ΣΥΣΤΗΜΙΚΕΣ 4

Στρατηγικά Μοντέλα
Βραχεία θεραπεία εστιασμένη στη λύση
Στρατηγικά Μοντέλα

 Από την ομάδα του Palo Alto και θεραπευτές που σχετιστήκαν
(Jackson, Satir, Bateson, Haley, Madanes, Watzlawick)
 Αλληλεπιδραστική και βραχεία οικογενειακή θεραπεία
 Στρατηγική οικογενειακή θεραπεία
 Αξιοποιούν τις έννοιες της
θεωρίας επικοινωνίας
 Κύκλοι ανατροφοδότησης
 Διπλά μηνύματα
 Οικογενειακοί κανόνες
 Οικογενειακή ομοιόσταση
 Η έμφαση δίνεται:
 Στο παρόν
 Στην ανάλυση της δυσλειτουργικής
αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας
 Στο πώς καθιερώνεται ένα
δυσλειτουργικό σχήμα επικοινωνίας
ανάμεσα σε οποιαδήποτε δύο άτομα
 Επιπλέον:
 Προσανατολίζονται στην αλλαγή
 Είναι σύντομης διάρκειας
 Απαιτούν ενεργούς και ευέλικτους
θεραπευτές
 Δεν τα απασχολεί:
 Η προσωπική ανάπτυξη
 Τα βαθύτερα οικογενειακά
προβλήματα
 Η ανάπτυξη δεξιοτήτων
Αλληλεπιδραστική Οικογενειακή Θεραπεία
 Κάθε συμπεριφορά είναι επικοινωνία σε κάποιο επίπεδο
 Η επικοινωνία μπορεί να πραγματοποιείται ταυτόχρονα σε διάφορα
επίπεδα εκτός του περιεχομένου αυτού που λέγεται
 Κάθε επικοινωνία έχει ένα περιεχόμενο (αναφορά-θέση) και μία σχέση
(εντολή- πρόσκληση)
 Οι σχέσεις ορίζονται με μηνύματα εντολής για τη διατήρηση της
ομοιόστασης
 Οι σχέσεις μπορεί να είναι συμμετρικές ή συμπληρωματικές
 Οι συμμετρικές μπορεί να γίνουν ανταγωνιστικές
 Οι συμπληρωματικές είναι ιεραρχικές
 Τα προβλήματα αναπτύσσονται και συντηρούνται μέσα στο πλαίσιο
πλεοναζόντων σχημάτων αλληλεπίδρασης και επαναλαμβανόμενων
κύκλων ανατροφοδότησης
Θεραπεία
 Οι λύσεις που δίνουν οι άνθρωποι στις δυσκολίες της ζωής (π.χ.
μια φυσιολογική μετάβαση) συχνά είναι παράλογες, και αντί να
ανακουφίσουν το πρόβλημα, το συντηρούν ή το επιδεινώνουν
 Στόχος του θεραπευτή είναι να σπάσει τον επαναληπτικό
αυτοδιαιωνιζόμενο κύκλο της οικογένειας
 Αλλαγές πρώτου επιπέδου
 Επιφανειακές, βραχύβιες, η καλύτερη δυνατή λειτουργία μέσα στην ίδια
δομή

 Αλλαγές δευτέρου επιπέδου

 Ριζική αναδιοργάνωση του συστήματος και διαφορετικό επίπεδο
λειτουργίας
Θεραπευτικό Διπλό Μήνυμα
 Προϋποθέτει ισχυρή θεραπευτική σχέση: έχει υψηλό βαθμό αξίας και
προσδοκιών

 Είναι μια εντολή όπου:

 Ενισχύει τη συμπεριφορά που ορίζεται ως πρόβλημα
 Υπονοεί πως αυτή η ενίσχυση λειτουργεί ως φορέας αλλαγής
 Δημιουργεί το παράδοξο: δίνεται εντολή να αλλάξει παραμένοντας ίδιος

 Η θεραπευτική σχέση τον εμποδίζει να αποσυρθεί ή να επιλύσει το παράδοξο

σχολιάζοντάς το

 Μορφές του θεραπευτικού διπλού μηνύματος:

 Συνταγογράφηση του συμπτώματος
 Επανετικετοποίηση
Στρατηγική Οικογενειακή Θεραπεία
 Ο θεραπευτής αναλαμβάνει την ευθύνη να επινοήσει μια στρατηγική για
να λύσει το πρόβλημα

 Προσεκτικά σχεδιασμένες τακτικές και οδηγίες για τη διακοπή των

οικογενειακών μοτίβο που η οικογένεια πρέπει να ακολουθεί

 Κάθε διαπροσωπική συναλλαγή κρύβει έναν αγώνα ελέγχου του

ορισμού της σχέσης

 Το σύμπτωμα είναι μια στρατηγική ελέγχου προσαρμοσμένη σε μια

δεδομένη κατάσταση, όταν όλες οι άλλες στρατηγικές έχουν αποτύχει

 Επιπλέον, παθολογική γίνεται μια στρατηγική όταν αρνούνται ότι

προσπαθούν να «ελέγξουν» τη συμπεριφορά του άλλου
Θεραπεία
 Τα στοιχεία σύγκρουσης για εξουσία υπάρχουν σε όλες τις θεραπείες

 Οι οικογένειες μπορεί να χειριστούν, να εξαπατήσουν, να αποκλείσουν

ή να υποτάξουν έναν θεραπευτή για να διατηρήσουν την ομοιόστασή
τους

 Ο θεραπευτής πρέπει να αναλάβει την ευθύνη να επιλύσει το

πρόβλημα έχοντας τον έλεγχο της διαδικασίας

 Παρεμβαίνει, σχολιάζει, δίνει οδηγίες, αναθέτει έργα και αναλαμβάνει

την ηγεσία

 Έμφαση στα θετικά με αναπλαισιώσεις του συμπτώματος ή της

προβληματικής συμπεριφοράς
Χρήση οδηγιών
 Συμπεριφέρονται οι άνθρωποι διαφορετικά, οπότε έχουν διαφορετικές εμπειρίες

 Ενισχύουν τη θεραπευτική σχέση, μέσω της εμπλοκής του θεραπευτή στις

πράξεις τους ανάμεσα από τις συνεδρίες

 Συγκεντρώνονται πληροφορίες από το πώς ανταποκρίνονται οι οικογένειες στις

οδηγίες

 Χρήση παράδοξων παρεμβάσεων

 Αναπλαισίωση
 Εντολή
 Συγκράτηση

 «η οδηγία είναι για τη στρατηγική θεραπεία ό,τι είναι η ερμηνεία για την
ψυχανάλυση»
Μετά την κυβερνητική
 Η γνώση των ατόμων για τα συστήματα φιλτράρεται από τις αναπαραστάσεις
που έχουν για αυτά, από την υποκειμενική τους αντίληψη

 Η επιστημονική διερεύνηση δε στρέφεται μόνο στον κόσμο και στην

πραγματικότητα, έξω από το υποκείμενο που παρατηρεί, αλλά και στο ίδιο το
υποκείμενο

 Η πραγματικότητα μετασχηματίζεται ανάλογα τον παρατηρητή

 Τις προσθέσεις του
 Τους περιορισμούς της φυσιολογίας του
 Τα ψυχολογικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά του
 Τα χαρακτηριστικά του «εργαλείου» που χρησιμοποιεί
 Το επιστημονικό παράδειγμα που χρησιμοποιεί
Κυβερνητική β’ τάξης
 Εκφράστηκε στην ψυχολογία και στην ψυχοθεραπεία από τις
αρχές του:
 Κονστρουκτιβισμού
 Η πραγματικότητα δεν ανακαλύπτεται, αλλά κατασκευάζεται. Η κατασκευή
αυτή προσδιορίζει τη συμπεριφορά του κάθε ανθρώπου.

 Κοινωνικού κονστρουξιονισμού
Η πραγματικότητα είναι μια συλλογική γλωσσική κατασκευή, παράγωγο ενός
συγκεκριμένου ιστορικού και πολιτισμικού πλαισίου, και όχι παράγωγο του
νου
Συγκατασκευή Εαυτού
 Ο άνθρωπος δεν αποτελεί έναν αμιγή και διαρκή πυρήνα, αλλά ένα άθροισμα
των συμμετοχών του σε κοινωνικές σχέσεις και πλαίσια.

 Αποτελεί άθροισμα των ρόλων του (και κάτι παραπάνω) σε ένα δεδομένο
ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο

 Ο Εαυτός αλληλεπιδρά με το παρελθόν και την κουλτούρα μέσω:

 Της δυνατότητας αναστοχασμού:

 στρεφόμαστε στο παρελθόν για να τροποποιήσουμε το παρόν
 τροποποιούμε το παρελθόν κάτω από την επίδραση του παρόντος

 Του οραματισμού εναλλακτικών λύσεων για ύπαρξη και δράση:

 Είμαστε προϊόν της ιστορίας μας
 Είμαστε αυτόνομοι δράστες της ζωής μας
Διαφορές κυβερνητικής α’ και β΄ τάξης
Κυβερνητική α’ τάξης Κυβερνητική β’ τάξης
 Αναζήτηση της αλήθειας  Συγκατασκευή πραγματικότητας

 Διερεύνηση επικοινωνίας  Διερεύνηση νοημάτων

 Μελέτη διατήρησης ομοιόστασης  Μελέτη διεργασιών αλλαγής

 Υποθέσεις για την οικογένεια  Υποθέσεις για σύστημα οικ/νεια-θ/της

 Το σύστημα δημιουργεί σύμπτωμα  Το σύμπτωμα δημιουργεί το σύστημα

 Το πρόβλημα είναι συλλογικό  Το πρόβλημα είναι μάλλον ατομικό

 Η αλλαγή στη σχέση θεραπεύει  Η αλλαγή της αφήγησης θεραπεύει

 Ο θεραπευτής είναι ένας «ειδικός»  Ο θεραπευτής είναι μη-γνωρίζων, το

των αλληλεπιδράσεων «κοινό» της αφήγησης
Οι μεταμοντέροι θεραπευτές
 εγκαταλείπουν τη θέση εξουσίας και ελέχγου κατά τις συνεδρίες και
ενδιαφέρονται για τις θεραπευτικές προτάσεις που δημιουργούνται από κοινού,
για την πραγματικότητα που μια οικογένεια προσκολλά σε ένα πρόβλημα, το
οποίο διαιωνίζει τη συμπεριφορά της.

 Εστιάζουν στο νόημα ή στο κοινό σύνολο των προτάσεων μιας οικογένειας σε
σχέση με ένα πρόβλημα. Ο θεραπευτής συζητά με την οικογένεια και τα άτομα
για τους παράγοντες και τις διεργασίες που δημιουργούνε τα προβλήματα.

 Συζητούνται οι υποκειμενικές αντιληψεις της οικογένειας και των ατόμων,

τονίζεται όμως ιδιαίτερα, ο ρόλος του κυρίαρχου πολιτισμικού και κοινωνικού
πλασίου στη διαμόρφωση του τρόπου που αντιλαμβανόμαστε την
πραγματικότητα και καθορίζουμε την συμπεριφορά μας, όπως και τις
προσδοκίες που έχουμε από τη συμπεριφορά των άλλων
Αυτοπαθείς Ερωτήσεις
1.Ερωτήσεις προσανατολισμένες στο μέλλον
2.Ερωτήσεις από την άποψη του παρατηρητή
3.Απροσδόκητες ερωτήσεις αντι-αλλαγής
4.Ερωτήσεις με ενσωματωμένες προτάσεις
5.Ερωτήσεις κανονιστικής σύγκρισης
6.Ερωτήσεις διευκρίνισης διαφορών
7.Ερωτήσεις που εισάγουν υποθέσεις
8.Ερωτήσεις που διακόπτουν τη διαδικασία
Βραχεία θεραπεία εστιασμένη στη λύση
 Steve de Shazer στο Κέντρο Βραχείας Οικογενειακής
Θεραπείας στο Μιλγουόκι
 Η συζήτηση για προβλήματα δημιουργεί προβλήματα, η
συζήτηση για λύσεις δημιουργεί λύσεις.
 Οι διαδικασίες επίλυσης διαφορετικών προβλημάτων μοιάζουν
περισσότερο μεταξύ τους, από ότι μοιάζουν τα προβλήματα για
τα οποία επιλέγεται η εκάστοτε παρέμβαση
 «για να ξεκλειδώσεις μια κλειδαριά χρειάζεσαι κλειδί, όχι να
καταλάβεις πώς είναι κατασκευασμένη»
Βασικά σημεία της θεωρίας
• Βασίζεται στις ιδέες του κοινωνικού κονστρουξιονισµού τονίζοντας τη
σηµασία της γλώσσας για τη δόµηση της πραγµατικότητας (De Shazer,
1991).
• Στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης σκοπός δεν είναι η εστίαση στο
πρόβληµα αλλά το να δοθεί βοήθεια στην οικογένεια να ανακαλύψει νέες
λύσεις για την αντιµετώπιση των δυσκολιών της.
• Οι θεραπευτές προτείνουν µικρές αλλαγές που όταν επιτευχθούν οδηγούν
σε περαιτέρω αλλαγές στο σύστηµα.
• Η πιο σηµαντική τεχνική της εν λόγω προσέγγισης είναι οι ερωτήσεις, οι
οποίες µέσα από την προσεκτική χρήση της γλώσσας, ωθούν την
οικογένεια να διακόψει συµπεριφορικά σχήµατα που συντηρούν το
πρόβληµα, να αλλάξουν ξεπερασµένες πεποιθήσεις και να ενισχύσουν τις
εξαιρέσεις σε κάποια συµπεριφορά που θεωρούνταν αµετάβλητη

SCG - Scientific College of Greece

 Ερώτηση για αλλαγές πριν από την έναρξη της θεραπείας
 Τα 2/3 των πελατών παρατηρούν επιθυμητές αλλαγές πριν την πρώτη συνάντηση

 Ερώτηση θαύματος
 Αν εξαφανιζόταν το πρόβλημα
 Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που θα κάνατε διαφορετικό;
 Τι θα άλλαζε στην συμπεριφορά του άλλου;
 Για ποιον θα αποτελούσε μεγαλύτερη έκπληξη;
 Στην πορεία του χρόνου πώς θα επηρεάζονταν οι σχέσεις σας;
 Ερωτήσεις εξαιρέσεων
 ◦Αναζητούν τις περιπτώσεις που λειτούργησαν ελέγχοντας το πρόβλημα

 Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
 Στόχος είναι να εντοπίσουν μόνοι τους τις αλλαγές

 Αναθέσεις για το σπίτι

 Επισκέπτες: οι υπάρχουσες λύσεις αξιολογούνται θετικά, όχι θεραπεία, ούτε
αναθέσεις
 Παραπονούμενοι: περιμένουν την αλλαγή από έξω -> αναθέσεις
παρατήρησης και σκέψης
 Πελάτες: ενεργητικοί -> συμβόλαιο αλλαγής, αναθέσεις παρατήρησης και
πάνω στη συμπεριφορά τους
Βιβλιογραφία
 Goldenberg, I., & Goldenberg, H. (2005). Οικογενειακή
Θεραπεία (Επιμέλεια: Ε. Κοτρώτσιου). Αθήνα: Εκδόσεις Ελλην.
Παπαδιώτη-Αθανασίου, Β. (2000). Οικογένεια και Όρια. Αθήνα:
Ελληνικά Γράμματα.
 Παπαδιώτη-Αθανασίου, Β., & Σοφτά-Nall, Λ. (2006).
Οικογενειακή-Συστημική θεραπεία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
 Von Schlippe, A., & Schweitzet, J. (2008). Εγχειρίδιο της
Συστημικής Θεραπείας και Συμβουλευτικής (Επιμέλεια: Β.
Ιωαννίδου). Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
 Watzlawick, P., Beavin-Bavelas, J., & Jackson, D. D. (2005).
Ανθρώπινη Επικοινωνία και οι Επιδράσεις της στη Συμπεριφορά
(Μτφρ.: Κ. Χαραλαμπάκη). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Βιβλιογραφία
 Συλλογικό (2018). Σχολές Οικογενειακής –Συστημικής Θεραπείας. Τόπος

 Epstein Ν, Baucom D (2005). Ενισχυμένη Γνωστική - Συμπεριφορική Θεραπεία.

Πατάκη

 Συλλογικό (2012). Γνωσιακή –Συμπεριφοριστική θεραπεία οικογένειας. Πεδίο.

 Minuchin S (2000).Οικογένειες και Οικογενειακή Θεραπεία. Ελληνικά γράμματα.

 Κουνενού Ε. Κ. (2010). Συμβουλευτική και θεραπεία οικογένειας. Παπαζήση,

Αθήνα

 Ντάλλα, Θ. Α., & Τσινέλος, Χ. Α. (2018). Ρευστότητα και αναδιάρθωση ρόλων

στην ελληνιή οικογένεια του 21ου αιώνα.

 Καλαϊτζάκη, Α. E. (2017). H Θεωρία των Τύπων του Σχετίζεσθαι: Κλινικές και

θεραπευτικές εφαρμογές. Το Βήμα των Κοινωνικών Επιστημών, 14(54).