Motor Volan Nedir? Bir motorun dndrme momenti sabit deil, olduka deikendir.

Ancak motorlarda sabit bir dndrme momenti istenmektedir. Dndrme momenti erisini dzgnletirmek iin kullanlan ara, silindirik bir ktle olan volandr. Motorun dndrme momenti ortalama dndrme momentinin zerinde olduunda devir biraz artmakta ve volan bir miktar enerji almaktadr. Bunun aksine, motor momenti ortalama momentin altna dtnde ise, devir biraz azalmakta ve volan enerji vermektedir. Bylece volan bir enerji dzenleyici grevi yapmakta ve devir says deiimlerini en aza indirmektedir. Otomotiv uygulamalarnda genellikle disk tipi elik volanlar kullanlr. Byk yarapl ince bir volan, motor iin gerekli olan atalet momentini en az arlkla salar. Nadiren kullanlan halka tipi volanlarda, gbek ve kollarnda atalet momentine bir miktar etkisi olduundan, sonuta devir dalgalanmalar, belirlenen deerlerden biraz daha az olmaktadr. Motorun dnen dier baz paralar, rnein krank mili ve biyelin krank muylusundaki edeer ktlesi de volan etkisi yapmaktadr. Tatn hareketi srasnda kavrama kavram durumda iken tahrik sistemindeki tm dnen elemanlar ve tatn kendisi, motorun devir dalgalanmalarn azaltarak, motorun hemen hemen volana hi ihtiya kalmayacak duruma getirirler. Ancak, otomotiv motorlarndaki volan tasarmnda dikkate alnan ncelikli durum dk hzl rlanti almasdr. Volan etkisi ilk altrma srasnda motorun dnmesi iinde nemlidir. Grevi Volan, motorun btn devirlerinde krank milinin dzgn ve dengeli dnn salar. Volan i zamannda bir ksm enerjiyi zerine alarak dier zamanlarda pistonlarn kolayca st l noktalar amasn salar. zellikle ateleme aral fazla olan drt veya daha az silindirli motorlarda volana den i daha fazladr. Ateleme aral ne kadar fazla olursa motorda kullanlacak volanda o nispette byk olur. Volan, kavramaya yataklk eder ve kavrama diskine hareket veren bir kavrama paras olarak da grev yapar. Ayrca volann zerinde bulunan volan dilisi yardmyla motora ilk hareket verilir.

FatihTuysuz

Malzemesi Volanlar genellikle grafitli dkme demirden yaplr. D tarafna da volan dilisi denilen elik bir ember dilisi geirilmitir. Ayrca volan malzemesi olarak elik alamlar kullanlmaktadr. Volann yaps Volan yapmnda aracn trne ve motorun zelliklerine gre, volan zerinde eitli iaretler ve paralar bulunmaktadr. Baz motorlarda volan yzeyine ..N. , ateleme, subaplarn alp kapanma iaretleri vurulmutur. Elektronik atelemeli ve enjeksiyonlu aralarda ateleme avansn ayarlayabilmek iin volan zerine ek bir dili konulmutur. Bu dili zerinde iki adet di iptal edilerek, ateleme sras gelen silindirin st l noktaya 90 derece uzaklkta olduu beyne iletilip uygun avansn verilmesi ve ideal enjeksiyonun yaplmas salanr. Gnmz motorlarnda volan krank miline civatal, sk geme ve kamal olarak balanmaktadr. Volanda meydana gelen titreimler Titreim, mekanik bir sistemin hareket veya konumuna ait bir niceliin zamana bal olarak, dzenli veya dzensiz deiimidir. Dnen, salnm veya git-gel hareketi yapan elemanlarn hareketlerine baml olarak, her makinede titreimler olumaktadr. Kranka etkiyen deiken motor momenti; milin hznda deimelere neden olduu gibi, zorlanm titreimler de oluturur. Bu titreimin frekans sistemin doal frekansna eit olduundan rezonansa yani ar burulmaya ve hatta milin krlmasna neden olabilir.Burulma sistemlerinin almasnda tm salnm yapan ktleler edeer ktlelere (volanlara) indirgenir. Yani volan; krank milinde moment deiimleri sonucunda oluan titreimleri zerine alarak motorun dzenli almasn salar.

FatihTuysuz

Volan Wikipedi Krank miline bal krankn hareketi ile direkt dnen ve ateleme zamannda ald gc dier zamanlarda motorun dnmesi iin harcayarak hareketinin devamlln salayan byk silindirik dilidir. Krank mili ile birlikte motorun dengesini salar. ou modelde mar sistemi iin gerekli ilk hareket mar dinamosu ile volandan verilir. ekli, vantilatr andrmaktadr. Malzemeleri genelde dkme demirden olur. Arzalar ise ' Eiklik, atlaklk, Srtnmedir'. Tamiri, eer tolerans amamsa torna tezghnda dzeltilebilinir. Enerji ve i makinelerinde hareket ve kuvvetlerin hkm srd yzeylerde, srtnme gibi mekanik kayplarn dnda, konstrksiyon ve iletme artlarndan zorunlu olarak enerji kayplar meydana gelmektedir. Genel olarak trbo ve pistonlu makinelerde daha ok meydana gelen bu enerji kayplar volan kullanlarak byk lde azaltlabilir. Pistonlu makinelerde, iletme artlarnn tamamen dzgn olmas veya kuvvetlerin deimemsine ramen paralarn yapllarnn temelindeki dengesizlikten dolay volana ihtiya duyulmaktadr. Volann en nemli zellii kaybolacak enerjinin bnyesinde depolanabilmesi ve gerektiinde bunu kullanma imkn verebilmesidir. Genel bir volann geometrik ekli, ap byk genilii kk boyutlarda bir nevi silindirik disk olmaldr. Volann sistemdeki yeri ise, imkn dahilinde dn saysnn en byk olduu yer olmaldr. Baz sebeplerden bu yer mmkn olmad takdirde en byk devir saysna yakn dnen yerde olmaldr. Bu koullarda, volan sistemdeki en byk enerjiyi kazanabilecei durumdadr.

FatihTuysuz

Makinelerde Ktle Dengelenmesi

Yksek devir saylar dolaysyla modern makinelerde dengelenmemi ufak ktleler bile nemli atalet kuvvetlerinin domasna yol aarlar. Bu atalet kuvvetleri makinelerde istenmeyen titreimlere sebebiyet verirler. Hareketli uzuvlar, tayc gvdeleri ve pim balantlarn zorlayarak kopmaya iterler. Dengeleme bu arzalara yol almamas asndan nem arz eder. deal halde ktle dengelenmesi ile eriilmek istenen sonu hareketli uzuvlarn atalet kuvvetlerinin bilekesinin ve bir noktaya nazaran momentlerinin bilekesinin sfr olmasdr. Atalet kuvvetlerinin bilekesinin sfr olmas iin hareketli uzuvlardan ibaret sistemin arlk merkezinin uzayda sabit kalmas yeterlidir. Alnacak tedbirlerle bu sonuca ulalabilmesine karn atalet kuvvetlerinin momentlerinin bilekesinin sfr olmas yani atalet kuvvetleri momentlerinin dengelenmesi sonucuna ou kez tam olarak ulalamaz. DAlembert prensibine gre hareket esnasnda doan atalet kuvvetleri ile makine gvdesinin hareketli uzuvlara tatbik ettii tepki kuvvetlerinin ve bir noktaya gre momentlerinin bilekeleri dengenin gerek art olarak sfr olmak zorundadr. Bu sonucu atalet kuvvetlerinin aynen gvdeye intikal etmesi eklinde de ifade edebiliriz ve eitli yataklardan gvdeye intikal eden kuvvetlerin bilekesinin hareketli uzuvlarn atalet kuvvetlerinin bilekesine bir noktaya gre momentlerinin de atalet kuvvetlerinin bu noktaya gre momentlerine eit olduunu syleyebiliriz. zet olarak ktle dengelenmesi problemi u iki hususu ihtiva eder: 1- Hareketli makine uzuvlarnn atalet kuvvetlerinin ve atalet kuvvetlerinin momentlerinin hesab, bunlardan dolay makine gvdesi zerinden temele intikal eden kuvvet ve momentlerin hesab. 2- Temele intikal eden bu kuvvetlerin ve momentlerin tamamen veya ksmet bertaraf edilmesinin nlemleri. Makinelerde ktle dengelenmesi problemleri rotorlarn dengelenmesi ve periyodik evrimli mekanizmalarn dengelenmesi olarak iki guruba ayrlp incelenebilir.

FatihTuysuz

1. Rotorlarn Dengelenmesi
Rotor, muylulardan yataklanm dnel cisimlerdir. Dengesizlik, rotora etki eden istenmeyen merkezka kuvvetlere etki olarak rotoru tayan yataklara istenmeyen tepki kuvveti ve titreim hareketi iletildii, rotorda ise istenmeyen eilme gerilmelerinin olutuu durumdur. Dengeleme, rotordaki dengesizliin istenmeyen durumlarn altna indirgenebilmesi ilemidir. Rijit Rotor, Seilen herhangi iki dzlemde yaplan dengeleme ile dengesizlii dzeltebilen ve bu dzeltmeyi mteakiben en byk alma hzna kadar dengesizlii belirlenen dengesizlik snrlarn amayan rotorlardr. Dengesizliin nedenleri -Rotordaki deformasyon ve kmeler -malat hatalar/toleranslar -Montaj hatalar/toleranslar -Rotor malzemesinin homojen olmamas -Simetrik olmayan ekil ve geometri -Dokum hatalar -Rotordaki delikler, saplamalar, kamalar -Rotorun terazilenmemi olmas -Yatak boluklar

Dengesizlik -Rotorda dengesizlik olmas halinde rotorda istenmeyen merkezka kuvvetler oluur. -stenmeyen merkezka kuvvetlerin yn rotor donu hzna bal olarak dner. -Merkezka kuvvetlerin iddeti dengesizlik ktlesinin deerine, eksenden kakla ve dnme hzna baldr. -Rotorda dengesizlik olmas halinde rotorda eilme gerilmeleri ve yataklarda iddeti sabit ve yn rotorla birlikte dnen yatak reaksiyonlar oluur. Dengesizliin yol at durumlar -Titreim -Grlt -Ar deformasyon -Ar gerilmeler -Ar yatak reaksiyonlar -Anma -Yorulma -G ve verim kayb -Hzda dzgnszlk (dalgalanma)

FatihTuysuz