kladu narwowego (neurotoksycznase), hopatotoksycznose, wrydluzenia odstepu GT oi fluorochinolony. Nowa przelawy Kolagenatoksycznosci ty rows: tandinopatie w breble rak | nadgarstkow, 205pél satkéwk oka, poknigcie lub rozwarstwir Podkreslono rene profile toksycznogci | odmiennosci w vrywolywaniu pozadanych przaz poszczogéina antybiotykifuoroctinolonows. Stormu- Jowano kr6tkie2alocena ich praktycznego stosowania Summary Fluoroquinolones (6. ciprofoxacin, moxiloxacin, levofloxacin, gomitoxacin) are broad-specirum, ofecve and commonly used antibacterial drugs. Reconty It has been ‘commended that pationts with uncomplicated infections should not receive fuoroqui- ‘olone antibiotics, given the risk for cisabing and potentially permanent adverse events, Wo reviwod tho traional and wellknown fluoroquinolone risks such as Achilles lend ropathy and tendon rupture, gastrointestinal complications, Closticium eile infection, Central nervous system dystunction, hepatotoxicity, hypo- and hyperalycemia, and GT in- terval prolongation, cardiac arthythmia eluding torsade de potas) and sudden death. ‘The emerging adverse reactions due to fuoroquinolone-associated mitachondialtoxic- iy and colagon toxciy such as hand and wrist tendinopathy, carpal tunnel syndrome ‘etinal detachment and vison loss, dismal aotic dissection and aortic aneurysm rupture, ‘2s well as peripheral neuropathy were also discussed, Rare adverse reactions to fuoro- ‘uinolones fe. acuto kina inury, mye ‘ravs) and thelr drug ntrferancas wore discussed. Specific safety profs of ferent fluoroquinolone modicalions along with e- ‘quently occult settings of some of the adverse reactions and thoir historical background wore emphasized. The practical aspects of fluoroquinolones use and up-to-date clinical applications were briely reviewed, ponad 90 lat preepisywanych jest kadego roku przy- W Stanach Zjednoczonych Ameryki Péinocne| (USA) najmnie| 30 milionéw recept na antybiotyki fluorochino- zamieszkiwanych przez okolo 320 milionéw oséb, od lonowe (ang. fluoroquinolones — FNL) (1). Mozna wiee 494‘Antybiotyki fuorochinolenowe~ tradyeyine lepostrzagane i now deilania riepotqdano przyjaé, ze na calym Swiecie przepisano dotych- 6zas nawet kilkanascie miliardéw recept na te leki. Tak powszechne stosowenie FONL pozwolifo na precyzyine ujawnienie ich dziatat niepozadanych. W 2008 roku amerykariska Agencja ds. Zywnosci i Lekéw (US Food and Drug Administration - FDA) wydata pierwsze ostrzezenie typu black box doty- ezace ryzyka uszkodzenia Sciegien - zwyrodnienia, zapalenia i zerwania (2). Obecnie - wobec wydlu- 2ajacej sig listy powaznych i niestety niewystarcza- jaco postrzeganych dzialan niepozadanych ~ FDA zaleca, aby nie stosowaé FONL w najczestszych przypadkach ambulatoryjnych. Nie nalezy wiec Polecaé ich w ostrym bakteryinym zapaleniu za- tok, zaostrzeniach przewleklego zapalenia oskrzeli i niepowiktanych zakageniach ukladu_moczowe- go (ZUM; kilkadziesiat milionéw porad lekarskich W USA w 2014 roku), jeéli dostepne sq jakiekolwiek inne opeje terapeutyczne (1, 3). W praktyce obser- wuje sie jednak nadal naduzywanie i niewlagciwe stosowanie tych, skqdinad czesto spektakularnie skutecznych lekéw ~ zaréwno w USA, jak i w Eu- ropie. 'W Polsce najezescie) u2ywanymi FONL sa cypro- fioksacyna (w USA dostepna od 1987 roku) i lewo- fioksacyna. Dostepne sa réwnie2: norfloksacyna (tyl- ko tabletki o dzialaniu misjscowym, m.in, wydzielane do moczu), pefloksacyna, ofloksacyna | moksytlok- sacyna (tylko formy doustne). W Europie nie zareje- strowano jak dotad uzywanej w USA gemifloksacyny. Wspétczesne FNL wywodza sie od tzw. chinolonéw | genoragji, takich jak dostepny jeszcze w sprzeda- 2y w Polsce dousiny kwas pipemidowy i zaniecha- ny kwas nalidyksowy. Wspomnieé nalezy rowniez © nitroksolinie - prototypowym chemioterapeutyku chinolonowym wynalezionym ponad 50 lat temu Stosowany jest on nadal w leczeniu ZUM ,dolnego ‘odcinka” i doswiadcza renesansu populamosci (réw- niez w Polsce) m.in. ze wzgledu na jednoozesne dzia- fanie przeciwgrzybicze (np. zapobiega kandydozie drég rodnych podczas leczenia bakteryinego ZUM). Co ciekawe, nitroksolina posiada réwniez wlasciwo- Sci hamujace angiogeneze i jest przedmiotem zainte- resowania w onkologi. Wobec tak powszechnej dostepnosci stosowania FQNL istotne jest przypomnienie ich dziala niepo- Zadanych, szczegélnie wobec faktu naduzywania antybiotyk6w per se oraz polipragmaziiw starzejace} sig populacji polskie). Dzialania niepozadane FONL staly sig przyezyna wycofania kilku z nich (szoze- gélnie FANL IV generacj) ze sprzedady i stanowi- {y przedmiot spektakularnych dochodzen prawno- -medycznych. Grepafioksacyna (Glaxo Wellcome) zostala wycofana w 1999 roku 2 powodu kardiotok- sycznosci (torsade de pointes i nagle zgony serco- we), trowafloksacyna (Pfizer) w latach 1999-2000 2 powodu znacznej hepatotoksycznosci_(liczne przypadki osire| niewydolnogci watroby podezas epidemii zapalenia opon mézgowych w Nigerii), za8 gatyfloksacyna (Bristol-Myers Squibb) w 2006 roku = ze wegledu na wywolywanie hiper- i hipoglikemi: Norfloksacyna nie jest juz dostepna w USA z powo- du ryzyka nieodwracalnego uszkodzenia Sciegion oraz w Irlandii - ze wagledu na czeste superinfekoje Clostridium difficile, jak réwniez uszkodzenia écie- gien i nerwéw obwodowych (3, 4). MECHANIZM DZIALANIA | TOKSYCZNOSCI Fluorochinolony sq antybiotykami bakteriob6jezymi, bedacymi jedynymi bezposrednimi inhibitorami pro- dukeji kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA) przez mikroorganizmy. Leki te uszkadzaja dwa enzymy kiu- czowe dla replikacii bakteri: gyraze DNA oraz topoizo- (2,9). Charakteryzuja sig szerokim spektrum dzialania (tzw. antybiotyki szerokowachlarzowe). Ce- chami przydatnymi do uwzglednienia iistotnymi w co- dziennej praktyce lekarskiej sa, w skrécie, nastepujace whasciwosci FONL: 1.8q_ szczegélnie aktywne wobec pateczek Gram-ujemnych (lacznie 2 pulmotropowym Haemophilus influenzae), aktywne wobec zia- tenkowcow Gram-ujemnych (np. dwoinka rze- Zqczki) oraz niekiedy wobec Pseudomonas aeruginosa, 2.$q aktywne wobec patogendw atypowych: »pluenych” - Legionella pneumophila, Myco- plasma pneumoniae i Chlamydia pneumoniae oraz ,moczowo-plciowych” ~ Chlamydia tra- ‘chomatis, Ureaplasma urealyticum i Mycopla- sma hominis, 8. Wobec Streptococcus pneumoniae aktywnosé wykazuja lewofloksacyna i moksyfloksacyna, zaé szezegélnie znaczna—niedostepna jeszcze w Polsce gemifloksacyna. Leki te okreslane sq ‘czesto w spos6b ulatwiajacy zapamietanie ich przeznaczenia — jako ,FONL plucne’. 4.Wigkszosészozepéw metycylinowradliwych gronkowca zlocistego jest wrazliwa réwniez na lewo-, moksy- i gemifloksacyne, pray znaczne} i szybko narastajacej opomosci na cyproflok- sacyne. 5. Dzialaja one rowniez na mykobakterie i sq cza- sem wykorzystywane w leczeniu tych infek- ji, Fakt ten ma jednak implikacje niekorzyst- ne - powszechne na calym éwiecle uzywanie FONL moze przyczyniaé sig do narastania leko- i wielolekoopornosci pratka gruZlicy oraz do jacanych opéénieh w rozpoznawaniu gruzlicy i Smiertetnoéci z je] powodu. 6. Jedynym FQNL niewymagajacym zmiany daw- kowania u chorych z niewydolnogciq nerek jest moksyfloksacyna. 7. Generalnie FONL sq przeciwwskazane u dzieci i kobiet w cigzy. W USA cyproficksacyna zosta- fa jednak zarejestrowana do leozenia cigzkich, powiktanych ZUM u dzieci, 2 zastrzezeniem sto- ‘sowania jedynie w praypadku braku innych opoji terapeutycznych. 495Jacek Borawskl iwsp. Molekularny mechanizm toksycznosci FONL jest podobny jak innych antybiotykéw bakteriobdjazych. W przypadku bakterii jest to przenwanie cyklu kwa- su tréjkarboksylowego i energetycznego faficucha transportu elektronéw w mitochondriach, W komérkach ssakéw FONL dodatkowo powoduja produkcje wol- nych rodnikéw tlenowych w mitochondriach (toksycz- oSé mitochondriaina) i nasilaja ogélnoustrojowy stres oksydacyjny. Co ciekawe, w warunkach doswiadczel- nych ten niekorzysiny efekt jest ograniczany przez acetylocysteine (5, 6). Efektem toksycanym szczegélnie wyrazonym kli- nicznie i znacznie specyficznym dia FONL jest degra- dacja kolagenu (6-7). Antybiolyki te powoduja bowiem nasilenie syntezy i aktywnosci metaloproteinaz 1, 2 118, ktére zmieniaja strukture i nastepnie ,rozpuszoza- ja” widkna kolagenu typu |. Tenocyty - przeksztalcone, ‘wydluzone fibroblasty 0 duzej elastycznosci produku- Jace kolagen w obrebie Sciegien - ulegaja zwyrodhie- niu wodniczkowemu (wakuolizacji), obrzmieniu i osta- tecznie apoptozie. ‘TRADYCYJNE DZIALANIA NIEPOZADANE Tendinopatia, zapalenie i zerwanie éciggien pigto- wych (Achillesa) zostaly zidentyfikowane okolo 10 iat temu jako pierwsze objawy ,kolagenotoksycznosci” FONL (kolagen stanowi 70% suchej masy sciegna, 90% to Kolagen typu |, a 10% ~ typu Ill) (2). Powi- Kania te dotyczq wszystkich antybiotykow z grupy FONL. Objawami klinicanymi sa: bél Sciggna (sa- moistny, przy chodzeniu i uciskowy) i obrzek w jego przebiegu oraz, w przypadku zerwania ~ m.in. znik- nigcie zarysu Sciegna, nagle ostabienie zgigcia po- deszwowego stopy lub jego zniesienie i niemoznosé stania na paleach. Tendinopatia moze ujawnié sie juz w trakcie leczenia FONL (nawet 2 godz. po pierwszaj dawce) lub do 6 miesiecy po jego zakohiczeniu; me- diana czasu przyimowania FONL przed zerwaniem Sciggna Achillesa to 8 dni, a wigksz0s6 powiktah wystepuje w ciagu pierwszego miesiaca od ekspo- zyoji na lek (8). Powiktanie to nie jest szczegéinie czgste ~ analiza reprezentatywnej bazy danych 6 mi- lionéw os6b leczonych FONL w USA ujawnita okato 30 000 przypadkéw tendinopatti (0,5%) i 8000 przy- padkéw zerwania éciggna Achillesa (0,15%) (9). W badaniu prospektywnym 1,7 miliona os6b w Ka- nadzie (przynajmniej 1 raz leczonych FNL, okres obserwacji do 15 lal) zerwanie sciegna nastapilo u 2,1% pacjentéw (10). Niemniej jednak ryzyko za- palenia éciegna Achillesa u os6b, kt6re kiedykolwiek przyjmowaly FONL, ulegato w istocie ponad cztero- krotnemu zwiekszeniu, za ryzyko okaleczajacego zerwania - dwukrotnemu (3). Czynniki predysponu- jace to: wiek > 60 lat, pleé Zeriska, szczupla budowa ciala (ang, nonobese), niewydolnosé nerek, przyj- mowanie glikokortykosteroidéw i stan po transplan- tagji narzadow (8, 9). Powiklania ,zoladkowo-jelitowe” sq najezestszy- mi dzialaniami niepozadanymi FONL (do 17% le- 436 czonych). Leki te moga powodowaé: utrate apety- tu, nudnosci, wymioty i dolegliwosci dyspeptyczne. Znaczne obawy budzi mozliwosé zakazenia toksycz- na Clostridium difficile, objawiajacego sig poczatko- wo nasilong, wodnista biegunka bez domieszki krwi i mogacego doprowadzié nawet do ostrego rozde- cia okreznicy (lac. megacolon toxicum). Infekcja ta staje sig coraz czgsiszym powiklaniem (szczegél- nie u pacjentow hospitalizowanych), sprawiajgcym ogromne trudnoéci lecznicze, epidemiologiczne i ekonomicane, Ryzyko Klostrydiozy ulega zwigk- szeniu 0 500% podczas leczenia FONL (zaréwno doustnie, jak i parenteralnie), jest poréwnywaine lub nieznacznie niésze od ryzyka stosowania penicylin, cefalosporyn i karbapeneméw i znacznie nizsze do sugestywnych 1600% w przypadku klindamycy- ny (11, 12). W 2007 roku w Wielkiaj Brytanii zaleco- no Scisle ograniczenie stosowania FONL. Po 10 la- tach stwierdzono, Ze uzywanie tych antybiotyk6w spadio 0 50%, a wystepowanie biegunki Clostridium difficile obnizylo sig 0 80% (13). Fluorochinolony sq najbardziej .neurotoksyczne” z0 wszystkich grup antybiotyk6w. Powiktania do- tyezace osrodkowego uktadu nenwowego sq cze- ste (okolo 10%), niemniej jednak niedostatecznie postrzegane (2, 3). Obejmuja one bowiem zaréw- no fagodne béle i zawroty glowy, zaburzenia snu i subteine zmiany nastroju, jak i znaczna sedacje, splatanie, delirium, ostra psychoze (np. manie), ha- lucynacje i cate spektrum napadéw drgawkowych = lacznie z duzymi napadami padaczkowymi. Pod- stawowym mechanizmem neurotoksycznogci FNL. jest kompetycyjne ,wypieranie” kwasu gamma-ami- Romastowego (ang. gamma-butyric acid - GABA) 2 jogo receptoréw neuronalnych, a za czynniki ryzy- ka uznaje sig: starszy wiek, zaawansowana miazdzy- ce, nadezynnosé tarczycy i jednoczesne stosowanie teofiiny lub niesteroidowych lekéw przeciwzapal- nych (2, 3, 14), Wysypki skéme, éwiad i reakcje alergiczne wystepu- ja readko - u okolo 2% leczonych FONL. Sporadycz- nymi dzialaniami ubocznymi sa: goraczka polekowa, fotodermatozy, leukocytoklastyczne zapalenie malych Raczyfh skéry, pokrzywka, anafilaktyczny obragk na- czynioruchowy i ostre érédmigzszowe zapalenie n rek (2, 8). Réwnie rzadko wystepuja tez leukopenia i maloptytkowosé. Hepatotoksycznosé FNL moze przejawiat sig bez- Objawowym i zwykle klinicznie niedostrzeganym w2ro- stem aktywnosci transaminaz (1-3% leczonych) i nie~ znaczng 26ltaczka, aczkolwiek réwnied pod postacia ostre] niewydolnosci watroby (3, 15). Dane populacy}- ne (1,5 miliona oséb w Kanadzie) wskazuja jednak, 20 stosowanie doustnej moksy- lub lewofloksacyny zwiq- Zane jest z dwukrotnym wzrostem ryzyka hospitalizacji Z powodu ostrego uszkadzenia watroby w ciagu 30 dni od podania leku (16). Co ciekawe, zaleznosci tej nie obserwowano w przypadku ,biochemicznie starszej” FONL Il generaoji - cyprofloksacyny.‘Antybiotykuorochinolonows —tradycyine niepostrzagane i nowe drilania riapozadane Dysglikemia (zaréwno hiper-, jak i hipoglikemia) jako efekt niepozadany FONL zostala zidentyfiko- wana ponad 10 lat temu i byla prayczyna wycofania gatyfloksacyny po spowodowaniu ponad 20 zgo- néw (3, 17). W praktyce efekt ten jest jednak zwykle niepostrzegany, szczegéinie Ze juz sama infekcja i uogéiniony stan zapalny zaburzaja homeostaze glu- kozy lub wyréwnanie cukrzycy i mogg wydawaé sie jedyna przyezyna dysglikemii, Powiklanie to wyste- Puje ponad czterokrotnie czesciej w poréwnaniu do sneutralnej” azytromyoyny, szczegélnie u oséb 2 cu- krzyca. Wieksz0&¢ badan populacyjnych wskazuje na lewo- i moksyfloksacyne jako leki szczegdlnie predys- Ponujace do dysglikemii, a niektére - na relatywne bezpieczeristwo stosowania cyprofloksacyny (18, 19). Mozliwosé dysglikemii zastuguje na znaczna uwage, szozegélnie w przypadku oséb z cukrzyca leczonych FONL ambulatoryjnie i niedokonujacych samokontroli alike. Zaburzenia rytmu serca i nagly zgon sercowy sa_konsekwencja wydtuzenia odstepu QT przez FQNL (20-23). Predysponuje to do groénej dla zy- cia arytmii, okreSlanej jako czestoskurcz komorowy typu torsade de pointes lub jako ,balet serca”. Krzy- wa elektrokardiograficzna przypomina bowiem spi- rale tariczqca wok6 linii izoelektrycznej. W badani kanadyjskim (600 000 oséb) czgstosé wystepowa- nia arytmii komorowej w trakcie leczenia gatyfloksa- cynq wzrastala blisko 7,5-krotnie, moksyfloksacyna “‘ponad trzykrotnie, zaé cyprofloksacyna - ponad dwukrotnie (20). Co ciekawo, w innym badaniu po- pulacyjnym nie stwierdzono istotnego werostu ryzy- ka zgonu sercowo-naczyniowego podczas leczenia cyprofloksacyng (21). W reprezentalywnym badaniu tajwafiskim (10 min osdb przez 10 lat) 2wigkszong cezestog¢ arytmil komorowej i zgonu w clagu pierw- szych 7 dni leczenia FONL stwierdzono jedynie w przypadku moksyfloksacyny oraz, w mniejszym stopniu ~ lewofloksacyny (22). Relatywnie niewiel- kie dzialanie arytmogenne cyprofioksacyny po- twierdzono nastepnie w populacyjnym (1 min os6b) badaniu skandynawskim (23). Czynnikami ryzyka arytmii podezas przyjmowania FONL sa: starszy wiek, pteé zeriska, hipokaliemia i i niewydoinosé watroby, wyniszczenie, infekcja HIV i niedoczynnog¢ tarczycy. Z praktycznego punktu widzenia przypomnieé warto niektére z dlugiej listy lek6w wydluzajacych odstep QT. Naleza do nich main. czesto stosowane: amiodaron, propafenon i sotalol, hydroksyzyna, ketokonazol, flukonazol, loperamid, metoklopramid, cisapryd, buprenorfina, Ieki przeciwdepresyine z grupy SSRI, leki rozsze- rrajace oskrzela z grupy beta,-agonistéw oraz an- tybiotyki makrolidowe (szczegélnie azytromycyna). Podawanie FQNL osobom przyimujacym te popu- larne leki obarczone jest szczegdlnym i powaznym ryzykiem i powinno byé - z oczywistych wegledéw - unikane. Ponadto zwiazek migdzy nagia émiercia sercowa, np. pacjenta w starszym wieku, po zawa- le serca i z choroba obturacyjna pluc, a podaniem antybiotyku FONL z powodu zapalenia pluc moze umknaé uwadze lekarza ex post. NOWE | EWENTUALNE DZIALANIA NIEPOZADANE. W ostatnich dwéch latach zidentyfikowano sze- reg dalszych (poza tendinopatia Achillesa) nastepstw kolagenotoksycznogci FNL. Stosowanie tych an- tybiotyk6w uwazane jest obecnie za ‘ezynnik ryzyka fapalen Sciegien réwniez w obrebie rak ‘a szczegdlnie (zwigkszenie 0 34%) zespolu cieéni nadgarstka (dretwienie i bél paloow rasitajgce sig min. noca) — na skutek obrzekow przebiegajacych w kanale éciegien i ucisku na new srodkowy (24, 25). Paes a ym leczenia FQNL moze bye réwniez tylne odiaczenie ciata szklistego na skutek Uszkodzenia obecnych w nim widkien kolagenowych i edwarstwionie siatkowki, grozace calkowita inieod- wracalng utrata widzenia w tym oku. Objawami Po dromalnymi sq wrazenia wzrokowe — blyski éwiatia i taw. mety w polu widzenia. Dotychczas przepro” wadzone badania populacyjne nie sq jednoznacz” ne. W 2012 roku ukazalo sig pierwsze alarmistycZ” he doniesienie (populaoja 1 min os6b w Kanadzie) © 4,5-krotnie zwigkszonym ryzyku ‘odwarstwienia ‘siatkéwki w trakcie leczenia FQNL (26). Nie znala- 2lo to potwierdzenia w ogélnonarodowym badaniy dufiskim (27). Z kolei ostatnie, precyzyjnie zaplano- wane badanie, obejmujace 27 500 ‘oséb z przeby- tym odwarstwieniem siatkéwki we Francji, wykazalo 4,5-krotny wzrost czestoéci tego powiktania podezas przyjmowania FQNL i nastepnych 10 dni; nie stwier- dzono zwiazku z przebytym leczeniem tymi anty- biotykami (28). Wyniki opublikowanych wozesniej metaanaliz nie wskazywaly wowczas jednoznacznie na zwigzek migdzy stosowaniem FQNL a odwar- stwieniem siatkowki (29, 30). Obecnie wydaje sie on prawdopodobny (31). Najgrogniejszym przejawem kolagenotoksyczno- Sci FNL moze byé jednak ,destabilizacja” tetniaka aorty na skutek uszkodzenia blony srodkowej tet- nicy. Opublikowana w 2015 roku kanadyjska pro- spektywna analiza populacyjna wykazala po raz pierwszy az 2,7-krotny wzrost ryzyka peknigcia lub rozwarstwienia tetniaka aorty, wymagajacych na- tychmiastowej interwencji chirurgicznej w trakcie leczenia FONL (10). Jak dotad ten ztowrézbny zwig- zek znalazt potwierdzenie (2,4-krotny wzrost ryzyka) w danych ogélnonarodowego rejestru tajwariskie- go (32). Do chwili obecnej w bazie PubMed brak jest publikacji negujacych jego istnienie (stowa kluczo- We: ,fluoroquinolones’, ,aortic", ,aneurysm"). Wy- daje sig wigc, 2e obecnosé tetniaka aorty |, prawdo- podobnie, tetniaka kazdego innego naczynia nalezy traktowaé obecnie jako istotne przeciwwskazanie do podania FONL. Przed kilkoma laty amerykafska FDA przy- znala tez oficjalnie, Ze FNL naleza do lekéw 437doco Borawsk! i Ws. wywolujacych neuropatie obwodowa. Stwierdzono muin., Ze ryzyko wystapienia neuropatii lub nawet polineuropatii (bél, mrowienie, parestezje, niedo- czulica, ostabienie migéni, niedowiad koficzyny itp.) wzrasta blisko dwukrotnie w trakcie przyjmowania FONL, zaburzenia wystepuja szybko (1-2 dni) po ekspozycji na lek, narastaja doéé gwaltownie imoga przewlekaé sig przez kilkanascie miesigcy lub byé nieodwracalne (33, 34), Istnieja rowniez przekonujace doniesienia o kil- kakrotnie zwiekszonym ryzyku ostrego uszkodze- nia nerek - szozegélnie u chorych otrymujacych inhibitory konwertazy angiotensyny 1 (85, 36). In- nym dziataniem niepozadanym FONL jest gwaltow- ne nasilenie objawéw miastenil (nuzliwosé migéni, myasthenia gravis) ~ nawet do stanu zagrazajacego Zyciu (87). Wielce sugestywny jest opis seril przy- padkéw uszkodzeh wielonarzadowych, ktére poste- powaly mimo zaprzestania podawania FONL. U pa- cjentw tych pojawily sig nicomal jednoczasowo: tendinopatia, ostabienie migéniowe, polineuropatia PISMIENNICTWO 1. Outpatient Antibiot Presepans— Und Sass, 2048, Carts for Di tase Contol and Preven; hive ede govigetsmatcommaiy pattanruareporsummary 2014 pa. (ata dota: 25.04.2017, 2. Inornaton or Heaticare Potion: Puroqunclone Artima Drugs. US Food and Drug Adminstration, hip/WnWe gouDrs! DrigsotayPostmarketDrgsatetyntomaboniealontsandProvase) ‘emt 26085 hm (data doetpu: 28042017, {FDA Drug Salty Communication: FDA updses warring fr orl and Inpetble Ncrequnoione antics due to dating sie ofacs. US Fred and Drug Administ, hive ia. govDruge/OrigSait! ‘Ga 1500 (ata dete: 26042017. 4, Oreagha IA, Osaka ea, Oger Co Adverse reactions to fuoregu- Inctonesin ibe Niorian pop: an aut of opts subitod tho Natonal Phamacovigianea Cant Wom 200 6 2016. Pharmacol Res Perspct 20075: 1-12 65 alga. Spina CS, Costa JCal: Bacto! antbitcs induce ‘rfoctonaldystuneton and existe Gamage in Mammalian el. Se ‘ranel Mod 2018; 51-6. 6: Naoom A, Badshah SL, Muska Meta: Th ‘es. sythetc approaches and antbacleal ac Bt: 8H2, 7, TealWC, Hsu Cc, Chan CP eta: Clrofoxacn upregulates tendon cos to exprets marixmatatoprichase 2 wih dogradetonoffpolcollgen. ‘Snap Res 2011; 28 67-73, «Khai Zhanel GG: Faxequnolone-ascociaedtendnopathy: cial evi othe ora, Cin rect Dis 2008 26 1408-1410. 2. Wie BL, PlogulnC, Chol Hot al: impact fag, sox, cbuay, end so- roid use'on qunoloe- associated lon corer, Am J Med 2012; ‘25:38 10, Daneman NL H, Rodoimsior DA: Furequnolones end ealagon a socdld sovraadvorse evens: a engtudina cot study. BML Open 2018:5:38. 11, Blown KA, Khanaer N, Danoran Ni, Flzman DN: Meta anal of antbl- ‘ie and tho risk ol community assecatedClostim dei infact, {ateiec Agents Chomether 209; 57: 2526-2392 12. Vardatas KZ, Trgkes KX, Boukowal , Falogas ME: Cotium cl _lnloctin folowing eystomi arbiote administration in randomsod ‘ono also systematic evew and mla-aaljs, in J nmlrob ‘Agents 2016 48: 1-10. 18, Caing requiolane Use May Bo Key lo Queling C.D. Cubreaks. Hadscape Feb 02,2017 +4, Halil AF, Davey PG, Lambert: Antagonism of GADAA receptors by ‘4quinlone. J Arner Chomotha 109; 31: 457-462, 15. Van Bambeko F,Tukons PM: Safely prota ofthe resplatoryfuoro- nolone menifoxscin: comparison wih ther Fuoroqunelones and ‘ier annbacteral casas. Drug Sal 209; $2: 35878. 438 cobwodowa, dysfunkcja nerwowego ukladu autono- micznego, zaburzenia snu, sfery psychicznej i osta- tecznie ~ éwiadomosci i praytomnosci (38). PODSUMOWANIE Podsumowujac, FONL sa antybiotykami nadal ‘skutecznymi i praydatnymi w codziennej praktyce lekarskiej, Cyprofioksacyna znajduje sie ponadio na prestizowej iécie 410 najbardziej efektywnych i bezpiecanych lekéw, jakimi dysponuje wspél- czesna medycyna (WHO List of Essential Medi- cines) (39). Fluorochinolony sq stosowane po- wszechnie na calym Swiecie, a roczny praychod producentéw ze sprzedazy samej cyprofioksa- ‘eyny tylko w Europie wynosi ponad 1,5 miliarda euro, Pamigtaé nalezy jednak 0 szybko narasta- Jace] opornosci bakteryjne}, zawezajace| sie ligcie wskazaf oraz rosnacym spektrum przeciwwska- af i nowo identyfikowanych dzialah niepozada- nych FONL, z ktérych znaczna czeSé moze byé Jednak kiinicznie niepostrzegana. 1, Palereon JM, Maman Mi, Manno Metal: Fuorequincion therapy ‘Sus osyncate uate ner nary. @ populaion based study. COL ote te 1665-1670. 17, Park la LY, Juutiok DN, Kopp & et al: Outpatient galiforacin Irapy and dyslycomia In older ad. N Engl Mod 2006; 354, 19521987 10, Chou Hang JL. Chang CH atl: Rsk ot saves dyeghycemia among abate pats rocaking lnoonacn, erofosaein, of moxtloracn ft “Tainan Cin noc be 04a, 871600. 18, Aspnal SL Good C8, Jang Reta: Soveredysgyeamia wh to cro. ‘lates a class eae? Gn iret ie 2000, $9: 402-408. 20, LapiF, Wleheoly Mf, Keaoun A ota: Faroguielones an tho sk of _sofus anhythml’a poplin ~ based study. Cin Inte Dis 2012 55 ‘sree, 21, Ray WA Muay KT, Hal Kt al: Azshromyel andthe tak curves. ‘ul dath, Weng 3 Med 2012; 368: 1861-1890. 122. Chou HW, Wang, Chang CH eal: sks of eaten arya and ‘motalty among pana using naw-goneration macolis,Nueroqulns lores, end. Blocamyplaciamaso inibor: a Taiwance® natoneige ‘0. Ce nae Di 2015; 6.586577 23. Inghammar M, SvensrSm H, Melbye M etal: Oral tuoroquinolone se and vera army: enaoal coho soy. BM 230; 952 24, Borger |, Goodin |, Guncko GM: Foroqunolone-aesotiatod ten ‘epathy'f the hand and wrst: a systomate review and case rap. and (2047 2017 Apt 1: 1558944717701237 25, Chong JZ, Sod, Eurinan M, Caton BC: Fuoroquncione uso and ‘kor carpal muna syndrome: a phamacoopldamiciog study. Cin i {oct Dis 2017 apr 28, DOK 0:109b/eae362, £26, Etminan M, FrcoghianF, Brophy JM ot al: Oral fuorequinlones and {ho kof ronal dalachmont JAMA 2012; 307: 1814-1810. 27, Pastemak B, Svansi6m H, Melbyo M, Hid A: Associaton between ‘al fucrequinclone uso and retinal dtachment. JAMA 20%3; 310: 21842100, 28, Raguldeau F, Lemaire M, Dray Spa R, Zuok M: Associaton betwoon {al guoroqunoione uso and retinal dotachment. JANA Ophthalmol 2016; 136: 415421, 28, Chul 8, Wong IC, Wong LY, Chan EW: Assocation betwen orl Muoro- {quinolone us and the davelopment of tinal cotechment a eystomatc ava and ma-analysis of observational sts, J Antimicrob Chemo- ther 2015; 70: 971.078, 30, Nos C,Penedones A, Monds D, Bate Marques FA sytomaticrviow ‘and mole-anayss othe association baton eytamie huoroquinolonas ‘and retinal delachmont. Acta Ophhalmal 2016; 251-259, 81. Do Fuoroquinolones increase Retinal Dotachmont Rsk? Rocont Osta Unclear. Madscape Feb 10,2017.