Teknik Analiz

2024

İçindekiler

Teknik Analiz Kavramı................................................................................................................................... 1

Teknik Analizin Temel Varsayımları .............................................................................................................. 2
Etkin Piyasa Hipotezi ve Rassal Yürüyüş Kuramı .......................................................................................... 3
Teknik Analizin Zayıf Yönleri ......................................................................................................................... 5
Dow Teorisi ................................................................................................................................................... 5
Teknik Analizin Grafik Araçları .................................................................................................................... 10
Trendler ve Trend Kanalları ........................................................................................................................ 14

Teknik Analiz Kavramı

Finansal araçların değerlemesinde kullanılan yöntemlerden biri olan teknik analiz; hisse senetleri,
ortalamalar(endeks) ya da diğer finansal araçların açılış fiyatı, kapanış fiyatı, gün içerisinde gördüğü en
yüksek ve en düşük değer, işlem miktarı, işlem hacmi gibi tarihsel verilerinin genellikle grafiksel olarak
kaydı ve resimleştirilmiş bu geçmiş dönem verileri analiz edilerek, gelecekteki muhtemel trendi tahmin
etmeye yönelik kullanılan bir bilim olarak tanımlanabilir.

Teknik analiz için kullanılan en yaygın analiz aracı grafiklerdir. Teknik analizci, bu alanda geliştirilen birçok
analitik ve matematiksel yöntemlerle bir hisse senedine yada piyasaya ait bu grafikler vasıtasıyla fiyatların
trendine ve bu trendin geleceğine ilişkin tahminlerde bulunur. Teknik analizciler fiyat, miktar, zaman, süre
ve piyasadaki tüm hisse senetlerinin genel olarak gidişi hakkında bilgi veren istatistiksel rakam, oran veya
endekslerle ilgilenir ama bunları oluşturan veya etkileyen sebeplere dikkat etmezler. Bu yöntemleri
kullananlar, piyasanın çeşitli dönemlerde belirli trendler izlediği varsayımını yapar ve bu trendlerin
başlangıç ve dönüş noktalarının, yani piyasaya giriş ve çıkış zamanlarının yakalanabileceğine inanırlar.
Geçmiş dönemlerdeki fiyat dalgalanmaları, gözlenebilen ve kendisini tekrarlayan bir eğilim
oluşturduğundan, eğilimin(trendin) saptanması gelecekteki fiyat hareketlerine ışık tutar. Amaç, fiyat ve
hacim trendlerini saptayarak, hisse senetlerinin fiyatlarının dönüm noktalarını belirleyerek gelecekte hisse
senetleri fiyatlarının ne yönde gelişeceği konusunda yol gösterilmektir.

Teknik analizi temel analizden ayıran en önemli farklardan biri; teknik analizde bir menkul kıymete ilişkin
değerlemede bulunurken temel analizde olduğu gibi ekonomik faktörlerin incelenmesi zorunlu değildir.
Dolayısıyla teknik analizci temel analizcinin yaptığı analizleri yapmaz. Teknik analizcinin yoğunlaştığı alan
doğrudan söz konusu menkul kıymetin (hisse senedi, bono ya da piyasa endeksi gibi) fiyatı, işlem miktarı
hareketleri, trendi, kısaca o menkul kıymetin arz ve talebidir. Başka bir deyişle teknik analizci için önemli
olan, işletmenin ne ürettiği, nasıl yönetildiği ya da karlılığının ne olduğu değil o işletmeye ait hisse
senedinin borsadaki performansıdır.

1
 Teknik Analiz
2024

Borsada oluşan fiyatların teknik incelemesi dört noktada toplanmaktadır;

1. Fiyat değişikliklerini incelenmesi; fiyatların en yüksek, en düşük ve kapanışları arasındaki farklar

veya önceki günlere göre değişim farkları ve yönleri grafikler çizilerek incelenir.
2. Zamanın incelenmesi; grafik skalalarının alt yatay çizgisi zaman boyutunu yansıtır. Yatırımcı
psikolojisi ve davranış biçiminin hangi aralıklarla tekrarlandığı, grafiklerde zaman boyutunun
incelenmesi ile anlaşılır.
3. Miktarın incelenmesi; işlem miktarları arz ve talep arasındaki gücün ölçüsüdür. Fiyatların ne kadar
güçle aşağı veya yukarı hareket ettiklerini yansıtır.
4. Derinliğin incelenmesi; yatırımcıların borsaya olan bakışlarını verir. Yatırımcıların duygu ve
heyecanları, trendleri meydana getirir. Yükselenler/düşenler endeksi, yükselenlerin
miktarı/düşenlerin miktarı ya da en yüksek/en düşükler gibi enstrümanlarla borsanın nabzı
ölçülür.

Teknik Analizin Temel Varsayımları

Teknik analize kaynak olarak kullanılacak temel iki bilgi fiyat ve işlem hacmidir. Piyasa hareketleri ve
grafikler kullanılarak yapılacak olan tüm analizler bu iki bilginin işlenmesi ve alt detaylarının kullanılması
ile oluşturulur. Bu kapsamda teknik analiz üç temel varsayım üzerine hareket etmektedir;

1. Fiyatlar her türlü faktörü içine alır ve yansıtır,

2. Fiyatlar belirli bir trend üzerinde hareket eder,
3. Tarih tekerrürden ibarettir.

Fiyatlar Her Türlü Faktörü İçine Alır ve Yansıtır

Bu teknik analizi mantıklı ve kullanılabilir bir araç haline getiren en önemli önermedir. Piyasanın her şeyi
iskonto etmesi, “haberler önceden satın alındı” veya “tüm kötü girdiler satıldı” gibi yorumlarla anlatılan
sürecin eşanlamlısıdır. Varsayıma göre teknik analiz, fiyatlara etki edecek her türlü şeyin (ülkedeki
ekonomik durum, politik durum, psikolojik durum, firmaların finansal durumu vb.) piyasadaki finansal
varlıkların fiyatlarına yansıdığını kabul eder. Bunun sonucu olarak, fiyat hareketlerinin analiz edilmesi
gereklidir.

Fiyatı etkileyecek faktörlerin hepsi fiyata arz veya talep olarak yansımıştır, dolayısıyla önemli olan nokta,
“arz mı, talep mi artıyor?” sorusuna cevap vermektir. Bu soruya en iyi cevabı ise, kapanış fiyatı veya fiyat
hareketleri vermektedir. Talebin güçlülüğü fiyatları arttırırken, tam tersi arzın güçlülüğü ise fiyatları
düşürmektedir. Önemli görülen bütün faktörlerin hepsi fiyatın içindedir. Teknik analist, arz veya talep
artınca bunun sebebi ile ilgilenmez, arz veya talebin gücü ile ilgilenir ve bu gücün yeni bir ayı (fiyatların
düşüşü) yoksa boğa (fiyatların yükselişi) piyasasının başlangıcı mı olduğuna karar verir. Burada grafiklerin
incelenmesinin temel amacı, arz ve talebin belirlenmesinde etkili olan piyasa psikolojisinin incelenmesidir.

Canlı ekranda yanıp sönerken gördüğümüz o hisse senedi fiyatı, o şirketin, sektörün, ülkenin ekonomisini,
siyasetini ve tüm değer unsurların geçmişini, yine aynı koşulların şu andaki durumun ve piyasa
katılımcılarının onların geleceği hakkında düşündüklerini yansıtır. Dolayısıyla şu andaki fiyatın ucuz veya
pahalı olması diye bir kavram olamaz. Her fiyat tüm piyasa katılımcıları arasında işlem anında oluşan ve
geçici bir konsensusu (görüş birliğini) simgeler.

2
 Teknik Analiz
2024

Fiyatlar Belirli Bir Trend Üzerinde Hareket Ederler

Teknik analize göre fiyatlar arz ve talebin belirlediği bir trend doğrultusunda hareket ederler. Arz ve talebin
değişmesini ve buna bağlı olarak da fiyatın değişmesini sağlayan bilgiler piyasaya bir anda değil, belirli bir
zaman aralığında gelirler. Bu bilgilerin yatırımcılara ulaşması ve yatırımcıların bu verileri kullanması
zamansal açıdan farklılıklar gösterebilir. Bu nedenle fiyatlardaki değişimler ani bir şekilde değil, belirli bir
zaman aralığında gerçekleşmektedir. Bu zaman aralığı trend süresini belirler. Gelişimlerini
tamamlamalarının erken aşamalarında trend çizgilerini belirleyebilme amacı ile fiyat hareketleri grafik
üzerinde takip edilir. Temel varsayımda, trend hareketi yönünü değiştirene kadar aynı yönde devam
edecektir.

Tarih Tekerrürden İbarettir

Teknik analizin üçüncü varsayımı, tarihin tekerrürden ibaret olduğu, yani geçmişteki fiyat hareketlerinin
oluşturduğu şekillerin (formasyonlar) süreli olarak tekrarlanmasıdır.

Teknik analiz ve buna bağlı olarak piyasada oluşan fiyat düzeyleri ve şekiller yatırımcı psikolojisi ile yakın
ilişkilidir. Söz konusu varsayımın temeli, yatırımcıların gerçekleşmiş olan bir durum karşısında benzer
kararlar vermelerine ya da bir durum karşısında karar veren bir yatırımcının, aynı durumun gelecekte de
tekrarlanması sonucunda benzer bir başka karar vermesine dayanmaktadır.

Sistematik hareket edebilen bir Teknik Analist insanların davranış şekillerini bu grafikler vasıtası ile görür.
Oluşturduğu yöntem ve sistemler sayesinde de pozisyonunu alır. İşte bu fiyat grafikleri, insanların topluca
davranışlarının, davranış biçimlerinin bir aynasıdır. Gelecek hakkında yorumlar yapmanın mümkünlüğü
geçmiş fiyat hareketlerinin incelenmesi ve bir korelasyon yaratılmasıyla mümkün olacaktır.

Örneğin, piyasaların %30 düzeyinde yukarı yönlü bir hareket gerçekleştirdiğini varsayalım ve hisse senedi
yatırımcılarının bu seviyelerde kar realizasyonu gerçekleştirdiklerini düşünülelim. Bu durumda piyasaların
her %30’luk yukarı hareketinde kar satışları gelecektir ve bu durum hem dirençleri oluşturacak hem de
yatırımcıların geçmişte yapmış oldukları hareketlerini tekrarlamaları anlamına gelecektir.

Bu varsayımlardan hareketle, teknik analist fiyatın her türlü etki ve faktörü içerdiğini, belirli trendler
oluştuğunu ve tarihsel olarak aynı hareketlerin sürekli olarak ortaya çıktığı varsayımını kullanarak
gelecekteki fiyat hareketlerini tahmin etmeye çalışacaktır. Bu varsayımların detaylarına aşağıda Dow
Teorisi’ne değinmek yerinde olacaktır çünkü varsayımların çıkış noktası bu teoridir.

Etkin Piyasa Hipotezi ve Rassal Yürüyüş Kuramı

Piyasa hareketleri herşeyi iskontolar varsayımı etkin piyasa hipotezi ile oldukça yakındır. Etkin Piyasa
Teorisine göre, önemli piyasa bilgileri bilinmeye başladığından itibaren piyasa bilgileri fiyatların içinde
hızlıca iskontolanmaya başlamıştır Dolayısıyla piyasada işlem gören fiyatlar, ilgili oldukları enstrümana ait
(hisse senedi, kıymetli metal, emtia vb) bütün haber, enformasyon ve beklentileri içermektedir. Bu
kuramın savunucuları, belli bir hisseyle alakalı her bilginin anında o hissenin fiyatına yansıması sebebiyle
bir yatırım avantajı elde etmenin olanaksız olduğu görüşündedir. Çünkü yatırımcılar ve piyasa
profesyonelleri bütün bunları dikkatle inceleyerek bir fiyat belirlemekte ve bu fiyatlardan oluşan piyasa
konsensus da bütün bu bilgileri içermektedir. Bu nedenlerden ötürü piyasada boşluklar yakalamak ve
sürekli piyasadan iyi getiriler sağlamak mümkün değildir. Bu kuramcılar, en akıllıca yolun bir portföyü basit
bir şekilde genel piyasanın gidişatına “endekslemek” olduğuna ve S&P 500 gibi endeksleri yenmeye
çalışmamak gerektiğine inanırlar.

3
 Teknik Analiz
2024

Borsadaki bütün yatırımcılara bir bilgi aynı anda ulaşıyorsa ve tüm şirketler hakkında bütün bilgiler
pazardaki yatırımcılar tarafından biliniyorsa söz konusu pazarın etkin olduğu vurgulanır. Bu etkinlik kendi
içinde üç aşamada incelenmektedir;

Güçlü Form : fiyatlar kamuya açıklanmış ve açıklanmamış bütün bilgileri yansıtır. Güçlü Form Etkinlik ise,
kamuya açıklanmamış olsun veya olmasın bütün bilgilerin fiyatlara yansıdığını ve hiç kimsenin sürekli
olarak saf “al” ve “tut” yatırım stratejisi ile sağlanan kazançtan daha fazla kazanç sağlayamayacağını ifade
etmektedir. Dolayısıyla, güçlü form etkinliğin olduğu bir piyasada teknik analiz ve temel analiz geçerli
olmadığı gibi, içerden öğrenilen bilgilerle kazanç sağlama imkanı da bulunmamaktadır.

Yarı Güçlü Form : fiyatlar kamuya açıklanmış tüm bilgileri yansıtır fakat kamu tarafından bilinmeyen ve
içeriden gizli olarak alınan bilgiler varsa bunlar gerçek fiyatların oluşmasını engelleyebilir. Yarı Güçlü Form
Etkinlik, menkul kıymetlerin geçmiş fiyat ve hacim verileri yanında ekonomi, sektör ve ortaklıkla ilgili bütün
kamuya açıklanan bilgilerin piyasa fiyatlarına yansıdığını ifade etmektedir. Dolayısıyla, yarı güçlü form
etkinliğin olduğu bir piyasada teknik analiz ve temel analiz geçerli değildir.

Zayıf Form : Fiyatlarda bir günden diğer güne olan değişmeler birbirinden bağımsızdır ve bugünkü fiyatla
diğer günlerde oluşan fiyatlar arasında hiçbir ilişki yoktur. Yatırımcılar geçmiş fiyatlardaki değişmelere
bakarak ve bunlar üzerinde analizler yaparak geleceğe ilişkin fiyatları tahmin edemezler. Zayıf Form
Etkinlik, menkul kıymetlerin geçmiş fiyat ve hacim verileri kullanılarak saf “al” ve “tut” yatırım stratejisi ile
elde edilebilenin üzerinde kazanç sağlanamayacağını ifade etmektedir. Dolayısıyla, zayıf form etkinliğin
olduğu bir piyasada teknik analiz geçerli değildir.

Bununla birlikte, günümüzde hiç kimse borsaların bu derece etkin bir bilgi aktarım ağına sahip olduğunu
iddia edemez. Insider bilgi mevcutsa (şirketin gelecek bilanço döneminde ne kadar kar açıklayacağını şirket
genel müdürü biliyorsa ) veya kimsenin bilmediğini sadece bir azınlık biliyorsa borsada para kazanmak
mümkün olabilecektir. Insider bilgi hisseye olan talep yada arzın artmasını sağlayarak, fiyat oluşumuna
yansıyacak ve teknik dinamikleri değiştirecektir.

Etkin Pazar hipotezi akademik dünyada büyük kabul görmüş ve çeşitli borsalara ve piyasalar için etkinlik
testleri yapılmıştır. Bu testler genel olarak piyasaların etkin olduğu sonucunu vermiştir. Yani piyasalar zayıf
formda etkin olsalar dahi, geçmiş fiyat hareketlerini ve bu hareketler arasındaki ilişkileri kullanarak
geleceğe dönük olarak tahmin yapmak yada bu tahminleri kullanarak para kazanmak mümkün değildir.
Etkin Pazar hipotezi bunu söylerken, temel analiz ve Teknik analiz taraftarları ise bu analiz yöntemleri
kullanılarak piyasanın üzerinde getiri sağlanabileceğini iddia etmektedir.

Bir diğer kuram olan “Gelişigüzel Yürüyüş Kuramı”, hisse fiyatlarının gelişi güzel hareket ettiğini, gelecekte
de bu rasgele salınımların devam edeceğini ve geçmiş fiyat hareketlerinin incelenerek gelecekteki
hareketlerin tahmin edilemeyeceği görüşünü savunur. Sebep; hisse fiyatlarındaki hareketleri etkileyen
yeni bilgi, gelişigüzel bir şekilde bize ulaşır. Bu yüzden de hisse fiyatlarındaki herhangi bir değişmeyi
öngörmenin bir yolu bulunmaz demektedir. Eğer Gelişigüzel Yürüyüşçüler haklıysa, o zaman tüm teknik
analizin akıbeti kötü olacaktır, çünkü gelecekteki gelişigüzel olayları tahmin edebilmek için geçmişteki
gelişigüzel olaylar incelenemez. Bu, karşı görüştekilerin genel piyasadan daha iyi bir performans
gösterilebileceği yönündeki görüşünü ayaklar altına alır. Eğer fiyat gelişigüzel bir olaysa, o zaman fiyat
analizi yapmak tamamıyla gereksiz bir çabadır.

4
 Teknik Analiz
2024

Teknik Analizin Zayıf Yönleri

Analistin Önyargısı
Teknik analiz sübjektif bir özellik arz eder ve kişisel önyargılarımızı analize yansıtır. Grafik analizi yaparken
önyargılarımızı ayırmamız önemlidir. Eğer analist sürekli yükselişçi (bull) ise analizleri bir yükseliş piyasası
(bullish) önyargısının gölgesi altında kalır. Tam tersi eğer düşüşçü (bear) ise analiz muhtemelen düşüş
yargısı içerecektir.
Yoruma Açık Olması
İki analist aynı grafiğe bakar ve iki ayrı senaryo veya iki ayrı formasyon görebilirler. Her ikisi de mantıklı
destek ve direnç çizgileri çizerek yaklaşımlarını destekleyebilir. Teknik analizin bilimsel temalarının yanı
sıra sanatsal bir içeriğe de sahip olduğunu söyleyebiliriz. Aslında bir dereceye kadar ekonomi de böyledir.
Bardağın yarısı dolu mudur? Yoksa boş mu? Bu izleyenlerin bakış açısına bağlıdır.
Geç Kalması
Teknik analiz de yatırım kararlarına ilişkin gelecek uyarı sinyalleri ancak gerekli durumlar gerçekleştikten
sonra ortaya çıkmaktadır. Sinyal, trend çizgileri kırıldıktan sonra gelmektedir veya pozisyon ancak trend
çizgisi belirlendikten, onaylandıktan sonra alınabilmektedir. Teknik analistler sadece fiyat trendleri
oluştuktan sonra harekete geçmektedir. Piyasada ani geri dönüşler olduğunda teknik analistler çoğunlukla
geç kalmış olmaktadır.
Analizin Farklılaşması
Her strateji her analize konu olan materyal için değişebilir veya herhangi spesifik bir hisse senedi için
uygulanan alım/satım stratejisi başka bir senet için başarılı sonuç vermeyebilir. Örneğin IBM’de 50 günlük
ortalama fiyat çizgisi destek direnç çizgilerini belirlemekte oldukça başarılıyken, Yahoo’da 70 günlük fiyat
ortalama çizgisi daha başarılı olabilir.

Dow Teorisi
Dow Teorisi, en eski ve en bilinen Teknik Analiz teorilerinden biridir. Dow Teorisi, Dow Jones and
Company’nin kurucusu ve The Wall Street Journal’ın editörü olan Charles Dow’un 1900 – 1902 yılları
arasında yayınlanan makalelerinin William Peter Hamilton tarafından derlenip geliştirilmesiyle ortaya
çıkmış bir teoridir.

Teknik analiz yaklaşımının ilk çıkış noktası Dow Kuramına dayanır. Dow teorisine göre, hisse senetleri borsa
fiyatlarının zaman içindeki gelişmesi, hisse senedinden elde edilen kazançların bir fonksiyonudur ve
spekülatörlerin yönlendiremediği denge fiyatlarına bağlıdır. Hisse senetlerinden zaman içinde elde
edilecek kazanç, kimsenin yönlendiremediği, arz ve talebe göre oluşmuş denge fiyatlarına bağlıdır. Denge
fiyatları, hisse senedinden gelecekte elde edilecek kazançların genel değerini yansıtır. Ancak gelecekte
elde edilecek kazançların bugünkü değerini bilmek mümkün olmadığı için, borsa fiyatı denge fiyatından
önemli ölçüde sapacak ve dalgalanacaktır. Geleceğin belirsizliği ve beklentilerdeki değişiklikler fiyatların
sürekli dalgalanmasına yol açacaktır.

Piyasaları güçlü formda etkin olmamasına bağlı olarak, bilginin herkese aynı anda ulaşmaması, herkesin
risk alma düzeyinin farklı olması, kişisel karakteristik özellikleri, psikolojik durumlar gibi nedenlerle fiyatlar,
her zaman denge fiyatından sapacak ve dalgalanacaktır. Bu dalgalanmaların sürekli olmamasının sebebi
ise gelecekten beklentiler ve gelecekteki belirsizlik faktörleridir. Fiyatlar kısa sürede dalgalanırken de uzun
dönemdeki denge fiyatlarına bağlı olarak bir trend kazanacaklardır.

5
 Teknik Analiz
2024

Teori, hisse senedi fiyatlarının yönünü genel ekonomik gidişat ile ilişkilendirerek hisse senedi piyasasının
uzun vadeli yönünü belirlemeye çalışır. Teorinin amacı, doğru zamanda, trendin doğru yönünde yer
alabilmeyi sağlayabilmektir. Dow teorisi modern teknik analize öncülük ettiği gibi teknik analizin en önemli
unsuru olan trend kavramını da ön plana çıkarmıştır. Sonraki yıllarda teknik analiz alanında yapılan
çalışmaların önemli bir bölümü Dow teorisindeki kavramlardan esinlenerek hazırlanmıştır.
Dow Teorisinin Temel İlkeleri
Dow Teorisi, belirli ilkeleri temel almaktadır. Bu ilkeler aşağıda açıklanmaktadır;

1. Ortalamalar her türlü faktörü içerir ve yansıtır; ortalamalar, piyasadaki tüm yatırımcıların
davranışlarını yansıttığından, hisse senetlerinin arz ve talebini etkileyen, bilinen ve öngörülebilen tüm
faktörleri içermektedirler. Yatırımcıların duygu ve düşünceleri, ekonomik ve finansal göstergeler, doğal
afetler gibi dış etmenler de piyasayı etkilemektedirler. Tahmin edilemeyen doğal afetler meydana
geldiğinde dahi, hemen değerleme yapılarak fiyatı etkileyecek, fiyat verileri ile hesaplanan endeksler de
her şeyi yansıtacaktır.

2. Piyasalar trendler halinde dalgalanmakta ve bir piyasada üç temel trend bulunmaktadır; Bunlar,
birincil trendler, ikincil trendler ve üçüncül trendlerdir. Bu trendler birbirleri içerisinde gerçekleşmekte
olup her trend süre bakımından kendinden bir büyük olan trendi düzeltmektedir. Teoriye göre hisse
senetlerinin büyük çoğunluğu ve endeksler piyasada bu trendler doğrultusunda hareket etmektedirler.

Birincil ya da ana trendler (primary veya major), bir yıldan birkaç yıla kadar süren, fiyatlarda önemli ölçüde
değer kazanma veya değer kaybı ile sonuçlanan geniş kapsamlı yükseliş veya düşüş hareketleridir.

Yeni oluşan fiyat eski fiyata göre yüksekse yani birbirini takip eden her fiyat, kendinden önce gelen
fiyatlardan daha yüksek seviyelere ulaşıp, her ikincil hareket bir öncekinden daha yüksek bir seviyede
gerçekleşiyorsa (higher-highs, higher-lows/yeni en yüksekler ve yükselen en düşükler), ana trend
yükseliştedir ve bu yükselen piyasa trendi veya boğa piyasası olarak adlandırılır.

Tersine, yeni fiyatlar eski fiyatlara göre daha düşükse yani birbirini takip eden fiyatlardan, her yeni oluşan
fiyat bir önceki fiyattan daha düşük seviyelerde gerçekleşiyorsa, her ikincil hareket fiyatları önceki yüksek
seviyeye geri götürmede başarısız kaldığı zaman (lower-highs, lower-lows/yeni en düşüklerle ve alçalan
en yükseklerle), ana trendin düşüş eğilimindedir ve bu düşen piyasa trendi veya ayı piyasası olarak
adlandırılır.

Uzun dönemli yatırımcının amacı, bir boğa piyasasının başladığına emin olur olmaz hisse senetlerini satın
almak ve boğa piyasası sona ererek ayı piyasası başlayana kadar elinde tutmaktır.
6
 Teknik Analiz
2024

A: Birinci aşama, B: İkinci aşama, C: Üçüncü aşama

Birincil trendler üç aşamadan geçer;

• Fiyatlar düşükken yatırımcıların alıma geçtiği biriktirme veya toparlama dönemi,

• Fiyatlar hızla artarken trendi izleyen alıma geçtiği boğa piyasası dönemi,
• Hisse senetlerinin yatırımcılar tarafından elden çıkarıldığı dönem. (Piyasa koşulları oldukça iyidir,
şirket karlılıkları maksimum seviyelerde ve piyasanın yükseleceği düşüncesi ile yeni yatırımcıları
gelmektedir, beklentiler iyimserdir. Artık zamanın geldiğini düşünen yatırımcı kar realizasyonuna
başlar, elindeki hisse senetlerini satar.)

Yükselen (bullish) piyasa trendinin ilk safhasında durgun olan piyasanın değişmeye başladığını sezen ileri
görüşlü bilinçli yatırımcı, sıkıntılı ve karamsar piyasadan etkilenen satıcılar tarafından satılan hisse
senetlerini toplar. Bu safhada ortaklıkların mali tablo ve raporları hala kötüdür, halk piyasaya güvenini
kaybetmiştir. İkinci safhada, gelişen ekonomik koşullar ve şirket karlarında artışlar görülmeye başlanmış,
dolayısıyla piyasadaki diğer yatırımcılar da alıma başlamış, işlem hacmi artmıştır. Bu safha teknik
yatırımcının en fazla kar ettiği safhadır. Son safhada ise, bütün finansal haberler iyi, ekonomik koşullar
olumlu ve kar rakamları rekor düzeylerde seyretmektedir. Halk borsaya akın etmekte, hisse senedi fiyatları
hızlı bir şekilde artmakta, piyasaya yeni ihraçlar girmektedir. Bu olumlu piyasada karamsar yatırımcılar da
dahil olmak üzere herkes fiyatların daha da yükseleceğini düşünmektedir. Bilinçli yatırımcılar ileriye dönük
düşüş beklentileri ile ilk safhada almış oldukları hisse senetlerini satmaya başlarlar, böylelikle olası
düşüşlere karşı önlem almış ve karlarını realize etmiş olurlar.

Düşen (bearish) piyasa trendinin ilk safhası boğa piyasasının son safhalarında başlayan elden çıkarma
safhasıdır. Bilinçli yatırımcılar şirket karlarının anormal bir yüksekliğe ulaştığını sezerler, fiyatların daha
fazla artmayacağını düşünen yatırımcı kendi karlarını da realize etmek amacıyla azalmakta olan işlem
hacminin hala aktif olmasından hareketle hisse senetlerini satmaya başlarlar ve fiyatlar düşmeye başlar.
İkinci safhada şirket karlılıklarında önemli düşüşler görülür, ekonomik koşullar kötüleşmeye başlar, buna
aşırı arz nedeniyle hisse senetleri fiyatlarındaki düşüşler de eklenince düşüş kuvvetlenir. Alıcılar azalmaya
başlamakta, satıcılar daha aceleci olmaktadır, işlem hacmi artmaktadır. Son safhada kötü piyasa haberleri
yayılmaya başlar ve panik satışlar devam eder ve bütün kötü haberler ortadan kalktığında ayı piyasası sona
erer.
7
 Teknik Analiz
2024

Birincil ya da ana trendler (primary veya major), bir yıldan birkaç yıla kadar süren, fiyatlarda önemli ölçüde
değer kazanma veya değer kaybı ile sonuçlanan geniş kapsamlı yükseliş veya düşüş hareketleridir.

İkincil trendler (secondary veya intermediate), üç haftadan başlayıp birkaç aya kadar süren, temel trendi
kesen ikincil veya orta dalgalanmalardır. Hisse senetlerinin gittiği yönde yanılmalar ya da tepkiler olarak
ortaya çıkan düzeltmeler şeklinde tanımlanmaktadır. Ana trendlerin gelişimini kesen ve ana trendlerin
karşı yönünde gelişen önemli reaksiyonlardır. İkinci trendler “düzeltmeler” olarak da adlandırılır.
Genellikle bir önceki hareketin, düşüş veya yükselişin, 1/3’ü ile 2/3’ü arasında hareket ederler. Örneğin
İMKB 100 endeksinin yukarı yönlü ana trendi 30.000’den 32.500’e çıktığında, ikincil trendin, 2500 puanlık
artışın üçte biri ile üçte ikisi olan, 833 ile 1.666 puan arasında hareket etmesi beklenmektedir. İkincil
trendin bir diğer önemli noktası ise, ana trende oranla hareketlerinin volatilitesinin, ana trende oranla
daha fazla olmasıdır. Şekilde görüldüğü üzere, A trendi uzun dönemli ve birincil bir trenddir, B ve C
trendleri ise daha kısa süreli ve ikincil trendlerdir.

Ana Trend (A) ve İkincil Trendler (B ve C)

Üçüncül trendler (Küçük, minör), altı günden az olan ve nadiren üç hafta kadar süren, ikincil trendi
oluşturan, kısa vadeli hareketlerdir. Manüplasyona maruz kalabildiğinden genellikle sonuçları oldukça
aldatıcıdır. Birkaç üçüncül trendin arka arkaya gelmesi ile ikincil trendler oluşmaktadır.
3. Piyasa göstergeleri ve ortalamaların birbirlerini onaylaması, desteklemesi gerekir; trendin
dönüşünün onaylanması için ortalamaların (DJIA - Dow Jones Industrial Average) benzer yönlü hareketi
aranır. Trenddeki değişme sinyali sadece tek bir ortalama veya endeks tarafından verilmemeli, çeşitli
ortalamalar birbirini teyit etmelidir. Başka bir ifade ile endeks veya ortalamalar birbirleriyle aynı uyarı ve
sinyalleri vermelidir. Her iki trend de bir önceki tepe değerinden daha fazla yükselerek düşüş trendinin
bittiğini veya bir önceki en düşük seviyeden daha aşağı düşerek yükseliş trendinin sona erdiğini
onaylamalıdır. İki endeksinde aynı yönde hareket etmesi genel eğilimin teyidi ve piyasalarda trendin
varlığını işaret eder. Eğer bu iki endeksin yönlerinde bir aykırılık varsa genel trend hakkında şüpheler
oluşmaktadır.

8
 Teknik Analiz
2024

4. İşlem hacminin trendleri onaylaması, desteklemesi gerekir; teknik analiz kapsamında fiyat
hareketlerinin güvenilirliğinin göstergesi olarak işlem hacimleri kullanılmaktadır. Bu kapsamda yükseliş
(boğa piyasası) ya da düşüşlerde (ayı piyasası), işlem hacmi ile hareketin desteklenmesi doğru alım satım
kararlarının verilmesinde etkili olmaktadır. Fiyatlar mevcut bir ana trendin yönünde hareket ederken işlem
hacminde artış görülmeli, işlem hacmi grafiği ana trend doğrultusunda hareket etmelidir. Fiyat artarken
işlem hacmi zayıf kalıyorsa veya fiyat düşerken işlem hacmi artıyorsa mevcut trendde bir değişim olacağı
söylenebilir. Ana ayı trendinde işlem hacmi, düşüşlerde artar, yukarı düzeltme hareketlerinde azalır.
Düzeltmelerde de fiyatı artan hisselerin sayısında aşırı bir yükseliş olmaz. Dolayısıyla düzeltme
hareketlerinde ki işlem hacmi ve piyasa derinliğine (dar mı değil mi) bakarak mevcut ana trendin devam
edip etmediğini ve gücünü yorumlayabiliriz.

Teknik analiz kapsamında işlem hacimlerine bakılırken şu temel varsayımların göz önünde tutulması
gerekmektedir;

• Fiyatlar işlem hacminden daha hızlı ise işlem hacmi ile desteklenmeyen yeni fiyat noktasından,
fiyatın yeterli işlem miktarını gördüğü noktaya doğru geri dönüş başlar.
• Fiyatlar hızlı yükselirken işlem hacmi düşüyorsa, fiyatların düşme eğilimi beklenmelidir.
• Fiyat ve işlem hacmi yavaş bir artış trendi içindeyken ani sıçramalar, fiyat ve işlem hacminin ani
düşmesine yol açar. Bu durum trendde dönüşün belirtisidir.
• Uzunca süre düşen fiyatlar birkaç deneme sonrasında bir öncekinden daha fazla işlem hacmi ile
deneniyorsa, toparlama ve yükselen birincil trend başlamıştır.
• İşlem hacmi yükselirken fiyatların, aniden hareketli ortalamanın altına gerilemesi düşen birincil
trende işaret edebilir.
• Fiyatlardaki hızlı ve sürekli düşmeye panik satışlarında eklenmesi işlem hacmini yükseltir.
Sonrasında, fiyatlarda az da olsa bir yükselme gözlenir. Fiyatlar bu noktada bir süre sabit
kalabiliyorsa düşen birincil trend bitmiştir.

5. Geri dönüş sinyali kesin olarak verilene kadar trendin devam ettiği varsayılmalıdır; teknik
analizin temel mantığı, doğru zamanda trendin doğru yönünde yer almak olduğuna göre, yatırımcıların
eğilimin değiştiğine dair sinyalleri alabilmeleri çok önemlidir. Trendin değiştiği yönünde sinyaller alınmaya
başlanıldığında, pozisyonu değiştirmek gerekmektedir. Örneğin, bir yükseliş trendinin sona ermesi için en
azından bir kez yeni fiyatın eskisinden düşük olduğunu görmemiz gerekmektedir (düşüş trendi için de tersi
durum söz konusudur).

6. Sadece kapanış fiyatları kullanılmaktadır; günün son işlem fiyatlarının psikolojik önemleri, diğer
fiyatlara göre daha fazladır. Bu nedenle Dow Teorisi’nde en yüksek veya en düşük fiyatlar dikkate
alınmamakta, bunların yerine kapanış fiyatları kullanılmaktadır.
Davranışsal yaklaşım, yatırımcıların rasyonel olmadığını, duyguların ve bilişsel hataların yatırımcıların karar
alma süreçlerini etkilediğini, dolayısıyla yatırımcı psikolojisinin iyi incelenmesi gerektiğine işaret
etmektedir. Davranışsal finansa göre yatırımcılarda görülen olumsuz davranışlar sistematik bir alım satım
stratejisiyle ortadan kaldırılabilir. Dolayısıyla o zaman piyasalardan para kazanmak mümkün olur. Yapılan
deneysel çalışmalar ve gözlemler sonucunda bilimsel olarak kabul görmüş bir takım sistematik davranış
eğilimleri saptanmıştır. Yatırımcıların anlaşılması açısından bu davranış eğilimleri önemlidir. Günümüzde
bu sinyalleri alabilmek için, destek ve direnç noktaları, hareketli ortalamalar, formasyonlar ve indikatörler
gibi bir takım teknik analiz araçları kullanılmaktadır.

9
 Teknik Analiz
2024

Teknik Analizin Grafik Araçları

Piyasa hareketlerini tanımlamak amacıyla oluşturulmuş olan teknik analiz yöntemleri, hisse senetlerinin
geçmişte gördükleri en düşük, en yüksek ve kapanış fiyatı ile işlem hacmi verilerinden faydalanarak
gelecekte o hissenin izleyeceği trend hakkında yorumlar yapmayı mümkün kılmıştır. Bunun sonucunda
karar verme sistemleri geliştirilmiştir. İşte teknik analizin bu sistemleri, bize duygularımızdan bağımsız,
sadece rakamsal değerlerden oluşan bilgileri yorumlama kolaylığı getirmiştir. Bu amaçla, farklı yöntem ve
uygulamalar oluşturulmuştur. Teknik analizde karar verme yöntemleri açısından iki belirgin seçenek
vardır; görsel oluşum ve matematiksel oluşum. Bu iki yöntem birlikte kullanılabilmektedir. Ancak her iki
yöntem de hisse senedi fiyat grafiklerine ihtiyaç duymaktadır.

Grafikler oluşturulurken, alıcı ve satıcı arasındaki alışveriş sonucunda oluşan açılış fiyatları, en yüksek, en
düşük fiyatlar ve gün sonu oluşan kapanış fiyatları gibi matematiksel veriler kullanılır. Bunun yanı sıra
alım/satım sırasında oluşan işlem miktarları da oldukça önemlidir. Tüm bu verilerin grafik haline
getirilmesiyle yükseliş ya da düşüşlerin ne kadar gerçekçi olduğu değerlendirilebilir ve arz ile talep
arasındaki dengenin hangisi aleyhinde değiştiğini belirleyebiliriz.

Hisse senedi grafikleri değişik yöntemlerle oluşturulmuş ve değişik yorumlama yöntemleri geliştirilmiştir.
Yaygın olarak kullanılan grafik çeşitleri;

- Çizgi Grafikler
- Çubuk Grafikler
- Mum Grafikleri
- Sıfır Çarpı Grafikleri
- Diğer Grafik Çeşitleri (Kagi, Renko, Three Line Break, vb.)

Gün sonunda oluşan kapanış fiyatlarının birleştirilmesiyle, çizgi grafikler oluşur. Gün içinde oluşan en
yüksek, en düşük fiyatların birleştirilmesiyle oluşan çubukların her gün yan yana dizilmesiyle çubuk
grafikler elde edilir. Mum grafikler, açılış, en yüksek, en düşük, kapanış fiyatlarını ve işlem miktarlarını aynı
anda barındıran kutucukların yan yana sıralanmasıyla oluşur. Her bir gün için oluşturulan kutucukların
muma benzemesi nedeniyle bu adı almıştır. Sıfır çarpı grafikleri yükselen fiyatların dikey sütun boyunca
yukarı doğru X işaretiyle, alçalan fiyatların ise dikey sütun boyunca aşağı doğru O işaretiyle gösterildiği
grafik türüdür. Tüm bu grafik yöntemleri içinde en çok kullanılan çubuk grafiklerdir. Bu grafik şekillerinin
oluşumlarıyla ilgili yorumlar yapılmakta ve sonucunda alım/satım kararı verilmektedir. Örneğin, mum
grafiği türünde her bir gün için oluşan mum şekli diğer günlerle karşılaştırılır ve her bir oluşuma bir ad
verilir. Oluşumların ilerde de aynı şekli tekrarlayacağı görüşü sonucunda, gelecekte oluşacak fiyat yönü
tahmin edilmeye çalışılır.

Teknik analizde karar yöntemlerinden bir diğeri, formasyonlardır. Formasyonlar bir görsel analiz
yöntemidir. Çünkü fiyat grafiklerinin oluşturduğu şekil, bir grafik oluşumuna benzetilerek, ilerde
gerçekleşecek hareketi tahmin etme yöntemidir. Son olarak, matematiksel değerleri veri olarak alan
teknik analiz göstergeleri bir analiz yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Fiyat grafikleri, lineer, logaritmik
veya farklı ölçülerle çizilebilir.

10
 Teknik Analiz
2024

Çubuk (Bar) Grafikleri

En çok kullanılan ve piyasa hikayelerini en açık şekilde anlatan grafikleme
yöntemidir. Yatay eksende zaman, dikey eksende fiyat yer almaktadır. Her bir
zaman dönemindeki en düşük ve en yüksek fiyat grafikte işaretlenerek dikey bir
çizgi ile birleştirilirler. Açılış fiyatı mevcutsa bu çizginin sol tarafına yatay küçük bir
çizgi ile çizilir, aynı şekilde kapanış fiyatı da bu çizginin sağına yatay bir çizgi çizilir.
Eğer günlük grafik isteniyorsa bu çizgiler her gün yan yana çizilerek grafik
oluşturulur.

Kapanış fiyatının gün içindeki en düşük bölgeye yakın yerde kalması teknik zayıflığı
veya satış baskısının fazlalığını ifade eder. Kapanış fiyatının gün içinde oluştuğu en
yüksek bölgeye yakın yerde olması da hissenin teknik olarak güçlendiğini, alıcıların
istekli olduğunu ifade eder. Ancak bu ifadelerin önemi fazla yoktur. Çünkü etkileri çok kısa sürelidir.

Sıfır Çarpı Grafikleri

Nokta ve şekil grafiği fiyat değişimlerinin gösterildiği, dikey eksen üzerinde yukarı yönde “X” işareti ile
fiyat artışlarının, aşağı yönde ise “O” işareti ile fiyat düşüşlerinin gösterildiği bir grafik türüdür.

Bu tür grafikler normal fiyat grafikleri ve mum grafiklerinden çok farklıdır. Diğer grafikler genellikle
fiyatların zamana göre değişimini verirken Nokta ve şekil grafikleri zamandan bağımsızdır. Grafik
kadranının her iki ekseninde de fiyat değişimleri gösterilir. Aşağıdaki grafikte X eksenindeki zaman
aralıklarının farklı olduğuna dikkat ediniz. Fiyatlar belirli bir oranda arttığında X işareti ve düştüğünde O
işareti ile gösterilirler. Örnek bir grafik aşağıda verilmiştir. Grafik sütunlardan oluşur ve X ve O ‘lar birer
sütun şeklindedir.

Bu grafiğin oluşturulabilmesi için öncelikli olarak bir kutu genişliği denilen rakam belirlenmelidir. Bu rakam
belirlendikten sonra fiyatlar kutu genişliği miktarında arttığında grafik üzerine bir “X” işareti, kutu genişliği
boyutunda düştüğünde ise grafiğe “O” işareti konur.

11
 Teknik Analiz
2024

Sütunun X’den O’ya veya O’dan X’e dönüşmesi trend değişimini işaret eder. Genellikle uygulamada ve
dünyada bu fiyat hareketleri nokta ve Şekil grafiği haline getirilirken en yüksek ve en düşük fiyat seviyeleri
kullanılır. Nokta ve Şekil grafikleri daha çok hisse senedine olan arz ve talebin hangisinin fazla olduğunu
gösterir. Uzun bir X sütunu talebin arzdan fazla olduğunu gösterirken uzun bir O sütunu arzın
talepten fazla olduğunu ve fiyatların düşmekte olduğunu gösterir.

Kagi Grafikleri
Kagi grafiği ince ve kalın dikey çizgilerden oluşmaktadır. Çizgilerin kalınlığı ve inceliği fiyat hareketlerine
göre şekil alır. En önemli özelliği senede olan talebin artıp azaldığını göstermesidir. Eğer bugünkü fiyat
dünkü başlangıç fiyatından yüksekse, dünkü başlangıç fiyatından bugünkü kapanış fiyatını birleştirecek
şekilde kalın dikey bir çizgi yukarıya doğru, bugünkü kapanış fiyatı seviyesine kadar çizilir.

• Eğer bugünkü fiyat dünkü başlangıç fiyatından düşükse, dünkü başlangıç fiyatından bugünkü
kapanış fiyatını birleştirecek şekilde ince dikey bir çizgi aşağıya doğru, bugünkü kapanış fiyatı
seviyesine kadar çizilir.

• Bundan sonraki çizgilerin çizilebilmesi için hep bir önceki günle karşılaştırma yapılarak yeni kagi
çizgileri çizilir. Eğer fiyatlar aynı yönde hareket etmeye devam ederse fiyat artış yada azalış miktarı
ne kadar küçük olsa da çizgi uzatılır. Son olarak, eğer ince kagi çizgisi artarak bir önceki yüksek
noktaya ulaşırsa kalın kagi çizgisi çizilmeye başlanır. Aynı şekilde eğer kalın bir kagi çizgisi bir önceki
dip seviyesinin altına düşerse, kalın çizgi ince çizgi haline dönüşür.

12
 Teknik Analiz
2024

Mum Grafikleri
Japonların 17. yüzyılda pirinç alım satım sözleşmelerindeki fiyatlara bakarak ilerideki fiyatları tahmin
etmeye yönelik olarak geliştirdikleri bir yöntemdir. Hisse senetlerinin gün içerisinde seans açılış
fiyatlarını, kapanış fiyatlarını, en yüksek ve en düşük fiyatları da içinde barındırmaktadır.

Candlevolume Mumları
Diğer mum grafiklerinden ayrılan en önemli noktası ise, candlevolume mumlarının işlem hacmini de
dikkate alarak çizilmesidir. Bu mum tipi çizilirken senede ait 5 ayrı veri kullanılır ki sadece bir mum grafiği
üzerinde senedin açılış, en yüksek, en düşük, kapanış fiyatı ve işlem hacimlerini görebilirsiniz.

13
 Teknik Analiz
2024

Candlevolume mumlarının yorumlanması da mum grafiklerinde verdiğimiz yorumlarla aynıdır. Fakat

burada belirtilmesi gereken bazı önemli farklılıklar şu şekilde sıralanabilir. Dar ve uzun siyah mum (daha
önceki birkaç günlük mumlarla karşılaştırıldığında) ani bir düşüş olduğunu gösterir ki bu durum düşüşün
devam edeceğini haber verir. Şişman fakat kısa mumlar trendin değişeceğini işaret eder. Dar ve uzun
mumlar fiyatların gitmekte olduğu yönde hareketinin devam edeceğini gösterir.

Renko
Renko Japonca’dan gelme bir kelimedir ve Türkçe karşılığı “Tuğla”’dır. Grafik tipi tuğlalara benzediğinden
bu isim verilmiştir. Grafik eşit boyutlarda çizilmiş olan kutulardan oluşur. Renko grafikleri kapanış fiyatları
temel alınarak çizilir. Eğer bugünkü kapanış fiyatı dünkü renko kutusunun üst
seviyesinin üzerindeyse ve en az kutu boyutu kadar artmışsa yeni beyaz renko kutusu çizilir. Tam aksi
durumda ise, yani bugünkü kapanış fiyatı dünkü renko kutusunun alt seviyesinin altına kutu boyutu
kadar düşmüşse yeni siyah renko kutusu çizilir.
Temel olarak kutular renk değiştirdiğinde fiyatların trendinde bir değişme olacağı bilinir. Fakat bu
konuda çok dikkatli olmak gerekir.

o Beyaz kutular ortaya çıkarken birden bir siyah kutunun çizilmiş olması hemen sat kararı vermeyi
gerektirmez. arkasından bir tane daha siyah kutunun oluşması gerekir. Fakat işlem hacmi önemli
derecede artarken en az iki tane birden siyah kutu ortaya çıkarsa bu yükselen trendden düşen
trende geçişin en önemli göstergesidir.
o Siyah kutular sürekli bir şekilde ortaya çıkarken, bunların beyaza dönüşmesi ve yükselmeye
başlaması düşen trendin tersine dönüp yükselişe geçtiğinin bir göstergesidir.
o Genel olarak siyah kutular ortaya çıkarken beyaza dönüşmesi durumunda AL kararı, beyaz kutular
devam ederken siyaha dönüşmesi ise SAT kararı vermeyi gerektirir.

Trendler ve Trend Kanalları

Her ne kadar hisse senetlerinin genel hareket doğrultusunu oluşturan beklentiler temelde aynı olsa bile
(makroekonomik koşullar, sektörel etkiler, vs.) borsada işlem gören her hisse senedi, ait olduğu şirketin
beklentilerine bağlı olarak farklı fiyat hareketleri gösterme eğilimindedir. Beklenti değişene kadar,
fiyatların küçük oynamalarla belirli bir yöne doğru hareketine trend denir.

Teknik analizin en önemli yapı taşlarından biri fiyatların trendler şeklinde hareket ettiği ilkesidir. Borsada
trendler, hisse senedi grafikleri üzerine çizilen çizgilerin yardımıyla takip edilir. Trendler fiyatların yönünü
belirleyen ve analistler tarafından belirli kurallara göre çizilmiş olan en az iki noktadan geçen doğrulardır.

Başlıca üç tür trend vardır. Bunlar artan, azalan ve yatay trendlerdir. Fiyatların en azından anlamlı bir süre
artış eğilimine girmesi durumunda artan, düşüş durumuna girmesinde ise azalan trendler çizilir. Yatay
trendler ise fiyatların yatay bir eksen üzerinde artıp azalması sonucu ortaya çıkabileceği gibi, önemli uzun
vadeli destek ve direnç oluşumlarının analizinde de kullanılır. Uzun vadeli bir trend çizildikten sonra bu
uzun vadeli trendler içinde kısa vadeli düşüş trendleri de çizilebilir veya tam aksi durum da söz konusu
olabilir.
Artan trendin çizilmesi:
Yükselen trend, talebin arzdan daha fazla olduğu dönemlerde, hisse senetleri fiyatlarının hep yükselme
eğiliminde olduğu, başka bir deyişle piyasada alıcıların hakim olduğu hareket yönüdür. Artan bir trendin
çizilebilmesi için fiyatın en azından gözle görülür bir şekilde artış eğilimi gösteriyor olması ve bu artış
sırasında ise fiyatların en az iki kere aşağı dönmüş olması ve tekrar yükselişe geçmiş olması gerekmektedir.
14
 Teknik Analiz
2024

Yani fiyatların artışı sırasında en az iki tane dip noktası bulmalıyız ve ondan sonra trendi çizmeliyiz. Artan
trendler en az iki adet dip noktadan geçmeli ve eğimi pozitif olmalıdır. Bu trendler çizilmeden önce ise
fiyatların Bar grafiği çizilmeli ve trendin geçeceği noktalar kapanış fiyatları değil en düşük fiyat seviyesi
noktaları olarak belirlenmelidir. Aşağıda verdiğimiz artan trend çizilmesi örneğini inceleyiniz.

Azalan Trend Eğrisinin Çizilmesi:

Alçalan trend, yükselen trendin tersi olarak, piyasadaki arzın talepten üstün geldiği durumlarda, yani
piyasaya satıcıların hakim olduğu durumlarda fiyatların sürekli olarak gerilemesi durumudur. Alçalan trend
piyasada ayı piyasası olarak da adlandırılmaktadır. Yukarıdaki artan trend eğrisinin çizilmesinin tam aksine
azalan trend eğrisi ise en azından iki adet tepe noktayı birleştirecek şekilde çizilmelidir. Önce bar grafik
çizilir ve daha sonra en az iki tepe noktası belirlenerek bu noktalar bir doğru ile birleştirilir.

15
 Teknik Analiz
2024

Yatay Destek ve Dirençler:

Fiyatlar belli bir değer etrafında hareket ediyorsa bu görünüm oluşabilir. Fakat bu tür trendler fazla uzun
sürmezler. Yatay trendler fiyatların yatay bir eksen üzerinde artıp azalması sonucu ortaya çıkabileceği gibi,
kuvvetli destek ve direnç oluşumlarından öncede gerçekleşebilir. Genellikle yatay trend esnasında sıkışan
fiyatlar, trendin sonunda yukarı ya da aşağı yönlü sert bir hareket gerçekleştirirler, bu sebepten dolayı bu
aşama teknik analizde, fiyatların aşağı ya da yukarı hareket yapmak için güç toplama aşaması olarak
değerlendirilmektedir. Bu gibi fiyat hareketlerinde piyasada arz ve talep genellikle dengelidir.

Trend Kanalları:
Kanal ise fiyatların artıp azaldığı en yüksek ve en düşük fiyatlar baz alınarak çizilmiş olan iki paralel
doğrudan oluşur. Kanalların çizilebilmesi için öncelikle bir trendin çizilmesi ve buna paralel bir çizginin de
en yüksek veya en düşük fiyat seviyelerinden geçirilmesi gerekir. Artan kanal çizgisi;

16
 Teknik Analiz
2024

Azalan kanal çizgisi; aşağıdaki grafikte çizilen paralel çizginin fiyatların en düşük seviyesinin biraz üzerinde
kaldığını görüyorsunuz. Aslında en düşük seviyeden geçmesi gerekir fakat diğer en düşük seviyelere de
baktığınızda genel bir ortalama en düşük seviye belirlemek daha uygun olacaktır. Çünkü bu tür bir seviye
belirlendiği zaman, ani ve geçici sert düşüşleri dışlamış oluyorsunuz ve ortalama olarak en düşük seviyeleri
belirlemiş oluyorsunuz. Dolayısıyla daha sağlıklı bir şekilde destek noktaları belirlenmiş oluyor ve ani
olayların etkisi dışlanmış oluyor.

Destek ve Direnç Çizgileri:

Destek ve direnç noktaları, finansal araç alım satım karalarında kullanılan önemli göstergelerden biridir.
Bu kapsamda destek noktası, fiyat düşüşlerinin sonlandığı ve bu noktadan itibaren ilgili hisse senedine ya
da genel bir ifade ile ilgili finansal araca gelen alımlarla birlikte fiyatların tekrar yükselişe geçtiği noktadır.
Direnç noktası ise, ilgilenilen bir dönem için fiyatlardaki yukarı doğru trendi durduran yani kar realizasyonu
ile birlikte fiyat artışının kesildiği fiyat düzeyleridir. Her bir fiyat seviyesindeki arz ve talebin göreli
miktarları farklıdır ve bu farklılık trendin yönünü belirlemektedir. İşte destek seviyesi talebin
yoğunlaşmasını, direnç seviyesi ise arzın yoğunlaşmasını temsil etmektedir.

Artan trendler daha sonra destek çizgisi oluştururken, her bir azalan trend de bir direnç çizgisi oluşturur.
Fiyatların destek veya direnç çizgisine çarptığında tekrar geri dönüp kanal içine gireceği kabul edilir.
Destek, dikkate değer bir dönem için fiyatlardaki aşağı doğru trendi durduran yeterli işlem hacminde
gerçek veya potansiyel alıştır. Direnç, dikkate değer bir dönem için fiyatlardaki yukarı doğru trendi
durduran yeterli işlem hacminde gerçek veya potansiyel satıştır. Her bir fiyat seviyesindeki arz ve
talebin göreli miktarları farklıdır ve bu farklılık trendin yönünü belirler. İşte destek seviyesi talebin
yoğunlaşmasını, direnç seviyesi ise arzın yoğunlaşmasını temsil etmektedir.

17
 Teknik Analiz
2024

Alıcılarla satıcıların dengelendiği dönemlerde fiyatlar ya iki fiyat seviyesi arasında değişir ya da dipler
yükseldiği halde yeni tepeler oluşmaz. Bu dönemlere yatay piyasa adı verilir. Destek ve direnç çizgileri
uzun vadede yatay birer çizgi olarak da çizilebilirler. Bu yatay çizgiler çizilirken göz önüne alınması gereken
önemli nokta senedin uzun vadede en dip veya en tepe yaptığı noktaların belirlenerek buralardan yatay
çizgiler çizilmesidir.
Destek ve direncin kuvveti için bakılması gerek üç nokta vardır;
o Daha önceki destek veya direnç bölgesinin oluşumu uzun zaman süreci içinde gerçekleşmişse, ne
kadar çok denenmişse o kadar önemlidir.
o Bir destek ve direnç seviyesini oluşturan işlem hacmi ne kadar fazlaysa, o destek veya direnç
seviyesi o kadar kuvvetlidir.
o Yakın zamanda oluşmuş bir destek veya direnç seviyesi, daha eskiden oluşmuş bir destek veya
direnç seviyesinden daha kuvvetlidir.

18
 Teknik Analiz
2024

Çizilen trendler, destek ve direnç çizgileri fiyatlar için birer referans noktalarıdır. Yorumlamadaki en önemli
konu bu çizgilerin kırıldığı, yani fiyatların bu çizgilerin altına indiği veya üstüne çıktığı durumlardır. Trend
kırılmaları önemli trend dönüşüm sinyalleri olabilmektedir. Trend değişimlerini belirlemede çok önemli bir
analiz aracıdır.

Dolayısıyla trendler analiz edilirken dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri trend çizgilerinin
kırılmasıdır. Trend çizgisinin kırılması, hisse senedini ya da endeks değerini o güne kadar etkileyen
faktörlerin artık etkisini yitirmeye başladığını işaret eder ve hisse senedinin gitmekte olduğu yönden
sapmaların olduğunu, trendin değişme eğiliminde olduğunu gösterir

Trendler ne kadar sağlamdır?

Bu soruya karşılık olarak üç önemli faktörü belirtmek istiyoruz. Bu faktörler trendin ne kadar sağlam
olduğuna ilişkin fikir verecektir.

o Trend çizgisinin geçmiş olduğu tepe veya dip sayısı. Bir trend çizgisi ne kadar çok dip veya tepe
noktasından geçmişse o kadar sağlamdır. Çünkü fiyatlar defalarca trendi kırmaya yanaşmış ve başarılı
olamamış demektir.
o Trend çizgisinin uzunluğu. Bir trend çizisinin süresi ne kadar uzun olursa o kadar sağlamdır. 30 günlük
bir artan trende karşılık 60 günlük bir artan trend daha sağlamdır.
o Trend çizgisinin eğimi. Bir trend çizgisinin eğimi yatay ise, fiyatların bu trendi kırması durumunda daha
fazla düşeceği, eğer eğim dik ise trend kırılmalarından sonra fiyat düşüşlerinin fazla olmayacağı
söylenebilir. Dolayısıyla daha dik bir trend çizgisi daha güvenilirdir.

Trend çizgilerinin kırılmaları durumu. Diyelim ki artan bir trend çizgisini fiyatlar yukarıdan aşağıya doğru
kırdı. Acaba fiyatlar düşmeye devam edecek mi sorusuna cevap verebilmek için şu kriterlere bakılmalıdır.

o Fiyatlar artan veya azalan bir trend çizgisini kırdığı andan itibaren %3-5 değer kaybetmişse veya
kazanmışsa trend kırılmış sayılabilir, fakat aşağıdaki kritere de bakmalıdır.
o Fiyatlar trend çizgisini kırdıktan sonra 3 gün arka arkaya düşer veya yükselirse yine trend çizgisi kırılmış
sayılır.
o Trendlerin kırılmalarına ilişkin çok önemli bir diğer kriter ise şudur; Fiyatlar bir trend üzerinde hareket
ederken, trendi aşağıya veya yukarıya doğru kırmışsa ve işlem hacmi artıyorsa, bu durum trendin
değiştiğini veya kırıldığını gösterir.
o Trend çizgisi hareketin yönüne ters olarak geçildiğinde (trend çizgisi kırıldığında), hareketin kırılma
yönünde bir süre daha devam edeceği varsayılır. Yükselen trendde yeni bir dip, alçalan trendde ise yeni
bir tepe oluşana kadar hareket izlenir ve yeni bir uç nokta oluştuğunda trend çizgisi uç noktaya göre
yeniden düzeltilir.

Fiyatlar belli bir trendi kırdıktan sonra yukarıdaki şartlar gerçekleşmeye yakın olabilir, fakat fiyatlar tekrar
trend içine dönebilir. Bu gibi durumlar Boğa ve Ayı tuzağı olarak adlandırılırlar. Eğer fiyatlar artan bir trendi
aşağıya doğru kırıp sonra tekrar trend içine dönerse buna Ayı tuzağı adı verilir. Aksi durumda ise; fiyatlar
azalan trend çizgisini yukarı doğru kırıp da tekrar trend içine girerse buna da Boğa tuzağı adı verilir. Bu
durum aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

19
 Teknik Analiz
2024

Genellikle Ayı ve Boğa tuzaklarında fiyatlar trendi kırsa da işlem hacmi artmaz ve aksine işlem hacmi iyice
azalır. İşlem hacmine bakarak trend kırılmalarının ayı veya boğa tuzağı olduğunu anlayabilirsiniz. Fiyatlar
belli bir trendi kırdıktan ve trend değişiminin gerçekleştiği anlaşıldıktan sonra kırılan trend çizgisi bir destek
veya direnç çizgisi haline dönüşebilir. Yukarıdaki şekilde de görüldüğü üzere Fiyatlar belli bir trendde
artarken trendin aşağı doğru kırılmasıyla birlikte fiyatlar yükselme teşebbüsünde bulunsa da daha önce
destek yaratan trend çizgisini yukarı kıramamışlar ve trend çizgisi bir direnç haline gelmiştir.

20