LİPİDLERİN YAPISAL VE

İŞLEVSEL ÖZELLİKLERİ I

1
Lipidler genel ve belirli özellikleri suda çözünmeme
olan, kimyasal olarak farklı bileşiklerdir. Biyolojik
fonksiyonları da çeşitlilik gösterir.

Nötral yağlar olarak bilinen trigliseridler, birçok

organizmada enerji için başlıca yakıt deposudur.

2
 Lipidlerin ortak özellikleri
Lipidler, biyolojik kaynaklı organik bileşiklerdir.
Lipidlerin yapılarında C, H, O bulunur. Ayrıca N, P, S
gibi elementler de bazı lipidlerin yapısına girerler.
Lipidlerin temel yapı taşları yağ asitleridir.
Lipidler, suda çözünmeyen, apolar veya hidrofobik
bileşiklerdir.
Lipidler, kloroform, eter, benzen, sıcak alkol, aseton gibi
organik çözücülerde çözünebilirler.
Lipidlerin enerji değerleri yüksektir.
3
Yağ asitleri, hidrokarbon zincirli monokarboksilik
organik asitlerdir. Yapılarında, 4-36 karbonlu
hidrokarbon zincirinin ucunda karboksil grubu bulunur.

4
Fosfolipidler ve steroller biyolojik membranların yapı
taşlarıdırlar.

5
Nispeten küçük miktarlarda bulunan bazı lipidler,
enzim kofaktörleri, elektron taşıyıcıları, ışık
absorbe eden pigmentler, emülsifiye edici ajanlar,
hormonlar ve intrasellüler haberciler olarak çok
önemli fonksiyonlara sahiptirler.

6
Lipidlerin sınıflandırılmaları

7
Yağ asitleri ve alkole ek olarak başka gruplar içeren
lipidler bileşik lipidlerdir.
Fosfolipidler: Yağ asitleri ve alkole ek olarak bir fosfat
içeren bileşik lipidlerdir; fosfatidler olarak da bilinirler.

8
Gliserofosfolipidler ve sfingolipidler, membran
lipidlerinin iki önemli sınıfını oluştururlar.
9
Steroidler, izoprenoid lipidler sınıfından, hayvansal ve
bitkisel dokularda çok yaygın olarak bulunan
maddelerdir.

10
Trigliserid, kolesterol ve fosfolipidlerin değişik oranlarda
protein ile kombinasyonu sonucu oluşan moleküler
agregatlar lipoproteinlerdir.

Lipoproteinler suda çözünürler ve lipidler

böylece kanda taşınabilirler. 11
KARBONHİDRATLAR
(ŞEKERLER)

12
• Karbonhidratlar aktif aldehid veya keton grubuna sahip polihidroksi alkollerin
oluşturduğu maddelerdir (veya hidroliz edildiklerinde bu maddeleri veren
yapılardır.

• Karbonhidratlar karbon hidrojen ve oksijenden

oluşurlar.
• Genel bir kural olarak bir karbonhidrat kendi
karbon atom sayısı kadar su molekülüne sahiptir.
• Zaten karbonhidrat sözcüğü de buradan
gelmektedir. O halde karbonhidrat formülünü
13
• Cn(H2O)n şeklinde yazabiliriz.
14
 Karbonhidratların fonksiyonları
1) insan diyetinin en önemli kısmını oluştururlar
2) çoğu nonfotosentetik hücrede temel enerji
sağlayıcıdırlar
3) yapısal ve koruyucu elemanlar olarak
fonksiyon görürler
4) iskelet eklemlerini kayganlaştırırlar ve
hücreler arası yapışmayı sağlarlar
5) vücutta lipidlerin, bazı amino asitlerin,
glikolipidlerin, glikoproteinlerin ve
proteoglikanların ön maddesidirler 15
Karbonhidratların
sınıflandırılmaları

16
 2. Glikozidik bağ oluşturma
Bir monosakkaridin anomerik karbon atomuna
bağlı OH grubu(hemiasetal hidroksili) bir
başka monosakkaridin veya karbonhidrat
olmayan bir başka maddenin hidroksil grubu
ile birleşir, bir molekül su çıkar ve
kovalan bağ oluşur.

Bu bağa glikozidik bağ denir.

17
 glikozidik bağ
• Yapıya katılan anomerik karbon
atomuna ait
OH grubunun konumuna göre glikozidik
bağ,  ve  özelliğini alır.

18
19
20
 Disakkaritler
O-glikozidik bağ vasıtasıyla birbirine bağlanmış iki monosakkarit
molekülünden oluşmuş bileşiklerdir

Maltoz İki glukoz molekülünün Glc(14)Glc biçiminde kondensasyonu ile

oluşmuş molekül yapısına sahip

Bir galaktoz molekülü ile bir glukoz molekülünün Gal(14)Glc

Laktoz biçiminde kondensasyonu ile oluşmuş molekül yapısına sahip

Bir glukoz molekülü ile bir fruktoz molekülünün Glc(12)Fru

Sukroz biçiminde kondensasyonu ile oluşmuş molekül yapısına sahip
(Sakkaroz)

21
 Polisakkaritler (Glikanlar)
• depo • yapısal
homopolisakkaritler homopolisakkaritler
Nişasta Sellüloz
Glikojen Kitin
İnulin
•Diğer homopolisakkaritler
Agar-agar
Dekstranlar
Mannanlar
22
•Heteropolisakkaritler
 Nişasta

Bitki hücrelerinin temel depo homopolisakkaritidir.

23
 Glikojen

Hayvan hücrelerinin temel depo homopolisakkaritidir.

özellikle karaciğerde ve kasta boldur

24
 Heteropolisakkaritler
(heteroglikanlar)
• Peptidoglikanlar bakteriyel hücre duvarlarının rijid komponentidirler

• Glikozaminoglikanlar Hiyaluronik asit, Kondroitin sülfatlar,

(mukopolisakkaritler) Dermatan sülfat, Keratan sülfatlar,
Heparan sülfat, Heparin

• Glikoproteinler Karbonhidrat ve protein birimlerinin birbirlerine

kovalent bağlanmasıyla oluşmuş bileşiklerdir

• Glikolipidler hücreler arası iletimden sorumludurlar.

• Proteoglikanlar makromoleküller
25
 Protein yapısı ve
fonksiyon ilişkileri

26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
Many loops or turns contain functional residues,
such as binding sites for metal ions

54
proteins also contain regions of non-repetitive structure.
These sequences are called loops, or turns
They are ordered structures with definite structural purpose:
The structures are of varying size, from perhaps three to 15-16 residues
They allow the protein chain to fold back on itself to produce the compact
shape associated with most non-structural, or globular, proteins
They connect regions of more formal structure, forming simple motifs, such
as the helix-loop-helix

55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
NÜKLEİK ASİTLER

67
 Nükleik asitler
Bir hücrede meydana gelen her şey için önceden planlayıcı
moleküllerdir.

• Deoksiribonükleik asit (DNA)

• Ribonükleik asit (RNA)

Nükleotidlerin polimerleridirler

68
Nükleotidler

69
Nükleotidlerdeki bazlar

70
 Nükleotidlerin fonksiyonları

1) nükleik asitlerin alt üniteleridirler

2) hücrede kimyasal enerjiyi taşırlar
3) birçok enzim kofaktörlerinin komponentleridirler
4) sellüler haberleşmede aracıdırlar

71
 DNA (deoksiribonükleik asit)

canlı hücrelerde genetik bilginin saklandığı kromozomal

komponent

72
DNA’nın yapısı

5' 3'

73
3' 5'
Hücre çekirdeğindeki DNA molekülleri, hücrenin
bölünme evresinde, kompleks katlanmalarla kromozom
denen yapılar haline gelirler

insan somatik
hücrelerinde 46,
tavukta 78,
tavşanda 44,
sıçanda 42,
farede 40,
kedide 38
kromozom
bulunur
74
 Ekstrakromozomal DNA’lar
• Viral DNA molekülleri
• Bakterilerin birçok türünde plazmid
• Mitokondriyal DNA
• Fotosentetik hücrelerin kloroplastları da
DNA içerir

75
 RNA (ribonükleik asit)
DNA’daki genetik bilgiyi bir fonksiyonel proteine dönüştürmekte
aracı rol oynayan nükleik asittir
RNA molekülü çift sarmallı değil tek zincir şeklindedir; bazen
firkete modeli gibi çeşitli modeller oluşturabilir

76
 RNA çeşitleri
• haberci RNA (messenger RNA, mRNA)
• taşıyıcı RNA (transfer RNA, tRNA)
• ribozomal RNA (rRNA)

77
• DNA
• İki zincirden oluşur.
• Şekeri 5 C’lu deoksiri-
bozdur.
• Karakteristik bazı timindir.
• Kendini eşleyebilir.
• Görevi genetik yapıyı
taşımaktır.
• Çekirdekte, kloroplastta ve
mitokondride bulunur.
• A = T ve G = S’dir. dir.
• RNA
• Tek zincirlidir.
• Şekeri 5 C lu ribozdur.
• Karakteristik bazı urasildir.
• Eşleyemez.
• Görevi, protein sentezini
gerçekleştirmektedir.
• Çekirdekte sentezlenir.
Çoğu stoplazmada bulunur.
• A * U ve G * S dir.
78