Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik 8.

Çözümleri BÖLÜM

4. ‌ beveynlerin renk körü erkek çocukları varsa

KOLAY SORU ÇÖZÜMLERİ
1. Kırmızı yeşil renk körlüğü X kromozomuna bağ-
lı çekinik olarak aktarılan bir özelliktir. Erkekler-
de sadece bir tane X kromozomu bulunduğun-
dan bu resesif özelliği taşıması bu karakterin
fenotipte görülebilmesi için yeterlidir. Eğer bir
kız çocuk hastaysa baba mutlaka hasta olma-
lıdır. Bu nedenle A ve C seçenekleri doğrudur.
Yine benzer şekilde anne hastaysa erkek ço-
cuklarının tamamı hasta olmalıdır. Bu nedenle
D seçeneği doğru iken E seçeneği yanlıştır. B
seçeneğinde hasta erkek çocuk bu özelliği he-
terozigot olan annesinden aldığı için bu seçe-
nekte doğru olur.
Yanıt E
E
bu çocuklar Y kromozomunu babalarından alır-
ken çekinik alel taşıyan X kromozomunu anne-
lerinden alırlar. Bu durumda I ve II. öncüllerdeki
dişi bireyler taşıyıcı olabilir. Yani her öncüldeki
dişi bireyler kız çocuklarının meydana gelmesi
için çekinik alel taşıyan X kromozomu verebi-
lirler. Ancak renk körü kız çocuğu oluşumu için
babadan da çekinik alel taşıyan X kromozomu
gelmeli diğer bir deyişle baba renk körü olma-
lıdır. Babanın renk körü olduğu ise yalnızca
II. öncülde görülür.
Yanıt B
5. ‌ kromozomu erkek bireyde de bulunduğu için
X
X kromozomunda taşınan bir genle aktarılan
bir özellik babadan da yavrulara aktarılır. Bu
özelliğe sahip dişi bireyin genotipi heterozigot
ise çekinik özellik gösteren çocukları da olabilir.
Yanıt B

2.

aa Aa Aa Aa
6. ‌ 6 °C’ta oluşan düz kanatlı yavrular 25 °C’ta ye-
1
tiştirilince kıvrık, 16 °C’ta yetiştirilince düz kanatlı
yavrular olarak geliştiği için bu özellik kalıtım ve
Aa aa Aa Aa aa çevrenin etkileşiminin ürünüdür.
Yanıt C

AA aa AA ya da
ya da Aa
Aa

, ; aa

, ; AA ya da Aa

Yanıt B P: Yy x Yy
7. ‌
F2: 1/4 YY 2/4 Yy 1/4 yy

3/4 Sarı renkli Melez yavru ola- 2/

4
3. ‌ seçeneğindeki ebeveynlerden aa genotipine
E tohumlar sılığı
sahip olan dişi birey çocuğuna kesinlikle a geni Yanıt D
verirken, erkek birey A geni vermiştir. Ancak
babanın genotipi Aa olarak gösterilip AA olma
ihtimali belirtilmemiş, eksik yazılmıştır.
Yanıt E

BİYOLOJİ 17
 Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik Çözümleri

4. Funda’nın babası 0 kan gruplu olduğu için ken-

disinin kan grubu genotipi B0’dır.
ORTA SORU ÇÖZÜMLERİ Funda Kağan
X
1. 1 numaralı bireyin genotipinde bu özellikten B0 AB
sorumlu alel bulunur. Çünkü 3 numaralı birey Çocuklar; 1/4AB 1/4BB 1/4B0 1/4 A0
erkek olup X kromozomunu annesi olan 1 nu-
maralı bireyden almıştır. 2 numaralı birey er- Alyuvar yüzeyinde B an-
kek olduğu için bir tane X kromozomu vardır ve tijeni bulunan çocuklar
bu özellik gözlenmediği için de genotipinde bu
özellikten sorumlu alel bulunmaz. 3 numaralı Yanıt D
bireye bu özellikle ilgili alel, 1 numaralı birey-
den kalıtılmıştır. Bu nedenle C şıkkı yanlıştır.
4 numaralı bireyin sahip olacağı genotipler
XRXR ve XRXr şeklindedir. Bu özellik bakımın-
dan heterozigot genotipte olma olasılığı 1/2’dir.
2 ve 5 numaralı bireylerin bu özellik bakımın- P: XR Xr x Xr Y
dan genotipleri XRY şeklindedir. 5.
F1: XR Xr XR Y Xr Xr Xr Y
XRXr XRY Deneyin I.
Kırmızı Kırmızı Beyaz Beyaz aşaması
gözlü gözlü gözlü gözlü
dişi erkek dişi erkek
1/4 1/4 1/4 1/4
P: XR Xr x XR Y

Xr Y XRXR XRY F2: XR XR XR Xr XRY XrY Deneyin II.

XRXr Yanıt C aşaması
Kırmızı Kırmızı Beyaz
gözlü gözlü gözlü
dişi erkek erkek
2/4 1/4 1/4
2. Renk körlüğü X kromozomu üzerinde çekinik Yanıt D
(Xr) olarak taşınır. Kız ve erkek çocuklarda
gözlenebilir.
Kızlarda: XRXR, XRXr, X r X r
;
Renk körü kız 1/3 oranındadır.

Erkeklerde: XRY, X r Y
:
Renk körü erkek 1/2 oranındadır.

Erkeklerde renk körlüğü gözlenme ihtimali
daha yüksektir.
Renk körü bir erkeğin (XrY), annesi renk körü
(XrXr) yada taşıyıcı (XRXr) olabilir.
Yanıt C
6. ‌ – tipi bakterilerin mutasyona uğradığı hakkında
R
soru kökünde bir bilgi yoktur. Üçüncü çalışmadan
S – tipi bakterilerin öldürülmüş hali fareye verildi-
ğinde farede enfeksiyona neden olmamıştır.
Yanıt C

3. Annesi Baba
xrxr xry

Erkek x ry x xRxr Kadın 7. ‌ kromozomunda çekinik genle aktarılan bir

X
karakter kız çocukta görülüyorsa babada da
mutlaka görülür (I. soyağacı).
xRxr
xrxr xRy x ry
sağlıklı
renk sağlıklı renk Yanıt A
kız
körü erkek körü
çocukkız çocuk erkek
çocuk çocuk
 
Kızların %50’si Erkeklerin %50’si
renk körü renk körü Yanıt D

18 TYT - MSÜ ÇIKMIŞ SORULAR

 Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik Çözümleri

2. I. X kromozomuna bağlı baskın bir alel ile ka-

lıtılabilir.
ZOR SORU ÇÖZÜMLERİ
XB Xb Xb Y

1. Verilen kalıtım şemasında kız çocuklarının ba-

zılarının taşıyıcı olması ve erkek çocuklarda
hem sağlıklı hem de renk körü bireylerin bu-
Xb Xb XB Xb Xb Y Xb Y
lunması bu özelliğin X ile çekinik taşındığını
gösterir.
II. X kromozomundaki çekinik bir alel ile ka-
Erkek çocukları X kromozomunu anneden alır.
lıtılamaz. Kız çocuğunun hasta olabilmesi
Dolayısıyla hem sağlıklı hem de renk körü er-
için babanın da hasta olması, annenin ise
kek çocuklar meydana geldiği için anne (XRXr)
taşıyıcı gen bulundurması gerekir.
kesinlikle taşıyıcıdır. Renk körü bir kız çocuk
(XrXr) oluşması, babanın mutlaka renk körü III. Otozomal baskın olarak kalıtılabilir.
(XrY) olduğunu gösterir. Bu durumda anne ve
babanın genotipinde renk körlüğünden sorum- Aa aa
lu alel bulunmaktadır.
Taşıyıcı bir anne (XRXr) ile renk körü bir baba
(XrY) çiftinden XRXr ya da XrXr genotipinde kız
çocukları ve XRY ya da XrY genotipinde erkek
aa Aa Aa aa
çocukları oluştuğu için bu çiftin kız ve erkek ço-
cuklarının renk körü olma olasılığı eşittir. IV. Otozomal çekinik olarak kalıtılabilir.
Renk körü baba (XrY ) tüm kız çocuklarına X
kromozomunu verdiği için renk körlüğü ile ilgili aa Aa
aleli de kız çocuklarına aktarmış olur.
Bir ailede sadece renk körü kız çocuk oluşma-
sına bağlı olarak annenin renk körü olduğu id-
dia edilemez. Renk körü kız çocuğun oluşması
annenin taşıyıcı olması durumunda da gerçek- Aa aa aa Aa
leşir.
Yanıt E Yanıt D

3. Y’ye bağlı baskın gende etkili olabilir. Otozomal

çekinik ile de aktarılabilir. X’te çekinik gen ile
taşınabilir. Yanıt C

BİYOLOJİ 19
 Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik Çözümleri

4. XRXr XRXr XRXr

XY
r

XrXr XrY XrY

XRXR
ya da XRXr

Soru işaretli bireyin renk körü olması için an-

nesinin taşıyıcı (XRXr) olması gerekir. Bu du-
rumda;
Baba Anne
Xr Y XR Xr

XRXr XRXr XRY XrY

Renk Renk
körü körü

1/2
Soru işaretli bireyin renk körü olma ihtimali =
1 1 1
x =
2 2 4
Annesinin Renk körü
taşıyıcı olma olma ihtimali
ihtimali
Yanıt D

5. ‌ erilen deneyde farklı besin ortamlarına uyum

V
sağlamış gruplara ait bireylerin daha sonra aynı
ortamda bir araya getirilerek çiftleşme sayıları
elde edildiğinden besin ortamı tercihi, hayatta
kalma başarısı, yumurta sayısı veya yaşam sü-
resi araştırılmamıştır. Verilen deneyde meyve
sineklerinin çiftleşme sayıları elde edildiğinden
yetiştirildikleri besin ortamının eş seçimi üzeri-
ne etkisi araştırılmış olabilir.
Yanıt A

20 TYT - MSÜ ÇIKMIŞ SORULAR