EKLEM GENEL BİLGİ

(JUNCTURAE)

Dr. Sezgi GÜRÇAY

Systema locomotoria
Kemikler (Osteologia)
Eklemler (Arthrologia)

Hareketin pasif unsurları

Kemikler
Eklemler
• İskelet sistemini oluşturan kemikler
arasında bağlantıyı sağlayan birleşme
yerine EKLEM (ARTICULATIO,
JUNCTURA) adı verilir.
• Artroloji (Arthrology); eklemi inceleyen
bilim dalıdır.

3
Eklemlerin sınıflandırılması

Eklemin hareket yeteneğine göre

Oynamaz
yarı oynar
Oynar

Ekleme katılan kemik sayısına göre

Articulatio simplexa
Articulatio composita

Eklemler yapılarına göre sınıflandırma

Articulationes fibrosae (Fibröz eklemler, synarthrosis(synosteos))

Articulationes cartilaginea (Kartilaginöz eklemler, amphiarthrosis)
Articulationes synoviales (synovial eklemler, diarthrosis)
 1

1
2
3
Articulatio composita
2

Articulatio simplexa
Eksen sayısına göre eklemler
Tek eksenli
İki eksenli
Çok eksenli

SORU: Eksen nedir?

Konveks eklem yüzünün şekline göre

* Ginglimus (art. trochlearis)

* Art. trochoidea
* Art.bicondylaris
* Art. ellipsoidea (art. condylaris)
* Art. sellaris
* Art. spheroidea
* Art. plana
 1- ARTICULATIONES FIBROSAE (Fibröz
eklemler, eski sınıflamaya göre Synarthrosis)
• Eklemi oluşturan kemikler birbirlerine
fibröz bağ dokusu aracılığıyla bağlanmıştır.
Hareketsiz eklemler olup kemiklerin eklem
yüzleri biribiriyle tamamen uymaktadır.
• Yapısal özellikleri nedeniyle bu grupa dahil
edilen syndesmosis tipi eklemler
dışındakiler hareketi olmayan eklemlerdir

8
ARTICULATIONES FIBROSAE (hareketsiz eklemler)
Eklem kapsülü ve eklem boşluğu
bulunmayan bu eklem tipi kendi içerisinde 3 tipe
ayrılır.
• SUTURA
• SYNDESMOSİS
• GOMPHOSİS

9
Articulationes fibrosae (Fibröz eklemler, synarthrosis)

Eklemi oluşturan kemikler birbirlerine fibröz bir doku

aracılığıyla bağlanmıştır
 Sutura
Yalnız kafatasında görülen eklemlerdir. Kemiklerin ekleme
katılan kenarları dişli olup tam kenetlenmeyi sağlar. Kemikler
arasında ince fibröz bir ligament yer alır.

11
 Yenidoğan bebeklerde henüz kafatasını oluşturan
kemikler tam temas halinde olmadığından, kemikler arasında
fibröz bağlarla örtülmüş yumuşak alanlar kolaylıkla hissedilebilir.
Bıngıldak(Fonticulus)
 Eklem tipleri

Sutura
Sutura tipi eklemler, eklem yapan kemiklerin ekleme katılan kenarlarının
şekline göre farklı isimler alırlar
Sutura serrata
Sutura denticulata
Sutura squamosa
Sutura lambdoidea
Sutura plana
 Kafatası kemikleri arasında
görülen en sık suturadır
Sutura serrata

Sutura sagittalis

Örn: Sutura sagittalis

Sutura metopica
Sutura serrata
Sutura denticulata

Lambda

Sutura lambdoidea
Sutura squamosa

Sutura squamosa
Sutura squamosa
Sutura plana

Sutura plana
Visserocranium’daki eklemler bu tiptedir
Schindylesis

Özel bir sutura tipidir

İbik şeklinde bir kabartının
kendisine uyan bir oyuk içine
girmesi ile oluşur

Rostrum sphenoidale

Vomer
 Ghomphosis
Mandibula ve maxilladaki alveollerle dişler arasında görülen
özel bir fibröz eklem tipidir. Lig.periodontale adı verilen fibröz
doku diş kökünü sıkıca bağlar.

Art.dentoalveolaris
 Ghomphosis

bir tahta parçasına çakılmış çivi biçimindedir

Syndesmosis

Bu fibröz eklem tipinde kemikler birbirlerine fibröz ligamentler veya

membranlar aracılığıyla bağlanmışlardır. Kemikler arasındaki geniş
aralığı zarsı bir yapı doldurur.
Bu eklemlerdeki hareketin derecesi kemiklerin birbirine olan
uzaklığına ve onları bağlayan fibröz ligamentin fleksibilitesine
bağlıdır.

Art. (syndesmosis) radioulnaris

Membrana interossea antebrachii

Membrana interossea cruris

Art. (syndesmosis) tibiofibularis

Articulationes cartilaginea (Kartilaginöz eklemler, amphiarthrosis)

(Az hareketli eklemler)

Eklem yüzleri kıkırdakla örtülüdür
Sınırlı hareketler yapabilirler
İçerdikleri kıkırdak tipine göre ikiye ayrılırlar.

Synchondrosis hyalin kıkırdak yapısındadır

Symphysis Sonradan kemikleşir

Fibrokartilaginöz kıkırdak yapısındadır

Kemikleşmez
Articulationes cartilaginea (Kartilaginöz eklemler, amphiarthrosis)
Synchondrosis
Kemiklerin HYALİN kıkırdakla birleştiği bu eklem tipi yaygın olarak PRİMER
KARTİLAGİNÖZ EKLEM olarak da adlandırılır. Bu eklemlerin büyük bir kısmı gelişme
döneminde görülen, erişkin dönemde (Doğumdan sonra) ise kemikleşen eklemlerdir.

Epifiz ve metafiz arasındaki epifiz kıkırdağı veya os coxae’deki

Y kıkırdağı bu eklem tiğine örnek verilebilir. Bu eklemler
tamamen kemikleşir
Vücutta sınırlı sayıda kalıcı olan synchondrosis eklem'de bulunur
ve 1. kaburgayı sternum'a bağlayan Cartilago costalis,
synchondrosis manubriosternalis buna örnek olarak verilebilinir.

Epifiz kıkırdağı

Y kıkırdağı
Synchondrosis manubriosternalis
Articulationes cartilaginea (Kartilaginöz eklemler, amphiarthrosis)
Symphysis

SEKONDER KARTİLAGİNÖZ eklem olarak da bilinen bu eklem tipinde kemikler arasında

yassı ve geniş fibrokartilaginöz bir diskus yer almaktadır.
kemikler fibröz doku ve-veya fibröz kıkırdak aracılığıyla birbirine kuvvetli bir şekilde
bağlanmışlardır
Bu eklem tipi için en tipik örnek discus intervertebralis'ler aracılığıyla birbirine bağlanmış
olan columna vertebralis'tir. Os pubis arasında bulunan symphysis pubis, art
manubriosternalis

Symphysis pubis
 Art. intervertebralis

Discus intervertebralis
symphysis pubis
 yeni doğan bebeklerde mandibulanın sağ ve sol yarımlarının birleştiği
symphysis menti bu grup eklemlere verilebilecek diğer örneklerdir

symphysis menti
Articulationes synoviales (Synovial eklemler, diarthrosis)
(TAM HAREKETLİ EKLEMLER)

Synovial eklemler vücuttaki eklemlerin büyük bir bölümünü oluşturur.

Fonksiyonel olarak en önemli olan tam hareketli eklemlerdir. Bu tür
eklemlerde eklem yüzleri tam kıkrdakla örtülü olup eklemi oluşturan
kemikler capsula articularis ve ligg. capsularis denilen bağlar
aracılığıyla birbirine bağlanmışlardır.
SYNOVIAL EKLEMLER

Temel özellikleri
• Facies articularis
• Cartilago articularis
• Capsula articularis
• Cavum articulare
• Ligamentler
• Discus articularis
• Meniscus
• Labrum articulare
•Facies articularis (eklem yüzleri):
Çoğunlukla 2-5 mm kalınlığında hyalin kıkırdak ile kaplıdır

Discus articularis içeren bazı

eklemlerde fibröz kıkırdak ile
kaplıdır
Art. temporomandibularis
Art. sternoclavicularis
Art. acromioclavicularis
Cartilago articularis eklem yüzünün her yerinde eşit
kalınlıkta değildir
Daha fazla kuvvete maruz olan yerlerde daha kalındır

Hareket sırasında kemik uçlarının birbiri üzerinden

kaymasına olanak sağlar
Eklem yüzleri birbiri ile uyumsuz ise ?
Meniscus : fibrokartilaginöz yapıda yarımay
şeklinde oluşumlar.
Labrum articulare:
Fibröz bağ dokusundan yapılmış halka şeklinde
oluşumlar.
Discus articularis :
Eklem boşluğunu kısmen ve ya tamamen ikiye bölen
fibrokartilaginöz yapılar.
•Capsula articularis :
Yapı ve fonksiyon bakımından
birbirinden farklı iki tabakadan oluşur.

Membrana fibrosa: Fibröz bağ

dokusundan yapılmıştır.eklemi dış
etkilerden korur,periost ile devam eder

Membrana synovialis: Membrana

fibrosanın iç yüzünü örter fibrosaya
gevşek bağ dokusu ile tutunur.Synovia
denilen bir sıvı salgılar.

Synovia: Rengi ve miktarı eklemler

arasında farklılık gösterir. Yumurta akı
gibi içinde birkaç hücre, yağ taneleri,
plika synovialis’ ten kopmuş bazı
küçük partiküller bulunur.
Cavum articulare
Eklem yüzleri arasındaki potansiyel boşluk.Bu
boşlukta negatif basınç bulunur.
Ligamentler :
Eklemi meydana getiren kemikleri birbirine bağlayan
oluşumlardır.

Dış (ekstrinsik) bağlar; Eklem kapsülünün dışında

bulunur,bir kemikten diğerine uzanır.
Eklem kapsülü de bir dış bağdır

İç (intrinsik) bağlar; Eklem boşluğu içerisinde bulunur

eklem yüzleri arasında uzanır.
Konveks eklem yüzünün şekline göre

* Ginglymus (art. trochlearis)

* Art. trochoidea
* Art.bicondylaris
* Art. ellipsoidea (art. condylaris)
* Art. sellaris
* Art. spheroidea
* Art. plana
 Ginglymus (Art.trochlearis)

Eklem yüzlerinden birisi konveks makara şeklinde diğeri ise bu

konveks eklem yüzünü içine alacak şekilde konkavdır.

Örnek:
*Art. humeroulnaris
 Art.trochoidea

Konkav eklem yüzü osteofibröz halka

konveks eklem yüzü ise silindir
şeklindedir
*Art.radio-ulnaris proximalis
 Art. bicondylaris

Konveks olan eklem yüzü iki

kondil şeklinde
Diğer eklem yüzü ise
konkavdır.
*Art.genu
Art.ellipsoidea (Art.condylaris)

Oval biçimde konveks bir

eklem yüzü elipsoid
şeklindeki konkav bir
eklem yüzü üzerine
oturur.

*Art. radiocarpalis
 Art.sellaris:
Eklem yüzleri karşılıklı
konveks ve konkavdır.

*Art. carpometacarpea pollicis

 Art.spheroidea

Eklem yüzlerinden birisi

küre şeklinde konveks
Diğeri onu içine alacak
şekilde konkavdır
*Art. coxae
 Art plana

Eklem yüzleri
oldukça düzdür
* Vertebraların
Proc.articularisleri

Art. zygapophysialis
EKLEMLERİN İNNERVASYONU
Eklemler zengin bir innervasyona sahiptir

Sinir uçları capsula articularis'in her iki tabakasında yer alır.

Eklemlerin innervasyonu bir kural olarak bu eklemi hareket ettiren kasları

ve bu kasları örten deriyi innerve sinirlerce sağlanır. Bu değişmez kurala
“Hilton kanunu” adı verilmektedir.

Eklemlerdeki temel duyu proprioceptif duyudur ve bu vücudun

bölümlerinin pozisyonunun ve hareketlerinin algılandığı bir duyu tipidir.

Ağrı duyusunu taşıyan lifler de özellikle eklem kapsülünde (membrana

fibrosada daha belirgin) fazla miktarda bulunur, ve burkulma, çıkık ve
eklemlerin iltihabi lezyonlarında ağrıya neden olur.

Eklem kıkırdağı sinir uçları içermez.

EKLEMLERİN ARTERYEL BESLENMESİ ve VENÖZ DRENAJI

Eklemler, özellikle eklem kapsülü zengin arteryel beslenmeye sahiptir

Bu arterler eklem çevresindeki a. epiphysisalis gibi damarlardan köken alır

ve yaygın anatomozlar ile bir damar ağı oluştururlar.

Eklem çevresindeki kapillerlerden synovia'ya diffüzyon sayesinde

avasküler bir yapı olan eklem kıkırdağı da beslenir.

Venler de arterlere eşlik eder ve arterler gibi özellikle eklem kapsülünde

fazla miktarda bulunur.
EKLEMİN STABİLİTESİNİ SAĞLAYAN (EKLEM YÜZLERİNİN
BİRBİRİNDEN UZAKLAŞMASINI ENGELLEYEN) FAKTÖRLER
Eklemin normal pozisyonun korunmasında ve hareketin maksada uygun bir
şekilde yapılabilmesinde rol oynayan 4 temel etken bulunur.

Eklem boşluğundaki negatif hava basıncı

Eklem kapsülü ve bağları

Eklemi saran kas ve kirişler

Eklem yüzlerinin şekli

Tam hareketli eklemler eksenlerine göre dört
gruba ayrılır.
1. tek eksenli (uniaxial)eklemler
2. iki eksenli eklemler(biaxial)
3. ikiden fazla eksenli eklemler(poliaxial)
4. belirli bir ekseni olmayan eklemler

73
1. Eksen ya trasvers veya vertikal olur. Transvers
eksen, menteşe tipli ginglymus grubu eklemlerde
gözlenir.
74
2-Art. carpometacarpea pollicis ve art.
calcaneocuboidea iki eksenli eklem tipi
için en tipik örneklerdir. 75
3- Saggital, transvers ve vertical olmak üzere
üç ana eksende sırasıyla, abduction-
adduction, flexion-extension ve rotasyon
hareketleri yapabilirler.
• Ayrıca eksenlerin tümünü kullanarak
circumduction hareketi de yaparlar.
Genellikle bu tip eklemlerde, proximaldeki
kemik hareketsiz, distaldeki hareketlidir
• Art. humeri ve art. coxae bu tür eklemin en
güzel örnekleridir.

76
77
4-Eklem yüzleri düz olduğundan belirli bir
eklem söylemek mümkün değildir ve
eklem yüzlerinin bulunduğu düzlemlerde
sınırlı kayma hareketleri yapabilir. art.
intercarpea, art. zygapophysialis

78
TAM HAREKETLİ EKLEMDE BULUNAN YAPILAR

• Synovial eklemlerin tam hareketli olabilmesini sağlayan ve

diğer eklem tiplerinde bulunmayan özellikleri;
1) Cavitas articularis adı verilen eklem boşluğu içermeleri
2) Cartilago articularis adı verilen hyalin kıkırdakla eklem
yüzlerinin kaplanmış olması
3) Capsula articularis adı verilen eklem kapsülü ile sarılı
olmaları,
4) Synovia adı verilen eklem sıvısı içermeleri
5) Ligamenta adı verilen eklem bağları ile güçlendirilmiş
olmaları

79
• BURSAE:Bursa iç yüzü ince bir
membranla kaplı fibröz bir kesedir.
Duvarları arasında ince bir visköz sıvı
bulunur. Bursalar, kemikle sürtünme
durumunda olan ligamentlerin veya
tendonların bulunduğu her yerde mevcuttur
ve sürtünmeyi azaltırlar.

80
Structure of Synovial Joints

81
82
Eklem hareketleri
Fleksiyon - Extensiyon
Adduksiyon - Abduksiyon
Sirkumduksiyon
Rotasyon
Fleksiyon – Extensiyon:
Transvers eksen etrafında yapılır.
Fleksiyon:İki kemik arasındaki açı küçülür.
Extensiyon:İki kemik arasındaki açı büyür.

Fleksiyon

Extensiyon
Abduksiyon – Adduksiyon: Sagital eksen etrafında yapılır.
Abduksiyon :Sagital eksen etrafında gövdeden uzaklaşma
Adduksiyon : Sagital eksen etrafında gövdeye yaklaşmadır.
radial abduksiyon ulnar abduksiyon radial adduksiyon ulnar adduksiyon
 oppozisyon
abduksiyon extansiyon

repozisyon
adduksiyon fleksiyon
Sirkumdiksiyon:
Fleksiyon,ekstensiyon,adduksiyon,abduksiyon hareketlerinin kombinasyonu
ile meydana gelen bir harekettir.
 plantar fleksiyon

eversiyon

dorsofleksiyon
inversiyon