DOROTA ZAWADZKA

CZĘŚĆ I
PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO
Rozwój mózgu we
wczesnym dzieciństwie ROZWOJU DZIECKA
Prawa czy lewa?

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 2

 Główne obszary mózgu

Samoregulacja, Słuch, język,

rozwiązywanie pamięć,
problemów, funkcja
wyznaczanie społeczno-
celów, poznanie emocjonalna
społeczne

Wzrok i percepcja Percepcja zmysłowa,

zdolności przestrzenne
PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 3
 Rozwój mózgu

WIEK DZIECKA WAGA MÓZGU (GRAMY)

20 TYDZIEŃ CIĄŻY 100

NARODZINY 400
18 MIESIĘCY 800
3 LATA 1100
DOROSŁY 1300-1400

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 5

MÓZG
CZŁOWIEKA
• Najbardziej skomplikowane 1,5
kg we wszechświecie
• 100 miliardów neuronów w
momencie narodzin
• Przyrost o 100.000 do 250.000
neuronów na minutę w
niektórych fazach rozwojowych
• Neurony, które rozbłyskają
jednocześnie, tworzą między
sobą połączenia

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 6

Neuron

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 7

Rozwój mózgu
• Po urodzeniu większość neuronów, które będzie miał
mózg, jest już utworzona
• W wieku 2 lat mózg dziecka osiąga 80% wielkości mózgu
dorosłego
• Co wciąż rośnie?
• Inne komórki mózgowe (glej)
• ilość nowych połączeń neuronowych

• ok. 1000 miliardów połączeń w wieku 3 lat.

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 8

W jaki sposób rozwijający się mózg
staje się świadomy, uczy się, myśli?

• Nadprodukcja neuronów i połączeń między

neuronami
• Selektywna redukcja neuronów i połączeń między
neuronami
• Fale intensywnego rozgałęziania i łączenia, a
następnie redukcja neuronów
• Przed urodzeniem
• Przez pierwsze 3 lata
• Ponownie w wieku nastoletnim

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 9

SYNAPSY W
MOMENCIE
NARODZIN I
W WIEKU 2
LAT

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 10

SYNAPSY
W WIEKU
2 LAT I 6
LAT

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 11

Jak rozwijają się obszary mózgu

• Anatomiczne badania rozwoju mózgu pokazują

• Płaty potyliczne wykazują najwcześniejsze
przycinanie połączeń
• Płaty czołowe i skroniowe wykazują wzrost
połączeń nerwowych dłuższy niż inne obszary
mózgu... do 3 lat
• Płaty czołowe i skroniowe wykazują przycinanie
połączeń dłuższe niż inne obszary mózgu
• Największa zmiana między 2 a 5 rokiem życia

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 15

 • Mielina lub osłonka mielinowa, to
Mielinizacja warstwa otaczająca włókna
nerwowe.
• Zaczyna się kształtować już u
płodu i jest niezbędna do
prawidłowego funkcjonowania
mózgu.
• Wpływa na szybkość połączeń
• Najszybciej wzrasta do 2 lat
• Nadal rośnie, lecz wolniej, przez
kolejne 30 lat

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 17

 Jak rozwija się funkcja mózgu

• Obszary mózgu o najdłuższych okresach organizacji związanych z:

• samoregulacją,
• rozwiązywaniem problemów,
• językiem/komunikacją
• więziami społecznymi

• Najbardziej energiczny wzrost, przycinanie, łączenie i aktywność występują od 1-1 / 2 roku do

3 lub 4 lat
• Neuronauka mówi nam, że może to być jeden z najważniejszych okresów dla rozwoju
samoregulacji, rozwiązywania problemów, zachowań społeczno-emocjonalnych i językowych /
komunikacyjnych.

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 19

Geny a
wychowanie

• Geny i środowisko oddziałują na siebie

podczas rozwoju mózgu
• Geny tworzą neurony, połączenia między
głównymi regionami mózgu
• Środowisko i doświadczenie udoskonalają
połączenia; wzmocnienie niektórych połączeń
przy jednoczesnym wyeliminowaniu innych

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 20

Doświadczenie może
zmienić rzeczywistą
strukturę mózgu

• Rozwój mózgu jest "zależny od

aktywności"
• Każde doświadczenie pobudza
niektóre obwody nerwowe i
pozostawia inne w spokoju
• Obwody neuronowe używane w
kółko wzmacniają się, te które nie
są używane, są porzucane, co
powoduje "przycinanie”.

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 21

Zaniedbanie • Ograniczona ekspozycja na język, dotyk lub
hamuje interakcje społeczne, zaniedbanie
emocjonalne lub poznawcze, powoduje
rozwój większe deficyty w mózgu ( struktura I
działanie) niż złe odżywianie.
mózgu

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 25

• Aktywność mózgu
normalnego 5-letniego
dziecka (po lewej) i 5-
letniej
zinstytucjonalizowanej
sieroty, która była
zaniedbywana w
niemowlęctwie (po
prawej).

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 26

 • Ważne obszary rozwoju mózgu są związane z:
Jakie wczesne • Samokontrolą lub samoregulacją
doświadczenia • Językiem/komunikacją
• Uczeniem się
sprzyjają • Społecznymi funkcjami emocjonalnymi
zdrowemu
rozwojowi • Badania pokazują, że codzienna interakcja z
mózgu? opiekunami lub innymi dziećmi mogą
zoptymalizować rozwój w tych obszarach

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 27

Interakcja rodzic-
dziecko (niemowlę lub
małe dziecko)

• Rodzic wspierający optymalny

rozwój
• Jest wrażliwy na sygnały
dziecka
• Reaguje na cierpienie
dziecka
• Wykorzystuje proste,
codzienne czynności, aby
stymulować naukę
PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 32
Interakcja rodzic-
dziecko (niemowlę lub
małe dziecko)

• Dziecko może wpływać na

interakcje poprzez
• Klarowność jego
wskazówek
• Responsywność na
rodzica
• Poziom aktywności

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 33

Interakcja • Z dziećmi w wieku od 3 do 5 lat
• Kierowanie uwagi
rodzic - • Sugerowanie strategii
dziecko (3 – •
•
Monitorowanie, ocena działań
Pozostawanie ukierunkowanym na cel
5 lat) • Informacja zwrotna jako mniej dyrektywna

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 34

Badania • Szybsze tempo nauki języków
wykazały, że • Zwiększona wytrwałość
dobre podstawy • Zwiększona samokontrola
skutkują • Bardziej adekwatnie wyrażane prośby o
zdrowymi pomoc
mózgami • Zwiększona samokontrola podczas zadań
gotowymi do • Zwiększona zdolność uczenia się
nauki • Łagodzenie czynników ryzyka

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 36

Implikacje
wczesnej
edukacji

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU

DZIECKA - MODUŁ I 37
 Wiemy, że...
• Dzieci wykazują lepsze wyniki w szkole
• Z zaplanowanym, celowym
nauczaniem w wieku przedszkolnym
• Gdy środowisko w domu i w szkole
angażuje dziecko.
• Gdy czyta się im na głos
• Gdy nauczyciele przedszkolni są
odpowiednio i wysoko wykształceni.

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 38

Wiemy, że...
• Tak jak rodzice, którzy zapewniają
podstawy rozwoju, promując zdrowy
rozwój, tak nauczyciele przedszkolni
mogą zapewnić podstawy rozwoju w
klasi.e

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 39

Podstawy wychowania w klasie
• Jakie aktywności nauczycieli mogą przynieść optymalne wyniki dla
dzieci?
• Dostarczanie pomocy i materiałów, które sprzyjają zrozumieniu
pojęć
• Szybkie i wrażliwe reagowanie na prośby i sygnały dzieci
• Utrzymywanie i rozwijanie zainteresowań dzieci w znaczących
zajęciach edukacyjnych
• Umożliwienie dzieciom dokonywania wyboru i zachęcanie do
podejmowania przemyślanych decyzji

PODSTAWY NEUROLOGICZNEGO ROZWOJU DZIECKA - MODUŁ I 40

 Badania wykazały, że przedszkola
wspierające rodzica w
Nauczyciele i promowaniu rozwoju
poznawczego i uczenia się dziecka
rodzice wykazują największe osiągnięcia
dziecka w szkole podstawowej i
dalszej nauce.