Zagadnienia na rodzinne formy opieki:

1. Kazimierz Jezewski gniazda sieroce –

Jeżewski KAZIMIERZ- pedagog, działacz społeczny, reformator wychowania sierot, był twórcą
gniazd sierocych. Towarzystwo Gniazd Sierocych – polska organizacja społeczna założona w 1908
przez Kazimierza Jeżewskiego, w celu opieki nad sierotami i działająca początkowo ma terenie
Galicji, a w 1911 przeniesiona do Warszawy[1]. Była pierwowzorem rodzinnych domów dziecka.
Organizacja tworzyła tzw. gniazda sieroce przeznaczone dla dziesięciorga dzieci w wieku 6-16 lat
oraz ich nauczyciela (opiekuna). Gniazda funkcjonowały w gospodarstwach rolnych oraz tworzyły
wioski sieroce[1]. Pierwsze gniazdo powołał do życia Jeżewski w Stanisławczyku pod Przemyślem.
Opierał się na założeniach sformułowanych przez siebie we Lwowie w 1908, w pracy W sprawie
zorganizowania Krajowej Opieki nad dziećmi w Galicji, gdzie napisał, że nikt nie może zalecać w
stosunku do dzieci stosowania masowego wychowania. Nauka ostatniej doby w rozwoju myśli
pedagogicznej wypowiedziała się stanowczo przeciwko tworzeniu takich zbiorowisk
wychowawczych. Dziecko wychowywać powinni rodzice. A dzieci sieroce? Dla tych kraj powinien
stworzyć rodzinę sztuczną, dać im własne domowe ognisko, własne gniazdo rodzinne, wolne od
moralnej zarazy. Gniazda powstawały na wsiach i miały nie tylko tworzyć środowisko
wychowawcze dla dzieci, ale być także ośrodkiem postępu gospodarczego. Praca opiekunów i dzieci
miała sprawić, że gniazda z czasem byłyby wystarczalne i faktycznie gniazdo w Stanisławczyku i
Leosinie taką samowystarczalność osiągnęły odpowiednio po pięciu i trzech latach działania. W
1916 sformułowano Wewnętrzny regulamin Gniazda (oryginał w zbiorach Archiwum Głównego Akt
Dawnych), regulujący ich działanie, w tym obowiązek pracy

2. Józef Babicki- Kto był twórca rodzinkowego systemu opieki,

w którym roku powstało, na czym polegało co to był ten rodzinkowy system opieki System
rodzinkowy był jakby udoskonaleniem poprzedniego systemu. Polegał na podzieleniu zespołu na
małe15-20 osobowe grupy wychowanków w różnym wieku. „Rodzinka” otrzymywała swoje
mieszkanie, składające się z przynajmniej dwóch izb (sypialni i jadalni). Opiekę nad grupą
sprawowała starsza koleżanka (mateczka), która była wyrobiona społecznie, przejawiała dużo
troskliwości i serdeczności w stosunku do młodych. „Mateczki” były wyznaczane przez
kierownictwo placówki, natomiast dzieci dobierały się same. Rola wychowawcy polegała na pomocy
i inspiracji oraz oddziaływaniu pośrednim poprzez „Mateczki” i ich zastępczynie, rozliczane z zadań
na cotygodniowych naradach. Taka organizacja życia placówki wpływała na wytworzenie korzystnej
atmosfery, ustawały skargi, rozwijałasię przyjaźń. Efektywną próbę zrealizowania tej koncepcji
Babicki podjął w Zakładzie im. E. Plater w Pruszkowie.

3. Założenia ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z

9 czerwca 2011r.: założenia tej ustawy i podział rodzinnej pieczy
zastępczej. Może zapytać: jakie były założenia tej ustawy.
Główna koncepcja ustawy sprowadza się do maksymalizacji dostępnego wsparcia dla naturalnego
środowiska dziecka oznaczającego jego rodzinę. Rodzina zaś definiowana jest zgodnie z brzmieniem
wynikającym z ustawy o pomocy społecznej - „rodziną są osoby spokrewnione lub niespokrewnione
pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące”.
Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej ma stanowić ostateczność po wyczerpaniu gwarantowanych
przepisami możliwości pomocy rodzinie, z wyjątkiem stanów zagrożenia bezpieczeństwa dzieci czy
porzucenia dziecka.
Z kolei placówki opiekuńczo-wychowawcze (domy dziecka) mają przyjmować jedynie starsze dzieci
(powyżej 10 roku życia od 2015 roku), dla których nie znalazło się miejsce w rodzinach zastępczych lub
dzieci wymagające specjalistycznej opieki.
Rodzinom zastępczym na podstawie umowy ze starostą przysługuje wynagrodzenie za wypełnianie swoich
obowiązków oraz prawo do urlopu w wymiarze 26 dni i uczestnictwa w szkoleniach organizowanych przez
ośrodek adopcyjno-opiekuńczy.

4. Definicja sieroctwa naturalnego wg W. Okonia i społecznego wg

Sylwii Badory
W. Okoń pisze, iż sieroctwo naturalne występuje wówczas, gdy dziecko nie ma rodziców, gdy oboje rodzice
nie żyją – dziecko jest sierotą, gdy jedno – półsierotą.
Sylwia Badora natomiast sieroctwem społecznym określa:
„[...] szczególny psychologiczny i społeczny stan, w jakim znalazło się dziecko, które charakteryzuje się
pozbawieniem go opieki przez rodziców i przejęciem tej opieki przez inne osoby lub instytucje, przy czym
kontakt z rodzicami jest niedostateczny lub nie ma go wcale”

5. Klasyfikacja Sieroctwa społecznego wg Ireny Jundził i żeby

opowiedzieć o każdym elemencie.
Inną klasyfikację sieroctwa społecznego, przedstawia I. Jundziłł wyróżniając:
a) Sieroctwo jawne - pojawia się w momencie odseparowania dziecka od rodziny biologicznej. Zanim to
nastąpi dziecko ukrywa swoją sytuację, by uniknąć domu dziecka.
Ten rodzaj sieroctwa może być kompensowany przez stworzenie środowiska zastępczego z opieką
całodobową, bądź w niektórych przypadkach opiekę częściową, na przykład wświetlicach czy ogniskach
wychowawczych.
b) Sieroctwo utajone (subiektywne) – występuje, gdy dziecko jest odrzucane przez rodziców, w taki sposób,
że jest to niewidoczne z zewnątrz. Charakteryzuje je: brak więzi uczuciowych pomiędzy rodzicami a
dzieckiem, traktowanie obowiązków rodzicielskich wsposób formalny, bądź nieumiejętność okazywania
dziecku uczuć poprzez co czuje się ono niechciane, niekochane. Wrodzinach tych dzieci są zadbane,
odpowiednio ubrane, żywione, lecz bardzo nieszczęśliwe.
c) Sieroctwo wtórne - zachodzi w momencie gdy sierota naturalny bądź społeczny znajdzie opiekunów
zastępczych, zaakceptuje ich, przywiąże się do nich, a na skutek różnych okoliczności zostanie od nich
zabrany lub przez nich odrzucony

6. 3 stopnie sieroctwa społecznego wg Aicji Szymborskiej i

charakterystyka tych stopni
Biorąc pod uwagę częstotliwość kontaktów dziecka z rodziną biologiczną A. Szymborska,
wyróżniła trzy stopnie sieroctwa społecznego: (1) najwyższy, (2) średni stopień, (3) najniższy stopień.
Najwyższy stopień oznacza całkowite zerwanie kontaktu z rodzicami naturalnymi, którzy nie odwiedzają
dziecka ani też nie zapraszają go do siebie.
Drugi - średni stopień sieroctwa społecznego to bardzo rzadkie, niesystematyczne, niewystarczające
spotkania z rodzicami, bez określonych odstępów czasu, dziecko nie jest w stanie przewidzieć kiedy
zobaczy rodziców.
Natomiast trzeci - najniższy stopień wiąże się z regularnymi i dość częstymi wizytami rodziców w placówce
i zaproszeniami dziecka do domu rodzinnego, rodzice czasami kupują coś dziecku, interesują stanem jego
zdrowia i edukacją, natomiast nie ingerują w jego wychowanie

7. Mikro- i makrospołeczne przyczyny sieroctwa społecznego po 3

wymienić
Do grupy przyczyn makrospołecznych zaliczyć można ogólną sytuację społeczno – polityczną, mogącą
sprzyjać uruchamianiu mechanizmów
społecznych o charakterze kryminogennym. Wyróżnić tu należałoby zjawiska takie jak: bezrobocie,
bezdomność, zmiany w stylu życia, preferowanych wartościach i inne. Natomiast przyczyny mikrospołeczne
związane są z niewłaściwym funkcjonowaniem rodziny. Mogą one się objawiać niewydolnością rodziny w
sferze emocjonalnej, wychowawczej i opie kuńczej, występowaniem zjawisk patologicznych w rodzinie,
zaburzoną strukturą rodziny,
zaniedbywaniem potrzeb egzystencjalnych, zaniechaniem obowiązków rodzicielskich
i obarczaniem odpowiedzialnością za los dziecka instytucji pozarodzinnych. Obok rodzinnych
uwarunkowań mikrospołecznych wymienić należy również uwarunkowania życia społecznego: ograniczony
czas wspólnego przebywania rodziny, nadmierna aktywność w sferze pracy, brak odpowiednich placówek
wspierających rodzinę w procesie wychowania (tj. żłobki, przedszkola, itp.)
Do przyczyn makrospołecznych możemy zaliczyć:
- Bezrobocie,
- Biedę,
- Bezdomność.
- Anonimowość życia,
- Zmiana systemu wartości,
- Nieprawidłowe postawy rodzicielski:
– ograniczony czas wspólnego przebywania rodziny, spowodowany aktywnością
zawodową kobiet – matek oraz uciążliwości życia codziennego (brak odpowiedniej sieci usług, sytuacja
kryzysowa itp.);
– brak dostatecznej i konstruktywnej współpracy rodziny z instytucjami oświatowo – wychowawczymi,
głównie ze szkołą;
– brak odpowiedniej infrastruktury placówek opiekuńczych i wychowawczych, szczególnie przedszkoli,
świetlic, klubów osiedlowych, zastępujących rodzinę w pełnieniu jej funkcji
czynniki mikrospołeczne, kładzie nacisk na zjawiska tkwiące w rodzinie
- Patologię- alkoholizm, narkomania, przestępczość,
- Cechy osobowości rodziców ( niedojrzałość emocjonalna),
- Niski poziom wiedzy pedagogicznej- psychologicznej,
- Zaburzona struktura rodziny,
- Przemoc w rodzinie
- Inne: wielodzietność, niepełnosprawność dzieci.
 8. Wybrana przez nas definicja choroby sierocej
To zespół poważnych zaburzeń w rozwoju dziecka, które dotyczą zarówno jego sfery psychicznej, jak i
fizycznej. Nazywana inaczej depresją anaklityczną lub nieorganicznym zespołem opóźnienia rozwoju
choroba sieroca dotyka niemowlęta oraz starsze dzieci.
Mimo że pojawia się w młodym wieku, jej skutki rzutują na dorosłość, utrudniając funkcjonowanie
społeczne i przejawiając się skłonnością do depresji.

9. Fazy choroby sierocej i charakterystyka tych faz

Choroba sieroca przebiega w trzech fazach:
faza protestu – to pierwszy etap rozwoju choroby sierocej. Dziecku brakuje uczuć i domaga się ich poprzez
płacz, krzyk, aby zwrócić na siebie uwagę. Jednak w miarę upływu czasu te objawy zaczynają ewaluować w
kierunku agresywnych zachowań lub utraty zainteresowania otoczeniem. Możliwe są też symptomy
fizyczne: kłopoty ze snem, wymioty, brak apetytu.
faza rozpaczy – w tej fazie dziecko robi się coraz smutniejsze i apatyczne. Może się też zacząć nocne
moczenie się, utrata masy ciała, większa podatność na infekcje czy zaburzenia wzrostu. Dla tego okresu
charakterystyczne są także pewne automatyzmy ruchowe takie jak np. kiwanie się na fotelu, ssanie kciuka.
Dziecko, które ma nieorganiczny zespół upośledzenia rozwoju, będzie także szukało okazji, aby przytulić
się do kogoś znajomego lub nieznajomego.
faza wyobcowania – w czasie jej trwania dziecko jest pozornie bardzo spokojne. W rzeczywistości zamyka
się w sobie samym, odczuwa lęk, unika kontaktów z innymi, jest bierne i apatyczne. Zauważalne jest także
to, że unika kontaktu wzrokowego – błądzi wzrokiem po ścianach (tzw. sufitowanie), zaczyna lekko
odbiegać w rozwoju umysłowym od rówieśników.

10. Potrzeby psychiczne dziecka (wymienić 5, wskazać najważniejszą i w kilku

zdaniach powiedzieć dlaczego ta potrzeba jest najważniejsza, na czym polega, w jaki sposób rodzice
zastępczy zapewniają te potrzebę)
Najbardziej przekonująca i w pełni uwzględniająca najważniejsze potrzeby dziecka wydaje się być
klasyfikacja S. Badory, D. Marzec, która wyróżnia:
a) potrzeby materialne (mające zapewnić dziecku odpowiednie odżywianie, warunki do
odpoczynku, nauki itp.);
b) psychiczne (odpowiedzialne za poczucie bezpieczeństwa, przynależności, miłości);
c) intelektualne (zapewnienie warunków do rozwoju umysłowego dziecka);
d) kulturalne (mające na uwadze rozwój zainteresowań dziecka, odpowiednie spędzanie czasu wolnego);
e) społeczne (odpowiedzialne za kontakty z innymi ludźmi)

11. Charakterystyka rodzinnych form pieczy zastępczej (specyfika).

Kto daną formę pieczy zastępczej tworzy, ilość dzieci w pieczy zastępczej, finansowanie- wiedzieć, np. Ze
w rodzinie zastępczej spokrewnionej, na każde dziecko w rodzinie 600zl+200zl dla niepełnosprawnych…
itp. Oraz specyfika (np. Pogotowie rodzinne czyli jak długo tam może przebywac dziecko, na wniosek kogo,
jakie dzieci umieszczane są w rodzinie zastępczej specjalistycznej, w rodzinnym domu dziecka większa
liczba dzieci niż w pozostałych, w kazdej z form liczba dzieci może być większa w wyjątkowych
okolicznościach np dotyczy to rodzeństwa żeby nie rozdzielać ich)
Rodzinna piecza zastępcza
W sytuacji konieczności odebrania dziecka z rodziny naturalnej, powinno ono zostać powierzone rodzinnej
pieczy zastępczej (rodzina zastępcza lub rodzinny dom dziecka). Rodzinna piecza zastępcza, jej organizacja
i funkcjonowanie stanowi zadanie powiatu
W ustawie o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej zostały wyodrębnione różne formy opieki: rodziny
zastępcze spokrewnione, niespokrewnione, zawodowe (w tym pogotowia opiekuńcze i rodziny
specjalistyczne) oraz rodzinne domy dziecka.
Do rodzin zastępczych może trafić maksymalnie troje dzieci, a w wyjątkowych sytuacjach (nierozdzielanie
rodzeństwa, zgoda tejże rodziny) więcej.
Rodzinny dom dziecka może przyjąć i sprawować opiekę nad najwięcej ośmiorgiem dzieci, ale gdy
konieczne jest umieszczenie rodzeństwa liczba ta może być wyższa.
Nadzór i opieka nad rodzinami zastępczymi należy do koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej
zatrudnionego przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. W jego kompetencjach zawiera się m.in.:
pomoc rodzinom zastępczym w pracy z rodziną biologiczną, praca z rodziną naturalną, zgłaszanie do
ośrodków adopcyjnych dzieci z uregulowaną sytuacją prawną, wsparcie usamodzielniających się
wychowanków. Wymogi kwalifikacyjne dla koordynatorem są zgodne z wymogami dla pracownika
socjalnego wynikającymi z ustawy o pomocy społecznej
Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej gwarantuje świadczenia na pokrycie kosztów
utrzymania w rodzinach zastępczych określone we wskaźnikach procentowych w stosunku do kwoty
bazowej w zależności od typu rodziny (spokrewniona lub niespokrewniona lub rodzinnym domu dziecka).
Na dzieci niepełnosprawne zapewniono odrębny dodatek do wynagrodzenia.
Wyższe świadczenia przewidziano dla zastępczych rodzin zawodowych oraz prowadzących rodzinne domy
dziecka i pogotowia opiekuńcze. Zróżnicowano także wysokość świadczeń dla usamodzielniających się
wychowanków w zależności od tego, czy opuszczają rodziną spokrewnioną czy też rodzinę
niespokrewnioną, rodzinny dom dziecka lub dom dziecka, w których przebywali przez co najmniej 3 lata.
Do odpłatności za pobyt dziecka w pieczy zastępczej zobowiązani zostali rodzice nawet, jeśli zostali
pozbawieni władzy rodzicielskiej.

12. Działania prowadzone względem dzieci w rodzinnej pieczy zastępczej

na podst. Art. Józefy Matejek „Kompensacja sieroctwa społecznego w
działalności rodzinnych domów dziecka”- wymienić i je krótko
scharakteryzować
Działania prowadzone względem dzieci w rodzinnym domu dziecka przybierają zatem bardzo szeroki zasięg
i łączą się bezpośrednio z funkcjami jakie spełniają te placówki, a do najważniejszych możemy zaliczyć:
• działania kompensacyjno-wspierające, które mają na celu pomoc dziecku w przeżywaniu oddzielenia od
rodziców biologicznych (w przypadku sieroctwa naturalnego wsparcie w okresie żałoby). Najtrudniejszym
okresem zarówno dla dzieci, jak i opiekunów, są początki pobytu w nowym środowisku, ponieważ dzieci
tęsknią za swoimi biologicznymi ro dzicami, są nieufne względem nowych opiekunów manifestując to
poprzez różne negatywne zachowania zarówno w stosunku do siebie jak również wobec domowników –
sytuacje takie wymagają wiele cierpliwości, zrozumienia, troski jak również uwagi i czasu, który należy
poświęcić dziecku i jego problemom, towarzysząc mu w ich rozwiązywaniu;
• działania kompensacyjne mające na celu stworzenie prawidłowych warunków bytowych oraz
rozwojowych zarówno w sferze rozwoju fizycznego, jak i społecznego dzieci. Biorąc pod uwagę, że
większość dzieci kierowanych do opieki zastępczej pochodzi ze środowisk będących źródłem różnego typu
patologii społecznych czy też niezaradności życiowej dorosłych, zadania opiekunów zastępczych powinny
koncentrować się wokół zabezpieczenia odpowiednich warunków mieszkaniowych dających dziecku
poczucie bezpieczeństwa (samodzielne łóżko do spania, miejsce na ubrania i rzeczy osobiste, biurko do
odrabiania lekcji itd.), następnie dbałości o racjonalne odżywianie (ciepły posiłek, zróżnicowana i zdrowa
dieta), zapewnienie właściwej do pory roku odzieży oraz niezbędnych środków higienicznych, a także
niejednokrotnie wyjaśnianie zasad odpowiedniego funkcjonowania społecznego (np. zachowania przy stole,
kultury osobistej, poszanowania prywatności, szacunku do siebie i innych, itd.);
• działania, które koncentrują się wokół zabiegów prozdrowotnych i wspierających dziecko w rozwoju
dotyczą głównie wyrównywania deficytów rozwojowych, oraz dostępu do świadczeń zdrowotnych poprzez
korzystanie ze specjalistycznej pomocy dla dzieci, w tym psychologicznej i rehabilitacyjnej, troska o
bezpieczeństwo dziecka oraz ochrona jego zdrowia: wizyty u lekarza pediatry (uzupełnienie kalendarza
szczepień, wizyta u okulisty, stomatologa) oraz w przypadku konieczności podjęcie konsultacji i leczenia
u odpowiednich specjalistów;
• działania kompensacyjne dotyczące wyrównywania braków edukacyjnych dziecka oraz realizacji
obowiązków szkolnych. Dzieci trafiające do rodzinnego domu dziecka mają niejednokrotnie problemy
z nauką szkolną, które wynikają między innymi z warunków środowiskowych, w których dziecko wcześniej
się wychowywało, braku zainteresowania rodziców biologicznych edukacją dziecka, a także
niedostosowaniem do roli ucznia. Wychowankowie prezentują niechęć do nauki, mają niskie aspiracje
wynikające z braku wiary w swoje możliwości, a do datkowo motywację obniżają niepowodzenia, których
doświadczają w szkole oraz problemy z akceptacją w gronie rówieśników. Dlatego konieczna jest diagnoza
przeprowadzona w poradni psychologiczno-pedagogicznej, której celem jest wyjaśnienie mechanizmów
decydujących o rozwoju, zachowaniu i funkcjonowaniu szkolnym, a także relacjach rodzinnych
i rówieśniczych, ponadto badania pedagogiczne oceniające posiadane przez dziecko umiejętności czytania,
pisania analizy i syntezy wzrokowo-słuchowej są podstawą do podjęcia zajęć wyrównawczych
i reedukacyjnych dostosowanych do indywidualnego rozwoju dziecka (także w razie konieczności
konsultacje logopedyczne). W celu osiągnięcia jak najlepszych rezultatów konieczna jest również
współpraca zastępczych opiekunów ze środowiskiem szkolnym szczególnie z wychowawcą-pedagogiem
a także podejmowanie indywidualnie oraz przy współpracy specjalistów zabiegów stymulujących dziecko
we wszystkich sferach rozwojowych;
• działania kompensacyjne, które przybierają formę profilaktyczno-terapeutyczną z uwagi na powstałe
zaburzenia w rozwoju osobowości dziecka spowodowane dysfunkcjonalnością rodziny biologicznej – na
tym poziomie konieczna jest również pomoc opiekunom zastępczym ze strony specjalistów psychologów
i psychoterapeutów;
• działania mające na celu zaspokojenie potrzeb kulturalnych dziecka, a także rozwoju jego zainteresowań i
zdolności – zadania opiekunów w rodzinnym domu dziecka dotyczą między innymi właściwego
i wartościowego organizowania czasu wolnego poprzez formy czynnego i biernego wypoczynku, rozmowy,
spacery, wspólne oglądanie telewizji, wyjścia do ośrodków kultury i sztuki, wycieczki krajoznawcze oraz
inne formy wypoczynku i rekreacji, pozwalające poznawać okolicę i rozwijać horyzonty myślowe. Duże
znaczenie w sferze kompensacji braków kulturalno-edukacyjnych odgrywa również rozwój zainteresowań
i zdolności dzieci poprzez możliwości udziału w różnorodnych zajęciach dodatkowych o charakterze
sportowym, muzycznym, artystycznym, językowym itd. w zależności od indywidualnych predyspozycji
i potrzeb;
• działania kompensacyjne o charakterze socjalizacyjnym, ponieważ proces socjalizacji dziecka w rodzinie
odbywa się między innymi poprzez naśladowanie postępowania dorosłych, wykonywanie obowiązków oraz
podejmowanych działań przez rodziców, dlatego analogiczne w śro dowisku rodzinnego domu dziecka
zadania te wiążą się również z codzienną organizacją życia rodziny. Dzieci powinny brać czynny udział
w wykonywaniu codziennych prac domowych, przygotowywaniu posiłków, pracach porządkowych
realizując przydzielone zadania stosownie do wieku i możliwości oraz odpowiedzialności za ich wykonanie.
Kompensacja w tym obszarze jest trudnym i długotrwałym czasem pracy z dzieckiem, wymagającym wiele
uwagi, troski, zaangażowania i zrozumienia ze względu na brak właściwych wzorów w tym zakresie
i niejednokrotnie eliminację posiadanych przez dziecko złych przyzwyczajeń oraz nawyków;
• kompensacja dotyka także sfery emocjonalnej – a zwłaszcza relacji dziecka z opiekunami oraz sposobu
traktowania go z poczuciem godności i wartości osobowej. Dużego znaczenia nabierają więzi emocjonalne
powstające między opiekunami a wychowankami, a także właściwe relacje z pozostałymi domownikami.
Opiekunowie zastępczy stają się wzorem do naśladowania i autorytetem dla swoich podopiecznych i to oni
niejednokrotnie wiele wysiłku muszą włożyć w to, by odbudować bardzo niskie poczucie wartości i brak
wiary w siebie i swoje możliwości nowoprzybyłych do domu dzieci. Relacje, jakie powstają w rodzinnym
domu dziecka, powinny opierać się na poszanowaniu praw dzieci i wzajemnym szacunku, a także poczuciu
bezpieczeństwa i przynależności emocjonalnej, (nie można jednocześnie zapominać budując relacje
rodzinne z dzieckiem o tożsamości dziecka – jego rodzinie biologicznej i właściwym stosunku do niej
zarówno dziecka jak i opiekunów zastępczych). Właściwa realizacja tego zadania jeszcze bardziej przybliża
rodzinny dom dziecka do prawidłowo funkcjonującej rodziny naturalnej.

13. Trudności i sukcesy w pracy opiekuńczo-wychowawczej rodziców

zastępczych wymienić po 3
Proces wychowania dziecka sierocego w rodzinie zastępczej stwarza najwięcej trudności, bowiem obok
typowych problemów wychowawczych, ta forma opieki obarczona jest zazwyczaj czynnikami dodatkowo
utrudniającymi ten proces, tj. np. trudności adaptacyjne, niedostosowanie społeczne dziecka czy podział
zadań wychowawczych pomiędzy opiekunów zastępczych a rodziców naturalnych, którzy mają zazwyczaj
inną koncepcję wychowania swego potomstwa jak opiekunowie zastępczy. Praca wychowawcza rodziców
zastępczych nie należy do najłatwiejszych, wymaga wiele poświęceń, wyrzeczeń i ogromnej cierpliwości.
Jednakże rodzic zastępczy powinien być świadomy, że rodzicielstwo to forma służby dziecku, w której
poprzez miłość ojcowską i macierzyńską, nadaje konkretną formę działalności wychowawczej. Dzięki temu
podopieczny, może na nowo doznając uczuć rodzicielskich, zaufać osobie dorosłej wzrastać ciepłej,
pogodnej atmosferze czując się przy tym bezpieczny.
Mówiąc z kolei o funkcji kompensacyjnej, należy wyjść od wyjaśnienia pojęcia „kompensacja”, które
wykorzystywane jest w wielu dziedzinach wiedzy. A. Maciarz traktuje to pojęcie jako równoważenie,
zastępowanie znajdujące zastosowanie w życiu osobistym człowieka, w sferze funkcjonowania
biologicznego jak ipsychicznego209. Natomiast B. Czeredrecka, pojęcie kompensacji rozumie jako:
wyrównywanie braków w życiu sierot, oraz zastępowanie jednego środowiska rozwojowego innym210. Co
miałoby polegać na zaspokojeniu potrzeb emocjonalnych, potrzeby bezpieczeństwa, przynależności iwięzi
uczuciowej.

14. Ujęcie definicyjne rodziny adopcyjnej (strony internetowe ośrodków

adopcyjnych)
Rodzina adopcyjna (rodzina przysposabiająca) - jest ustanawiana przez sąd rodzinny, powstaje na skutek
więzi prawnej ustanawianej pomiędzy przysposabianym (dziecko) i przysposabiającymi (rodzice), ze
wszystkimi skutkami tak jak w rodzinie naturalnej. Zgodnie z prawem obowiązującym w naszym kraju
celem adopcji zawsze powinno być dobro dziecka. Przysposobienie może ustalić jedynie sąd, po wnikliwym
zbadaniu i analizie sytuacji, dotyczy to zarówno dziecka jak i osób przysposabiających. Kiedy na terenie
naszego kraju nie można dziecku zapewnić opieki możliwe jest ustanowienie adopcji zagranicznej.

15. Rodzaje przysposobienia (strony internetowe ośrodków

adopcyjnych)
1) Przysposobienie pełne
W jego wyniku powstaje pokrewieństwo między dzieckiem a osobami przysposabiającymi, a także między
dzieckiem a rodziną przysposabiających. Następuje zerwanie więzi z rodziną naturalną i nawiązanie więzi z
nową rodziną (zarówno z „nowymi” rodzicami, jak i ich krewnymi - „nową” babcią, „nowym” wujkiem
itp.). Władza rodzicielska rodziców naturalnych wygasa. Po takim przysposobieniu następuje wpis do aktu
urodzenia dziecka - przysposabiających wpisuje się jako rodziców. Istnieje też możliwość wydania nowego
aktu urodzenia, ale tylko wtedy, gdy tak postanowi sąd opiekuńczy. Dziecko otrzymuje nazwisko
przysposabiającego.

2) Przysposobienie całkowite jest odmianą przysposobienia pełnego.

Charakteryzuje się tym, że jest nierozwiązywalne i obowiązuje tu zasada pełnej tajemnicy. Następuje tylko
wtedy, gdy rodzice naturalni dziecka zgodzili się przed sądem na przysposobienie ich dziecka, nie
wskazując osoby, która ma je przysposobić (czyli nie wskazując „nowych” rodziców - „zgoda
blankietowa”). Wówczas zawsze sporządza się nowy akt urodzenia dziecka, z przysposabiającymi
wpisanymi jako rodzice. Dziecko otrzymuje nazwisko „nowych” rodziców.

3) Przysposobienie niepełne
W jego wyniku powstaje stosunek pokrewieństwa między dzieckiem a przysposabiającymi. Zerwana więc
zostaje więź między dzieckiem a naturalnymi rodzicami. Dziecko nie zostaje jednak włączone do nowej
rodziny - tzn. nie staje się ani rodzeństwem naturalnych dzieci „nowych” rodziców, ani nie zyskuje „nowej”
babci, wujka itp. Tzn. że pozostają wszystkie więzi pokrewieństwa z naturalną rodziną dziecka, poza
pokrewieństwem z naturalnymi rodzicami. Przy tym przysposobieniu również następuje wpis do aktu
urodzenia dziecka i dziecko także otrzymuje nazwisko „nowych” rodziców. Przysposobienie niepełne może
być zmienione na pełne na wniosek przysposabiającego. O tym, czy taka zmiana powinna nastąpić,
decyduje sąd opiekuńczy. Obowiązki alimentacyjne przysposobionego na rzecz swoich krewnych
naturalnych powstają dopiero w ostatniej kolejności.

16. Kto może zostać rodzicem adopcyjnym (strony internetowe ośrodków

adopcyjnych)
Wymogi stawiane wobec kandydatów na rodzinę adopcyjną

1. Przysposobić może osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, jeżeli jej kwalifikacje osobiste
uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego oraz
posiada opinię kwalifikacyjną i świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek
adopcyjny, chyba że obowiązek ten jej nie dotyczy. Między przysposabiającym a przysposobionym powinna
istnieć odpowiednia różnica wieku.

2. Kandydatami na rodzinę adopcyjną może być para małżeńska (wspólnie przysposobić mogą tylko
małżonkowie) lub osoba samotna. Możliwe jest przysposobienie dziecka przez jednego z małżonków za
zgodą współmałżonka, w tym przysposobienie dziecka współmałżonka.

3. Minimalny staż małżeński w odniesieniu do kandydatów pozostających w związku małżeńskim – 3 lata.

4. Wiek kandydata/ kandydatów powinien dawać szansę na sprawowanie opieki nad dzieckiem do
osiągnięcia przez nie pełnoletności (starszy ze współmałżonków nie powinien przekraczać 55 roku życia).

5. Kandydat/kandydaci winni mieć miejsce zamieszkania (zwykłego pobytu) na terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej. Jeżeli przysposobienie wiąże się z przemieszczeniem dziecka poza granice Polski, to realizowana
jest adopcja zagraniczna: w sądzie rodzinnym – zgodnie z prawem państwa, którego obywatelem jest
wnioskodawca/y. Zgodnie z zapisami ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej przepisy
ustawy, w tym działu V – „Postępowanie adopcyjne” stosuje się do osób posiadających obywatelstwo
polskie i mających miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również do
cudzoziemców mających miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, o których mowa w
art.5 ust. 1 ustawy.

6. Oboje małżonkowie (lub osoba samotna) powinni posiadać odpowiednią motywację do przysposobienia
dziecka lub dzieci.

7. Kandydaci powinni legitymować się pełną zdolnością do czynności prawnych.

8. Niekaralność kandydatów powinna być potwierdzona informacją z Krajowego Rejestru Karnego.

9. Kandydatem (kandydatami) nie mogą być osoby, w stosunku do których orzeczono prawomocnym
orzeczeniem sądu o pozbawieniu, zawieszeniu lub ograniczeniu władzy rodzicielskiej w oparciu o przepisy
art.109-111 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

10. Kandydaci powinni legitymować się zaświadczeniami lekarskimi potwierdzającymi, iż stan ich zdrowia
nie daje przeciwwskazań do przysposobienia oraz umożliwia im właściwą opiekę nad dzieckiem.

11. W uzasadnionych przypadkach może być konieczne przedstawienie przez kandydata dodatkowego
zaświadczenia lekarskiego wystawionego przez odpowiedniego lekarza specjalistę stwierdzającego, iż
pomimo istniejącego schorzenia brak jest przeciwwskazań zdrowotnych do przysposobienia dziecka i
sprawowania nad dzieckiem właściwej opieki.

12. Kandydaci powinni posiadać odpowiednie warunki materialne, pozwalające na utrzymanie kolejnego
członka rodziny oraz zapewnienie dziecku odpowiednich warunków do jego prawidłowego rozwoju,
potwierdzone przedstawieniem stałego źródła dochodu przez przynajmniej jednego z małżonków
(zaświadczenie o wysokości zarobków, zaświadczenie o dochodach z gospodarstwa rolnego, kserokopia
zeznania rocznego PIT, ewentualnie oświadczenie o wysokości dochodów). Minimalny dochód w
przeliczeniu na jednego członka rodziny (biorąc już pod uwagę przyszłe dziecko lub dzieci przysposobione)
nie może być niższy niż 1,5- krotności kwoty określonej ustawą o świadczeniach rodzinnych uprawniającej
do korzystania z zasiłku rodzinnego.

13. Kandydaci powinni dawać gwarancję zapewnienia przysposobionemu dziecku odpowiednich warunków
mieszkaniowych (osobny pokój dla dziecka/dzieci).

14. W przypadku, kiedy kandydaci/kandydat pozostawali wcześniej w związku małżeńskim i małżeństwo to

zostało rozwiązane przez rozwód lub unieważnione, konieczne jest przedłożenie kserokopii odpisu wyroku
rozwodowego lub unieważniającego małżeństwo.
15. Kandydaci wyrażają pisemną gotowość poddania się wymaganej przez Ośrodek procedurze adopcyjnej
obejmującej: diagnozę psychologiczno-pedagogiczną, wywiad adopcyjny, kwalifikację wstępną a następnie
szkolenie, kwalifikację na rodzica adopcyjnego.

16. Kandydaci zgłaszający się do Ośrodka przedstawiają dane oraz informacje niezbędne do realizacji
procedury adopcyjnej, określone w art. 161 ust. 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej
oraz w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej wydanym na podstawie art. 175 powołanej
ustawy w sprawie wzoru kwestionariusza wywiadu adopcyjnego oraz wzoru karty dziecka.

17. Kandydaci diagnozowani w innym ośrodku adopcyjnym w związku z gotowością przysposobienia

dziecka lub pełnienia funkcji rodzica zastępczego, przedstawiają informacje o wyniku tej diagnozy, tj.
opinię lub kwalifikację na rodzinę adopcyjną oraz świadectwo ukończenia szkolenia dla kandydatów do
przysposobienia dziecka.

Uwaga. Każdy wniosek kandydata/ kandydatów zgłaszających gotowość przysposobienia dziecka

rozpatrywany jest indywidualnie. W uzasadnionych przypadkach istnieje możliwość odstąpienia od
poszczególnych wymogów.

17. Kto może zostać rodzicem zastępczym

Jak zostać rodziną zastępczą?
Rodzina zastępcza jest formą opieki zastępczej. Opiera się na modelu wychowania rodzinnego dla
niepełnoletnich dzieci oraz młodzieży, których rodzice są pozbawieni praw rodzicielskich, bądź nie są
zdolni do opieki nad nimi. Zadaniem rodziny zastępczej jest wychowywanie i opieka nad podopiecznymi. Z
założenia ma ona trwać do czasu, kiedy rodzice prawni stworzą odpowiednie warunki dla swoich dzieci i
będą mogli znów je wychowywać, jednak praktyka pokazuje, że większość dzieci zostaje w rodzinie
zastępczej aż do ukończenia 18. roku życia lub usamodzielnienia się.
Rodzinę zastępczą może utworzyć zarówno małżeństwo, jak i osoba samotna. Podstawowym warunkiem jej
utworzenia jest posiadanie własnego mieszkania lub domu (odpowiednio wyposażonego) oraz stałego źródła
utrzymania. Pierwszeństwo w utworzeniu rodziny zastępczej dla danego dziecka mają jego krewni oraz
osoby wskazane przez rodziców.
Aby zostać rodziną zastępczą należy ukończyć specjalny kurs. Przeprowadzi go lokalny ośrodek adopcyjno-
opiekuńczy.
Jakie warunki trzeba spełnić, aby zostać rodziną zastępczą?
 mieć stałe miejsce zamieszkania
 nie mieć ograniczonej władzy rodzicielskiej w stosunku dl własnych, naturalnych dzieci
 mieć stałe źródło dochodu
 korzystać z pełni praw obywatelskich i cywilnych
 posiadać zaświadczenie o stanie zdrowia pozwalających na sprawowanie opieki nad dzieckiem
 mieć warunki mieszkaniowe odpowiednie dla dziecka
Prawne aspekty rodziny zastępczej
Pomiędzy rodzicami zastępczymi a dzieckiem nie powstaje więź rodzinno-prawna. Rodzice zastępczy
podlegają nadzorowi podczas pełnienia pieczy nad dzieckiem, nie mają pełnej władzy rodzicielskiej i
otrzymują środki finansowe na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej.
Rodzinę zastępczą ustanawia sąd na wniosek osób chcących ją utworzyć i tylko sąd może ją
rozwiązać. Wyróżniamy rodziny zastępcze zawodowe i niezawodowe.

18. Różnice i podobieństwa między rodziną adopcyjną a zastępczą

W Polsce osoba samotna nie ma dużych szans na adopcję dziecka, ponieważ ośrodki adopcyjne
zdecydowanie preferują małżeństwa. Wymogi odnośnie do par starających się o adopcję są bardzo
restrykcyjne. Nieco inaczej jest w przypadku rodziny zastępczej. Osoba samotna może stać się rodziną
zastępczą dla dziecka, niemniej także musi przejść proces weryfikacyjny. Niemniej, statystyki jasno
pokazują, że występowanie w charakterze rodziny zastępczej jest znacznie częstsze aniżeli adopcja. W 2017
roku funkcję tę pełniło aż 20598 małżeństw i 16603 osoby samotne, całkowita liczba adopcji wynosiła zaś
zaledwie 2866.
Rodziny adopcyjne, jak również rodziny zastępcze muszą uzyskać określone kwalifikacje. W tym celu
konieczne jest odbycie odpowiedniego kursu w wybranym ośrodku. Kurs dla rodzin adopcyjnych odbywa
się w ośrodku adopcyjnym. Dla rodzin zastępczych kurs prowadzony jest przez Powiatowe Centrum
Pomocy Rodzinie lub Miejski Ośrodek Opieki Społecznej. Trudno jednoznacznie wskazać ile czasu trwa
cały proces, ponieważ często jest uzależniony od indywidualnego przypadku. Niemniej, może okazać się, że
zwłaszcza rodzice adopcyjni muszą uzbroić się w cierpliwość. Maksymalny czas oczekiwania wynosi nawet
do 2 lat.

19. Wioski Dziecięce SOS (strony wiosek dziecięcych)

- mamy wiedzieć, że stowarzyszenie wiosek dziecięcych SOS działa na całym świecie i, że zajmuje się
organizacja tych wiosek, a także kto jest twórca wiosek dziecięcych SOS, kiedy i gdzie na świecie powstała
pierwsza wioska dziecięca, kiedy i gdzie w Polsce powstała pierwsza wioska dziecięca i gdzie aktualnie w
Polsce znajdują się wioski dziecięce, kto może zostać rodzicem SOS, pracownicy wiosek dziecięcych SOS
(tylko wymienić), proces wychowania i opieki w wioskach dziecięcych SOS, charakterystyka jak wygląda
taka wioska.
W ramach SOS Wiosek Dziecięcych funkcjonują:

Rodziny SOS w SOS Wioskach Dziecięcych składają się z mamy SOS lub mamy i taty SOS oraz kilkorga
powierzonych ich opiece dzieci, którymi nie mogli opiekować się rodzice biologiczni. Najczęściej
wychowują się tutaj liczne rodzeństwa. To Rodzice SOS dbają o ich wychowanie, zdrowie i edukację.
Każde dziecko w Rodzinie SOS jest otoczone miłością i dorasta w poczuciu bezpieczeństwa. Szanujemy
jego tożsamość oraz więzy rodzinne.
Przystań to kameralna placówka opiekuńczo-wychowawcza typu socjalizacyjnego, dla max. 8 dzieci.
Podopieczni mieszkają w domu jednorodzinnym, pod stałą opieką kilku wychowawców. Dzieci wspierane
są w obszarze zdrowia, edukacji i rozwoju oraz przygotowywane do samodzielnego życia. Codzienna praca
realizowana jest w oparciu o plan pomocy dziecku, uwzględniający ich najważniejsze potrzeby oraz zasoby.
Wychowawcy Przystani korzystają z pomocy specjalistów (psycholog, pedagog, pracownik socjalny,
pracownicy administracyjni), pracującym w Programie SOS Wiosek Dziecięcych. Obecnie Przystań
zapewniają opiekę i wychowanie potrzebującym dzieciom w Siedlcach (od lutego 2019).

20. Pomoc osobie usamodzielnianej - osoba która realizuje indywidualny program

usamodzielniania otrzymuje pomoc na kontynuowanie nauki, usamodzielnienie (bez kwot tylko ze im dłużej
przebywał podopieczny w pieczy zastępczej tym ta kwota jest wyższa), zagospodarowanie w formie
rzeczowej. Jakie są warunki żeby otrzymać taki świadczenie i około ile dostają.
Osobie opuszczającej, po osiągnięciu pełnoletności, rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę
opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną, zwanej dalej „osobą
usamodzielnianą”, w przypadku gdy umieszczenie w pieczy zastępczej nastąpiło na podstawie orzeczenia
sądu:
przyznaje się pomoc na:
kontynuowanie nauki,
usamodzielnienie,
zagospodarowanie;
udziela się pomocy w uzyskaniu:
odpowiednich warunków mieszkaniowych,
zatrudnienia;
zapewnia się pomoc prawną i psychologiczną.

Powyższe pomoce nie przysługują w przypadku gdy osoba usamodzielniana:

przebywa w domu pomocy społecznej albo placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom
niepełnosprawnym lub przewlekle chorym,
otrzymuje pomoc dla osób usamodzielnianych w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej.

UWAGA!
Pomoc na kontynuowanie nauki, na usamodzielnienie oraz na zagospodarowanie jest przyznawana osobie
usamodzielnianej, która przebywała w pieczy zastępczej przez okres co najmniej:
3 lat – w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą spokrewnioną,
roku – w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą niezawodową, rodzinę
zastępczą zawodową, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę
opiekuńczo-terapeutyczną.

Do okresów pobytu w pieczy zastępczej wlicza się również:

okresy pobytu w domu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domu
dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży oraz w schronisku dla nieletnich, zakładzie poprawczym,
specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, specjalnym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym
ośrodku socjoterapii, zapewniającym całodobową opiekę, i młodzieżowym ośrodku wychowawczym, jeżeli
orzeczenie sądu o umieszczeniu w pieczy zastępczej nie zostało uchylone;
okres pobytu osoby pełnoletniej w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-
wychowawczej.

UWAGA!
Osoby usamodzielniane są obowiązane niezwłocznie poinformować organ, który przyznał pomoc o każdej
zmianie ich sytuacji osobistej, dochodowej i majątkowej, która ma wpływ na prawo do tych świadczeń.
BRAK WSPÓŁPRACY Z PRACOWNIKIEM SOCJALNYM ORAZ NIE REALIZOWANIE
POSTANOWIEŃ ZAWARTYCH W INDYWIDUALNYM PROGRAMIE USAMODZIELNIENIA
MOŻE BYĆ PRZYCZYNĄ ODMOWY PRZYZNANIA POMOCY.

21. Asystent rodziny

Asystent rodziny
Kluczową rolę w niesieniu pomocy rodzinom dysfunkcyjnym w rozwiązywaniu problemów
wychowawczych, socjalnych, niezaradności życiowej a także w prowadzeniu gospodarstwa domowego,
planowaniu wydatków i innych obowiązkach rodzicielskim (np. kontakty ze szkołą, instytucjami)
powierzono asystentom rodzin. Asystent rodziny nie musi posiadać wyższego wykształcenia. Wymogiem
jest posiadanie wykształcenia średniego, gdyż w ustalaniu możliwości pełnienia roli zawodowej
uwzględniono jego doświadczenie życiowe oraz brak karalności, w tym brak nadużyć i zaniedbań wobec
rodziny własnej. Jego pracodawcą może być wójt lub podmiot, któremu gmina zleciła organizację pracy z
rodziną.
Stanowiska asystenta rodziny nie można łączyć z pracą pracownika socjalnego w ośrodku pomocy
społecznej. Jego opiece może podlegać nie więcej niż 20 rodzin. Postawiono mu także zadaniowy czas
pracy.

22. Rodziny wspierające - kto mzoe tworzyć, na jaki czas, w jakiej sytuacji
„Art. 29. 1. W celu wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-
wychowawczych rodzina może zostać objęta pomocą rodziny wspierającej.

2. Rodzina wspierająca, przy współpracy asystenta rodziny, pomaga rodzinie przeżywającej trudności w:
1) opiece i wychowaniu dziecka;
2) prowadzeniu gospodarstwa domowego;
3) kształtowaniu i wypełnianiu podstawowych ról społecznych.

Art. 30. 1. Pełnienie funkcji rodziny wspierającej może być powierzone osobom z bezpośredniego otoczenia
dziecka.
2. Rodzinę wspierającą ustanawia wójt właściwy ze względu na miejsce zamieszkania rodziny wspieranej
po uzyskaniu pozytywnej opinii kierownika ośrodka pomocy społecznej wydanej na podstawie
przeprowadzonego rodzinnego wywiadu środowiskowego.

Art. 31. 1. Z rodziną wspierającą wójt właściwy ze względu na miejsce zamieszkania rodziny wspieranej
zawiera umowę, która określa zasady zwrotu kosztów związanych z udzielaniem pomocy, o której mowa w
art. 29 ust. 2.
2. Wójt może upoważnić kierownika ośrodka pomocy społecznej do ustanawiania rodziny wspierającej lub
zawierania i rozwiązywania umów, o których mowa w ust. 1."
Rodziny wspierające stanowią nowy instrument mający na celu wsparcie rodziców biologicznych w
sprawowaniu opieki i wychowaniu dzieci. Gmina może spróbować zaktywizować lokalne otoczenie rodziny
w celu udzielenia pomocy rodzinie. Problemy opiekuńczo-wychowawcze mogą wynikać z braku
odpowiednich wzorców w rodzinach, z których pochodzą rodzice dziecka. Dzięki współpracy z rodziną
wspierającą w rodzinie wspieranej takie pozytywne wzorce funkcjonowania rodziny można zaszczepić.

Pomoc rodziny wspierającej może dotyczyć różnych aspektów życia takich jak organizowanie czasu
wolnego dzieciom, wypracowanie nawyku wspólnego spędzania czasu przez członków rodziny, pomoc w
nauce, wskazówki dotyczące wychowania dzieci ale również takich wydawałoby się oczywistych dla rodzin
spraw jak nauka gotowania, sprzątania, utrzymania higieny osobistej czy racjonalnego prowadzenia budżetu
domowego. Rodzina wspierająca powinna współpracować z asystentem rodziny.

Nie przydzielenie rodzinie asystenta nie stanowi jednak przeszkody w przydzieleniu rodzinie rodziny
wspierającej. W takim jednak przypadku wydaje się, że rodzina wspierająca powinna mieć kontakt
przynajmniej z pracownikiem socjalnym opiekującym się daną rodziną. Przydzielenie rodziny wspierającej
nie jest obowiązkiem gminy. Rodzinę wspierającą ustanawia wójt właściwy ze względu na miejsce
zamieszkania rodziny wspieranej po uzyskaniu pozytywnej opinii kierownika ośrodka pomocy społecznej
wydanej na podstawie przeprowadzonego rodzinnego wywiadu środowiskowego.

Wywiad środowiskowy ma na celu sprawdzenie, czy dana rodzina kwalifikuje się do bycia rodziną
wspierającą. Ustawodawca nie wskazuje minimalnych wymogów dla rodziny wspierającej wydaje się
jednak, że skazanie członka rodzininy za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, nie wypełnianie
obowiazku alimentacyjnego, odebranie władzy rodzicielskiej, problemy wychowawcze z własnymi dziećmi,
brak stałego źródła utrzymania, stwierdzenie u członka rodziny uzależenienia od alkoholu, zaburzenia
psychiczne itp. wykluczają możliwość wskazania takiej rodziny jako rodziny wspierającej.

Ustawodawca nie wskazuje formy prawnej w jakiej następuje "przydzielenie" rodzienie wspieranej rodziny
wspierającej. Wydaje się jednak, że nie powinna to być decyzja administracyjna a porozumienie pomiędzy
rodziną wspieraną a gminą. Wydaje się bowem, że aby osiągnąć cel rodzina wspierana powinna wyrazić
zgodę na objęcie jej tą formą wsparcia.

Umowa zawierana z rodzina wspieraną obok określenia zasad zwrotu kosztów w mojej ocenie powinna
definiować te koszty. Będą one zależały od zakresu pomocy jakiej rodzina wspierająca będzie udzielać
rodzinie wspieranej. Przykładowo jeżeli członek rodziny wspierającej ma pomóc w nauczeniu rodziny
wspieranej przygotowywania samodzielnie posiłków kosztem może być równowartość zakupionych w tym
celu produktów żywnościowych. Zwrot kosztów jest wolny od podatku dochodowego na podstawie art. 21
ust. 1 pkt 24 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

23. Rodziny pomocowe- kto mzoe tworzyć, na jaki czas, w jakiej sytuacji
KIM JEST RODZINA POMOCOWA?
Rodziny zastępcze oraz rodzinne domy dziecka, na ich wniosek, są wspierane przez rodziny pomocowe. W
przypadku czasowego niesprawowania przez rodzinę zastępczą lub prowadzącego rodzinny dom dziecka
opieki nad dzieckiem np. w związku z wypoczynkiem, udziałem w szkoleniu, pobytem w szpitalu bądź
innymi nieprzewidzianymi trudnościami lub zdarzeniami losowymi, piecza zastępcza nad małoletnim może
zostać powierzona rodzinie pomocowej. Podstawą umieszczenia dziecka w rodzinie pomocowej jest umowa
zawarta pomiędzy Prezydentem Miasta Łodzi, a rodziną pomocową. Czas pobytu dziecka w rodzinie
pomocowej nie może przekroczyć 2 miesięcy.

KTO MOŻE ZOSTAĆ RODZINĄ POMOCOWĄ?

Pełnienie funkcji rodziny pomocowej może być powierzone:
1. rodzinie zastępczej niezawodowej, zawodowej lub prowadzącemu rodzinny dom dziecka;
2. małżonkom lub osobie niepozostającej w związku małżeńskim przeszkolonym do pełnienia funkcji
rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub rodziny przysposabiającej.

ŚWIADCZENIA PRZYSŁUGUJĄCE RODZINIE POMOCOWEJ

Rodzinie pomocowej przysługują świadczenia, jakie otrzymuje na dziecko rodzina zastępcza bądź
prowadzący rodzinny dom dziecka, w wysokości proporcjonalnej do długości pobytu małoletniego w danej
rodzinie pomocowej. Ponadto, za pełnienie funkcji rodziny pomocowej, rodzina zastępcza zawodowa oraz
prowadzący rodzinny dom dziecka otrzymuje świadczenie w wysokości 20 % otrzymywanego
wynagrodzenia miesięcznie. W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej oraz małżonków bądź osoby
niepozostającej w związku małżeńskim, świadczenie za czas sprawowania funkcji rodziny pomocowej
wynosi 25 % kwoty określonej w art. 85 ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, tj.
kwoty 2000 zł.

24. Organizator rodzinnej pieczy zastępczej - kto może pełnić taka role,
czym się zajmuje
Organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej jest wyznaczona przez starostę jednostka organizacyjna powiatu
lub podmiot, któremu powiat zlecił realizację tego zadania na podstawie art. 190 ustawy o wspieraniu
rodziny i systemie pieczy zastępczej.
W przypadku gdy wyznaczoną jednostką organizacyjną jest powiatowe centrum pomocy rodzinie, w
centrum tym tworzy się zespół do spraw rodzinnej pieczy zastępczej.
Na terenie jednego powiatu może działać więcej niż jeden organizator rodzinnej pieczy zastępczej. W
powiecie krośnieńskim zgodnie z Zarządzeniem Starosty jednostką organizacyjną realizującą zadania
organizatora rodzinnej pieczy zastępczej jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Krośnie. W związku
z tym Zespół do spraw rodzinnej pieczy zastępczej, realizujący zadania organizatora rodzinnej pieczy
zastępczej.
Do zadań organizatora rodzinnej pieczy zastępczej należy w szczególności:
 prowadzenie naboru kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny
zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka,
 kwalifikowanie osób kandydujących do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia
rodzinnego domu dziecka oraz wydawanie zaświadczeń kwalifikacyjnych zawierających
potwierdzenie ukończenia szkolenia, opinię o spełnianiu warunków i ocenę predyspozycji do
sprawowania pieczy zastępczej,
 organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia
rodzinnego domu dziecka,
 organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-
wychowawczej typu rodzinnego, wydawanie świadectw ukończenia tych szkoleń oraz opinii
 dotyczącej predyspozycji do pełnienia funkcji dyrektora i wychowawcy w placówce opiekuńczo-
wychowawczej typu rodzinnego,
 zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka szkoleń mających na
celu podnoszenie ich kwalifikacji, biorąc pod uwagę ich potrzeby,
 zapewnianie pomocy i wsparcia osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w
ramach grup wsparcia oraz rodzin pomocowych,
 organizowanie dla rodzin zastępczych oraz prowadzących rodzinne domy dziecka pomocy
wolontariuszy,
 współpraca ze środowiskiem lokalnym, w szczególności z powiatowym centrum pomocy rodzinie,
ośrodkiem pomocy społecznej, sądami i ich organami pomocniczymi, instytucjami oświatowymi,
podmiotami leczniczymi, a także kościołami i związkami wyznaniowymi oraz z organizacjami
społecznymi,
 prowadzenie poradnictwa i terapii dla osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą i ich dzieci oraz
dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej,
 zapewnianie pomocy prawnej osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w
zakresie prawa rodzinnego,
 dokonywanie okresowej oceny sytuacji dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej,
 prowadzenie działalności diagnostyczno-konsultacyjnej, której celem jest pozyskiwanie, szkolenie i
kwalifikowanie osób zgłaszających gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej,
rodziny zastępczej niezawodowej oraz prowadzenia rodzinnego domu dziecka, a także szkolenie i
wspieranie psychologiczno-pedagogiczne osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą oraz
rodziców dzieci objętych tą pieczą,
 przeprowadzanie badań pedagogicznych i psychologicznych oraz analizy, o której mowa w art. 42
ust. 7, dotyczących kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego
domu dziecka,
 zapewnianie rodzinom zastępczym zawodowym i niezawodowym oraz prowadzącym rodzinne domy
dziecka poradnictwa, które ma na celu zachowanie i wzmocnienie ich kompetencji oraz
przeciwdziałanie zjawisku wypalenia zawodowego,
 przedstawianie staroście i radzie powiatu corocznego sprawozdania z efektów pracy,
 zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną, w celu
poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających,
 organizowanie opieki nad dzieckiem, w przypadku gdy rodzina zastępcza albo prowadzący rodzinny
dom dziecka okresowo nie może sprawować opieki, w szczególności z powodów zdrowotnych lub
losowych albo zaplanowanego wypoczynku.
Organizator rodzinnej pieczy zastępczej prowadzi poradnictwo i terapię dla osób sprawujących rodzinną
pieczę zastępczą i ich dzieci oraz dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej a także zapewnia pomoc
prawną w szczególności w zakresie prawa rodzinnego.

25. Koordynator rodzinnej pieczy zastępczy - kto może pełnić taka role,
czym się zajmuje
Nadzór i opieka nad rodzinami zastępczymi należy do koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej
zatrudnionego przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. W jego kompetencjach zawiera się m.in.:
pomoc rodzinom zastępczym w pracy z rodziną biologiczną, praca z rodziną naturalną, zgłaszanie do
ośrodków adopcyjnych dzieci z uregulowaną sytuacją prawną, wsparcie usamodzielniających się
wychowanków. Wymogi kwalifikacyjne dla koordynatorem są zgodne z wymogami dla pracownika
socjalnego wynikającymi z ustawy o pomocy społecznej
Rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka obejmuje się, na ich wniosek, opieką koordynatora rodzinnej
pieczy zastępczej.
1a. W stosunku do rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka, nieobjętych opieką koordynatora
rodzinnej pieczy zastępczej, zadania koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej wykonuje organizator
rodzinnej pieczy zastępczej.
2. Koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej wyznacza organizator rodzinnej pieczy zastępczej, po
zasięgnięciu opinii odpowiednio rodziny zastępczej lub prowadzącego rodzinny dom dziecka.
3. Do zadań koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej należy w szczególności:
1)udzielanie pomocy rodzinom zastępczym i prowadzącym rodzinne domy dziecka w realizacji zadań
wynikających z pieczy zastępczej;
2)przygotowanie, we współpracy z odpowiednio rodziną zastępczą lub prowadzącym rodzinny dom dziecka
oraz asystentem rodziny, a w przypadku gdy rodzinie dziecka nie został przydzielony asystent rodziny - we
współpracy z podmiotem organizującym pracę z rodziną, planu pomocy dziecku;
3)pomoc rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka w nawiązaniu wzajemnego
kontaktu;
4)zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka dostępu do specjalistycznej
pomocy dla dzieci, w tym psychologicznej, reedukacyjnej i rehabilitacyjnej;
5)zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną, w celu
poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających;
6)udzielanie wsparcia pełnoletnim wychowankom rodzinnych form pieczy zastępczej;
7)przedstawianie corocznego sprawozdania z efektów pracy organizatorowi rodzinnej pieczy zastępczej.
4. Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej nie może mieć pod opieką łącznie więcej niż 15 rodzin
zastępczych lub rodzinnych domów dziecka.
5. Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej jest obowiązany do systematycznego podnoszenia swoich
kwalifikacji w zakresie pracy z dziećmi lub rodziną, w szczególności przez udział w szkoleniach i
samokształcenie.
6. Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej ma prawo do korzystania z poradnictwa zawodowego, które ma
na celu zachowanie i wzmocnienie jego kompetencji oraz przeciwdziałanie zjawisku wypalenia
zawodowego.