Berita

PERCUMA

PERIKANAN
w w w. d o f. g o v.m y

Bi l . 120 | Mac 2022

SUMBER LESTARI,
JAMIN SOSIOEKONOMI

Jom Makan Ikan Air Tawar!

Ikan Bernilai Rendah ke Hotel Mewah

Sistem e-Rekreasi Memudahkan

Permohonan, Pembaharuan
Lesen Perikanan Rekreasi
Kelautan
Program Pemodenan Vesel dan
Mekanisasi Tangkapan Diperluas
kepada Nelayan Zon C & C2
Potensi Ekonomi Propagasi Batu
Karang di Malaysia

Kepentingan Penyelidikan
Strategik Pulau, Beting di Laut
China Selatan

Sertai PERADUAN TEKA

SILANG KATA & MENANG HADIAH
sumbangan daripada Syarikat
Percetakan Nasional Malaysia Berhad

m/s 39
 Sidang Kandungan
Pengarang
Perutusan 3
Penasihat
Sumber Lestari, Jamin Sosioekonomi 4&5
Khazlita Adzim Abdol Aziz
Jom Makan Ikan Air Tawar! ‘Ikan Bernilai Rendah, Ke Hotel Mewah’ 6
Ketua Pengarang Sistem e-Rekreasi Mudahkan Permohonan, Pembaharuan Lesen
7
Nummeran Mohd Nordin Perikanan Rekreasi Kelautan
Program Pemodenan Vesel dan Mekanisasi Tangkapan Diperluaskan
8
Penyunting Kepada Nelayan Zon C & C2
Pengembangan & Pemindahan Teknologi: “Malaysia Animal Loving Day 2022” Jaga Kebajikan Haiwan
9
Noor Ikhwanie Zainal & Mohd Fakhrudin Yasok Tanggungjawab Semua
Taman Laut & Pengurusan Sumber: Potensi Ekonomi Propagasi Batu Karang di Malaysia 10 & 11
Ahmad Faizal Mohamed Omar Kepentingan Penyelidikan Strategik Pulau, Beting di Laut China
Penyelidikan: Nor Asma Mohd Boniyamin 12 & 13
Selatan
Institut Sumber Marin Asia Tenggara (ISMAT):
Kubah Pengering Mini Berkuasa Solar (Mini Solar Dryer Dome) 14 & 15
Mohd Tamimi Ali Ahmad
Pembangunan Akuakultur: Normadiha Mat Nor Teknologi Pengeringan Ikan Masin Rumah Haba Pintar i-Sun Dryer 16
Perikanan Tangkapan & Pelesenan: Muhammad Hafis Jefri Ladang Penternakan Ikan Sturgeon Pertama di Malaysia 17
Biosekuriti Perikanan: Zeti Hafiza Zakaria Bubu Udang Galah Inovasi 3M (Murah, Mudah & Moden) 18 & 19
Perlindungan Sumber: Ismalina Isa
Lensa Perikanan 20 & 21
Perancangan & Pembangunan: Nor Azizah Samsudin
Kejuruteraan: Saiful Anuar Jamalluddin Konsep Aqua Bijou Ikan Hiasan 22 & 23
Pembangunan Latihan & Kemajuan Kerjaya: ‘Sayur Dituai, Ikan Dirawai’ 24
Mohd Rozhan Zakaria Ternak Ikan Dalam Sawah Padi, Tingkat Ekonomi Rakyat 25
Pengurusan Maklumat: Saliza Mohamed Ali
Program Penyelarasan Data Perikanan Darat, Taman Laut dan
Khidmat Pengurusan: Wajeehah Mohd Ghazali 26
Akuakultur Bersepadu Jabatan Perikanan Malaysia
Undang-undang: Mohamad Akram Sallehudin
Bengkel URS Tambah Baik Sistem Pengurusan Kawalan Biosekuriti
Komunikasi Korporat: Mohd Nizam Ismail 27
Perikanan (BioDOF-Map)
Integriti: Azizah Sa’da
2 Juta Benih Ikan Dilepaskan Ke Perairan Umum Negeri Perak Setiap
28
Tahun
Koresponden
Kepentingan Aspek Biosekuriti Dalam Pengurusan Akuakutur 28
Kedah: Ikhwaty Ibrahim
Perlis: Rosnani Mohamad Pusat Ikan Hiasan (PIH) Enggor Ternak Moina Ganti Artemia Sebagai
29
Pulau Pinang: Muslihah Abdul Rahaman Makanan Ikan Hiasan
Perak: Muhammad Afiq Muhaimin Mohd Ashhar Amin DJM - Perkasa Ekonomi Pengusaha, Jamin Bekalan Perikanan
30
Selangor: Thanaletchumy Chandrasegar Negara
Melaka: Nazrin Arbak Lebih 7 Ribu Usahawan Terima Manfaat Program Agropreneur Muda 31
Negeri Sembilan: Fatihah Abdull Patah Kejayaan Suri Rumah Sebagai Peserta Rezeki Tani 31
Johor: Liew Vui Kien
AKRABDOF2U “Bantu Diri Untuk Membantu Rakan Lain” 32 & 33
Pahang: Ahmad Nadzmi Mohamad Shukri
Terengganu: Raja Noradawiah Raja Muhamad ‘Fizikal Cergas, Minda Cerdas, Idea Bernas’ 34
Kelantan: Salaudin Mamat ‘Keluarga Perikanan Sihat, Produktiviti Mantap’ 34
Labuan: Ryanto Saifuddin Warga FRI Glami Lemi Tolak Rasuah! 35
Sarawak: Roslan Tili
mykp Kg. Pasir Tumbuh, Gua Musang Tingkat Kemahiran Proses Ikan
Sabah: Laura Mainin 35
Pekasam
Program Tagal Sabah Terima Pelbagai Anugerah, Jadi Contoh
Jurufoto 36
Kelestarian Ekosistem Sungai
Nor Yubas Sahari Yaacob
Tranformasi Estet Ikan Kg. Sungai Jerneh - Asalnya Terbiar, Kini
Haji Mohd Sofi Yaakob Tular!
37
Asmadi Mohd Ikhwan
“Rasai Kelainan Ikan Lampam Bĕkok D’Chalil” 38
Muhammad Aliff Iqbal Abdul Hisam
Teka Silang Kata Mac 2022 39
Edaran Jawapan Teka Silang Kata Disember 2021 39
Mohd Fakhrudin Yasok Resipi Pilihan – Rendang Gamat 40

Reka Bentuk dan Percetakan

Percetakan Nasional Malaysia Berhad (PNMB)

Mutiara Kata
“Hanya kerana satu kesalahan kepada manusia, mereka mampu melupakan jutaan kebaikanmu kepadanya.
Sedangkan Allah mampu menghapuskan jutaan kesalahanmu hanya dengan satu taubat nasuhamu”.

2 BERITA PERIKANAN
Perutusan
Salam sejahtera kepada pembaca yang
dihormati sekalian. Alhamdulillah,
setinggi-tinggi kesyukuran ke hadrat Allah
Subhanahu Wata’ala kerana dengan izin-
Nya Jabatan Perikanan Malaysia terus dapat
memainkan peranan yang signifikan dalam
memajukan industri perikanan negara.
Pembaca yang dihormati sekalian,
Berdasarkan laporan Jabatan Akauntan Negara
Malaysia (JANM) sehingga 27 Disember 2021,
prestasi perbelanjaan Jabatan Perikanan
Malaysia (DOF) adalah sebanyak RM50.05 juta
iaitu 97.55%. Manakala, prestasi perbelanjaan
mengurus di bawah Dasar Sedia Ada dan
Program Khusus Elaun Sara Hidup Nelayan
Darat pula adalah sebanyak RM175.36 juta
iaitu 95.8%.
Bagi bajet tahun 2022 pula, jumlah
peruntukan pembangunan yang diluluskan
untuk DOF Semenanjung, Jabatan Perikanan
Laut Sarawak (JPLS) dan DOF Sabah adalah
sebanyak RM91.155 juta iaitu meningkat
77.64% berbanding tahun 2021. Manakala
jumlah peruntukan mengurus yang diluluskan
pula adalah RM168.173 juta iaitu berkurangan
sebanyak 2.45% berbanding tahun 2021.
Pembaca yang dihormati sekalian,
Seperti mana yang kita sedia maklum,
DOF bertanggungjawab memastikan
bekalan sumber makanan berasaskan ikan
dan makanan laut yang berterusan serta
memastikan kelestarian hidupan marin untuk
dinikmati oleh generasi akan datang.
Pada tahun 2020, sebanyak 1.78 juta tan
metrik ikan bernilai RM13.84 bilion telah
dihasilkan dan menyumbang 0.8 peratus
kepada Keluaran Dalam Negeri Kasar (KDNK).
Nilai produk perikanan bernilai tinggi yang
dieksport ke luar negara adalah RM4.06 bilion,
manakala nilai import adalah RM5.29 bilion.
Penggunaan per kapita (Per capita
consumption) ikan adalah 45.15 kilogram
setahun dan tahap kecukupan (Self-sufficiency
level) produk ikan di Malaysia pada masa
kini adalah 92.75 peratus. Pada tahun 2018,
penggunaan ikan di Malaysia adalah lebih
tinggi daripada purata penggunaan per kapita
dunia (20.5 kilogram per kapita setahun).
Jumlah permintaan ikan makanan dijangka
meningkat dari 1.78 juta tan metrik pada 2020
kepada 2.55 juta tan metrik pada tahun 2030
dengan kadar pertumbuhan sebanyak 3.8
peratus setahun.
Manakala Industri perikanan menyokong
seramai 119,828 nelayan laut, 20,258
penternak akuakultur dan 3,103 nelayan
darat.
Pembaca yang dihormati sekalian,
Sepanjang tahun 2020, sebanyak 48,826
buah vesel penangkapan ikan tempatan
telah dilesenkan yang mendaratkan sebanyak
1.38 juta tan metrik. Walau bagaimanapun,
sektor perikanan laut dilaporkan mengalami
penyusutan sebanyak negatif 14.4 peratus
pada tahun 2021 berbanding tahun
2019 disebabkan oleh impak pandemik
Covid-19. Aktiviti perikanan tangkapan
tidak dapat beroperasi sepenuhnya kerana
kebergantungan kepada ketersediaan pekerja
asing terutamanya bagi pengoperasian vesel
Zon C dan laut dalam. Untuk memastikan
jaminan bekalan ikan yang berterusan, DOF
menggalakkan penerokaan perikanan laut
dalam menerusi pemodenan vesel dan
penubuhan Konsortium Perikanan Laut Dalam.
Justeru, saya berharap Keluarga Perikanan
dapat meningkatkan lagi program-program
kesedaran serta libat urus (engagement)
bersama kumpulan sasar. Aktiviti pengawasan
dan penguatkuasaan akan diberi tumpuan
kepada penggunaan peralatan destruktif
(rawa sorong dan bubu naga), aktiviti
penangkapan ikan tanpa lesen dan aktiviti
pelanggaran syarat lesen oleh vesel pukat
tunda terutamanya vesel Pukat Tunda Musim
Tengkujuh (PTMT). Lebih banyak operasi akan
dijalankan dengan kerjasama APMM dan Polis
Marin bagi mengekang pencerobohan nelayan
asing.
Jabatan Perikanan Malaysia telah
membekukan pengeluaran permit / lesen
baharu bagi vesel Zon A, B dan C sejak tahun
1982 bagi memastikan pengurusan sumber
perikanan tangkapan yang mampan. Manakala
permohonan permit vesel laut dalam Zon C2
masih dibuka hanya untuk pengoperasian di
kawasan Pantai Timur Semenanjung Malaysia,
Sabah dan Sarawak sahaja. Permohonan
permit Vesel Tuna dibuka untuk beroperasi
di Lautan Hindi dan lesen vesel Rawai Tuna/
Jongkong di Wilayah Persekutuan Labuan.
Kekurangan kru warganegara asing untuk
bekerja di atas vesel penangkapan ikan
seharusnya ditampung oleh warganegara
tempatan. Dalam hal ini, DOF perlu melatih
300 orang kru tempatan setahun yang
difokuskan kepada nelayan pantai (Zon A) yang
tidak berlesen, anak-anak nelayan dan pesara
tentera serta warga tempatan yang berminat.
Jabatan Periknan Malaysia juga akan terus
mengawal kemasukan ikan asing ke perairan
negara kerana mengancam kesejahteraan
ekosistem perairan umum negara.
Pembaca yang dihormati sekalian,
Jabatan Perikanan Malaysia melalui Bahagian
Pengembangan dan Pemindahan Teknologi
berjaya mendaftarkan sebanyak 190
buah myKomuniti Perikanan (myKP) yang
merupakan salah satu program pembangunan
kumpulan sasar bagi mentransformasi
komuniti perikanan dengan sasaran baharu
sebanyak 30 buah myKP pada tahun 2022.
Jabatan Perikanan Malaysia akan
memantapkan aktiviti kesukarelawanan myKP
Renjer di setiap myKP kerana menyedari
betapa pentingnya aktiviti kesukarelawanan
terutama untuk aktiviti mencari dan
menyelamat mangsa banjir. Jabatan Perikanan
Malaysia juga telah melantik seramai 1,011
orang Ketua Jaringan Perikanan (KJP) bagi sesi
2021 hingga 2023 di seluruh negara. KJP ialah
individu yang berperanan sebagai perantara
di antara kumpulan nelayan dengan Agen
Pengembangan Perikanan (APP) di lapangan.
Pembaca yang dihormati sekalian,
Pada hujung tahun 2021 negara dilanda
banjir yang menjejaskan seramai 5,000
orang kumpulan sasar dengan anggaran
kerugian lebih kurang RM30 juta. Saya ingin
merakamkan penghargaan kepada Keluarga
Perikanan yang telah melaksanakan program
Prihatin Banjir Keluarga Jabatan Perikanan
Malaysia bagi misi membantu aktiviti
pembersihan dan bantuan kewangan kepada
anggota DOF yang terjejas. Penghargaan juga
ditujukan kepada rakan strategik perikanan
dan individu yang telah menyumbangkan
keperluan harian kepada mangsa banjir. Selain
itu, terima kasih juga kepada myKP dan myAP
Selangor yang menyelamat mangsa banjir
dengan menggunakan bot sendiri.
Sekian, terima kasih.
(HJ. MOHD SUFIAN BIN SULAIMAN)
Timbalan Ketua Pengarah (Pengurusan),
Jabatan Perikanan Malaysia,
Putrajaya
Bil. 120 Mac 2022 3
 SUMBER LESTARI, JAMIN SOSIOEKONOMI
Oleh: Mohd Fakhrudin Yasok
Bahagian Pengembangan dan Pemindahan Teknologi
Ibu Pejabat Perikanan Malaysia, Putrajaya
(fakhrudin@dof.gov.my)
Putrajaya: Dalam usaha mencapai
matlamat kelestarian alam sekitar serta
pemuliharaan sumber dan biodiversiti
perikanan darat, Jabatan Perikanan
Malaysia (DOF) dari semasa ke semasa
mengadakan program kesedaran bagi
mendidik masyarakat peri pentingnya
memulihara ekosistem perikanan darat
untuk generasi akan datang.
Ke arah mencapai matlamat ini, Program
Pelepasan Benih Ikan ke Perairan Umum
diadakan dari semasa ke semasa sebagai
langkah memastikan sumber perikanan
di perairan umum seperti sungai, tasik,
tali air, bekas lombong dan lain-lain tidak
pupus.
Terbaharu, Program Pelepasan Benih
Ikan ke Perairan Umum telah diadakan
secara serentak di seluruh Malaysia yang
dilancarkan oleh YB Datuk Seri Dr. Ronald
Kiandee, Menteri Pertanian dan Industri
Makanan pada 24 Mac 2022 di Tasik
Presint 2, Putrajaya. Program Pelepasan
Benih Ikan ke Perairan Umum ini diadakan
dengan kerjasama Perbadanan Putrajaya.
Sebanyak 1.85 juta ekor benih ikan
kelah, temoleh, lampam sungai, baung,
terbul, siakap dan udang galah bernilai
lebih RM900 ribu dilepaskan bagi tujuan
menambah stok perikanan. Program ini
diadakan bersempena Program Jelajah
Perikanan ‘Jom Makan Ikan Air Tawar’.
Turut hadir sama ialah YBhg. Datuk
Haslina binti Abdul Hamid, Ketua
Setiausaha Kementerian Pertanian dan
Industri Makanan (MAFI); YBhg. Dato’
TPR Fadlun Mak Ujud, Naib Presiden
Kanan (Perkhidmatan Korporat),
Perbadanan Putrajaya; YBrs. Tuan Haji
Mohd Sufian bin Sulaiman, Timbalan
4 BERITA PERIKANAN
n a ld K iandee,
Ro
k Seri Dr. dlun Mak Ujud
YB Datu ’ TPR Fa
YBh g . D a to
an ke
Benih Ik
Ketua Pengarah (Pengurusan), Jabatan
Perikanan Malaysia dan YBrs. Encik
Mohd Mohtar bin Mahamud, Timbalan
Ketua Pengarah (Pembangunan), Jabatan
Perikanan Malaysia.
YB Datuk Seri Dr. Ronald Kiandee
berkata, pertambahan stok ikan di perairan
umum juga adalah antara usaha bagi
meningkatkan jaminan bekalan makanan.
Beliau menyeru orang awam yang memiliki
ikan asing sebagai ikan peliharaan
agar tidak melepaskan ikan tersebut ke
perairan umum kerana tindakan ini akan
menyebabkan ikan-ikan di kawasan
tersebut menjadi mangsa kepada ikan
asing yang lebih agresif.
Program Pelepasan Benih Ikan ke
Perairan Umum merupakan program
tahunan seluruh Pejabat Perikanan Negeri
kerana selain meningkatkan stok ikan
darat, program ini dapat meningkatkan
sosioekonomi nelayan tempatan.
YB Datuk Seri Dr. Ronald Kiandee
berkata, Perbadanan Putrajaya secara
rasminya telah mengadakan kerjasama
ul Hamid
dan
H a sl ina Abd p a san
YBhg. D
atu k
Program a
Pe le
y e m p u rnakan
P u tr a ja y
men Presint 2
,
di Tasik
n Umum
P e ra ir a
teknikal bersama DOF dalam aspek
pengurusan ikan sejak tahun 2006. DOF
telah melepaskan lebih 160 ribu ekor
benih ikan pelbagai spesies bagi manfaat
kepada Tasik Putrajaya. Perbadanan
Putrajaya pula telah menyerahkan
sebanyak 78 ekor ikan induk spesies
temoleh, tengalan, jelawat, Lampam
sungai dan baung kepada DOF untuk
dijadikan sumber induk bagi penghasilan
benih ikan. Secara tidak langsung, Tasik
Putrajaya dijadikan sebagai ‘bank induk
ikan’ yang menghasilkan anak-anak ikan.
Mengikut rekod DOF dari tahun 2016
hingga 2021, sebanyak 44.7 juta ekor
benih ikan bernilai lebih RM50 juta telah
dilepaskan ke perairan umum di seluruh
Semenanjung Malaysia dan Wilayah
Sarawak termasuk daripada Jabatan
Pertanian Sarawak.
Jabatan Perikanan Malaysia juga menyeru
orang ramai terutamanya nelayan
darat supaya menggunakan peralatan
penangkapan ikan yang dibenarkan ketika
menangkap ikan.
 Program Pelepasan Benih Ikan ke Perairan Umum secara serentak
di Seluruh Malaysia pada 24 Mac 2022

JOHOR - YB Puan Saraswati a/p Nallathamby, ADUN Kemelah KELANTAN - Encik Nazri bin Ishak, Pengarah Perikanan Negeri
meyempurnakan Program Pelepasan Benih Ikan di Jeti Nelayan Kelantan menyempurnakan Program Pelepasan Benih Ikan di
Sungai Tekam, Segamat, Johor Tambatan D’Raja Kota Bharu, Kelantan

PAHANG - YB Dato’ Sri Ir. Haji Mohd. Soffi bin Tan Sri Abd Razak, Pengerusi PERAK - YB Tuan Haji Razman bin Zakaria Pengerusi JawatanKuasa Peladang,
Jawatankuasa Pertanian, Industri Asas Tani dan Bioteknologi Negeri Pahang Pertanian dan Industri Makanan Negeri Perak menyempurnakan Program
menyempurnakan Program Pelepasan Benih Ikan di Sungai Lipis, Pelepasan Benih Ikan di Bendang Kering, Kuala Kangsar, Perak
Kampung Melayu, Benta, Lipis, Pahang

PERLIS - Tn. Hj. Ismail bin Ibrahim, Pengarah Perikanan Negeri Perlis , PULAU PINANG - YB Dr. Hjh. Norlela binti Ariffin, Exco Agroteknologi dan
menyempurnakan Program Pelepasan Benih Ikan di Tasik Timah Keselamatan Makanan, Luar Bandar dan Kesihatan Negeri Pulau Pinang
Tasoh, Beseri, Perlis menyempurnakan Program Pelepasan Benih Ikan di Pangkalan Nelayan
Darat Taman Ilmu, Nibong Tebal, Pulau Pinang

TERENGGANU - Encik Muhamad Azmidi bin Abdullah mewakili YB Dr. Azman bin Ibrahim, Pengerusi Jawatankuasa Pertanian, Industri Makanan
Perladangan, Komoditi dan Pembangunan Luar Bandar Negeri Terengganu menyempurnakan Program Pelepasan Benih Ikan
di Sungai Keluang Besar, Baruh Gong Telikung, Kg. Bukit Tanah, Jabi, Besut, Terengganu

Bil. 120 Mac 2022 5


YB Datuk Seri Dr. Ron
ald Kiandee, dan YBh
Setiausaha Kement
erian Pertanian dan
masakan Snowfish
Jom Makan Ikan Air Tawar!
‘Ikan Bernilai Rendah, ke Hotel Mewah’
Oleh: Mohd Fakhrudin Yasok
Bahagian Pengembangan dan Pemindahan Teknologi
Jabatan Perikanan Malaysia, Putrajaya
(fakhrudin@dof.gov.my)
Putrajaya: Dalam usaha menggalakkan
masyarakat menggunakan ikan air
tawar sebagai makanan harian dan
mengurangkan kebergantungan kepada
ikan laut, Jabatan Perikanan Malaysia
(DOF) telah menjayakan Kempen Galakan
Memakan Ikan Air Tawar sejak tahun
1981. Program ini diteruskan pada tahun
1990 dan tahun 2010. Manakala pada
tahun 2011, Jabatan Perikanan Malaysia
mengadakan Kempen Menggalakkan
Para juri mengadili Pertandingan Memasak Udang Galah
6 BERITA PERIKANAN
g. Datuk Haslina Ab
dul Hamid, Ketua
Industri Makanan me
ncuba
Tilapia
Pemakanan Sihat Ikan Air Tawar (Tilapia)
bertujuan untuk mengubah persepsi
pengguna terhadap ikan tilapia, daripada
‘ikan bernilai rendah, ke hotel mewah’.
Namun, laporan Kajian Penilaian Kempen
Ikan Air Tawar yang dijalankan oleh FAMA
pada tahun 1990, menunjukkan bahawa
ikan air tawar hanya mendapat sambutan
di beberapa negeri sahaja.
YBrs. Tuan Haji Mohd Sufian bin Sulaiman, Timbalan Ketua Pengarah
(Pengurusan), Jabatan Perikanan Malaysia menyampaikan hadiah dan sijil kepada
kumpulan Kelentang-kelentung yang memenangi tempat pertama Pertandingan
Memasak Udang Galah dengan resipi ‘Sepit Biru Dedaun Hijau’
Sehubungan dengan itu, Jabatan
Perikanan Malaysia sekali lagi
mengadakan ‘Jom Makan Ikan Air Tawar’
pada 24 Mac 2022 yang mempunyai
objektif yang sama iaitu menggalakkan
masyarakat menggunakan ikan air tawar
dalam menu masakan harian mereka,
sekali gus akan meningkatkan permintaan
dan pengeluaran ikan air tawar. Progarm
ini diadakan sempena Program Jelajah
Perikanan yang dirasmikan oleh YB
Datuk Seri Dr. Ronald Kiandee, Menteri
Pertanian dan Industri Makanan di
Putrajaya.
YB Datuk Seri Dr. Ronald Kiandee
berkata, masyarakat digalakkan untuk
memakan ikan air tawar bagi membantu
penjanaan pendapatan penternak dan
menggalakkan penghasilan produk inovasi
ikan air tawar. Bagi mengubah persepsi
orang ramai terhadap ikan air tawar,
Jabatan Perikanan Malaysia mencipta
produk inovasi snowfish tilapia, nuget
tilapia, keli bakar, patin pais dan minuman
jus rumpai laut (seaweed juice).
Bagi mempromosikan produk ikan air
tawar, PUSPANITA Jabatan Perikanan
Malaysia turut menjayakan Pertandingan
Memasak Udang Galah. Tempat pertama
dimenangi oleh kumpulan Kelentang-
kelentung yang menyediakan resipi
Sepit Biru Dedaun Hijau. Tempat kedua
dimenangi oleh kumpulan Udang
D’Unggas yang menyediakan resipi
Udang Galah Masak Sambal Merah
Pucuk Paku, manakala tempat ketiga
adalah kumpulan Goo Goo Girls yang
menyediakan masakan Jenggo Sambal
Berlado. BP
 Sistem e-Rekreasi
Mudahkan Permohonan, Pembaharuan
Lesen Perikanan Rekreasi Kelautan
Oleh: Mohd Redhvan Arif
Bahagian Perikanan Tangkapan dan Pelesenan,
Ibu Pejabat Perikanan Malaysia, Putrajaya
(redhvan@dof.gov.my)

Putrajaya: Jabatan Perikanan Malaysia
(DOF) telah mewujudkan Sistem
e-Rekreasi pada tahun 2020 dalam
usaha untuk mendaftarkan pemancing
dan penganjur pertandingan perikanan
rekreasi kelautan. Objektif sistem ini
diwujudkan adalah untuk mengurus dan
memulihara sumber perikanan dengan
lebih baik melalui kawalan pelesenan
serta memudahkan dan melicinkan proses
permohonan dan pembaharuan lesen
penangkapan ikan rekreasi kelautan.
Sistem e-Rekreasi juga diwujudkan untuk
mengumpul dan menyimpan maklumat
data asas perikanan rekreasi kelautan
dengan lebih sistematik.
melibatkan penyertaan kakitangan DOF
Zon Tengah iaitu 13 orang kakitangan
Pejabat Perikanan Negeri (PPN) Selangor
dan 20 orang kakitangan PPN Perak.
Latihan ini dijalankan secara hibrid
dengan kehadiran peserta secara fizikal
dan dalam talian.
Latihan ini memberi penekanan
kepada modul pendaftaran pengguna,
permohonan e-lesen pemancing dan
pengurusan backend. Kakitangan DOF
yang dilatih ini akan menjadi rujukan
kepada pengguna-pengguna lain yang
terdiri daripada pihak berkepentingan
untuk memuat turun, mendaftar dan
menggunakan sistem ini. Latihan ini akan
diperluaskan kepada Pejabat-pejabat
Perikanan Negeri lain pada masa akan
datang.

Selain daripada itu, sistem ini juga

merupakan salah satu usaha DOF ke
arah mewartakan Peraturan-Peraturan
Perikanan (Penangkapan Ikan Rekreasi
Kelautan). Sehingga Februari 2022,
hampir 15 ribu pengguna telah memuat
turun sistem ini melalui platform Apple
Sistem e-Rekreasi boleh dimuat turun di platform Apple AppStore, Google PlayStore dan Huawei AppsGallery
AppStore, Google PlayStore dan Huawei
AppsGallery.

Perikanan rekreasi kelautan ialah

aktiviti menangkap ikan secara rekreasi
menggunakan joran atau kail-mengail
untuk tujuan kesukanan, riadah, hiburan
serta bagi mendapatkan ketenangan dan
kepuasan diri.

Pada masa ini, pemancing dan penganjur Sistem e-Rekreasi memudahkan pendaftaran pemancing dan penganjur pertandingan perikanan rekreasi kelautan
pertandingan memancing masih belum
diwajibkan untuk mendaftar atau
mendapatkan lesen untuk menjalankan
aktiviti perikanan rekreasi kerana
Peraturan Perikanan Rekreasi masih
dalam proses untuk diwartakan. Sistem
e-Rekreasi diwujudkan bagi persediaan
apabila peraturan ini diwartakan nanti.
Walau bagaimanapun, sistem ini telah
dibuka kepada umum untuk pendaftaran.

Dalam usaha untuk memahirkan

kakitangan DOF mengenai penggunaan
sistem e-Rekreasi ini, Latihan Penggunaan
Sistem e-Rekreasi telah diadakan pada 9
Februari 2022 bertempat di Ibu Pejabat Latihan sistem e-Rekreasi disertai seramai 33 orang kakitangan yang
Perikanan Malaysia, Putrajaya. Latihan ini dijalankan secara fizikal dan dalam talian

Bil. 120 Mac 2022 7

 Program Pemodenan Vesel Dan Mekanisasi Tangkapan
DIPERLUAS KEPADA NELAYAN ZON C & C2
Oleh: Muhammad Hafis Jefri
Bahagian Perikanan Tangkapan dan Pelesenan,
Ibu Pejabat Perikanan Malaysia, Putrajaya
(hafisjefri@dof.gov.my)

Menggalakkan
Memodenkan
penggunaan peralatan
industri perikanan
penangkapan ikan
pantai
yang mesra sumber

Mengalakkan OBJEKTIF Menggalakkan

penyertaan
belia dan kru UTAMA penerokaan zon
penangkapan ikan
warganegara
PROGRAM yang lebih jauh

Menaik taraf Mengurangkan

mekanisasi peralatan kebergantungan
penangkapan ikan terhadap pengunaan
yang lebih efisien kru bukan warganegara

RM104.5 Juta 3.0%

untuk Bagi nelayan Zon
Program Pemodenan Vesel A dan B untuk
10 tahun
Syarat-syarat
Permohonan
Dana Jaminan Makanan 2021
Nelayan Sah RM150 Juta KADAR
dan mempunyai lesen/ untuk nelayan
Zon A, Zon B, Zon C & Zon C2
KEUNTUNGAN
permit daripada Jabatan
Perikanan Malaysia

Umur
18 - 70 Tahun RM45.5 Juta 3.5%
untuk Bagi nelayan Zon
Program C dan C2 untuk
Mengisytiharkan Mekanisasi Tangkapan 10 tahun
Pendaratan Ikan
menerusi Jabatan
Perikanan Malaysia atau
Lembaga Kemajuan Ikan Senarai Dokumen yang Diperlukan Sebarang Pertanyaan Sila Hubungi:
• Lesen Vesel Penangkapan Ikan • Pejabat Perikanan Negeri
Malaysia • Sebut Harga Pembelian daripada Pembekal • Pejabat Perikanan Daerah
• Penyata Bank • Cawangan Agrobank terdekat
Tidak Bankrap • Laporan Pendaratan Ikan
• Lakaran General Arrangement
(Bagi Pemohon Pemodenan Vesel)
• Dokumen-dokumen Lain
8 BERITA PERIKANAN
“MALAYSIA Animal Loving Day 2022”
Jaga Kebajikan Haiwan Tanggungjawab Semua
Oleh: Mohd Fakhrudin Yasok
(Bahagian Pengembangan dan Pemindahan Teknologi) & Eleanor
Daniella Lokman (Bahagian Taman Laut dan Pengurusan Sumber),
Ibu Pejabat Perikanan Malaysia, Putrajaya
(fakhrudin@dof.gov.my)
YB Datuk Dr Nik Muhammad Zawawi bin Haji Salleh, Timbalan Menteri Pertanian dan
Industri Makanan (II) melawat pameran Jabatan Perikanan Malaysia
Putrajaya: Jabatan Perikanan Malaysia
telah menyertai Sambutan “Malaysia
Animal Loving Day 2022” anjuran Jabatan
Perkhidmatan Veterinar (DVS) yang telah
dirasmikan oleh YB Datuk Dr Nik Muhammad
Zawawi bin Haji Salleh, Timbalan Menteri
Pertanian dan Industri Makanan (II). Program
ini berlangsung dari 1 hingga 2 April 2022
di Perkarangan Wisma Tani, Presint 4,
Putrajaya.
“Malaysia Animal Loving Day 2022” diadakan
untuk mendidik masyarakat menyayangi
haiwan. YB Datuk Dr Nik Muhammad Zawawi
dalam ucapan perasmian berkata, program
ini bukan bermakna mengangkat darjat
haiwan setaraf dengan manusia, sebaliknya
untuk memastikan manusia beradab dalam
menangani kebajikan haiwan. Semua agama
menuntut penganutnya menerapkan nilai
kasih sayang kepada binatang yang dijadikan
Allah untuk kemudahan manusia seperti
untuk keperluan makanan, untuk terapi
kesihatan dan ketenangan manusia, untuk
alat bantuan pekerjaan, untuk tunggangan,
untuk menjaga keselamatan dan lain-lain.
Sehubungan dengan itu, manusia perlu
menangani kebajikan haiwan dengan
berhemah.
Pelbagai garis panduan telah digubal
bagi memastikan haiwan dikendalikan
dengan berhemah termasuklah Pelan
Strategik Kebajikan Haiwan Kebangsaan
2021 - 2030 yang dilancarkan ini juga
merupakan kerangka kerja untuk tindakan
bagi memperkukuh penguatkuasaan Akta
Kebajikan Haiwan 2015 (Akta 772). Pelan
Strategik ini penting kerana sesebuah
negara perlu mempunyai elemen masyarakat
penyayang dan prihatin terhadap haiwan,
sebelum diiktiraf sebagai sebuah negara
maju.
Berdasarkan peruntukan Seksyen 15 Akta
Kebajikan Haiwan 2015 (Akta 772), terdapat
13 aktiviti yang melibatkan penggunaan
haiwan dan ikan perlu dilesenkan oleh
Lembaga Kebajikan Haiwan. Sehubungan
dengan itu pada tahun 2020, Jabatan
Perikanan Malaysia melalui Bahagian
Biosekuriti Perikanan telah menerbitkan tiga
buku Kod Amalan Kebajikan Haiwan (KAKH)
yang mengandungi piawaian dan garis
panduan berkaitan kebajikan ikan ternakan
sebagai rujukan kepada semua pengusaha
dalam memastikan kesejahteraan ikan
ternakan sentiasa terpelihara.
1. Kod Amalan Kebajikan Haiwan -
Kebajikan Ikan Ternakan Semasa
Pengangkutan
Terdapat lima keperluan dalam aspek
pengendalian serta pengurusan
pengan g k u t a n i k a n t e r n a k a n i a i t u
keperluan kepada persekitaran yang
sesuai, keperluan untuk diet yang sesuai,
keperluan untuk membolehkannya
mempamerkan corak kelakuan yang
semula jadi, keperluan untuk ditempatkan
“Malaysia Animal Loving Day 2022”
mendidik masyarakat menyayangi haiwan demi
generasi akan datang
Buku Kod Amalan Kebajikan Haiwan (KAKH) –
Mematikan Ikan Ternakan Bagi Tujuan
Kawalan Penyakit
bersama dengan/atau berasingan
daripada ikan lain serta keperluan
untuk dilindungi daripada kesakitan,
kecederaan dan penyakit.
Kod Amalan Kebajikan Haiwan (KAKH)
ini perlu dipatuhi oleh pemunya atau
pengendali yang terlibat dengan
pengangkutan ikan ternakan sama ada
di dalam ladang atau keluar dari ladang
merentasi daerah atau negeri atau
negara.
2. Kod Amalan Kebajikan Haiwan -
Mematikan Ikan Ternakan Bagi Tujuan
Kawalan Penyakit
KAKH ini menggariskan panduan
kepada mana-mana pihak yang terlibat
dalam menjalankan aktiviti mematikan
ikan ternakan untuk tujuan kawalan
penyakit. KAKH ini hendaklah dipatuhi
oleh pengendali, penyelia, operator
dan pekerja di premis agar aktiviti
mematikan ikan ternakan dikendalikan
secara beretika. Bagi premis yang
disyaki dijangkiti penyakit, pemilik
perlu melaporkan kes tersebut kepada
pihak berkuasa kompeten iaitu Jabatan
Perikanan Malaysia.
3. Kod Amalan Kebajikan Haiwan -
Mematikan Ikan Ternakan Bagi Tujuan
Makan
KAKH ini pula menggariskan panduan
kepada mana-mana pihak yang terlibat
dalam menjalankan aktiviti mematikan
ikan ternakan bagi tujuan makan. KAKH
ini hendaklah dipatuhi oleh penternak
dan pengusaha akuakultur berkenaan
kaedah mematikan ikan ternakan agar
dikendalikan secara beretika. Selain
daripada itu, kesemua premis atau
ladang tempat mematikan ikan ternakan
hendaklah juga mematuhi undang-
undang dan peraturan yang dikeluarkan
oleh mana-mana pihak berkuasa yang
berkenaan untuk beroperasi sebagai
premis atau ladang tempat mematikan
ikan ternakan.
Bil. 120 Mac 2022 9

POTENSI EKONOMI PROPAGASI
BATU KARANG di Malaysia
OLEH: YUSRI YUSOF
Bahagian Pembangunan Latihan dan Kemajuan Kerjaya,
Ibu Pejabat Perikanan Malaysia, Putrajaya
(yusri_yusof@mafi.gov.my)
B
atu karang adalah organisma laut
yang tidak bertulang belakang yang
tergolong dalam kelas Anthozoa
(Filum Cnidaria). Walaupun mampu hidup
lebih dari 100 tahun, namun batu karang
mempunyai kadar tumbesaran yang perlahan
iaitu kurang daripada satu milimeter setahun
dan ia sangat rapuh serta rentan terhadap
eksploitasi dan perubahan suhu global bumi.
Batu karang biasanya hidup di kawasan
tropika, subtropikal atau temperat yang
perairannya jernih dan cetek di mana
terdapat sumber cahaya yang tinggi.
Terdapat juga batu karang merah atau
Precious Corals yang boleh dijumpai pada
kedalaman 5,000 meter.
Batu karang digunakan dalam industri ikan
hiasan dan perubatan sebagai gantian tulang
manusia dalam pembedahan ortopedik.
Perairan Malaysia dianggarkan memiliki
4,000 kilometer persegi kawasan batu
karang dengan masing-masing 550 spesies
di perairan negeri Sabah dan 367 spesies
di perairan Semenanjung Malaysia. Batu
karang adalah invertebrata marin yang
Scleractinia spp.
Diploastrea heliopora
10 BERITA PERIKANAN
dilindungi di bawah Akta Perdagangan
Antarabangsa Mengenai Spesies Terancam
2008 (Akta 686) yang tersenarai dalam
Appendiks II CITES di mana ia boleh
diperdagangkan dengan penetapan kuota.
Kuota Batu Karang yang Dibenarkan
Eksport
Anggaran ekonomi propagasi karang
berdasarkan harga purata pasaran batu
karang di Malaysia pada tahun 2018 adalah
RM724,040,800. Manakala jumlah kuota
batu karang bagi Malaysia adalah 1,810,102
unit. Kebanyakan batu karang dari negara ini
dieksport ke Singapura yang menjadi pintu
utama untuk pasaran batu karang dunia.
Sejumlah 190 spesies atau genera batu
karang telah dieksport oleh Malaysia dari
tahun 2014 hingga 2018. Berdasarkan
rekod tersebut, anggaran nilai eksport
tahun 2018 dan didapati telah meningkat
hampir 15 kali ganda dari tahun 2014 iaitu
peningkatan daripada RM1,948,400 kepada
RM32,272,700. Penilaian telah dibuat
berdasarkan kuota eksport batu karang
Malaysia pada tahun 2018, didapati hanya
4.17% kuota eksport batu karang Malaysia
Acropora spp.
Montipora spp.
digunakan iaitu 75,518 keping batu karang
daripada 1,810,102 keping batu karang yang
boleh dieksport oleh Malaysia setiap tahun.
Terdapat 20 genera dan dua spesies batu
karang yang telah mendapat kebenaran
untuk diperdagangkan dari Pulau Bidong,
Terengganu dengan kuota tahunan yang
ditetapkan sebanyak 749,340 unit. Antara
genera dan spesies utama ialah Scleractinia
spp. dengan kuota tahunan 448,000 unit,
Acropora spp. (128,500 unit), Porites spp.
(74,420 unit), Diploastrea heliopora (63,600
unit), Pavona spp (6,680 unit) dan Montipora
spp. (10,780 unit).
Aktiviti propagasi batu karang merupakan
satu industri baharu perikanan yang bernilai
tinggi dan sangat penting dalam memastikan
kelestarian sumbernya. Jabatan Perikanan
Malaysia selaku Pihak Berkuasa Pengurusan
(MA) CITES membangunkan Prosedur
Progapagasi Karang bagi tujuan eksport
yang telah diluluskan pada 22 April 2015.
Propagasi batu karang telah bermula di
Semporna, Sabah pada tahun 2014, diikuti
Pulau Bidong pada 2015 dan kemudiannya
di Gugusan Beting Patinggi Ali, Sarawak
pada tahun 2016. Hanya sebuah syarikat
sahaja yang menjalankan propagasi batu di
Pulau Bidong dan di Semporna, manakala
tiada maklumat terkini bagi Beting Patinggi
Ali, Sarawak.
Untuk memulakan aktiviti propagasi batu
karang, pengusaha perlu menggunakan
induk batu karang daripada genera atau
spesies yang dibenarkan iaitu daripada
kawasan yang telah diwartakan sebagai
Porites spp.
Pavona spp.
kawasan Non-Detrimental Findings (NDFs)
yang memenuhi keperluan Konvensyen
Perdagangan Antarabangsa Mengenai
Spesies Terancam, Konvensyen CITES.
Aspek lain yang perlu diberi perhatian
ialah penyediaan substrat pelekatan
dan penandaan (tagging), pembersihan
alga di rak induk, penyelengaraan rak
induk, penyelenggaraan rak generasi F,
pemantauan dan perekodan rak induk dan
rak generasi F.
Terdapat dua kaedah propagasi batu karang
yang dijalankan iaitu di laut (in situ) dan
propagasi di dalam tangki (ex situ). Bagi
kaedah in situ, jarak antara karang perlu
disesuaikan berdasarkan jenis dan saiz
karang yang sama. Penempatan maksimum
induk di atas rak/meja berukuran 1m x 1m,
jumlah tidak melebihi 25 unit. Sementara
penempatan maksimum generasi (F) dalam
rak/meja berukuran 1m x 1m, jumlah tidak
melebihi 100 unit. Manakala bagi ex situ,
jumlah maksimum bagi satu kaki persegi
adalah 16 keping batu karang.
Proses penuaian perlu memenuhi kaedah
Akta Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan
1994 iaitu selaman skuba dan penggunaan
peralatan penuaian yang sesuai.
Penyakit
Penyakit pada hidupan batu karang secara
umumnya berpunca daripada aktiviti
manusia, ballast water, sisa kumbahan,
pemanasan global dan peningkatan keasidan
air laut. Selain itu, serangan flatworm juga
biasa berlaku kepada batu karang yang
juga dikenali sebagai trematodiasis. Untuk
mengawal penyakit batu karang, pengusaha
perlu memilih kawasan propagasi yang jauh
dari faktor pencemaran dan membersihkan
substrat batu karang daripada alga atau
fungus
Cabaran
Cabaran utama yang dihadapi oleh
pengusaha atau syarikat propagasi
batu karang ialah untuk mendapatkan
kawasan propagasi batu karang secara
lesen pemilikan sementara (TOL) atau
pajakan kerana kawasan tersebut adalah
di luar bidang kuasa kerajaan persekutuan.
Propagasi menggunakan tangki (ex situ)
pula memerlukan kos pengurusan yang
lebih tinggi berbanding propagasi di laut.
Pengusaha propagasi batu karang belum
memahami polisi sepenuhnya kerana industri
masih baharu. Justeru, mereka telah diberi
khidmat nasihat terutama dalam aspek
permohonan Sijil Tempasal, permit CITES
dan juga Sijil Kesihatan bagi tujuan eksport.
Pengusaha disarankan untuk mendapatkan
Lesen Borong dengan Lembaga Kemajuan
Ikan Malaysia (LKIM) bagi membolehkan
permohonan permit eksport di Jabatan
Perkhidmatan Kuarantin dan Pemeriksaan
Malaysia (MAQIS).
Pengusaha perlu mendaftar dengan
Jabatan Perikanan Malaysia untuk tujuan
pemantauan. Penandaan batu karang perlu
dilakukan bagi membezakan batu karang liar
atau dipropagasikan bagi mengelak penuaian
batu karang secara haram. Penandaan batu
karang juga sebagai identiti kepada batu
karang tersebut memandangkan terdapat
juga batu karang propagasi yang datangnya
daripada negeri Sabah dan Sarawak.
Setiap pengeluaran batu karang yang
dipropagasi perlu direkod pergerakannya
dan ia menjadi rujukan Pejabat Perikanan Peralatan yang digunakan untuk menuai batu karang
Negeri semasa memohon Sijil Tempasal
sebelum batu karang tersebut boleh
dieksport. Sijil Tempasal akan memudahkan
pengusaha memohon permit CITES di
Bahagian Biosekuriti Perikanan, Ibu Pejabat
Perikanan Malaysia, Putrajaya.
Penyeragaman dalam pengurusan
propagasi batu karang adalah amat
penting memandangkan terdapat tiga
Pihak Berkuasa Pengurusan yang telah
dilantik oleh Pihak Berkuasa Pengurusan
Utama CITES iaitu Jabatan Perikanan
Batu karang dibungkus setelah proses aklimatisasi
Malaysia, Jabatan Perikanan Sabah dan dijalankan selama dua hingga tiga hari
Jabatan Hutan Negeri Sarawak. Jabatan
Perikanan Malaysia telah membangunkan
Prosedur Operasi Standard Pengurusan dan lesen pemborong, pembekal, pemproses
Pemantauan Propagasi Karang pada tahun ikan, pengimport dan pengeksport,
2015 dengan kerjasama Jabatan Perikanan manakala Jabatan Perkhidmatan
Sabah dan Jabatan Hutan Negeri Sarawak Kuarantin dan Pemeriksaan Malaysia
bagi menyeragamkan pengurusan batu (MAQIS) bertanggungjawab menjalankan
karang di Malaysia. pemeriksaan dan mengeluarkan permit di
semua pintu-pintu masuk utama negara
Polisi dan Undang-undang seperti lapangan terbang, pelabuhan dan
Peruntukan undang-undang batu karang sempadan di antara negara.
keras bagi tujuan eskport diketuai oleh
Kementerian Air, Tanah dan Sumber
Asli (KATS) melalui Akta Perdagangan Kesimpulan
Antarabangsa Mengenai Spesies Terancam Industri propagasi batu karang merupakan
2008 (Akta 686). KATS berperanan sebagai satu industri baharu dalam sektor perikanan
Ketua Pihak Berkuasa Pengurusan (Lead negara yang berpotensi untuk dimajukan.
Management Authority, LMA) dan Ketua Namun, ia perlulah mematuhi dasar dan
Pihak Berkuasa Saintifik (Lead Scientific polisi beserta penguatkuasaan yang
Authority, LSA) yang dibantu oleh Pihak komprehensif dalam memastikan sumber
Berkuasa Pengurusan (Management perikanan yang mampan untuk generasi
Authority, MA) dan Pihak Berkuasa Saintifik akan datang.
(Scientific Authority, SA) iaitu Jabatan
Perikanan Malaysia (DOFM), Jabatan Selain itu, golongan sasar, pengusaha
Perikanan Negeri Sabah (DOFS) dan dan kerajaan-kerajaan negeri perlu diberi
Jabatan Perhutanan Sarawak (SFD). maklumat yang jelas mengenai polisi,
pemindahan teknologi dan peraturan
Di bawah peruntukan Peraturan Fi Akta yang ditetapkan oleh Konvensyen CITES
686, Pengusaha perlu membayar yuran supaya industri propagasi batu karang terus
pendaftaran sebanyak RM200 beserta maju. Industri ini juga dapat menangani
yuran tahunan RM100 bagi setiap syarikat kebergantungan sumber perikanan sedia
yang aktif. ada selain dapat membantu meningkatkan
ekonomi masyarakat setempat dengan
Lembaga Kemajuan Ikan Malaysia (LKIM) mewujudkan peluang-peluang pekerjaan
telah diperuntukkan untuk mengeluarkan baharu.
Bil. 120 Mac 2022 11
 KEPENTINGAN PENYELIDIKAN STRATEGIK PULAU, BETING
di Laut China Selatan
Oleh: Mushidi Hassan, Mohd Sabry Saidin dan Daud Awang
Institut Penyelidikan Perikanan Bintawa, Sarawak
(mushidi@dof.gov.my)

T
erumbu karang memainkan peranan
yang penting dalam keseimbangan
ekosistem marin dan memastikan
produktiviti perikanan yang berkekalan.
Ekosistem terumbu karang juga merupakan
kawasan perlindungan semula jadi bagi
pelbagai spesies ikan komersial berlindung,
membiak dan mencari makanan. Walau
bagaimanapun lebih 60% terumbu karang
di dunia berada dalam ancaman kepupusan.
Justeru, Jabatan Perikanan Malaysia
melalui Institut Penyelidikan Perikanan
(FRI) Bintawa, Sarawak menjalankan
aktiviti penyelidikan dan pemulihan batu
karang bagi menjana semula kawasan
karang yang mengalami kerosakan kepada
keadaan hampir semula jadi. Pemulihan
terumbu karang ini juga sekurang-kurangnya
memperlahankan kadar kemerosotan
terumbu dan meningkatkan kadar litupan
terumbu karang.
Penyelidikan terumbu karang dijalankan
dengan pelbagai kaedah dan teknik
mengikut kesesuaian konsep dan objektif
sasaran projek tersebut. Terumbu karang
yang tidak terdedah kepada tekanan
antropogenik secara umumnya mampu
pulih secara semula jadi daripada kerosakan
akibat proses alam. Penilaian terhadap
penyelidikan ini perlu dibuat dalam tempoh
masa beberapa tahun bagi memastikan
keberkesanan pelaksanaannya. Beberapa
langkah dan rujukan boleh membantu dalam
penilaian pemulihan karang yang dijalankan
seperti Chen, et al. (2018), Edwards (2010)
dan Precht & Robbart (2016).
mengenai sumber di kawasan Gugusan
Semarang Peninjau ini, maka adalah satu
tanggungjawab kerajaan untuk menjalankan
penyelidikan di kawasan ini agar kedaulatan
kawasan ini terus berada di bawah Malaysia.
Memandangkan kawasan ini masih dalam
kawasan pertikaian, maka perlunya satu
kajian yang spesifik bagi melihat dan
mendokumentasikan flora dan fauna yang
terdapat di kawasan ini.
Kawasan seterusnya adalah Gugusan
Beting Patinggi Ali (South Luconia) dan
Gugusan Beting Raja Jarom (North Luconia)
yang terletak di Laut China Selatan di atas
Pelantar Benua Sunda dalam EEZ Malaysia
di perairan Sarawak. Ia telah diisytiharkan
sebagai Taman Negara Marin terbesar di
Malaysia dengan keluasan 1,011,772 hektar.
Gugusan Beting Patinggi Ali terletak 163
hingga 180 km (87 hingga 96 batu nautika)
dari pantai Sarawak dan terdiri daripada
beberapa terumbu seperti Hempasan Bantin,
Terumbu Balingian, Beting Merpati, Terumbu
Sahap, Sierra Blanca dan Terumbu Saji yang
boleh dilihat ketika air surut.
Manakala Gugusan Raja Jarom (North
Luconia) yang terletak di antara 187
hingga 254 kilometer (100 hingga 136 batu
nautika) dari pantai Sarawak pula terdiri
daripada Beting Rentap, Hempasan Dang
Ajar, Terumbu Permaisuri, Terumbu Lang
Ngindang, Terumbu Asun, Terumbu Datuk
Landih, Terumbu Linggir dan Terumbu Litong,
sesetengahnya boleh dilihat ketika air surut.
Objektif utama penyelidikan ini adalah
mengenal pasti kawasan yang mempunyai
taburan fauna dan flora yang tinggi di
kawasan Gugusan Semarang Peninjau,
Gugusan Beting Patinggi Ali (South Luconia)
dan Gugusan Beting Raja Jarum (North
Luconia).
Tumpuan utama penyelidikan pada tahun
2021 adalah di kawasan Gugusan Beting
Patinggi Ali dan Gugusan Beting Raja Jarum.
Justeru, pada bulan Ogos 2021 satu tinjauan
dan kajian awal telah dilakukan di kawasan
ini. Memandangkan kawasan ini adalah
kawasan konflik yang menjadi rebutan
beberapa buah negara jiran dan China, maka

Penyelidikan terumbu karang dijalankan di

tiga kawasan di Laut China Selatan iaitu di
Gugusan Semarang Peninjau, Gugusan
Beting Patinggi Ali (South Luconia) dan
Gugusan Raja Jarum (North Luconia).

Gugusan Semarang Peninjau terletak di

penghujung kawasan Zon Ekonomi Eksklusif
(EEZ) Malaysia, iaitu di antara 150 hingga
200 batu nautika daripada pantai Sarawak,
Wilayah Persekutuan Labuan dan Sabah.
Gugusan Semarang Peninjau mempunyai
lima terumbu utama iaitu Terumbu Peninjau,
Terumbu Matanani, Terumbu Ubi, Terumbu
Siput dan Terumbu Layang Layang atau
juga dikenali sebagai Pulau Layang Layang
Malaysia. Memandangkan ketiadaan data Peta menunjukan kawasan Gugusan Beting Raja Jarum

12 BERITA PERIKANAN
Penyelam FRI Bintawa menjalankan Coral Video
Transect CVT. Setiap terumbu padat dengan
pelbagai spesies batu karang yang menunjukkan
terumbu ini tidak mengalami ancaman
khususnya akibat daripada pencemaran air
Kemahiran apungan (neutral buoyancy) di dalam
air sangat diperlukan semasa mengambil video
bagi memastikan hasil Coral Video Transect (CVT)
yang lebih berkualiti. Masa yang diambil bagi
menyiapkan satu-satu CVT adalah 35 hingga 45
minit dan penyelidik sentiasa berhati-hati supaya
tidak berlaku perkara yang tidak diingini
perancangan yang teliti amat diperlukan
untuk melancarkan setiap pegerakan bagi
menjalankan penyelidikan di kawasan ini.
Setiap kawasan yang akan dijalankan
kajian akan dikenal pasti dan ditetapkan
berpandukan dengan peta lokasi yang
diperoleh dari Jabatan Laut Malaysia.
Penyelidik perlu memohon kebenaran
pergerakan dan menjalankan kajian
diperoleh daripada pihak Majlis Keselamatan
Negara (MKN). Tanpa surat kebenaran
daripada pihak MKN, pergerakan dan
kajian di kawasan ini tidak boleh dilakukan.
Permohonan hendaklah dibuat selewat-
lewatnya 10 hari sebelum pergerakan ke
lokasi kajian. Peralatan kajian dan peralatan
kelengkapan penyelam diperiksa dalam
keadaan baik sebelum pergerakan ke
lokasi untuk melancarkan aktiviti kajian.
Bot/kapal yang sesuai digunakan untuk
memudahkan pergerakan ke kawasan yang
ingin dituju, di samping dapat menampung
keperluan lain seperti bekalan makanan dan
air bersih dan keselesaan penyelidik yang
menjalankan kajian. Selain faktor seperti
di atas, perkara yang paling penting dalam
menjalankan kajian ini adalah kemahiran
kumpulan penyelidik yang diketuai oleh
Pegawai Penyelidik Kanan Encik Daud
Awang yang dibantu oleh beberapa orang
kakitangan Institut Penyelidikan Perikanan
Bintawa yang mahir dan berpengalaman
dalam kajian dasar laut khususnya dalam
kajian terumbu karang.
Kima gergasi dari spesies Tridacna gigas salah satu spesies
terancam yang terdapat di kawasan terumbu. Spesies ini
hanya boleh ditemui di perairan Sarawak, Sabah dan
Gugusan Semarang Peninjau
Setelah mendapat kelulusan daripada
MKN, pergerakan dan aktiviti setiap hari
hendaklah dilaporkan kepada pihak Tentera
Laut Diraja Malaysia (TLDM) dan Agensi
Penguatkuasaan Maritim Malaysia (APMM).
Selepas tinjauan awal yang dilakukan di
Gugusan Beting Patinggi Ali dan Gugusan
Beting Raja Jarum, pihak FRI Bintawa
telah mengadakan satu bengkel bersama
pihak Universiti Malaysia Terangganu
(UMT) mengenai kaedah mengumpul data
menggunakan video untuk mengambil data
transek di kawasan terumbu karang yang
diperkenalkan oleh pihak UMT. Bengkel
disertai oleh semua ahli yang terlibat dalam
kajian di kawasan tersebut selama dua
hari iaitu pada 27 dan 28 September 2021
oleh Dr. Mohd. Safuan bin Che Din. Teknik
ini menggunakan peralatan video dan pita
pengukur sepanjang 100 Meter. Kaedah ini
dikenali sebagai Coral Video Transect (CVT),
yang mana data yang diambil melalui video
akan dikumpul dan dianalisis menggunakan
software CPCe (Coral Point Count with Excel
Extensions).
Sebanyak 10 stesen telah dipilih dan
setiap stesen diambil data serta direkod
pada kedalaman 10 meter dan 20 meter.
Sekurang-kurangnya seramai tiga orang
penyelam yang memiliki sijil Advanced Diver
diperlukan untuk membuat satu transek. Satu
selaman melibatkan dua transek.
Penyelidik FRI Bintawa mengibarkan bendera di atas Hempasan Dang Ajar yang
merupakan sebuah kawasan dalam Gugusan Beting Raja Jarum yang
Tidak banyak ikan bersaiz besar dijumpai kerana
pencerobohan nelayan Vietnam dan China
ke kawasan ini
Keadaan permukaan dasar di kawasan
terumbu ini adalah seperti sebuah gunung
di bahagian atas yang paling hampir dengan
permukaan air akan terdedah apabila air
surut seperti Hempasan Dang Ajar. Tebing-
tebing terumbu yang curam ditumbuhi batu
karang sehingga kedalaman 40 meter dan
kepadatan batu karang semakin mengurang
pada kedalaman melebihi 50 meter ke atas.
Hampir keseluruhan kawasan terumbu padat
dengan batu karang, CVT dibuat sehingga
kedalaman 20 meter. Jarak penglihatan
dasar laut semasa kajian ini dijalankan
adalah antara 20 hingga 30 meter. Suhu
adalah di antara 27 C hingga 30 C.
o o
Antara spesies haiwan terancam yang
ditemui di kawasan Gugusan Raja Jarum
adalah Ikan lumba lumba, kima gergasi,
penyu dan ikan mameng (Cheilinus
undulatus).
Semua data dikumpul dan disalurkan kepada
Dr. Mohd Safuan bin Che Din dari Universiti
Malaysia Terengganu untuk dibincangkan
dalam bengkel analisis data yang akan
diadakan kelak.
Satu bengkel analisis data dan perbincangan
bersama dengan pihak UMT akan dijalankan
pada tahun 2022 bagi meneruskan Projek
Pembangunan aktiviti penyelidikan di
Gugusan Beting Raja Jarum, Gugusan
Beting Patinggi Ali dan Gugusan Semarang
Peninjau.
ditambak oleh negara lain
Bil. 120 Mac 2022 13
 KUBAH PENGERING MINI BERKUASA SOLAR
(Mini Solar Dryer Dome)
Oleh: Mohd Raduan Md Adam
Bahagian Kejuruteraan,
Ibu Pejabat Perikanan Malaysia, Putrajaya
(raduan@dof.gov.my)

P
engeringan produk merupakan
aspek pemprosesan pasca tuai
yang bertujuan untuk mengurangkan
kandungan air serta meningkatkan kualiti
dan ketahanan hasil produk berkenaan.
Secara tradisionalnya, kaedah pengeringan
dilakukan dengan menggunakan cahaya
matahari. Meskipun cara ini lebih murah,
namun produk yang dikeringkan biasanya
mengalami kerosakan yang disebabkan
oleh hujan, serangga dan haiwan lain.
Oleh kerana keadaan cuaca di Malaysia
yang beriklim panas sepanjang tahun,
penggunaan teknologi pengeringan matahari
secara konvensional dianggap sebagai cara
yang terbaik.
Selain menggunakan cahaya matahari,
peralatan lain yang digunakan untuk
mengeringkan produk pertanian ialah
periuk pengering, box dryer, vertical dryer,
dan rotary dryer. Semua peralatan ini
menggunakan bekalan elektrik yang akan
meningkatkan kos operasi sesuatu produk.
produk berubah mengikut cara pengeringan,
masalah cuaca yang tidak menentu dan isu
kebersihan dan kerosakan produk akibat
daripada haiwan.
Inovasi Kubah Pengering Mini Berkuasa
Solar
Jabatan Perikanan Malaysia melalui
Bahagian Kejuruteraan telah menghasilkan
inovasi peralatan Kubah Pengering Mini
Berkuasa Solar (Mini Solar Dryer Dome)
yang lebih berkesan untuk mengeringkan
produk-produk perikanan dan pertanian.
Peralatan ini sesuai untuk mengeringkan
beberapa produk pertanian seperti cili,
rumput laut, pisang dan tomato. Teknologi
ini dapat mengurangkan masa pengeringan
berbanding cara sedia ada yang biasanya
dilakukan oleh petani.
Peralatan ini juga boleh mengeringkan
produk perikanan dalam skala kecil daripada
lebihan sumber laut sebagai makanan
alternatif, sekali gus dapat mengelak
pembaziran hasil laut semasa lambakan
hasil pada musim tertentu serta dapat
membuka peluang kepada nelayan menjana
pendapatan.
Kubah Pengering Mini Berkuasa Solar ini
mempunyai struktur parabolik merangkumi
komponen steel plate, steel parabolic shape,
polycarbonate sheet, steel tray dan roda
berpusing dan kunci (brake). Manakala
struktur sistem solar mempunyai komponen
photovoltaic panel solar, charger controller,
inverter, bateri 24 V dan kipas ekzos.

Masalah pengeringan konvensional atau

tradisional ialah hampir 40% hasil produk
akan rosak semasa dikeringkan, warna

Contoh Kaedah Pengeringan Menggunakan

Tenaga Elektrik

Contoh Kaedah Pengeringan Tradisional

14 BERITA PERIKANAN
Saiz Kubah Pengering Mini Berkuasa Solar dan Kapasiti
Jenis Mini
Dimensi 2m x 2m
Kapasiti 10 - 30kg
Kaedah Operasi
Kubah (dome) berfungsi seperti rumah kaca
dengan menggunakan polycarbonate lut
sinar di mana suhu di dalam kubah dapat
ditingkatkan sehingga 100% berbanding suhu
di luar. Kipas ekzos berkuasa solar membantu
mengalirkan udara dan menghilangkan wap
air dari pengering (dryer). Selain daripada
itu, lapisan polycarbonate melindungi
hasil perikanan dari sinar UV yang dapat
merosakkan bahan organik pada produk,
seperti warna, komponen kimia dan bau.
Peningkatan suhu mengurangkan masa
pengeringan secara signifikan. Sebagai
contoh, pisang dapat dikeringkan dalam
tiga hingga empat hari, jauh lebih singkat
berbanding cara pengeringan konvensional
yang memakan masa sehingga seminggu.
KURSUS ASAS PEGAWAI PENANGKAP (AO)
DAN APLIKASI PERUNDANGAN
Oleh: Mohamad Akram Sallehudin
Pejabat Undang-Undang,
Ibu Pejabat Perikanan Malaysia, Putrajaya
(mohamad_akram@dof.gov.my
Batu Maung, Pulau Pinang: Jabatan
Perikanan Malaysia (DOF) sentiasa komited
dalam menguatkuasakan undang-undang
di bawah Akta Perikanan 1985 [Akta 317]
dan Peraturan-Peraturan di bawahnya serta
Akta Perdagangan Antarabangsa Mengenai
Spesies Terancam 2008 [Akta 686] dan
Peraturan-Peraturan di bawahnya.
Puan Munirah binti Zainol Abidin (kiri), DSP Fakharuddin Amri bin Sanusi (tengah)
dan Encik Abdul Halim bin Jaffar (kanan) bersama peserta kursus
Kecil Sederhana
8m x 6m 8m x 12m
200 – 400kg 400 - 600kg
Manfaat Untuk Komuniti Nelayan
• Mempunyai masa yang lebih untuk
proses pengeringan
• Mengurangkan kerugian akibat daripada
rosak akibat dari hujan
• Produk akan lebih bersih dan terhindar
dari debu, haiwan, cahaya UV dan
lain-lain
• Tidak bergantung kepada keadaan cuaca
• Produk lebih berkualiti, warna yang
menarik dan rasa lebih sedap
• Suhu boleh disesuaikan dan diselaraskan
mengikut jenis produk
• Dapat mengeringkan pelbagai produk
mengikut keperluan
Pegawai Penangkap atau Arresting Officer
(AO) adalah individu yang terlibat semasa
menjalankan tugas penguatkuasaan. Mereka
merupakan pegawai berkuasa bagi tujuan
pengendalian kes tangkapan di bawah Akta
317 dan Peraturan-Peraturan di bawahnya
serta Akta 686 dan Peraturan-Peraturan di
bawahnya.
Besar Jumbo
8m x 20m 8m x 27m
1,000kg 1,500kg
Kesimpulan
Kubah Pengering Berkuasa Solar ini jauh
lebih efektif untuk pengeringan produk hasil
perikanan berbanding cara konvensional. Ia
menjimatkan kos kerana tidak menggunakan
tenaga elektrik. Pengusaha produk
perikanan kini mempunyai alternatif untuk
mengeringkan produk mereka seterusnya
meningkatkan kualiti dan meningkatkan
pendapatan nelayan dan pengusaha
perikanan.
Peserta kursus mengikuti latih amal
Sehubungan dengan itu, seramai 27 Pegawai
Penangkap DOF di seluruh Malaysia
telah mengikuti Kursus Asas Pegawai
Penangkap (Arresting Officer, AO) dan
Aplikasi Perundangan Siri 1/2022 pada 21
hingga 23 Mac 2022 di Institut Penyelidikan
Perikanan Batu Maung, Pulau Pinang.
Peserta mengikuti taklimat yang disampaikan
oleh DSP Fakharuddin Amri bin Sanusi
daripada Polis Diraja Malaysia (PDRM);
Puan Munirah binti Zainol Abidin, Penasihat
Undang-Undang DOF dan Encik Abdul Halim
bin Jaffar, Pegawai Perikanan daripada
Pejabat Undang-Undang DOF.
Melalui kursus ini, Pegawai Penangkap dapat
meningkatkan keyakinan serta memahami
etika, peranan dan tanggungjawab dalam
melaksanakan tugas penguatkuasaaan
mengikut SOP yang ditetapkan.
Bil. 120 Mac 2022 15

TEKNOLOGI PENGERINGAN IKAN MASIN
RUMAH HABA PINTAR i-SUN DRYER
Oleh: Mohd Nizam Khairuddin
Pejabat Perikanan Daerah Kerian, Kuala Kurau, Perak
(nizamk@dof.gov.my)
P
engusaha produk ikan kering
selalunya menghadapi masalah
untuk mengeringkan produk keluaran
mereka terutama ketika hari hujan. Kini
terdapat beberapa teknologi diperkenalkan
bagi memudahkan aktiviti pengeringan
produk-produk makanan termasuk produk
perikanan.
Pihak Kejuruteraan Mekanikal, Universiti
Teknologi Mara (UiTM) Pulau Pinang telah
menghasilkan Teknologi Pengeringan Ikan
Masin Rumah Haba Pintar i-Sun Dryer
yang diformulakan bagi memudakan aktiviti
pengeringan terutamanya pengeringan ikan
masin. Teknologi ini dihasilkan oleh Dr.
Hamid bin Yusoff, Pensyarah Kanan, Fakulti
Kejuruteraan Mekanikal Universiti Teknologi
Mara (UiTM) Pulau Pinang. Teknologi mesra
alam berkuasa solar ini merupakan rumah
haba pertama yang diperkenalkan kepada
pengusaha Industri Kecil dan Sederhana
(IKS).
Teknologi ini telah dimanfaatkan oleh Encik
Muhamad Asri bin Dahali, 46 tahun, seorang
pengusaha dan pemilik Syarikat Ombak
Damai Trading yang mengusahakan projek
ikan masin secara kecil-kecilan di Sungai
Baru Tengah, Kuala Kurau, Perak pada
tahun 2014.
Sistem konvensional
16 BERITA PERIKANAN
Pada tahun 2021, Dr. Hamid bin Yusoff
yang juga merupakan sahabat kepada Encik
Muhamad Asri telah memberi cadangan
pemodenan kaedah pengeringan ikan
masinnya dengan menggunakan Teknologi
Pengeringan Ikan Masin Rumah Haba Pintar
i-Sun Dryer.
Setelah bersetuju, Encik Muhamad Asri
menyediakan modal permulaan sebanyak
RM50 ribu di samping sumbangan dana
daripada pihak UiTM Pulau Pinang berjumlah
RM25 ribu bagi membina sebuah bengkel
bersaiz 15 kaki kali 37 kaki.
Kelebihan rumah pengeringan yang
dilengkapi sistem internet ini ialah ia
mampu meningkatkan tahap kebersihan dan
pengeluaran produk serta menjimatkan kos
dan tempoh proses pengeringan iaitu hanya
mengambil masa antara tiga hingga empat
jam berbanding kaedah menjemur di bawah
cahaya matahari yang mengambil masa
antara satu hingga dua hari bergantung
keadaan cuaca.
Penggunaan teknologi ini lebih bersih kerana
bebas daripada gangguan haiwan perosak.
Suhu boleh dilaraskan iaitu antara 50˚C
hingga 70˚C pada siang hari dan antara
20˚C hingga 30˚C pada waktu malam.
Sistem baharu
Ikan belanak masin yang siap disusun di atas para
beroda, ditolak ke bilik pengeringan
Encik Muhamad Asri menghasilkan produk
ikan masin yang menggunakan spesies ikan
belanak, duri, talang, kembung dan gelama
yang dibeli secara terus daripada nelayan-
nelayan pantai sekitar daerah Kerian. Selain
ikan masin, beliau turut menghasilkan produk
pekasam tilapia hitam, lampam dan pekasam
cendawan.
Sebelum dikeringkan, ikan-ikan disusun
di atas para beroda dan kemudian dibawa
masuk ke dalam bilik pengeringan. Proses
pengeringan dibantu oleh sistem kawalan
IOT (Internet of Things) yang mengambil
masa selama tiga jam dan akan berhenti
secara automatik.
Ikan-ikan yang telah kering dipek dan dijual
dengan harga RM12.00 sepek yang turut
dijual secara dalam talian untuk pelanggan-
pelanggan dari Pulau Pinang, Kelantan,
Pahang dan Kuala Lumpur.
Dengan adanya kaedah penggunaan
teknologi ini, pengeluaran dapat ditingkatkan
kepada dua hingga tiga tan metrik di
samping 1.5 tan metrik produk pekasam
sebulan. Encik Muhamad Asri kini mampu
memperoleh pendapatan kasar mencecah
RM25 ribu sebulan.
Te k n o l o g i P e n g e r i n g a n I k a n M a s i n
Rumah Haba Pintar i-Sun Dryer mampu
meningkatkan kualiti dan kuantiti produk
ikan masin sekali gus meningkatkan
pendapatan pengusaha. Penggunaan
kuasa solar menepati ciri-ciri teknologi
hijau dan mesra alam serta menjimatkan
kos dan masa.
Produk ikan belanak masin
Ladang Penternakan
IKAN STURGEON
PERTAMA DI MALAYSIA
Oleh: Azlan Shah Yacop
Pejabat Perikanan Daerah Batang Padang dan Muallim, Perak
(azlan_dof@yahoo.com)
Ikan sturgeon terkenal dengan telurnya
yang dipanggil kaviar
Muallim, Perak: Ikan sturgeon ialah
sejenis ikan bersaiz besar daripada
famili Acipenseridae. Ikan sturgeon juga
lebih terkenal dengan telurnya yang
dipanggil kaviar yang mencecah ribuan
ringgit. Siapa sangka kini di Behrang Ulu,
Tanjung Malim, Perak, terdapat sebuah
ladang penternakan ikan sturgeon yang
biasanya hidup di sungai subtropika,
temperat dan sub-Artik, tasik dan pantai
di Eropah, Amerika Utara dan beberapa
bahagian Asia.
Telur ikan sturgeon yang belum dibersihkan
YB Tuan Haji Razman bin Zakaria dan Pn. Hjh. Noraishah binti Hashim diberi taklimat
oleh wakil Syarikat Baolai International Sdn. Bhd.
Bagi meninjau perkembangan industri Selain mengeluarkan kaviar, pihak syarikat
perikanan, YB Tuan Haji Razman bin juga menjalankan aktiviti pemasaran filet
Zakaria, Pengerusi Jawatankuasa sturgeon bagi pasaran dalam dan luar
Peladang, Pertanian dan Industri Makanan Malaysia. Hasil pengeluaran filet ikan
Negeri Perak telah mengadakan lawatan pada tahun 2020 dan 2021, masing-
kerja ke ladang penternakan ikan sturgeon masing sebanyak 2,000 kg dan 1,000
Syarikat Baolai International Sdn. Bhd. kg. Bukan itu sahaja, pihak syarikat juga
di Jalan Slim Lama, Diamond Creeks, mengeksport ikan sturgeon dan paddlefish
Tanjong Malim, Perak. Turut hadir ialah ke Singapura bagi tujuan pameran.
Pn. Hjh. Noraishah binti Hashim, Pengarah
Perikanan Negeri Perak. Kini di Malaysia, kaviar mula dikenali
dan telah mendapat permintaan yang
Syarikat Baolai International Sdn. Bhd. tinggi. Oleh yang demikian, Syarikat
adalah syarikat pertama yang menjalankan Baolai International Sdn. Bhd. berhasrat
aktiviti penternakan ikan sturgeon di mengembangkan kawasan penternakan
Malaysia. Projek penternakan ini telah bagi memenuhi permintaan pasaran.
berdaftar dengan Pejabat Perikanan
Negeri Perak di bawah Cawangan
Biosekuriti pada tahun 2010 dan diluluskan
Pensijilan MyGAP pada tahun 2020.
Pihak syarikat mengambil masa hampir
tiga tahun menjalankan kajian penternakan
menggunakan sumber air tropika sebelum
berjaya menghasilkan ikan sturgeon.
Pada tahun 2019, syarikat ini berjaya
menghasilkan kaviar dengan jenama
T’LUR untuk pasaran dalam Malaysia.
Pada tahun 2020 dan 2021, masing-
masing sebanyak 400 kg dan 600 kg
kaviar berjaya dihasilkan. Syarikat Baolai International Sdn. Bhd. berjaya
menghasilkan kaviar dengan jenama T’LUR
Pekerja membersihkan telur ikan sturgeon
Bil. 120 Mac 2022 17
 BUBU UDANG GALAH INOVASI 3M
(Murah, Mudah & Moden)
Oleh: Mohd Sobri Amri Mohd Noor
Pejabat Perikanan Negeri Kelantan
(sobri_amri@dof.gov.my)

D
i Malaysia, kebanyakan nelayan
menggunakan peralatan pancing,
pukat atau gogoh buluh/kulit kayu
untuk menangkap udang galah. Melalui
kaedah ini, hasil yang diperoleh adalah
tidak setimpal berbanding masa dan kos
yang dikeluarkan. Nelayan juga terpaksa
beralih lokasi penangkapan beberapa kali
untuk mencari kawasan udang.
Bubu merupakan salah satu peralatan
penangkapan ikan tradisional yang
sering digunakan oleh nelayan tempatan
di laut mahupun di sungai. Selain untuk
penangkapan ikan, bubu juga boleh
digunakan untuk menangkap ketam dan
udang. Pelbagai jenis dan bentuk bubu
digunakan mengikut jenis tangkapan.
Sebagai contoh, bubu berbentuk empat
segi digunakan untuk menangkap
ikan, manakala bubu separa bulat pula
digunakan untuk menangkap ketam.
buluh dan kulit kayu kerana sifat semula
jadi udang galah yang memerlukan
persekitaran gelap. Justeru, bubu-bubu
komersial yang menggunakan pukat
adalah tidak sesuai dan produktif untuk
menangkap udang galah.
Justeru, peralatan Bubu Udang Galah
Inovasi 3M ini telah dihasilkan. Tiga ‘M’
bermaksud murah, mudah dan moden.
Proses pembuatan peralatan ini telah
dijalankan secara berkumpulan di Akademi
Perikanan Malaysia (APM), Terengganu.
Terdapat beberapa masalah yang dihadapi
oleh nelayan untuk menangkap udang
galah, antaranya ialah sumber yang
tidak dapat diteroka secara optimum
disebabkan peralatan yang kurang efisien.
Nelayan juga perlu berada sepanjang
masa di sungai semasa operasi. Masalah
lain ialah hasil tangkapan yang rendah
sedangkan kos operasi yang tinggi dan
pembinaan gogoh buluh/kulit kayu adalah
rumit serta bahan binaannya sukar
diperoleh.
Bagi mengatasi masalah yang dihadapi,
APM Terengganu telah mengambil contoh
binaan peralatan tradisi gogoh buluh/kulit
kayu tempatan dan bubu udang (Deep sea
pot) yang diperkenalkan oleh SEAFDEC-
TD Thailand yang terkenal dalam kalangan
nelayan di negara tersebut. Binaan
kedua-dua bubu ini telah dijadikan asas
kepada pembangunan projek peralatan
Bubu Udang Galah Inovasi 3M.
Asas rangka bubu udang galah ini
menggunakan besi bar 8 mm dan dipateri
pada bulatan besi berdiameter 25.40 cm
dan panjang 58.42 cm.

Secara tradisi, bubu yang digunakan untuk

menangkap udang galah kebiasaannya
dipanggil gogoh dan ia diperbuat daripada

Bubu udang galah dibalut polynet (percubaan pertama)

Gogoh buluh / kulit kayu.

Kedudukan dua unjap yang ditukar kepada material pukat PE

Deep sea pot SEAFDEC-Thailand Badan bubu udang galah yang dibalut dengan guni

18 BERITA PERIKANAN
Pada peringkat pertama pembangunan,
rangka bubu dibalut dengan jaring plastik
polynet. Di bahagian kiri dan kanan
dipasang unjap dengan menggunakan
bahan yang sama. Kos seunit bubu
dianggarkan RM35.00. Namun, setelah
diadakan percubaan di lapangan, rekaan
tersebut tidak sesuai kerana udang galah
tersangkut pada polynet dan udang
tidak memasuki bubu kerana unjap yang
terlampau keras.
Pada peringkat kedua, unjap yang pada
asalnya pada kedudukan kiri dan kanan
bubu ditukar ke dalam. Bahan unjap juga
telah ditukar daripada polynet kepada
pukat PE yang lebih lembut. Plastik
polynet pada badan bubu telah ditukar
kepada guni yang lebih murah dan senang
diperoleh. Kos pembinaan seunit bubu
dikurangkan kepada RM10.00 sahaja.
Bubu Udang Galah Inovasi 3M telah
diuji sebanyak enam kali di Terengganu
dan Kelantan bersama nelayan. Bubu
ini mampu menghasilkan lebih banyak
udang galah berbanding penggunaan
pukat, pancing atau bubu tradisi gogoh
buluh/kulit kayu.
Antara percubaan dibuat adalah seperti:
i Percubaan Pertama di Sungai Kuala
Nerus, Terengganu
Percubaan ini dibuat dengan
menggunakan 20 unit bubu polynet
pertama dengan menggunakan kaedah
rawai berangkai berumpankan kelapa
tua dan ubi kayu. Bubu ditempatkan
selama empat hari dan hasil yang
diperoleh hanya udang kecil/udang
gantung sahaja, tanpa udang galah.
Percubaan pertama hanya menghasilkan
udang kecil/gantung
ii Percubaan Kedua di Sungai Penarik,
Setiu, Terengganu
Percubaan ini juga menggunakan 20
unit bubu polynet pertama dengan
menggunakan kaedah rawai berangkai
dan berumpankan biji kelapa sawit.
Bubu ditempatkan selama empat hari
dan hasil yang diperoleh adalah udang
kecil dan beberapa ekor udang galah
bersaiz kecil.
Hasil yang diperoleh adalah udang kecil dan beberapa
ekor udang galah bersaiz kecil
iii P e r c u b a a n K e t i g a d i S u n g a i
Terengganu
Percubaan pada kali ini menggunakan
sebanyak 30 unit bubu yang dibalut
guni dengan kaedah rawai berangkai
berumpankan biji kelapa sawit / kelapa
tua. Bubu ditempatkan selama empat
hari dan hasil yang diperoleh adalah
udang kecil dan dua kilogram udang
galah.
Percubaan ketiga dan hasil yang diperoleh
iv Percubaan Keempat di Sungai
Kelantan
Percubaan dijalankan oleh nelayan
menggunakan sebanyak 50 unit bubu
yang dibalut guni dengan kaedah rawai
berangkai. Bubu dipasang umpan biji
kelapa sawit dan ditempatkan selama
seminggu. Hasil yang diperoleh dalam
masa seminggu operasi adalah udang
kecil bercampur 10 kilogram udang
galah.
v Percubaan Kelima di Sungai Penarik
Setiu, Terengganu
Percubaan menggunakan sebanyak
4 0 u n i t bubu yang di bal ut guni
dengan kaedah rawai berangkai dan
berumpankan biji kelapa sawit dan
ubi kayu. Bubu ditempatkan selama
empat hari. Secara purata, hasil
yang diperoleh adalah sebanyak
enam kilogram udang galah bersaiz
sederhana.
Percubaan kelima dan jumlah hasil yang diperoleh
vi Percubaan Keenam di Kuala Besar,
Sungai Kelantan
Percubaan dilakukan oleh nelayan
daripada myKomuniti Nelayan Kuala
Besar bersama-sama kakitangan
Pejabat Perikanan Negeri Kelantan
yang menggunakan 30 unit bubu.
Mereka berpuas hati, sekali gus
seramai 15 orang nelayan telah
berminat untuk belajar membina dan
membuat demonstrasi percubaan
Bubu Udang Galah Inovasi 3M untuk
dikomersialkan.
Demonstrasi pembinaan Bubu Udang Galah
Inovasi 3M oleh kakitangan PPN Kelantan
Kesimpulannya, peralatan Bubu Udang
Galah Inovasi 3M dapat dihasilkan dengan
mudah dan murah kerana menggunakan
barang-barang asas binaan yang senang
diperoleh. Sekali gus nelayan dapat
menjimatkan kos kerana keseluruhan
pembinaan hanya RM10 seunit sahaja
serta boleh dibaiki dengan mudah
sekiranya terkoyak atau rosak. Selain
itu, bentuknya yang moden dan mesra
pengguna.
Justeru, penghasilan peralatan Bubu
Udang Galah Inovasi 3M adalah selaras
dengan matlamat Jabatan Perikanan
Malaysia dalam aspek pemindahan
teknologi (TOT) kepada golongan nelayan
bagi meningkatkan hasil dan taraf hidup
mereka.
Bil. 120 Mac 2022 19
 Lensa
Perikanan
11 Januari 2022
YBrs. Tn. Haji Mohd Sufian Bin Sulaiman, Timbalan Ketua Pengarah
(Pengurusan), Jabatan Perikanan Malaysia menyampaikan Bakul
Prihatin Banjir Keluarga DOF sempena Majlis Amanat Pejabat
Ketua Pengarah Perikanan Malaysia di Ibu Pejabat Perikanan
Malaysia, Putrajaya.
13 Januari 2022
YBrs. Tn. Haji Mohd Sufian Bin Sulaiman, Timbalan Ketua Pengarah
(Pengurusan), Jabatan Perikanan Malaysia menyampaikan Bakul
MAFI Prihatin kepada salah seorang nelayan dari suku kaum Orang
Asli Mah Meri di Pulau Carey, Klang, Selangor.
20 BERITA PERIKANAN
12 Januari 2022
YB Datuk Seri Haji Ahmad bin Hamzah, Timbalan Menteri Pertanian
dan Industri Makanan (I) berdialog dengan pengusaha akuakultur
sempena Program Bersama Pengusaha Ikan Sangkar di Kuala Krau,
Temerloh, Pahang.
7 Februari 2022
YBrs. Tn. Haji Mohd Sufian Bin Sulaiman, Timbalan Ketua Pengarah
(Pengurusan), Jabatan Perikanan Malaysia menyampaikan
cenderahati kepada Encik Essam Yassin Mohammed, Ketua Pengarah
Interim WorldFish sempena Program Lawatan Rasmi WorldFish ke
Ibu Pejabat Perikanan Malaysia, Putrajaya.
10 Februari 2022
YB Datuk Seri Dr. Ronald Kiandee, Menteri Pertanian dan Industri
Makanan Malaysia terus komited memperkukuh agenda Sekuriti
Makanan Negara dengan mengadakan program Sesi Dialog Industri
Agromakanan 2022 yang bertemakan “Pemodenan dan Produktiviti
Menjamin Sekuriti Makanan” yang diadakan di Wisma Tani,
Putrajaya. Dialog ini disertai seramai 200 orang peserta secara
fizikal dan 1,000 orang secara Webinar / Facebook Live yang terdiri
daripada pemain-pemain industri sektor agromakanan merangkumi
subsektor padi, tanaman, ternakan dan perikanan.
3 Mac 2022
YB Datuk Seri Dr. Ronald Kiandee, Menteri Pertanian dan Industri
Makanan Malaysia menyampaikan Anugerah Khas Ketua Pengarah
Perikanan Tahun 2021 kepada Saudara Mohd Aizat bin Mohamad
Yusof lepasan Program Latihan Kemahiran Pertanian Kebangsaan
(PLKPK) Sempena Majlis Konvokesyen Pertanian Kali Ke-10 Tahun
2022 di Putrajaya.
24 Mac 2022
YB Datuk Seri Dr. Ronald Kiandee, Menteri Pertanian dan Industri
Makanan Malaysia dan YBhg. Datuk Haslina Abdul Hamid,
Ketua Setiausaha Kementerian Pertanian dan Industri Makanan
melancarkan Program “Perkasa Ekonomi PUSPANITA Harmoni”
sempena Program Jelajah Perikanan di Putrajaya.
2 Mac 2022
YBrs. Encik Mohd Mohtar Bin Mahamud, Timbalan Ketua Pengarah
Perikanan (Pembangunan), Jabatan Perikanan Malaysia bergambar
bersama peserta Sesi ‘Townhall Bersama Frontliner Akuakultur’ Zon
Utara di Institut Penyelidikan Perikanan Batu Maung, Pulau Pinang.
Sesi Townhall ini diadakan untuk memperkasakan kemahiran
Pegawai Perikanan menyalurkan maklumat kepada penternak
akuakultur mengenai dasar Jabatan Perikanan Malaysia terutamanya
sasaran nisbah pengeluaran 60% perikanan tangkapan dan 40%
sumber akuakultur menjelang tahun 2030.
24 Mac 2022
YB Datuk Seri Dr. Ronald Kiandee, Menteri Pertanian dan Industri
Makanan Malaysia menyampaikan Sijil Pelantikan Ikon Konservasi
Sumber Perikanan kepada Datuk Jamal Abdillah sempena Program
Jelajah Perikanan di Putrajaya. Beliau mengusahakan ladang
penternakan ikan arowana di Bukit Merah, Perak untuk eksport
ke luar negara.
15 April 2022
YBrs. Tn. Haji Mohd Sufian Bin Sulaiman, Ketua Pengarah Perikanan
Malaysia menyerahkan Bakul Ramadhan dan Sumbangan Prihatin
Banjir Keluarga DOF Fasa 2 kepada kakitangan sempena Program
Perhimpunan Bulanan April 2022 di Ibu Pejabat Perikanan Malaysia,
Putrajaya.
Bil. 120 Mac 2022 21
 KONSEP AQUA BIJOU IKAN HIASAN
Oleh: Kamarul Anwar Mohamed Zabri
Bahagian Pembangunan Akuakultur,
Ibu Pejabat Perikanan Malaysia, Putrajaya
(emel@dof.gov.my)
P
enternakan ikan hiasan merupakan
aktiviti yang berdaya maju
untuk diusahakan dan mampu
membangunkan ekonomi pengusaha
terutamanya golongan belia. Kini
dianggarkan terdapat lebih 250 jenis
ikan hiasan air tawar yang diternak
untuk tujuan komersial. Manakala, lebih
daripada 70% spesies ikan hiasan diternak
untuk dieksport.
Malaysia merupakan antara negara
pengeksport ikan hiasan utama dunia di
mana negeri pengeluar utama ialah Pulau
Pinang, Perak dan Johor. Namun begitu,
ramai yang tidak berani berkecimpung
dalam industri ikan hiasan ini kerana
beranggapan ia memerlukan modal yang
tinggi untuk memulakan penternakan.
Namun, melalui konsep Aqua Bijou,
modal yang besar tidak diperlukan untuk
memulakan penternakan yang melibatkan
pemilihan spesies, sistem penternakan
dan pemasaran.
Konsep Aqua Bijou
Konsep Aqua Bijou telah diilhamkan
oleh Kementerian Pertanian dan Industri
Asas Tani pada tahun 2018. “Aqua”
didefinisikan sebagai air iaitu penternakan
ikan, manakala “Bijou” bermaksud kecil
dan anggun iaitu spesies ikan yang kecil,
cantik dan bernilai tinggi.
i. Berskala Kecil / Sederhana
Kebiasaan penternakan ikan hiasan
seperti ikan kelisa, koi, emas
dan gourami memerlukan kolam
tanah atau tangki simen yang
besar. Melalui konsep Aqua Bijou,
pengusaha hanya memerlukan
bekas penternakan yang kecil
seperti akuarium, gelung simen
(culvert), kotak styrofoam atau
bekas plastik pelbagai saiz
bergantung kepada kemampuan
pengusaha dan bilangan ternakan.
Pengusaha boleh memulakan
penternakan di dalam ataupun di
sekitar kawasan rumah.
22 BERITA PERIKANAN
ii. Modal Rendah
Penternakan berskala kecil,
memerlukan modal yang rendah
dan tidak membebankan pengusaha
terutamanya golongan belia, B40,
dan suri rumah. Secara umumnya,
modal yang dikeluarkan adalah
di bawah RM5,000 sahaja untuk
memulakan penternakan.
iii. Tempoh Penternakan Singkat
Pemilihan spesies ternakan sangat
dititikberatkan dengan memilih
spesies ikan hiasan yang boleh
dijual pada setiap peringkat umur
bagi memperoleh pulangan modal
dengan kadar segera. Namun
begitu, pemilihan spesies yang
dicadangkan di dalam konsep ini
adalah spesies yang boleh dijual
pada peringkat matang dalam
tempoh dua hingga tiga bulan.
Manakala jangka hayat spesies
ternakan ini adalah di antara satu
hingga dua tahun bergantung
kepada penjagaan.
iv. Mudah Diternak
Pemilihan spesies yang mudah
diternak adalah penting kerana
kebanyakan pengusaha baharu
masih belum mahir dalam
penternakan ikan hiasan. Spesies
yang dipilih juga tidak memerlukan
air yang banyak dan boleh hidup
tanpa pengudaraan tambahan. Cara
pembenihan juga boleh dijalankan
secara semula jadi melalui
pengasingan induk. Kepelbagaian
spesies penternakan menjaga
kelebihan kepada pengusaha.
v. Nilai Komersial Kompetetif /
Tinggi
Spesies ikan yang digunakan untuk
konsep Aqua Bijou mempunyai
nilai komersial yang kompetetif
dan jika diberi penjagaan, nilainya
boleh menjadi lebih tinggi yang
mampu mencecah ribuan ringgit.
Pengusaha boleh memilih untuk
mengeluarkan ikan bergred
pasaran biasa ataupun bergred
pertandingan. Umum mengetahui
bahawa arowana dan discus adalah
ikan hiasan yang bernilai tinggi.
Namun begitu, ia tidak sesuai
sebagai spesies Aqua Bijou kerana
ciri-cirinya yang susah dari segi
penjagaan.
vi. Pemasaran Luas
Keupayaan pasaran sememangnya
satu perkara yang sangat penting
dalam setiap perniagaan. Pasaran
yang luas dan permintaan yang
tinggi akan menarik minat
pengusaha baharu menceburi
penternakan berkonsepkan Aqua
Bijou ini.
Pengusaha boleh memasarkan
secara terus ataupun melalui
pemborong. Pemasaran secara
terus adalah seperti jualan ke
kedai ikan hiasan, jualan di pasar
tani / malam, membuka kiosk / one
stop centre ataupun jualan secara
dalam talian melalui medium seperti
laman sesawang sendiri seperti
Facebook, Instagram, Telegram,
Mudah dan lain-lain.
Spesies Aqua Bijou
Terdapat beberapa spesies ikan hiasan
yang dicadangkan bersesuaian dengan
konsep Aqua Bijou ini.
1. Ikan Laga (Betta splendens)
daripada varieti Plakat, Halfmoon,
Double tail (halfmoon / plakat),
Crowntail, Dumbo ear dan Giant
plakat.
• Jangka hayat: satu hingga tiga
tahun bergantung kepada cara
penjagaan
• Penghasilan benih: sepasang
induk boleh menghasilkan 100
hingga 150 ekor benih
• Jangka masa penternakan: dua
hingga tiga bulan
• Harga pasaran: RM1 hingga
RM500 per ekor (mengikut gred)
2. Ikan Guppy (Poecilia reticulata) Kesimpulan
Daripada varieti: Melalui pengenalan konsep Aqua Bijou menambah pendapatan melalui aktiviti
i. Mengikut bentuk ekor (Fantail, ini, peluang untuk menceburi industri penternakan spesies yang dicadangkan.
Veiltail, Delta, Swordtail, Double ikan hiasan akan lebih terbuka berikutan Peningkatan pengeluaran ikan hiasan
swordtail, Pin / Needletail) kos permulaan yang rendah di samping dapat melonjakkan lagi Malaysia dalam
pemasaran yang luas. Golongan belia bidang akuakultur di mata dunia.
ii. Mengikut warna (Albino, Bicolor,
dan suri rumah dapat menceburi dan
Black, Blue, Green, Yellow,
White, Bronze, Red, Platinum,
Gold, Koi, Panda, Neon, Moscow,
Multicolor)
iii. Mengikut corak
a. Badan: Tuxedo, Snakeskin,
Cobra
b. Ekor: Leopard, Glass,
Mosaic, Grass, Lace
• Jangka hayat: satu hingga dua
tahun bergantung kepada cara
penjagaan
• Penghasilan benih: sepasang
induk boleh menghasilkan 50
hingga 150 benih bergantung
kepada kematangan dan saiz
induk betina
• Jangka masa penternakan: dua Ikan pelaga (Betta splendens), ikan hiasan yang sesuai dengan konsep Aqua Bijou
bulan
• Harga pasaran: RM1 hingga
RM150 per ekor (mengikut gred)

3. Udang Hiasan (Caridina sp. dan

Neocaridina sp.)
Daripada varieti:
i. Caridina cantonensis (Black tiger,
Royal blue, Ruby red, Black /
White kingkong, Panda, Red /
Black crystal, Wine red, Blue /
Red bolt, White / Golden bee)
ii. Neocaridina (Red / Green / Yellow
sakura, Fire red, Red cherry,
White/Blue/Amber Pearl, Green
jade, Blood mary, Chocolate,
Blue velvet / Topaz, Red, Blue, Ikan guppy (Poecilia reticulata) yang berekor menarik sesuai diternak
Carbon rili, Black rose)
• Jangka hayat: satu hingga dua
tahun bergantung kepada cara
penjagaan
• Penghasilan benih: Sepasang
induk boleh menghasilkan 50
hingga 80 benih
• Jangka masa penternakan: dua
hingga lima bulan
• Harga pasaran: RM5 hingga
RM30 per ekor mengikut spesies
/ varieti

Udang hiasan air tawar

Bil. 120 Mac 2022 23

 ‘Sayur Dituai, Ikan Dirawai’
Oleh: Azlan Shah Yacop
Pejabat Perikanan Daerah Batang Padang dan Muallim, Perak
(azlanshah@dof.gov.my)

Muallim, Perak: Di Ulu Slim, Slim

River, Perak terdapat sebuah syarikat
yang menjalankan penternakan ikan
tilapia dan Jade perch menggunakan
sistem akuaponik bersama tanaman
kangkung. Projek yang diusahakan oleh
Syarikat Darul Ihsan City Farm Sdn.
Bhd. ini merupakan projek pertama yang
menggunakan sistem akuaponik di daerah
Muallim. Sistem akuaponik menggabungkan ternakan ikan dan kangkung

Projek berskala besar ini berkeluasan

tujuh ekar dan mempunyai 13 buah
kolam, yang mana lima buah kolam telah
dijalankan aktiviti penternakan dan tujuh
kolam lagi masih dalam penyelenggaraan.

Ikan Tilapia merah dan Jade perch masing-

masing dapat dituai setelah enam dan
sembilan bulan diternak. Manakala, sayur
kangkung memakan masa pengkulturan
selama tiga bulan sebelum dapat dituai.
Sesebuah kolam penternakan mampu
menghasilkan sebanyak antara tiga hingga
lima tan metrik ikan Tilapia merah dan
Jade perch setiap bulan.

Selain daripada itu, syarikat ini juga

menjalankan aktiviti penternakan ikan
menggunakan sistem kitar air semula
(RAS) dan menghasilkan makanan fomula
untuk ternakan. Bahan rumusan digunakan bagi mengawal kualiti air penternakan

Pihak Syarikat Darul Ihsan City Sdn. Bhd.

turut menyediakan tempat pembelajaran
untuk orang awam terutamanya institusi
pengajian awam mengikuti kursus
penternakan berasaskan teknologi terkini
yang dikendalikan pihak syarikat ini
sendiri.

Syarikat Darul Ihsan City Sdn. Bhd.

telah berjaya membuktikan kemampuan
menghasilkan teknologi penternakan yang
moden bagi memastikan hasil ternakan
dan tanaman yang terbaik dan berkualiti
tinggi serta bersedia mengembangkannya
kepada usahawan-usahawan lain.

Sesebuah kolam penternakan mampu menghasilkan sebanyak antara tiga hingga

lima tan metrik ikan Tilapia merah dan Jade perch setiap bulan

24 BERITA PERIKANAN
 TERNAK IKAN DALAM SAWAH PADI,
T ingkat Ekonomi Rakyat
Oleh: Mohamad Sufiyan Salmi, Haslawati Baharuddin (PhD.) dan Siti Norita Mohamad (PhD.)
Institut Penyelidikan Perikanan (FRI) Glami Lemi, Jelebu, Negeri Sembilan
(sufiyansalmi@dof.gov.my)
S
istem penternakan ikan dalam sawah
padi adalah salah satu kaedah
polikultur secara integrasi antara
tanaman padi dengan aktiviti akuakultur. Ia
telah diamalkan sejak 2,000 tahun dahulu
dan dikatakan berkembang di China apabila
petani meletakkan lebihan anak ikan dari
kolam penternakan mereka ke dalam sawah
dan mendapati tumbesaran ikan yang lebih
baik di dalam sawah. Aktiviti penternakan
ini kemudiannya menjadi amalan di 28 buah
negara di dunia pada pertengahan tahun
1900-an seperti yang dilaporkan oleh Halwart
& Gupta (2004).
Dalam sistem integrasi padi dan ikan, ikan
diternak secara bersama atau berselang
dengan sawah atau kompleks sawah dan
kolam. Ikan diambil dari sumber luar atau
ikan liar yang memasuki sawah secara
semula jadi ketika banjir. Sistem padi dan
ikan membolehkan petani menghasilkan
ikan dan padi di tempat yang sama, namun
tidak mengurangkan hasil pengeluaran padi.
Kebaikan yang boleh diperoleh dari sistem
penternakan integrasi ini ialah tanah didapati
lebih subur dan lebih banyak padi dapat
dihasilkan. Najis ikan bertindak sebagai
baja dan pergerakan ikan pula membantu
melonggarkan tanah. Keadaan ini mendorong
penguraian baja dan perkembangan akar
yang meningkatkan hasil padi (FAO,
2021). Sistem integrasi ini juga dapat
mengurangkan penggunaan bahan kimia
pertanian, terutama racun makhluk perosak.
Ikan akan memakan rumpai dan haiwan
perosak seperti serangga dan siput yang
mengganggu tanaman padi. Keadaan ini
akan menjimatkan kos pengurusan tanaman.
Penggunaan sistem penternakan ikan sawah
padi juga telah meningkatkan hasil padi.
Menurut laporan Halwart & Gupta (2004),
padi didapati tumbuh lebih baik dan hasilnya
boleh meningkat sekitar antara empat hingga
15%. Secara puratanya bagi setiap hektar
tanah, hasil padi adalah antara 6.7 hingga
7.5 tan dan 0.75 hingga 2.25 tan ikan.
Oleh itu, nilai output sistem padi dan ikan
bersepadu ialah antara RM35,828 sehingga
RM71,658 per hektar, jauh lebih tinggi dari
piawaian antarabangsa.
Dari segi kesihatan awam pula,
penternakan ikan sawah padi secara
integrasi boleh dijadikan sebagai alternatif
untuk mengurangkan populasi nyamuk
pembawa penyakit seperti malaria dan
denggi, seperti yang dilaporkan oleh Lu
dan Li (2006). Penggunaan racun perosak
yang membahayakan manusia juga dapat
dikurangkan apabila ikan bertindak sebagai
pengawal perosak.
Pertandingan memancing hasil daripada program penternakan ikan di sawah padi Kg. Lubuk Batu,
Jitra, Kedah mendapat sokongan daripada penduduk dan Persatuan Peladang Kawasan
ini. Oleh yang demikian, FRI Glami Lemi
dan Pejabat Perikanaan Daerah dengan
kerjasama komuniti setempat, merintis
kajian awal penternakan integrasi ikan dalam
sawah padi bagi merekodkan maklumat
asas tentang aplikasi teknologi ini di
Malaysia dan ketersediaan komuniti bagi
melaksanakannya.
Pada tahun 2018, satu program percubaan
dilakukan di Kg. Lubuk Batu, Jitra, Kedah
Program pelepasan benih ikan bersama penduduk bersama Persatuan Peladang Kawasan
kampung di Sg. Buloh, Jelebu
(PPK) dan kemudiannya pada tahun 2020 di
Namun demikian, untuk mendapatkan hasil Kg. Sungai Buloh, Jelebu, Negeri Sembilan
yang optimum, pesawah mungkin terpaksa bersama Majlis Pengurusan Komuniti
mengorbankan sedikit kawasan penanaman Kampung (MPKK) Kg. Sungai Buloh.
padi, apabila mereka terpaksa membuat Kedua-dua program ini memberi pendapatan
pengubahsuaian terhadap petak sawah. alternatif kepada peserta yang terlibat.
Ini biasanya merangkumi penggalian parit Aktiviti tuaian ikan melalui penganjuran
dan takungan (sump) sebagai tempat pertandingan memancing juga mendapat
perlindungan ikan dengan batas yang lebih sambutan yang menggalakkan. Selain
tinggi dan luas. Kira-kira 10 hingga 20% meningkatkan hasil ikan darat, aktiviti ini
daripada keseluruhan kawasan sawah memberi pendapatan tambahan kepada
perlu ditukar untuk tujuan penternakan penduduk dan berpotensi dijadikan produk
ikan. Sawah padi dengan pengubahsuaian pelancongan.
tersebut rata-rata dapat menghasilkan
sekurang-kurangnya 7,500 kg padi dan 750
kg ikan per hektar tanpa makanan tambahan.
Kos tenaga kerja juga bertambah apabila tiba
musim menuai, namun ia dapat ditampung
dengan hasil jualan ikan dan padi.
Ruang untuk aktiviti pertanian juga
dimanfaatkan secara optimum apabila dua
sumber makanan dihasilkan dari lokasi
yang sama. Lanskap yang dibuat untuk
sistem integrasi ini juga boleh dijadikan
produk pelancongan yang berkonsepkan
inap desa. Pelbagai aktiviti sampingan
boleh dilaksanakan seperti pertandingan
memancing, aktiviti beriadah keluarga yang
dapat meningkatkan pendapatan petani,
sekali gus menjana ekonomi negara.
Walaupun bukan perkara baharu dan
pernah dicuba di Malaysia namun setakat Pertandingan memancing ikan di petak sawah di Kg.
ini, tiada laporan atau dokumentasi ditemui Sungai Buloh, Jelebu, Negeri Sembilan pada
tentang potensi teknologi penternakan Oktober 2020
Bil. 120 Mac 2022 25
 PROGRAM PENYELARASAN DATA PERIKANAN DARAT, TAMAN LAUT
DAN AKUAKULTUR BERSEPADU JABATAN PERIKANAN MALAYSIA
Oleh: Eleanor Daniella Lokman
Bahagian Taman Laut dan Pengurusan Sumber,
Ibu Pejabat Perikanan Malaysia, Putrajaya
(eleanor@dof.gov.my)

Putrajaya: Jabatan Perikanan Malaysia geospatial bahagian masing-masing sebagai

(DOF) sedang membangunkan sistem
pangkalan data (big data) dalam usaha
menjadikan DOF sebagai sebuah jabatan
yang cemerlang dalam Internet of Things
(IOT) Teknologi Sistem Maklumat Geografi
(GIS), remote sensing dan teknologi
berkaitan pengurusan sumber perikanan.
Sistem Maklumat Geografi (GIS) merupakan
sistem pengurusan maklumat berkomputer
yang berfungsi untuk mengurus maklumat,
mengolah, menganalisis dan mengeluarkan
maklumat yang sering dikaitkan dengan
data berbentuk peta/pelan. GIS memerlukan
perisian, perkakasan, pangkalan data,
prosedur dan kakitangan berkemahiran
untuk mengguna dan mengurus maklumat.
DOF perlu melaksanakan GIS, remote
sensing dan teknologi berkaitan untuk
tujuan pengurusan dan pembangunan data
yang dapat membantu DOF menetapkan
dasar dan polisi dalam mengurus sumber
perikanan negara. Pelaksanaan GIS ini
membolehkan DOF memiliki data geospatial
perikanan yang terurus dan mudah dicapai.
salah satu aktiviti pembangunan pangkalan
data bersepadu DOF.
Para peserta diperkenalkan dengan kaedah
asas penggunaan Global Positioning
System (GPS) di mana mereka dikehendaki
memasukkan titik latitud dan longitud
berpandukan kepada SOP. Para peserta
turut ditunjukkan kaedah pemindahan
data daripada GPS kepada format yang
dikehendaki bagi tujuan paparan secara
spatial. Selain daripada itu, setiap peserta
diminta untuk menghasilkan sendiri templat
atribut GIS dalam bentuk perisian excel
bagi mengenal pasti jenis data yang akan Sesi penggunaan GPS
dimasukkan dan akhirnya diikuti dengan
aktiviti penyelarasan data GIS dalam
ArcGIS.

Salah satu kelebihan sistem GIS berbanding

dengan sistem berkomputer yang lain
adalah keupayaannya dalam menghasilkan
paparan maklumat dengan menggabungkan
pangkalan data berbentuk reruang
(spatial) dengan pangkalan data teks/
atribut. Keupayaan ini memberi kelebihan
kepada sistem GIS dalam menggambarkan
maklumat yang lebih baik, mudah difahami
dan terperinci kepada penggunanya.
Sesi penerangan pelaksanaan GIS
J u s t e r u , B a h a g i a n Ta m a n L a u t d a n
P e n g u r u s a n S u m b e r, D O F t e l a h
melaksanakan Program Penyelarasan Data
dengan Menggunakan Teknik Pemetaan
Digital yang melibatkan skop pelaksanaan
projek pembangunan pangkalan data
bersepadu DOF bagi perikanan darat,
taman laut dan akuakultur. Program ini
dikendalikan oleh Cik Eleanor Daniella
binti Lokman, Pegawai Penyelidik dari
Bahagian Taman Laut dan Pengurusan
Sumber dan dihadiri seramai 42 peserta
yang terdiri daripada Pegawai Perikanan
dan Penyelidik daripada pelbagai Bahagian,
Institut Penyelidikan Perikanan dan Pejabat Encik Bohari Leng, Pengarah Kanan Bahagian Penyampaian sijil penyertaan kepada
Taman Laut dan Pengurusan Sumber menyampaikan peserta program
Perikanan Negeri. Setiap peserta yang
sijil penghargaan kepada Cik Eleanor Daniella
dilantik perlu memproses migrasi data

26 BERITA PERIKANAN
 Bengkel URS Tambah Baik Sistem Pengurusan
Kawalan Biosekuriti Perikanan (BioDOF-Map)
Oleh: Eleanor Daniella Lokman Para peserta dipandu oleh urus setia dari
Bahagian Taman Laut dan Pengurusan Sumber, MYSA dalam penyediaan keperluan modul
Ibu Pejabat Perikanan Malaysia, Putrajaya sistem yang akan dibangunkan mengikut
(eleanor@dof.gov.my) bahagian atau projek masing-masing.
Jangkaan output sistem ini termasuklah
mewujudkan satu sistem pangkalan data
perikanan terkini bersepadu meliputi
maklumat perikanan laut, perikanan pantai
dan akuakultur serta menterjamahkan hasil
penyelidikan dan pembangunan perikanan
serta impak sekitaran.

Pembangunan sistem ini diharap dapat

meningkatkan kecekapan penyampaian
maklumat perikanan terkini kepada pihak
pengurusan dan pemegang taruh dalam
membuat perancangan, pengurusan,
pemantauan dan hala tuju DOF yang lebih
efisien dan komprehensif. Selain itu, ia
juga dapat meningkatkan keberkesanan
dalam aktiviti pemantauan dan cerapan
data perikanan terkini dan pada masa
Cik Eleanor Daniella binti Lokman bersama peserta yang terdiri daripada sembilan orang hadapan.
Pegawai Perikanan dan Penyelidik Perikanan

Kuala Lumpur: Jabatan Perikanan Malaysia

(DOF) dan Agensi Angksa Malaysia (MYSA)
telah mengadakan kerjasama dalam
pembangunan teknologi Sistem Maklumat
Geografi (GIS), remote sensing dan teknologi
berkaitan pengurusan sumber perikanan
sejak tahun 2018. Dalam usaha menambah
baik Sistem Pengurusan Kawalan Biosekuriti
Perikanan (BioDOF-Map), Bengkel Pre
Spesifikasi Keperluan Pengguna (User
Requirement Specification, URS) Peluasan
Skop Bagi Projek Sistem bioDOF-Map telah
diadakan pada 24 hingga 25 Mac 2022 di
Ibu Pejabat MYSA, Kuala Lumpur.

Pembangunan sistem ini boleh direalisasi

melalui pembangunan pangkalan data dan
sistem aplikasi yang berteraskan teknologi
remote sensing dan teknologi berkaitan
bagi memudahkan dan memantapkan
perancangan, pengurusan, pemantauan Sistem Pengurusan Kawalan Biosekuriti Perikanan (BioDOF-Map)
dan penyelidikan berkaitan aktiviti sektor
perikanan serta impak sekitaran di Malaysia.
Perkara ini adalah selaras dengan usaha
DOF yang sedang membangunkan sistem
pangkalan data (big data) dalam usaha
menjadikan DOF sebagai sebuah jabatan
yang cemerlang dalam Internet of Things
(IOT) teknologi Sistem Maklumat Geografi
(GIS), remote sensing dan teknologi
berkaitan pengurusan sumber perikanan.

Program ini dikendalikan secara bersama

oleh Cik Eleanor Daniella binti Lokman,
selaku ketua projek dari Bahagian Taman
Laut dan Pengurusan Sumber, DOF bersama
sembilan orang Pegawai Perikanan dan
Penyelidik daripada pelbagai Bahagian,
Institut Penyelidikan Perikanan dan Pejabat
Perikanan Negeri. Bahagian Taman Laut dan
Pengurusan Sumber akan menyelaras data
spatial terlibat, manakala setiap focal point
yang dilantik perlu memproses migrasi data
geospatial bahagian masing-masing sebagai Interface Sistem Pengurusan Kawalan Biosekuriti Perikanan (BioDOF-Map)
salah satu aktiviti pembangunan pangkalan
data bersepadu DOF tersebut.
Bil. 120 Mac 2022 27
 2 JUTA BENIH IKAN
DILEPASKAN Ke
Perairan Umum Negeri
Perak Setiap Tahun
Oleh: Azlan Shah Yacop
Pejabat Perikanan Daerah Batang
Padang dan Muallim, Perak
(azlanshah@dof.gov.my)
Tapah, Perak: Jabatan Perikanan Malaysia melepaskan hampir dua
juta ekor benih ikan pelbagai spesies ke perairan umum di seluruh
negeri Perak di bawah Program Pelepasan Ikan ke Perairan Umum
dengan anggaran peruntukan hampir RM500 ribu setiap tahun.
Sebahagian daripada benih ikan adalah keluaran daripada Pusat-
pusat Pengembangan Akuakultur (PPA) di bawah Jabatan Perikanan
Malaysia melalui peruntukan kewangan Kerajaan Negeri Perak
dan Kerajaan Persekutuan.
Terbaharu, sebanyak 7,000 ekor benih ikan terbul dan 3,000 ekor
benih ikan lampam telah dilepaskan di Sungai Batang Padang
oleh YB Datuk Seri Haji Ahmad bin Hamzah, Timbalan Menteri
Pertanian dan Industri Makanan (I) di Kg. Dusun Muda, Tapah,
Perak. Hadir sama ialah Pn. Hjh. Noraishah bt. Hashim, Pengarah
Perikanan Negeri Perak.
Tujuan program ini diadakan ialah untuk memperkaya sumber ikan
air tawar asli di kawasan tersebut, sekaligus memberi manfaat
kepada orang ramai terutamanya nelayan darat di daerah Batang
Padang. Benih ikan diperoleh daripada Pusat Pengembangan
Akuakultur Banding, Perak.
YB Datuk Seri Haji Ahmad bin Hamzah, Timbalan Menteri Pertanian dan Industri
Makanan I menyempurnakan pelepasan benih ikan ke Sungai Batang Padang. Turut
serta ialah Puan Hajah Noraishah bt. Hashim, Pengarah Perikanan Negeri Perak
YB Datuk Seri Haji Ahmad bin Hamzah, Timbalan Menteri Pertanian dan Industri
Makanan (I) bersama nelayan darat Kg. Dusun Muda, Tapah, Perak sempena
Program Pelepasan Benih Ikan Bersama YBTM (I)
28 BERITA PERIKANAN
YBhg. Prof. Madya Dr. Hajjah Nazirah binti Ramli, Timbalan Rektor Hal Ehwal
Akademik UiTM Cawangan Pahang menyampaikan ucapan aluan Program myGAP
dan Pengurusan Kesihatan Ikan di kampus UiTM Jengka, Pahang
KEPENTINGAN
ASPEK BIOSEKURITI
DALAM PENGURUSAN
AKUAKULTUR
Oleh: Devaraj Muniandi
Pusat Biosekuriti Perikanan Kuantan, Pahang
(devarajmuniandi@dof.gov.my)
Jengka, Pahang: Dalam pembangunan sektor perikanan, aspek
amalan biosekuriti amat penting bagi menghasilkan sumber
makanan yang selamat di samping melestarikan kehidupan flora,
fauna dan alam sekitar. Menyedari hal ini, Cawangan dan Pusat
Biosekuriti Perikanan sentiasa mengadakan program-program
kesedaran bagi mendidik kakitangan, golongan sasar dan
masyarakat awam melaksanakan amalan biosekuriti perikanan.
Terbaharu, Cawangan Biosekuriti Perikanan Negeri Pahang
menganjurkan Program Kesedaran myGAP (Malaysian Good
Aquaculture Practices) dan Pengurusan Kesihatan Ikan dengan
kerjasama Universiti Teknologi Mara (UiTM) Cawangan Pahang,
Kampus Jengka pada 28 Mac 2022. Program ini dirasmikan oleh
YBrs. Encik Abdullah bin Jaafar, Pengarah Perikanan Negeri
Pahang bersama YBhg. Prof. Madya Dr. Hajjah Nazirah binti Ramli,
Timbalan Rektor Hal Ehwal Akademik UiTM Cawangan Pahang
dan disertai seramai 30 kakitangan Pusat Biosekuriti Perikanan
Kuantan, Pejabat Perikanan Negeri (PPN) Pahang, Pejabat
Perikanan Daerah (PPD) dan Pusat Pengembangan Akuakultur
(PPA) Negeri Pahang.
Kakitangan PPN Pahang yang terlibat merupakan barisan hadapan
yang terlibat dalam memberi perkhidmatan dan membantu
pengurusan sektor akuakultur. Mereka diharap dapat menyampaikan
pengetahuan mengenai kelebihan Skim Pensijilan myGAP dan
pengurusan kesihatan ikan kepada golongan sasar.
YBrs. Encik Abdullah bin Jaafar, Pengarah Perikanan Negeri Pahang
(tengah) bersama para peserta
 PUSAT IKAN HIASAN (PIH) ENGGOR TERNAK MOINA
Ganti Artemia Sebagai Makanan Ikan Hiasan
Oleh: Mohd Yusuf Ismail, Mohd Syarazi Che Man &
Mohamad Khairul Aman Hasanuddin
Pusat Ikan Hiasan (PIH) Enggor, Perak
(yusufismail@dof.gov.my)
U
mum mengetahui bahawa
makanan hidup amat penting
dalam menentukan kejayaan
pengoperasian sesebuah pusat
pembenihan (hatceri) ikan. Penggunaan
artemia sudah tidak asing lagi dalam
memenuhi peranan tersebut. Walau
bagaimanapun, bekalan artemia adalah
sumber import yang sering mencatatkan
peningkatan harga. Menyedari hakikat
tersebut, Pusat Ikan Hiasan (PIH)
Enggor, Perak bertindak proaktif dengan
menghantar beberapa kakitanganya untuk
menghadiri Kursus Penternakan Kutu
Air Higenik yang dianjurkan oleh Institut
Penyelidikan Perikanan (FRI) Glami Lemi,
Jelebu, Negeri Sembilan pada tahun 2020.
Berbekalkan ilmu yang dipelajari serta
rujukan berterusan secara maya dengan
pihak FRI Glami Lemi, kakitangan PIH
Enggor berjaya memulakan penternakan
moi n a m enggunak a n ta n g k i -ta n g k i
sedia ada berkapasiti satu dan lima tan
metrik (tm). Hasilnya, pada tahun 2020,
sejumlah 120 kg (berat basah) moina
telah dihasilkan. Kejayaan ini telah
membantu mengurangkan penggunaan
artemia pada tahap 50% iaitu 12 tin sahaja
pada tahun 2020 berbanding 24 tin pada
tahun sebelumnya. Pada tahun 2021,
sejumlah lebih 230 kg moina telah berjaya
dihasilkan dan kejayaan ini mengurangkan
lagi penggunaan artemia.
Rega ikan yang diberi makan moina
juga didapati lebih sihat dan mempunyai
kadar hidup yang lebih baik. Keadaan ini
telah membantu PIH Enggor mencapai
Penuaian moina sp.
Menapis moina
sasaran pengeluaran benih ikan iaitu
pada kadar 106% atau 2.13 juta ekor
benih berbanding dua juta ekor benih yang
disasarkan. Untuk rekod, kali terakhir PIH
Enggor mencapai sasaran pengeluaran
benih adalah pada tahun 2016.
Antara kelebihan penggunaan moina
sebagai makanan hidup ialah kos
penghasilan yang rendah, moina
mampu bertahan lebih lama di dalam Rupa bentuk moina di bawah mikroskop (10x)
air, mengurangkan kebergantungan
terhadap produk import (artemia) dan
kurang risiko penyakit. Kelebihan lain Graf penghasilan moina dan
ialah produk akhir boleh disimpan secara penggunaan artemia di PIH Enggor
sejuk beku, tidak mengotorkan air serta
terdapat hasil sampingan seperti cacing
darah, infusoria dan rotifer.
Media penternakan bagi moina juga
terdiri daripada bahan-bahan yang mudah
didapati di kedai pertanian seperti rice
bran, jagung halus, kapur dan baja
NPK berdasarkan formula yang telah
dibangunkan oleh FRI Glami Lemi.
Bagi memastikan tahap kebersihan dan
mengurangkan risiko penyakit kepada
benih ikan, penggunaan sumber baja
daripada tinja haiwan dilarang sama
sekali.
Setakat ini, PIH Enggor berjaya menternak
dua jenis kutu air menggunakan kaedah
tersebut iaitu Moina tempatan dan Moina
thai. Moina yang terhasil diberikan terus
kepada rega sebagai makanan hidup dan
lebihannya akan dijadikan moina sejuk
beku yang boleh disimpan bagi kegunaan
penternakan yang berikutnya.
Moina hidup Moina sejuk beku
Bil. 120 Mac 2022 29
 DJM - Perkasa Ekonomi Pengusaha,
JAMIN BEKALAN PERIKANAN NEGARA
Oleh: Mohd Nizam Khairuddin
Pejabat Perikanan Daerah Kerian, Kuala Kurau, Perak
(nizamk@dof.gov.my)
P
rogram Dana Jaminan Makanan (DJM)
Projek Pertanian Organik adalah
inisiatif kerajaan bagi melaksanakan
bajet pembangunan tahun 2021 berpandukan
projek-projek yang terancang berlandaskan
pertanian organik yang melibatkan komuniti
setempat. DJM Projek Pertanian Organik
diluluskan di bawah peruntukan khas
Kementerian Pertanian dan Industri
Makanan (MAFI) bertujuan mewujudkan
peluang pekerjaan, mengurangkan kos sara
hidup dan menggalakkan pengeluaran hasil
pertanian termasuk perikanan organik yang
berkualiti dan selamat untuk dimakan bagi
menampung keperluan bekalan makanan
harian.
Program ini juga dilaksanakan bagi
memperkasa aktiviti ekonomi komuniti
perikanan yang terdiri daripada nelayan,
penternak dan pengusaha perikanan dengan
mempelbagaikan sumber pendapatan
mereka.
Sehingga kini, Program Dana Jaminan
Makanan (DJM) Projek Pertanian Organik
melibatkan sebanyak 156 projek komuniti
yang memberi manfaat kepada seramai
1,183 orang. Pecahan projek mengikut
bidang ialah 81 projek akuakultur yang
melibatkan seramai 707 pengusaha, 52
projek pemprosesan produk hiliran perikanan
yang melibatkan 371 pengusaha dan
sebanyak 23 projek pusat pengumpulan
ikan air tawar / marin yang melibatkan 105
pengusaha.
Bagi negeri Perak, Program Dana Jaminan
Makanan (DJM) Projek Pertanian Organik
melibatkan sebanyak 19 projek komuniti
yang melibatkan seramai 394 pengusaha.
Ahli-ahli myKP Bukit Merah melepaskan benih ikan ke Estet Ikan Air Tawar
30 BERITA PERIKANAN
Pelaksanaan projek dilakukan secara
berkumpulan atau komuniti yang berdaftar
dengan Jabatan Perikanan Malaysia
khususnya myKomuniti Perikanan (myKP).
Pihak kerajaan memperuntukkan bantuan
bernilai RM50,000.00 (maksimum) kepada
setiap projek yang diusahakan.
Bagi daerah Kerian, terdapat dua myKomuniti
Perikanan (myKP) yang terpilih untuk diberi
bantuan iaitu myKP Bukit Merah dan myKP
Parit Gabis yang masing-masing diberi
bantuan berjumlah RM50,000.00 bagi
mengusahakan projek perikanan.
myKP Bukit Merah yang mengusahakan
Santuari Arowana dan Estet Ikan Air Tawar,
menerima bantuan dalam bentuk 20,000
Penyerahan benih ikan Baung sungai kepada
ekor benih ikan Patin sungai, 32,200 ekor myKP Bukit Merah
ikan Lampam sungai dan 20,000 ekor
ikan Baung sungai yang keseluruhannya
berjumlah 72,200 ekor. Selain itu, myKP
Bukit Merah turut dibina sebuah kabin
stor untuk kegunaan stor makanan ikan
dan sebuah papan tanda projek serta
memperoleh 60 beg makanan ikan.
Manakala myKP Parit Gabis yang
mengusahakan produk ikan pekasam,
ikan masin, karipap mini dan serunding
ikan bilis, menerima bantuan peralatan
mesin pemprosesan bagi meningkatkan
kualiti dan kuantiti hasil produk berjumlah
RM50,000.00. Bantuan yang diterima ini
dapat meningkatkan pendapatan ahli myKP myKP Parit Gabis menerima Chest Freezer
Parit Gabis yang terdiri daripada pengusaha-
pengusaha kecil di Kg. Parit Gabis. pengeluaran hasil akuakultur, perikanan
tangkapan dan industri asas tani, sekali gus
Kesimpulannya, Program Dana Jaminan memperkasa ekonomi myKomuniti Perikanan
Makanan (DJM) Projek Pertanian Organik dan memastikan kesinambungan bekalan
ini amat signifikan dalam meningkatkan perikanan negara.
Bantuan peralatan pemprosesan di bawah Program Dana Jaminan Makanan (DJM)
Projek Pertanian Organik untuk myKP Parit Gabis
 LEBIH 7 RIBU USAHAWAN
Terima Manfaat Program
Agropreneur Muda
Oleh: Abdullah Mat Nor
Pejabat Perikanan Daerah Kinta dan Kampar, Perak
(abdullah@dof.gov.my)
Gopeng, Perak: Kementerian Pertanian dan
Industri Makanan (MAFI) memperuntukkan
sebanyak RM15 juta menerusi Geran
Agropreneur Muda (GAM) untuk tahun
2022, yang dijangka memberi manfaat
kepada 750 usahawan. Sehubungan dengan
itu, orang ramai terutamanya golongan
muda hendaklah merebut peluang ini bagi
menceburi aktiviti pertanian dan perikanan
bagi meningkatkan pengeluaran makanan
negara.
YB Datuk Seri Haji Ahmad Bin Hamzah, Timbalan Menteri Pertanian dan Industri
Makanan (I) menyerahkan Mock Cheque Geran Agropreneur Muda 2021 kepada
wakil peserta Jabatan Perikanan Malaysia
KEJAYAAN SURI RUMAH
Sebagai Peserta Rezeki Tani
Oleh: Nurul Akhidah Mohamad Zahidi
Pejabat Perikanan Daerah Kuala Kangsar, Perak
(nurulakhidah@dof.gov.my)
Puan Rohaida binti Awang, peserta
Program Rezeki Tani
P
uan Rohaida binti Awang, 40 tahun,
merupakan suri rumah tangga sepenuh
masa dan juga ibu kepada lapan orang
anak yang kini berusia antara tiga hingga
19 tahun. Berkat usaha dan semangat
untuk menaik taraf hidup keluarga, beliau
menyertai Program Rezeki Tani di bawah
bimbingan Pejabat Perikanan Daerah Kuala
Kangsar pada 3 Jun 2020.
YB Datuk Seri Haji Ahmad Bin Hamzah,
Timbalan Menteri Pertanian dan Industri
Makanan (I) berkata demikian ketika
merasmikan Program Jelajah Agropreneur
Muda (JAM) yang berlangsung dari 26
hingga 27 Mac 2022 di laman Agrobazar
RTC Gopeng, Perak.
YB Datuk Seri Ahmad Hamzah berkata,
penyediaan geran Program Agropreneur
Muda yang mula diperkenalkan pada tahun
2016 ini dapat membantu meningkatkan
Puan Hajah Noraishah bersama usahawan Syarikat Nihaz Enterprise
Dengan menggunakan peralatan bantuan
yang diperoleh, beliau mempelbagaikan
penghasilan produk seperti roti, kuih-
muih dan ice blended sehingga mampu
memperoleh pendapatan mencecah
RM7,783 sebulan.
Sebelum ini, pendapatan keluarga beliau
hanya bergantung kepada suami yang
bekerja sebagai nelayan darat dan jualan
kuih-muih. Menurut beliau, ikan yang
ditangkap dijadikan sebagai pekasam ikan
sungai. Daripada usaha ini, keluarganya
hanya mampu memperoleh pendapatan
sekitar RM700 sebulan.
ekonomi golongan muda dalam bidang
pertanian. Sejak ia diperkenalkan, program
ini telah berjaya membantu seramai 7,699
usahawan seluruh negara dengan kelulusan
geran bernilai RM137 juta.
Program Jelajah Agropreneur Muda (JAM)
diadakan bertujuan untuk memperjelaskan
dasar dan peranan MAFI dan agensi-agensi
di bawahnya serta untuk menyampaikan
bantuan kepada golongan muda yang
berumur 18 hingga 40 tahun.
Turut hadir ialah Puan Hajah Noraishah binti
Hashim, Pengarah Perikanan Negeri Perak
bersama pegawai dan kakitangan Pejabat
Perikanan Negeri (PPN) Perak dan Pejabat
Perikanan Daerah Kinta dan Kampar.
Dua usahawan PPN Perak iaitu Syarikat
Nihaz Enterprise dan Syarikat Naim Dimsum
Enterprise masing-masing mengadakan
jualan keropok lekor dan dimsum.
Roti dan kuih-muih yang dijual hasil pembelajaran
dari kelas secara dalam talian
Selain menonton YouTube untuk membuat
ice blended, beliau juga menghadiri
kelas-kelas secara dalam talian untuk
meningkatkan kualiti produk. Produk beliau
dipasarkan di sekitar kawasan Sungai Siput
dan Kuala Kangsar, Perak. Manakala, produk
pekasam ikan sungai dan roti dijual kepada
pemborong. Beliau juga turut membuka
gerai jualan di hadapan rumah, selain
menggunakan perkhidmatan penghantaran
makanan jika terdapat permintaan daripada
luar kawasan kampung.
Bil. 120 Mac 2022 31
 AKRABDOF2U
“Bantu Diri Untuk Membantu Rakan Lain”
Oleh: Sallehudin Ismail, PPT PJK
Timbalan Pengerusi AKRAB, Jabatan Perikanan Malaysia
(sallehudin@dof.gov.my)
D
alam mengurus kakitangan di sesebuah organisasi, kita
sering berhadapan dengan pelbagai masalah seperti
disiplin dan masalah peribadi yang melibatkan emosi
sehingga menjejaskan produktiviti. Sehubungan dengan itu pada
tahun 2005, Jabatan Perkhidmatan Awam (JPA) menubuhkan
Rakan Pembimbing Perkhidmatan Awam (AKRAB) untuk
membimbing rakan sekerja yang bermasalah.
Rakan pembimbing ini telah dijenamakan sebagai AKRAM yang
merupakan akronim kepada Amanah, Komitmen, Rasional,
Akhlak dan Mulia. Pada tahun 2008, AKRAM telah dijenamakan
semula sebagai AKRAB yang mana elemen Mulia telah
digantikan dengan Bestari. Falsafah AKRAB ialah “Bantu Diri
Untuk Membantu Rakan Lain”. Dalam usaha membantu rakan,
anda perlu mendapat pengetahuan, kemahiran dan pengalaman
untuk mempertingkatkan diri dari segi ilmu pengetahuan, tingkah
laku, perhubungan, kreativiti dan nilai kepada diri.
AKRAB Jabatan Perikanan Malaysia (DOF) ditubuhkan
lewat tahun 2007 yang diselaraskan di bawah Bahagian
Pembangunan Latihan dan Khidmat Kerjaya (PLKK), Jabatan
Perikanan Malaysia, Putrajaya yang dipilih daripada pelbagai
peringkat perjawatan di setiap Pejabat Perikanan Negeri,
Institut Penyelidikan Perikanan dan pusat-pusat perikanan
seluruh negara. Ahli AKRAB DOF mendapat latihan dalam
32 BERITA PERIKANAN
bidang kaunseling yang dianjurkan oleh Bahagian Psikologi,
Kementerian Pertanian dan Industri Makanan (MAFI) dan
ditauliahkan sebagai ahli AKRAB oleh Ketua Pengarah
Perkhidmatan Awam (JPA). Sehingga kini, seramai 34 pegawai
telah mendapat latihan dan ditauliahkan sebagai ahli AKRAB,
Jabatan Perikanan Malaysia, manakala bilangan ahli yang aktif
ialah seramai 27 orang.
Rakan sekerja merupakan individu yang boleh mempengaruhi
produktiviti dan daya saing seseorang pekerja. Rakan yang baik
akan memberi impak positif kepada perkembangan kognitif,
emosi dan tingkah laku seseorang. AKRAB berkonsepkan rakan
membantu rakan dengan memupuk semangat berpasukan,
keakraban dan membangunkan potensi yang ada pada diri
masing-masing. Ia juga merupakan kelompok sokongan yang
menekankan perhubungan bersifat humanistik. Justeru, ahli
AKRAB berfungsi memberikan bimbingan/kaunseling kepada
kakitangan yang menghadapi masalah/tekanan perasaan di
tempat kerja masing-masing.
Kejayaan AKRAB dalam menjalankan tugas sebagai pembimbing
menuntut komitmen semua ahlinya dan sokongan warga DOF.
Di samping menjalankan tugas hakiki masing-masing, ahli-ahli
AKRAB perlu berkorban masa dan tenaga dengan penuh ikhlas
untuk membantu rakan-rakan lain yang bermasalah.
Program AKRAB DOF 2022:

Tajuk Program/Aktiviti Tarikh

Perbincangan Merangka pelan perancangan tahunan AKRAB DOF serta pengisian dan
Jan 2022
Meja Bulat pelaksanaan yang melibatkan penyertaan semua ahli melalui percambahan fikiran.

Program latihan bagi memperkasa ahli AKRAB dengan ilmu membimbing dan
Program Refreshment Feb 2022
kaunseling.

Menganjurkan sesi bimbingan individu dan berkelompok kepada warga DOF

terutama kepada kakitangan lantikan baharu atau berpindah masuk bagi memberi
Sharing is Caring pendedahan kepada mereka mengenai fungsi penjawat awam, persekitaran dan Sepanjang tahun
tempat bertugas baharu serta mengadakan kerjasama dengan Persatuan AKRAB
MAFI.

Membuat kunjungan hormat kepada Ketua Pengarah Perikanan setiap kali

Program ramah mesra
perlantikan AJK baharu bagi menerangkan aktiviti AKRAB dan mendapatkan Akan ditetapkan
bersama KPP
mandat/amanah daripada pihak pengurusan tertinggi DOF.

Menganjurkan Hari AKRAB DOF secara tahunan pada suatu tarikh yang ditetapkan.
Sambutan akan diadakan di setiap negeri dan institusi/pusat perikanan. Antara
Hari AKRAB DOF pengisian program adalah pameran aktiviti AKRAB, aktiviti sihat bersama AKRAB Mei 2022
sempena Agenda Nasional Malaysia Sihat, derma darah, ceramah, Klinik AKRAB
dan sebagainya.

Menyediakan video mengenai aktiviti AKRAB untuk ditayangkan pada perhimpunan

bulanan, majlis rasmi DOF dan di media sosial bagi memberi kesedaran kepada
Video AKRAB kakitangan bahawa fungsi AKRAB tidak hanya berjumpa dengan mereka yang Jun 2022
bermasalah sahaja, malah AKRAB bersedia berbincang mengenai pelbagai bidang
dan topik termasuk potensi kerjaya.

Mengumpul data mengenai latar belakang kakitangan seperti keluarga, kesihatan,

pendidikan dan situasi persekitaran tempat kerja bagi membolehkan ahli AKRAB
AKRAB2U Sepanjang tahun
memberikan bimbingan yang diperlukan oleh kakitangan DOF. Pengumpulan data
ini akan dibuat secara Google Form yang diedarkan kepada setiap kakitangan.

Melengkapkan Bilik AKRAB bagi mengadakan sesi bimbingan agar dapat

Bilik AKRAB DOF Mac – April 2022
dilaksanakan dengan penuh keselesaan kepada pelanggan.

Menggunakan sepenuhnya AKRAB Travelog dan Buku Log untuk melaporkan

AKRAB Buku Log dan
sebarang aktiviti yang dijalankan oleh ahli AKRAB seperti sesi bimbingan, epanjang tahun
Travelog
penglibatan dalam program DOF, aktiviti sukan, sosial, CSR dan sebagainya.

Corporate Social Membuat kunjungan kasih kepada Rakan AKRAB yang ditimpa musibah seperti
Responsibility (CSR) masalah kesihatan, meninggal dunia, bencana, kemalangan serta menyampaikan Sepanjang tahun
AKRAB bantuan dan bimbingan bagi mengurangkan tekanan yang dihadapi.

Mengadakan Mesyuarat Jawatankuasa 4 kali setiap tahun bagi membincang dan Jan, Mac, Jun,
Mesyuarat AJK AKRAB
memantau program atau aktiviti yang akan dilaksanakan oleh AKRAB. Sept 2022

Memperkenalkan beberapa anugerah khas kepada Ahli AKRAB di peringkat DOF

Anugerah AKRAB Akan ditetapkan.
sebagai galakan di samping menyertai anugerah AKRAB di peringkat MAFI.

Mengadakan Program Naziran di peringkat negeri, daerah dan pusat perikanan

bagi membantu Ahli AKRAB menjalankan tugas secara lebih sistematik, berekod,
Naziran AKRAB Jun dan Nov 2022
berdokumen dan mematuhui SOP sedia ada berdasarkan skima yang diguna
pakai oleh AKRAB MAFI.

Menganjurkan beberapa siri kursus untuk pengukuhan jati diri dan pemantapan
Kursus AKRAB ahli AKRAB melalui AKRAB MAFI dan Bahagian PLKK terutama berkaitan ilmu Sepanjang tahun
kaunseling dan team building.

Memastikan aktiviti AKRAB disiarkan dalam majalah Berita Perikanan dan buku
Penerbitan AKRAB Sepanjang tahun
Laporan Tahunan DOF.

Bil. 120 Mac 2022 33

 ‘FIZIKAL CERGAS,
MINDA CERDAS, IDEA
BERNAS’ Aktiviti senamrobik

Oleh: Wan Mohd. Khairul Wan Ibrahim

Jabatan Perikanan Laut Sarawak Encik Jamil bin Musel mengadili pertandingan masakan
(pptjpls@gmail.com)

Kuching, Sarawak: Program Kecergasan Jabatan Perikanan

Laut Sarawak (JPLS) 2022 telah diadakan pada 28 Januari 2022
di perkarangan Pejabat Perikanan Wilayah I, Kuching Sarawak.
Program anjuran Kelab Sukan dan Rekreasi Jabatan Perikanan
Laut Sarawak ini disertai seramai 65 orang kakitangan JPLS.

Program dimulakan dengan bacaan yasin dan tahlil sebelum

diteruskan dengan aktiviti senamrobik serta pertandingan
badminton, petanque dan masakan.

Encik Jamil bin Musel, Pengarah Institut Pendidikan Perikanan

Bahagian Sarawak dan Labuan dilantik sebagai juri pertandingan
memasak. Turut hadir ialah Puan Haliza Bt. Hj. Sulaiman, Timbalan Puan Haliza, Pengerusi Kelab Sukan dan Rekreasi Jabatan Perikanan Laut
Pengarah (Pembangunan), Jabatan Perikanan Laut Sarawak. Sarawak (JPLS), menyampaikan hadiah kepada pemenang

Pada sebelah petang, Mesyuarat Agung Dwitahunan Kelab Sukan

dan Rekreasi JPLS diadakan bagi memilih AJK yang baharu. Puan Selain menyihatkan fizikal dan mental kakitangan, program ini
Haliza binti Hj. Sulaiman telah dilantik sebagai presiden yang sememangnya dapat mengeratkan lagi hubungan silaturahim
baharu. Beliau kemudiannya menyempurnakan majlis penyampaian antara kakitangan serta melahirkan bakat-bakat baharu dalam
hadiah kepada para pemenang acara yang dipertandingkan. aktiviti sukan.

‘KELUARGA PERIKANAN SIHAT,

Produktiviti Mantap’
Sehubungan dengan itu, Kelab Sukan dan Kebajikan (KESUKEP),
Oleh: Azam Harun Pejabat Perikanan Negeri (PPN) Perak telah menjayakan program
Pejabat Perikanan Daerah Kerian, Kuala Kurau, Perak kecergasan yang diadakan di Bukit Bangkong, Chemor, Perak.
(azam@dof.gov.my) Program ini disertai seramai 75 orang kakitangan PPN Perak
dan seluruh Pejabat Perikanan Daerah dengan jumlah kehadiran
diwakilkan dua orang setiap pejabat. Program yang julung-julung
kali diadakan ini, diketuai oleh Puan Hajah Noraishah binti Hashim,
Sesi merenggang badan (stretching) di ketuai oleh Encik
Mohamad Amir Mustaqim bin Che Kadir, Ketua Pusat PPA Tapah Pengarah Perikanan Negeri Perak dan dipimpin oleh Encik Abdul
Hakim bin Abdul Karim selaku Pengerusi Kelab Sukan dan Kebajikan
(KESUKEP), Pejabat Perikanan Negeri Perak.

Program dimulakan pada jam 7.30 pagi dengan sesi taklimat

keselamatan aktiviti pendakian Bukit Bangkong dan aktiviti
senaman yang dipimpin oleh Encik Mohamad Amir Mustaqim bin
Che Kadir. Program diteruskan dengan acara mendaki (hiking)
Bukit Bangkong yang mempunyai ketinggian 300 meter dari aras
laut dan kesemua peserta berjaya sampai di kemuncak.

Ipoh, Perak: Kesihatan dan kecergasan merupakan salah satu

faktor penentu kesejahteraan hidup seseorang. Tubuh badan
yang sihat dan cergas dapat membantu dalam meningkatkan
kualiti kerja seseorang.
Kesemua peserta berjaya sampai di kemuncak Bukit
Bangkong yang mempunyai ketinggian 300 meter
Kakitangan awam yang cergas dan seimbang dari segi intelek,
rohani, emosi dan sosial dapat dilahirkan hasil pengamalan budaya
hidup yang sihat seperti melakukan aktiviti kecergasan selaras
dengan hasrat kerajaan. Dengan adanya program kecergasan,
hubungan di antara kakitangan dalam sesebuah organisasi juga
dapat dipupuk dengan lebih erat lagi.

34 BERITA PERIKANAN
myKP KG. PASIR
TUMBUH, GUA MUSANG Lafaz Ikrar Bebas Rasuah (IBR) oleh warga FRI Glami Lemi diketuai oleh Dr. Siti
Norita binti Mohamad, sambil disaksikan oleh Puan Yasmin Azura binti Yahya

TINGKAT KEMAHIRAN
PROSES IKAN PEKASAM Warga FRI Glami Lemi
Oleh: Salaudin Mamat
Pejabat Perikanan Negeri Kelantan
(salaudin@dof.gov.my)
TOLAK RASUAH!
Oleh: Afzan Muntaziana Mohd Pazai dan
Gua Musang, Kelantan: Dalam usaha meningkatkan pengetahuan Norhanizan Sahidin
dan kemahiran dalam pemprosesan ikan pekasam dalam kalangan Institut Penyelidikan Perikanan (FRI) Glami Lemi,
kumpulan sasar, Pejabat Perikanan Negeri Kelantan telah Jelebu, Negeri Sembilan
mengadakan Program Demonstrasi Kemahiran Pemprosesan Ikan (afzanmuntaziana@dof.gov.my)
Pekasam yang diadakan di Bengkel Pemprosesan Ikan Pekasam,
myKP Pasir Tumbuh pada 28 hingga 29 Mac 2022.
Jelebu, Negeri Sembilan: Ikrar Bebas Rasuah (IBR) telah
diperkenalkan oleh Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia
Program demonstrasi yang berkonsepkan perkongsian pengalaman
(SPRM) bagi memastikan warga perkhidmatan awam, pihak swasta
ini diadakan khusus untuk ahli-ahli myKomuniti Perikanan (myKP)
dan orang awam di negara ini menjauhkan diri daripada sebarang
Pasir Tumbuh, Gua Musang bagi memastikan kemahiran pembuatan
perlakuan rasuah. IBR adalah ikrar dan janji yang dibuat oleh ketua
ikan pekasam dapat dikembangkan bukan hanya tertumpu di
organisasi dan warganya secara sukarela atas kapasiti sebagai
negeri-negeri Pantai Barat Semenanjung Malaysia sahaja. Program
individu untuk memastikan setiap individu yang menandatangani
yang disertai seramai 20 orang peserta wanita dan lelaki ini,
ikrar tersebut akan lebih bertanggungjawab dalam melaksanakan
dikendalikan oleh Encik Mohd Hardy Jelany bin Rosli dan Puan
tugas mereka dan menjauhkan diri daripada sebarang perlakuan
Nor Aziah binti Mohd Yusof dari Pusat Pengembangan Perikanan
rasuah selama mereka memegang jawatan tersebut.
(PPP) Lenggong, Perak.
Keterbukaan dan sifat kebertanggungjawaban yang dipamerkan
Peserta diberi tunjuk ajar secara teori dan praktikal pemprosesan
oleh para kepimpinan dan warganya dalam menandatangani
ikan pekasam dengan menggunakan teknologi terkini seperti
Ikrar Bebas Rasuah ini juga, turut membuktikan bahawa usaha
mesin penggoreng beras, pengisar berkapasiti tinggi (heavy
membanteras dan memerangi rasuah bukanlah tanggungjawab
duty blender), vacuum pack chamber dan chest freezer. Melalui
eksklusif SPRM semata-mata, malah merupakan amanah dan tugas
program ini, peserta diharap dapat meningkatkan lagi kualiti dan
yang perlu dikongsi oleh seluruh ahli masyarakat, khususnya dalam
kuantiti pengeluaran produk perikanan mereka.
kalangan warga yang berkhidmat di agensi-agensi kerajaan, bagi
memastikan negara ini bebas daripada sebarang gejala rasuah
dan salah guna kuasa.

Justeru, Institut Penyelidikan Perikanan (FRI) Glami Lemi, Jelebu,

Negeri Sembilan telah menjayakan Majlis Ikrar Bebas Rasuah
(IBR) yang berlangsung di Auditorium FRI Glami Lemi. Antara
aktiviti yang diadakan dalam majlis tersebut ialah ceramah isu-
isu rasuah dalam perkhidmatan awam, tayangan montaj IBR dan
diakhiri dengan Lafaz IBR yang diketuai oleh Dr. Siti Norita binti
Mohamad, Pengarah FRI Glami Lemi, sambil disaksikan oleh Puan
Yasmin Azura binti Yahya, Timbalan Pengarah (Pencegahan) SPRM
Negeri Sembilan. Turut hadir ialah Encik Zamruddin bin Muhidin,
Ketua Unit Pendidikan Masyarakat, SPRM Negeri Sembilan.

Ikrar Bebas Rasuah telah bersemi,

Janji telah terpatri,
Timbalan Pengarah SPRM menjadi saksi,
Meski ujian menggunung tinggi,
Rela berkorban demi sebuah janji,
Walau nyawa sebagai ganti,
Selangkah berundur tak mungkin terjadi,
Peserta diajar secara teori dan praktikal pemprosesan ikan pekasam
Warga FRIGL sepakat TOLAK RASUAH hingga mati,
Itulah semangat ikrar kami...

Dr. Siti Norita binti Mohamad menyerahkan aku janji Lafaz Ikrar
Encik Kamarudin bin Che Haat, Ketua Daerah Perikanan Gua Musang (duduk tiga Bebas Rasuah (IBR) kepada Puan Yasmin Azura binti Yahya
dari kiri) bergambar bersama peserta selepas menyampaikan sijil penyertaan
Bil. 120 Mac 2022 35
 Program Tagal Sabah
Terima Pelbagai Anugerah,
JADI CONTOH KELESTARIAN
EKOSISTEM SUNGAI
Oleh: Ekus Empow
Jabatan Perikanan Sabah YB Datuk Seri Panglima Dr. Jeffrey G. Kitingan
(Ekus.Empow@sabah.gov.my) merasmikan Tagal Tradisi Tiga Buah Kampung

Keningau, Sabah: Sistem Tagal di Sabah
telah menerima pelbagai anugerah dan
pengiktirafan sama ada di peringkat
negeri dan kebangsaan di atas kejayaan
mengurus, melindungi dan memulihara
ekosistem sungai. Aktiviti memulihara
kelestarian sumber perikanan ini kini
telah menjadi contoh dan ikutan kepada
negeri-negeri seperti Sarawak, Pahang
dan Melaka. Jabatan Perikanan Sabah
sentiasa dijemput untuk memberi tunjuk
ajar dan pameran berkaitan sistem
tagal yang diamalkan. Kini terdapat 563
tagal di seluruh Sabah dan Jabatan
Perikanan Sabah menyasarkan sistem
ini diperkenalkan di Pantai Timur negeri
Sabah pada tahun 2023.
Demikian ucapan YB Datuk Seri Panglima
Dr. Jeffrey G. Kitingan, Timbalan Ketua
Menteri Sabah merangkap Menteri
Pertanian dan Perikanan Sabah sempena
Majlis Perasmian Tagal Tradisi Tiga
Buah Kampung yang membabitkan Kg.
Gasabon, Kg. Sungoi dan Kg. Kepayan
Lama Apin-apin dalam Daerah Keningau
secara serentak.
Majlis ini turut dihadiri oleh YB Datuk
Robert Tawik@Nordin, Pembantu Menteri
Kerja Raya Sabah merangkap ADUN
N40 Bingkor; YBhg. Encik Godfery
Kissey, Pengarah Perikanan Sabah;
Encik Walter Kenson, Pegawai Daerah
Keningau; DSP Shahrudin Mat Husain,
Ketua Polis Keningau; Encik Harun Duin,
Penguasa Perikanan Daerah Keningau;
Encik Norazman Jamdin, Pegawai
Pertanian Daerah Keningau serta ketua-
ketua jabatan dan pemimpin-pemimpin
masyarakat setempat.
dilindungi, dipulihara dan dituai secara “Jangan pandang tagal sebagai satu
mampan. amalan yang primitif, sebaliknya ia adalah
amalan bertaraf antarabangsa kerana
“Bila habitat ikan dan perairan sungai dunia sekarang memberi fokus kepada
tidak tercemar, ini membolehkan ikan-ikan isu perubahan iklim climate change”.
membiak seterusnya dapat meningkatkan
pengeluaran ikan sungai sebagai salah YBhg. Encik Godfery Kissey mengucapkan
satu sumber protein penduduk setempat”. syabas dan tahniah kepada ketiga-tiga
“Selain daripada itu, suasana alam sekitar kampung yang melaksanakan sistem
yang bersih serta menarik, membolehkan tagal di samping pelepasan 3,000 ekor
pelancongan dalam dan luar negeri benih ikan di sungai.
datang melawat, sekali gus menjana
pendapatan seterusnya meningkatkan Di akhir majlis, YB Datuk Seri Panglima Dr.
ekonomi”, katanya. Jeffrey menyerahkan bantuan peralatan
penangkapan ikan dan kotak ikan insulasi
YBhg. Encik Godfery Kissey menjelaskan, kepada ketiga-tiga pengerusi tagal
sistem tagal telah lama diamalkan kampung terbabit.
sejak turun temurun dalam program
konservasi melalui penglibatan komuniti.
Ia dilaksanakan berlandaskan kepada
adat istiadat kampung dan mengikut
kaedah-kaedah dan undang-undang adat
Anak Negeri Sabah sebagai syarat dan
peraturan dalam pengurusan tagal tradisi.
“Di samping itu, sistem tagal ini
mendisiplinkan masyarakat melalui
kerjasama dan pertukaran fikiran serta
penyelesaian masalah yang timbul”.
Pelepasan pelbagai jenis anak ikan sungai

YB Datuk Seri Panglima Dr. Jeffrey G.

Kitingan dalam ucapannya menjelaskan,
di samping mewujudkan kerjasama dalam
kalangan komuniti tempatan bersama
Jabatan Perikanan Sabah, ia juga dapat
Penyerahan bantuan peralatan penangkapan ikan dan kotak insulasi kepada pengerusi tagal
memastikan sumber perikanan sungai

36 BERITA PERIKANAN
TRANSORMASI ESTET IKAN KG. SUNGAI JERNEH -
Asalnya Terbiar, Kini Tular!
Oleh: Md. Johari A. Latiff
Pejabat Perikanan Daerah Tampin, Negeri Sembilan
(johari_latif@dof.gov.my)
YB Dato. Moha Isam menyerahkan bantuan di bawah DJM kepada wakil myKP Sg. Jernih
J
“ ika tidak dipecah ruyungnya,
manakan dapat sagunya,” pepatah
ini menjadi pegangan kepada komuniti
Kg. Sungai Jerneh di Gemencheh, Negeri
Sembilan dalam usaha memajukan kolam
yang dahulunya terbiar sepi, kini berubah
menjadi lokasi tumpuan masyarakat.
Kolam ikan seluas lebih seekar ini telah
ditinggalkan lebih dua tahun oleh pemilik
asal iaitu Encik Shamsuddin bin Adam
ekoran faktor usia dan masalah modal
untuk meneruskan penternakan. Menyedari
masalah itu, Pejabat Perikanan Daerah
(PPD) Tampin telah mengesyorkan Encik
Shamsuddin supaya membangunkan semula
kolam itu dengan menjadikannya sebuah
estet ikan yang kini dikenali sebagai Estet
Ikan Kg. Sungai Jernih, dengan mengambil
inspirasi estet ikan di Lanchang, Temerloh,
Pahang.
Lanjutan itu, PPD Tampin mula menubuhkan
myKomuniti Perikanan (myKP) Kg. Sungai
Jernih, seterusnya memohon bantuan
Jabatan Perikanan Malaysia di bawah
Dasar Jaminan Makanan (DJM) bagi
membangunkan model estet ikan.
Pejabat Perikanan Negeri Sembilan telah
meluluskan peruntukan sebanyak RM50,000
sebagai bantuan di bawah DJM yang
disampaikan oleh YB Dato. Moha Isam bin
Mohd Isa, ADUN Gemencheh kepada myKP
Sg. Jernih. Peruntukan ini dibelanjakan untuk
kerja-kerja pembersihan kawasan dan juga
perolehan peralatan seperti bot kaca gentian,
enjin sangkut, benih ikan, makanan ikan,
pontun terapung dan gazebo.
Pada asalnya, Estet Ikan Kg. Sungai
Jernih ini ditubuhkan berdasarkan konsep
penternakan secara semula jadi untuk
tempoh tertentu (satu tahun). Apabila telah
YB Dato Mohd Isam turut menyempurnakan
pelepasan benih ikan patin dan baung ke Estet Ikan
Kg. Sungai Jernih
Pengunjung berkayak dan menaiki bot
mengelilingi estet ikan
cukup tempoh, ia akan dibuka kepada orang
ramai untuk menjalankan aktiviti ‘mengoca’
yang menjadi trademark Negeri Sembilan
iaitu menangkap ikan secara beramai-ramai
di kawasan air yang cetek.
Namun begitu, ahli-ahli myKP Kg. Sungai
Jernih ini lebih kreatif apabila mereka
menambah beberapa buah kayak untuk
disewa serta aktiviti menunggang kuda dan
menghebahkannya melalui media sosial.
Tanpa disangka, estet ikan ini menjadi
tular sehingga ramai pengunjung sekitar
Gemencheh dan daerah Tampin datang
untuk berekreasi bersama keluarga pada
Pengunjung boleh membeli makanan ikan dengan
hujung minggu. Selain berekreasi dengan harga RM1.00 sepek untuk diberi ikan makan
berkayak, menunggang kuda dan menaiki
bot, aktiviti yang paling menjadi kegemaran
ialah memberi makan ikan di tangan.
Terdapat kira-kira 60 ribu ekor ikan di dalam
estet ini yang terdiri daripada spesies tilapia,
patin, lampam sungai, baung, temoleh dan
sebarau.
Dengan aktiviti-aktiviti sampingan seperti ini,
myKP Sungai Jernih telah berjaya menjana
pendapatan harian sekitar RM200 hingga
RM300. Manakala pada hujung minggu,
mampu memperoleh sebanyak RM500
hingga RM600 sehari hasil bayaran yang
dikutip daripada pengunjung.
Aktiviti berkuda turut disediakan
Semenjak dibuka kepada umum sekitar
bulan September 2021, estet ikan ini turut Memandangkan estet ikan ini telah menjadi
menjadi salah satu lokasi untuk aktiviti satu ikon baharu di Gemencheh, ahli myKP
berkhemah dan penganjuran majlis-majlis Kg. Sungai Jernih terus berusaha untuk
anjuran NGO serta kelab sukan sekitar menambah baik keperluan infrastruktur demi
daerah Tampin. Aktiviti-aktiviti ini menjadi keselesaan pengunjung. Kerjasama erat
sumber pendapatan tambahan kepada myKP yang dijalinkan antara mereka, menjadikan
Kg. Sungai Jernih, sebelum aktiviti utama estet ikan ini sebuah lokasi tumpuan, sekali
iaitu ‘mengoca’ ikan yang akan diadakan gus menjana sosioekonomi mereka dan juga
pada penghujung 2022. penduduk kampung.
Bil. 120 Mac 2022 37
 “RASAI KELAINAN
Ikan Lampam Bĕkok D’Chalil”
Oleh: Che Kamarudin Che Haat
Pejabat Perikanan Daerah Gua Musang, Kelantan
(chekamarudin@dof.gov.my)
K
ita biasa menggunakan ikan kering,
ikan jeruk dan ikan pekasam
sebagai masakan harian. Namun,
saya percaya, ramai di antara kita yang
belum biasa dengan ikan ‘bĕkok’ iaitu
sejenis hasil produk perikanan yang
diproses melalui kaedah tertentu.
Merujuk kamus dalam talian Dewan
Bahasa dan Pustaka (DBP), perkataan
‘bĕkok’ merujuk kepada “bengkak”. Jadi
ikan ‘bĕkok’ merujuk kepada ikan yang
diperap dengan air garam dan dijemur
separuh kering.
Ikan Lampam Bĕkok D’Chalil
38 BERITA PERIKANAN
Produk ikan bĕkok ini telah diusahakan
oleh ahli-ahli myKomuniti Perikanan
(myKP) Kg. Kesedar Chalil, Gua Musang,
Kelantan. Mereka menjalankan aktiviti
pemprosesan ikan bĕkok dengan
menggunakan spesies ikan Lampam
sungai.
Menurut ahli myKP Kg. Kesedar Chalil,
pemprosesan ikan bĕkok ini tidak serumit
memproses produk lain seperti bebola
ikan, serunding dan keropok. Ikan
Lampam sungai perlu disiang, dibuang
perutnya dan dibersihkan sebelum diperap
dengan air garam bercampur asam
gelugur selama satu malam. Rendaman
air garam ini akan mematikan proses
regomotif atau proses pembusukan pada
tekstur isi ikan. Ikan tidak akan menjadi
busuk kerana kandungan garam dan
asam gelugur telah meresap ke dalam
tekstur ikan.
Ikan kemudiannya dijemur di bawah
sinaran matahari selama lima jam.
Semasa menjemur ikan, pengusaha perlu
memastikan air pada tekstur daging ikan
tersebut tidak kering sepenuhnya. Ikan
bĕkok dipek, disimpan dan dipasarkan.
Ikan bĕkok berbeza daripada ikan kering.
Walaupun kaedah pemprosesan ikan
kering kelihatan hampir sama dengan
ikan bĕkok, namun terdapat perbezaan
pada peringkat pengeringan ikan. Ikan
kering perlu dijemur sehingga kadungan
air dalam badan ikan kering 100%,
manakala ikan bĕkok hanya memerlukan
pengeringan 50% sahaja. Semakin lembap
tekstur isi ikan bĕkok, semakin sedap
dimakan dan ia dianggap lebih berkualiti!!!
Ahli myKP Kg. Kesedar Chalil memilih
spesies ikan Lampam sungai bersaiz
enam hingga sembilan ekor sekilogram
untuk dijadikan ikan bĕkok kerana ia
mudah didapati di sekitar Sungai Chalil.
Bagi memastikan bekalan ikan Lampam
sungai yang berterusan, mereka kini mula
menjalankan penternakan di dalam kolam.
Ahli myKP Kg. Kesedar Chalil
mengeluarkan ikan bĕkok menggunakan
jenama Ikan Lampam Bĕkok D’Chalil. Ia
dipek dalam tiga jenis pek iaitu 250 gram,
500 gram dan sekilogram dan masing-
masing dijual dengan harga RM7.00,
RM14.00 dan RM28.00. Ia dipasarkan
di kedai-kedai sekitar Kg. Chalil, Paloh,
Chiku dan bandar Gua Musang.
Projek ini mendapat bimbingan di bawah
Pejabat Perikanan Daerah Gua Musang,
Kelantan. Pengguna yang berhajat untuk
merasa ikan Lampam Bĕkok D’Chalil
boleh berhubung terus dengan Pengerusi
myKP Kg. Kesedar Chalil, Encik Ibrahim
bin Ahmad di talian 017-9984775.
SOALAN:
TEKA SILANG KATA
Mendatar:
1. Nama famili ikan sturgeon.
(BP BIL. 120, MAC 2022):
8. Gas yang terjadi daripada air (cecair) yang dipanaskan.
Hadiah disediakan kepada peserta yang berjaya
9. Salah sebuah pulau di Melaka yang dicadangkan sebagai menjawab semua soalan dengan betul.
Taman Laut. Sila lengkapkan borang penyertaan dan hantar
10. Bahasa Jawa yang bermaksud lapisan tanah yang keras kepada Pengarang Berita Perikanan melalui
seperti karang. faksimile 03-88704551.
11. Agama yang disampaikan oleh Nabi Muhammad SAW.
13. Ringkasan dalam Bahasa Inggeris bagi Nombor Siri Piawaian 1 2 3 4 5 6 7

Antarabangsa yang terdapat pada majalah.

15. Kata ganti nama diri ketiga.
16. Salah sebuah sungai di Perak yang kaya dengan ikan loma. 8
17. Sejenis kuih yang dibuat daripada biji sagu yang dicampur
dengan air, gula pasir atau gula merah atau gula melaka dan
dikacau di dalam kuali. Setelah pekat, dimasukkan ke dalam
10
loyang dan setelah sejuk ia dipotong-potong dan digaul dengan
kelapa parut. 11 12
18. Ringkasan istilah Bahasa Inggeris berkenaan keputusan
pengadil memberhentikan perlawanan tinju apabila salah 13 14
seorang peserta tidak lagi berdaya untuk meneruskan
perlawanan. 15 16

22. Lurus ke atas (garisan, tiang, sikap badan dan lain-lain.

17 18 19
24. Salah sebuah sungai di Negeri Sembilan yang dicadangkan
sebagai santuari ikan. 20 21
25. Salah satu spesies latok yang dikultur di Pulau Langkawi iaitu
Caulerpa ___________. 22 23 24

Menurun:
2. Gandakan perkataan ini akan menjadi nama saintifik ikan
25
susu.
3. Ilmu berkenaan dengan pengeluaran produk, penggunaan
barang-barang dan perkhidmatan serta sistem pengendalian Jawapan Teka Silang Kata
sumber kekayaan (kewangan, perindustrian, perdagangan (BP Bil. 119, Disember 2021)
dan lain-lain). 1 2 3 4 5 6
4. Salah sebuah pulau di Asia Tenggara di mana perairannya T A K S O N O M I S P
7
kaya dengan sumber ikan tuna. E A R Y A U T A
5. Salah sebuah negara di benua Afrika yang dikenali sebagai 8
R N E G A R A W A N T
“tanah seribu gunung”.
9
6. Sudah baligh, sudah berumur 21 tahun ke atas. B K I A N I O
7. Salah satu spesies batu karang keras yang dikategorikan 10 11
A B N A I M T E N G
sebagai terancam iaitu ____________ ancora. 12 13
12. Jawatan (pekerjaan) kosong. K U A R I A U R A E
14. Gelang logam yang bahagian dalamnya berbenang, yang L
14
K
15
A U R S N
cocok dengan benang skru. 16 17 18
17. Tidak sah, tidak berlaku lagi, mansuh I J S P I N E
19. Sejenis pokok berserat bukan berkayu dan merupakan tanaman 19
L A S Y K A R U N
jangka pendek dan tergolong dalam famili Malvaceae dan 20 21 22

berada di bawah genus Hibiscus yang mempunyai persamaan E M I G S I S T A

23 24 25
dengan tanaman bendi dan juga kapas. R E E K B U E N A M E
20. Daya berfikir, kekuatan otak untuk menimbangkan atau untuk 26
A A D K U I N I
memikirkan sesuatu.
27
21. Angin kencang timur laut yang sejuk dan kering yang bertiup P E N S A M P E L A N G
menuruni gunung di pantai timur Adriatik.
23. Sejenis ikan hiasan. Ia juga bermaksud tanah yang keras Pemenang Teka Silang Kata BP
dalam loghat negeri Kedah. Bil. 119, Disember 2021

1. Nor Faezah Mohamad Isa

Borang Penyertaan Teka Silang Kata BP Bil. 120, Mac 2022 2. Fahmi Sudirwan
3. Wan Amizan Wan Ahmad
4. Khairul Asmak Haji Yahaya
Nama: ............................................................................................................. 5. Siti Aishah Mat Hassan
No. K/P: ......................................... No. Telefon: ............................................ 6. Nurafni Ahmad
Tempat Bertugas / Alamat: ............................................................................ 7. Salmiah Ismail
8. Munirah Mohamad Mahani
......................................................................................................................... 9. Nik Mohd Zafrie Nik Abdul Khalil

Bil. 120 Mac 2022 39

 Resipi Pilihan

ada
r i p a n g darip
at Te cabra
» Gam Holothuria s
s
spesie

RENDANG GAMAT
(Holothuria Scabra)
Resipi disediakan oleh:
Mohd Roslan Che Noh dan Syed Mohamad Azim Sy Mahiyuddin,
Institut Penyelidikan Perikanan (FRI) Langkawi, Kedah
Bahan-bahan:
(syedazim@dof.gov.my)
• 10 ekor gamat teripang (bersaiz besar gred B)
• 2 batang kayu manis
• 3 kuntum bunga lawang (untuk ditumis) Kaedah memasak:

• 5 biji buah pelaga 1. Rebus gamat selama 45 minit untuk melembutkan

teksturnya dan potong gamat kepada hirisan kecil.
• 1 biji bawang besar 2. Panaskan minyak dan tumis rempah dan bahan yang telah
dikisar bersama cili kisar. Kacau perlahan-lahan sehingga
• 8 biji bawang merah
pecah minyak dan warna bahan tumisan bertukar menjadi
• 5 ulas bawang putih sedikit keperangan.
• 2 inci halia (untuk dikisar halus) 3. Masukkan gamat dan biarkan masak selama lima hingga
10 minit.
• 3 inci kunyit hidup
4. Masukkan santan pekat dan asam keping. Kacau
• 2 inci lengkuas
perlahan-lahan di atas api sederhana sehingga kuah
• 2 batang serai menjadi pekat.

• 1 senduk cili kisar 5. Masukkan kerisik, daun kunyit dan daun limau purut.
Masukkan garam dan gula secukup rasa.
• 1 mangkuk besar santan pekat
6. Hias masakan rendang gamat dengan taburan hirisan
• 1 keping asam gelugur (asam keping) daun kunyit.
• 3 sudu besar kerisik 7. Rendang gamat sedia untuk dihidangkan bersama nasi
putih.
• 2 helai daun kunyit

Selamat Mencuba!!!
• 2 helai daun limau purut
• Garam dan gula secukup rasa
• Minyak masak

JABATAN PERIKANAN MALAYSIA

Aras 1 - 6, Blok 4G2, Wisma Tani, No. 30, Persiaran Perdana, Presint 4, 62628 Putrajaya, Malaysia
Tel: 603-8000 8000 | Faks: 03-8870 4551

@Jabatan Perikanan Malaysia @dof.malaysia @dofmalaysia Dof Malaysia www.dof.gov.my