Pananaliksik sa Heterogenous na Wika

Mga Salitang Magkaibang Katawagan , Magkapareho ang Kahuhlugan

IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR MY

MAJOR SUBJECT LTF 109 - BARAYTI AT BARSASYON NG WIKA

Ipinasa ni : Merylcyne Bangsao Simsim

Ipinasa kay : Ma’am Joan S. Inluban

MARCH 1, 2024
pAnanaliksik sa heterogenous na wika 2

INTRODUKSYON

Opisyal na kinikilala ng Pambansang Komisyon ang Karao sa ndigenous Peoples

(NCIP) bilang isang etnolinggwistikong grupo.ang Karao at Ekip sa Bokod, sa silangang

bahagi ng lalawigan ng Benguet (NCIP 2018). Ang mga nagsasalita ng Karao ay

matatagpuan sa pitong maliliit na dispersed na sitio ng Ticop, Piley, Sahod (Chanum),

Boliney,Pigingan,Esop, Coral, Bosoc, at Ekip (Chanco 1980 et al.) Ang kanilang ancestral

domain ay nakasalalay sa isang lupain at lambak kung saan dumadaloy ang ilog ng Bokod.

Sa nagdaang mga taon, mayroon din isang makabuluhang bilang ng mga Karao na lumipat at

nanirahan sa iba mga lungsod tulad ng Baguio at La Trinidad para sa edukasyon at trabaho

pagkakataon (Brainard 2003). Ito ay kagiliw-giliw na tandaan na may mga Karao lexicons na

pareho sa Ibaloy ngunit may kabaligtaran at/o magkaibang kahulugan. Halimbawa, ang

terminong Karao para sa "wala" ay nagwara habang ito ang maikling anyong guwara ay

nangangahulugang “meron” sa Ibaloy .

Ang Ibaloi (ësël ivadoy, /əsəl ivaˈdoj/) ay kabilang sa Malayo-Polynesian na sangay ng

pamilya ng wikang Austronesian.. Kabilang sa mga dayalekto ang Daclan, Kabayan, at

Bokod. Ang mga ponemang Ibaloi ay katulad ng matatagpuan sa ibang mga wikang Filipino,

na may ilang mga pagbubukod. Kasama sa maraming variant ng Ibaloi ang sifa

(interogatibong ``sino''),ibjag (``nawawala o binitawan ang pagkakahawak sa isang bagay o

isang tao''), devit, /f/dʒ/, /v / ay natural na nangyayari. (Tevuteba,2010)

Ang layunin ng papel na ito ay suriin ang mga salitang may magkaibang katawagan ngunit,

parehong may kahulugan sa mga wika ng Ikarao at Ibaloi, dalawang katutubong wika sa
pAnanaliksik sa heterogenous na wika 3

Pilipinas. Sa pamamagitan ng pagsusuri sa mga salitang ito, layon nating maunawaan ang

konteksto ng kanilang paggamit at kung paano ito nakaaapekto sa komunikasyon at kultura

ng mga taong gumagamit ng mga wika.

Naglalayon din itong makapagbigay ng rekomendasyon para sa pagpapalaganap ng kamalayan

at pag-unawa sa kahalagahan ng paggamit ng tamang katawagan sa wika . Sa pagsasagawa ng

papel na ito na dumaan sa isang pananaliksik na naging daan upang makapagbigay o

makapaglahad ng ilang mga salita namay magkaibang katawagan ngunit magkapareho ang

kahulugan sa wika ng mga Ikarao at Ibaloi na parehong nasa municipalidad ng Bokod,Benguet .

Ang pananaliksik na ito ay may malaking kahalagahan sa konteksto ng pagpapahalaga sa

iba't ibang wika at kultura. Sa mundo ngayon na patuloy na nagbabago at lumalaki ang pagiging

heterogenous ng mga komunidad, mahalaga na maunawaan natin ang mga dinamika ng wika

at kultura upang magkaroon ng mas malalim na pagpapahalaga sa pagkakaiba-iba ng tao.

Upang maisagawa ang pananaliksik sa papel na ito ay kailangang magsagawa ng interbyu ,

mangalap at makapanayam ang mga nakatatanda mula sa mga brangay nga Ekip at sitio ng

Ambangeg na may sapat na kaalaman tungkol sa nasasabing topiko. Gayundin ay

kinakailangang manghingi o magtanong ng mga kinakailangan o karagdagang impormasyon

na nakadokumento tungkol sa wika ng mga Ikarao at Ibaloi.

Ang pag-aaral na ito ay may kinalaman sa kurso upang mas malalim na maunawaan ang

iba’t ibang uri at pagkakaiba ng mga wika . Ginagamit ang wikang ito bilang batayan ng pag-

aaral upang mas madaling maunawaan ng mga mananaliksik . Ito rin ay magandang pag-aralan

upang mas mapalawak ang kaalaman sa ating sariling wika . Dahil sa iba’t ibang wika may

mga pagkakataon na nagkakamali sa paggamit ng mga salita o hindi angkop ang mga termino

na ginagamit .
pAnanaliksik sa heterogenous na wika 4

LARAWAN NG SULIRANIN

1. Tukuyin ang mga particular na isyu o suliranin na iyong tatalakayinsa iyong pananaliksik.

2. Bigyan ng konteksto ang mga suliranin na ito sa kontekto ng heterogenous na wika.

LAYUNIN NG PAG-AARAL

1. Tukuyin ang mga salitang may magkaibang katawagan ngunit may parehong

kahulugan.

2. Suriin ang mga proseso ng pagbabago at pag-unlad ng wika na nagdulot ng

pagkakaroon ng iba't ibang katawagan sa iisang kahulugan.

3. Maunawaan ang implikasyon ng mga salitang ito sa wika at kultura.

METODOLOHIYA

Isasagawa ang pananaliksik sa pamamagitan ng pagsusuri sa mga kontekstwalisadong

halimbawa at panayam sa mga katutubong tagapagsalita upang mas maunawaan ang konteksto at

kahulugan ng mga salitang ito sa kanilang natural na kapaligiran at pang-araw-araw na buhay. Sa

pamamagitan ng mga panayam, layunin din ng pag-aaral na maipakita ang mga personal na

karanasan, pananaw, at kaalaman ng mga katutubong tagapagsalita hinggil sa kanilang wika at

kultura. Dagdag pa rito, ang pagsasagawa ng pagsusuri sa mga kontekstwalisadong halimbawa at

panayam ay magbibigay-daan sa pagtuklas ng mga di-nakikitang implikasyon at kahulugan ng

mga salita sa loob ng kanilang sosyo-kultural na konteksto, na magtutulak sa mas malalim na

pag-unawa at interpretasyon ng mga ito.

pAnanaliksik sa heterogenous na wika 5

PAGLALARAWAN NG DATA

Ang pangunahing suliranin na

tatalakayin sa pananaliksik ay

ang pagkakaiba-iba ng mga katawagan ngunit may parehong kahulugan sa wika ng

Ikarao at Ibaloi. Ang bilang ng mga salita na magkaiba ang katawagan ngunit may parehong

kahulugan ay 70 . Halimbawa, maaaring magkaroon ng mga salitang tulad ng "Gwalgwaldik" sa

Ikarao at "Ogso" sa Ibaloi na parehong nangangahulugan ng "puso ng saging " sa

Filipino ,Alingo sa Ikarao at Bangol sa Ibaloi , Alichon sa Ikarao at Adirong s Ibaloi . Sa pag-

aaral ng mga katutubong wika ng Ikarao at Ibaloi, mahalagang suriin ang implikasyon ng

modernisasyon at globalisasyon sa pagbabago ng kanilang leksikon at kultura. Maaaring

isaalang-alang din ang epekto ng migrasyon at urbanisasyon sa pagbabago ng paggamit ng

kanilang wika at mga salita. Bukod dito, mahalaga ring suriin ang mga kontekstwal na paggamit

ng mga salita sa loob ng kanilang kultura at lipunan, pati na rin ang mga implikasyon nito sa

kanilang identidad at pagkakakilanlan.

Figure 1.

IBALOI IKARAO
TERM TERM DEFINITION

1. isang madilim na bahagi o anino na ginawa ng isang katawan na nagmumula sa pagitan

ng mga sinag ng liwanag at isang ibabaw. Katulad: silweta balangkas Hugis tabas profile
penumbra umbra 2. ginagamit sa pagtukoy sa kalapitan, nagbabantang pang-aapi, o
Adirong Alichon kalungkutan at kalungkutan. "ang anino ng digmaan ay nahulog sa buong Europa"

Bangol Alingo Ito ay may matipuno, makapangyarihang mga katawan na may dobleng patong ng kulay-
abo-kayumangging balahibo - ang tuktok na patong ay malupit, malutong na buhok; ang
ilalim na layer ay mas malambot. Ang mga mature na lalaki ay may mga pangil na nakausli
pAnanaliksik sa heterogenous na wika 6

IBALOI IKARAO
TERM TERM DEFINITION

sa bibig.

isang mataba, kulay-ube ang balat na bulaklak, na may hugis na parang punit, na
Ogso Gwalgwaldik tumutubo sa dulo ng kumpol ng prutas ng saging.

isang mahaba, payat, cylindrical, nababaluktot na baras na karaniwang gawa sa kawayan,

Bengwit Belniw bakal, o fiberglass, para gamitin sa isang reel at linya sa paghuli ng isda.

pinong, malambot na buhok, lalo na yaong nakatakip sa katawan at mga paa ng isang fetus
Shagaw Boyekaw ng tao o bagong panganak.

ay bahagi ng isang bahay o gusali. Nakakabit ito sa isang bisagra o naililipat na halang na
pinapahintulot ang pagpasok o paglabas sa isang kulong o nakalakip na lugar. Tinatawag
na tumbol ang hawakan na ginagamit sa pagbukas o pagsara ng pinto. Ang
pinakakaraniwang klase ng tumbol ay ang hawakang pantikwas at hawakang iniikot.
Maraming mga pintuan ang mayroong mekanismong pagkandado upang matiyak na iilan
tao lamang ang makakapagbukas nito sa pamamagitan ng isang gamit pambukas tulad ng
Dekeb Beng-beng susi.

ay gamit sa bahay o opisina na nagsisilbing patungan o luklukan ng puwit. Ginagamit ito

bilang katambal ng hapag-kainan o maging sa pagbabasa man ng aklat o peryodiko, at
Shetmog Chochongan maging sa pamamahinga lamang at paglilibang na kaharap ang umaandar na telebisyon.

Ang mga suliraning ito

ay mahalagang suriin sa konteksto

ng heterogenous na wika, kung

saan may mga pangkat etniko na may sariling wika at kultura. Ang pagkakaiba-iba sa

katawagan ay maaaring magdulot ng mga hamon sa komunikasyon at pang-unawa sa

pagitan ng mga miyembro ng komunidad, lalo na sa mga sitwasyon ng dayuhan sa pag-uusap o

sa pagtutulungan sa iba't ibang gawain. Ang pagpapahalaga sa mga katutubong wika at kultura

ay maaaring makatulong sa pagpapanatili ng kanilang pagkakakilanlan at pagpapalakas ng

kanilang komunidad. Dagdag pa rito, mahalaga ring tingnan ang mga patakaran at programa ng

pamahalaan hinggil sa pagpapahalaga at pagpapalakas ng mga katutubong wika upang masiguro

pAnanaliksik sa heterogenous na wika 7

ang patuloy na pag-unlad at proteksyon ng mga ito laban sa posibleng pagkausad ng

globalisasyon at modernisasyon.

Figure 2 .

Suliranin Posibleng Solusyon/Pamamaraan

Pagkakaiba-iba sa - Pagbuo ng patakarang pangwika na nagbibigay-diin sa multilingualismo at
katawagan pagpapahalaga sa mga katutubong wika.
- Pagtukoy at pagpapalakas ng mga lugar na nagtataguyod ng multilingual na
edukasyon at mga programa.
- Pagsasagawa ng mga pagsasanay sa interkultural na komunikasyon at pagpapalakas
ng kaalaman sa iba't ibang wika at kultura.
- Pagbuo ng mga gabay sa paggamit ng wika para sa mga dayuhan at lokal na
komunidad.
Patakaran at programa - Pagtataguyod ng mga batas na naglalayong protektahan at palakasin ang mga
ng pamahalaan katutubong wika at kultura.
- Paglikha ng mga pondo at programa para sa pagpapalakas ng mga wika at kultura
ng mga pangkat etniko.
- Pakikilahok ng mga kinatawan ng mga pangkat etniko sa proseso ng pagbuo ng
mga patakaran at programa.
- Pagpapalaganap ng kaalaman at pag-unawa sa kahalagahan ng mga katutubong
wika at kultura sa buong lipunan.
Komunikasyon at pang- - Pagtukoy at pagpapalakas ng mga lugar na naglalayong magbigay ng mga
unawa serbisyong pangwika para sa mga dayuhan at lokal na komunidad.
- Pagtataguyod ng mga gawain at proyekto na naglalayong magdala ng mga tao
mula sa iba't ibang kultura at wika sa isang sitwasyon ng pakikipagtalastasan at
pakikipagtulungan.
- Pagsasagawa ng mga programa at pagsasanay sa interkultural na komunikasyon at
pag-unawa.
- Pagpapalaganap ng mga pamamaraan ng komunikasyon na sumasalamin sa respeto
at pagpapahalaga sa bawat kultura at wika.

Interpretasyon ng Resulta
pAnanaliksik sa heterogenous na wika 8

Ang mga datos mula sa pananaliksik ay nagpakita ng malalim na pag-unawa sa mga

salitang may magkaibang katawagan ngunit may parehong kahulugan sa wikang Ibaloi at Karao.

Sa pamamagitan ng pagsusuri sa mga salitang ito at kanilang konteksto, maaari nating

maunawaan ang mga proseso ng pagbabago at pag-unlad ng wika na nagdulot ng kanilang

pagkakaiba.Nakita natin na may mga salitang tulad ng "Adirong" sa Ibaloi na katumbas ng

"Alichon" sa Karao na parehong tumutukoy sa isang madilim na bahagi o hugis. Ang ganitong

mga pagkakaiba ay nagpapakita ng pag-unlad ng wika sa iba't ibang komunidad at kung paano

ang kanilang kultura at kapaligiran ay nakaimpluwensya sa kanilang pananalita.

Sa konteksto ng kultura, mahalaga ang pagpapaliwanag sa mga salitang ito dahil ito ay

nagpapakita ng kaibahan at pagkakakilanlan ng bawat grupo. Ang pag-unawa sa mga salitang ito

ay nagbibigay sa atin ng mas malalim na ugnayan sa kanilang kultura at mga tradisyong kaakibat

ng kanilang wika.

KONKLUSYON

Ang pag-aaral na ito ay naglalayong maunawaan ang mga salitang may magkaibang

katawagan ngunit parehong may kahulugan sa wikang Ikarao at Ibaloi. Layunin ng pananaliksik

na suriin ang konteksto ng paggamit ng mga salitang ito at kung paano ito nakaaapekto sa

komunikasyon at kultura ng mga taong gumagamit ng mga wika na ito.

Sa pamamagitan ng pag-analisa sa mga salitang ito at kanilang konteksto, natuklasan ang

pagkakaiba-iba sa katawagan ngunit ang parehong kahulugan. Halimbawa, ang "Gwalgwaldik"

sa Ikarao at "Ogso" sa Ibaloi ay parehong nangangahulugan ng "puso ng saging" sa Filipino. Ang

ganitong pagkakaiba ay nagpapakita ng proseso ng pag-unlad ng wika at kung paano ito

pAnanaliksik sa heterogenous na wika 9

naaapektuhan ng kultura at kapaligiran ng mga nagsasalita. Mahalaga ang mga natuklasang ito sa

konteksto ng pagpapahalaga sa iba't ibang wika at kultura, lalo na sa isang heterogenous na

lipunan. Ang pagkakaiba-iba sa katawagan ay maaaring magdulot ng mga hamon sa

komunikasyon at pang-unawa sa pagitan ng mga miyembro ng komunidad. Gayundin, ang

pagpapahalaga sa mga katutubong wika at kultura ay mahalaga sa pagpapanatili ng kanilang

identidad at pagkakakilanlan.

Bukod dito, ang pananaliksik ay naglalayong magbigay ng mga rekomendasyon para sa

pagpapalaganap ng kamalayan at pag-unawa sa kahalagahan ng tamang paggamit ng mga salita

sa wika. Kasama sa mga rekomendasyon ang pagbuo ng patakarang pangwika na nagbibigay-

diin sa multilingualismo at pagpapahalaga sa mga katutubong wika, pagtataguyod ng mga

programa para sa pagpapalakas ng mga wika at kultura, at pagpapalaganap ng mga pamamaraan

ng komunikasyon na sumasalamin sa respeto at pagpapahalaga sa bawat kultura at wika.

pAnanaliksik sa heterogenous na wika 10

Sangunian

National Commission on Indigenous Peoples (NCIP). (2018). Annual Report.

Chanco, L. L. (1980). The Kankana-ey of Kabayan, Benguet: Their Phonological,
Morphological, and Lexical Structures (Doctoral dissertation, University of the Philippines).
Brainard, S. (2003). Bilaan Texts and the Study of Bilaan Folklore. Ateneo de Manila University
Press.
Tebuteva Foundation. (2010). Ibaloi Phonology: A Description. Tebuteva Foundation Press.
Dalia Bangsao , January 25, 2024 Member of the Lupon ng Brangay of Pethal , Ekip
Edmund Nangis , January 28, 2024 Old Folk of Sahod , Karao
Teresita Simsim , January 17, 2024