Tổng Hợp Lý Thuyết Hóa Học - p1 p2 p3

VỀ ĐÍCH TỐI ƯU ĐIỂM SỐ
TÓM TẮT LÝ THUYẾT HÓA HỌC 12
CHUYÊN ĐỀ 1: ESTE – LIPIT

A. ESTE
1. Khái niệm: Este là hợp chất hữu cơ tạo thành khi thay thế nhóm OH trong nhóm COOH
bằng nhóm OR’.
2. Công thức
 R lµ H hoÆc gèc hi®rocacbon
R  C  O  R' 
Este đơn chức: ||  RCOOR'  R ' lµ gèc hi®rocacbon
ViÕt gän
O  Chøc este :  COO  (1,2O)


Este no, đơn, hở: CnH2nO2 (n ≥ 2)
Este không no, 1C=C, đơn chức, mạch hở: CnH2n-2O2 (n ≥ 3).
3. Tên gọi: Tên este = Tên R’ + tên RCOO- (đuôi at)
Tên R’ Tên RCOO-
CH3-: metyl HCOO-: fomat
C2H5-: etyl CH3COO-: axetat
CH3–CH2–CH2-: propyl C2H5COO-: propionat
(CH3)2CH-: isopropyl CH3CH2CH2COO-: butirat
(CH3)2CH – CH2 – CH2-: isoamyl CH2=CH–COO-: acrylat
CH2=CH-: vinyl CH2=C(CH3)-COO-: metacrylat
CH2=CH – CH2-: anlyl C6H5COO-: benzoat
C6H5-: phenyl (COO-)2: oxalat
C6H5-CH2-: benzyl
4. Tính chất vật lí
- Là chất lỏng hoặc rắn ở điều kiện thường, nhẹ hơn nước, rất ít tan trong nước.
- Nhiệt độ sôi: Hợp chất ion > Axit > ancol > este, anđehit > hiđrocacbon.
- Có mùi thơm của hoa quả chín: Isoamyl axetat (mùi chuối chín); benzyl axetat (mùi hoa nhài);
etyl propionat hoặc etyl butirat (mùi dứa chín).
5. Tính chất hóa học
(a) Thủy phân trong môi trường axit (phản ứng thuận nghịch):
H  ,t o
RCOOR’ + H2O RCOOH + R’OH
(b) Thủy phân môi trường bazơ (phản ứng xà phòng hóa – phản ứng một chiều):
RCOOR’ + NaOH 
 RCOONa + R’OH
to
Chú ý: R’OH sinh ra có thể phản ứng với môi trường (nếu là phenol) hoặc không bền chuyển
hóa thành anđehit, xeton.
 Este + NaOH → Muối + anđehit: RCOOCH=CHR’ + NaOH 
 RCOONa + R’CH2CHO to
 Este + NaOH → Muối + xeton: RCOOC(R’’)=CHR’ + NaOH 

 RCOONa + R’CH2COR’’ to
 Este + NaOH → 2Muối + H2O: RCOOC6H4R’ + NaOH 

 RCOONa + R’C6H4ONa + H2O
to
Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 1

(c) Phản ứng ở gốc hiđrocacbon: phản ứng cộng (H2, Br2), phản ứng trùng hợp, phản ứng tráng
bạc (este của axit fomic), …
(d) Phản ứng cháy → CO2 + H2O. Đốt cháy este no, đơn chức, mạch hở ⇔ nCO2  nH2O
H2SO4 ®Æc,t o
6. Điều chế: Este của ancol (phản ứng este hóa): RCOOH + R’OH RCOOR’ + H2O
7. Ứng dụng: Chất tạo hương trong công nghiệp thực phẩm, mỹ phẩm. Dung môi, chất dẻo.
B. LIPIT
1. Khái niệm
- Lipit bao gồm: chất béo, steroit, sáp, …
- Axit béo là những axit cacboxylic đơn chức, mạch thẳng, có số nguyên tử cacbon chẵn (12 -
24C).
- Chất béo là trieste của glixerol với các axit béo còn gọi là triglixerit hay triaxylglixerol.
2. Công thức
3. Tên gọi: Tên chất béo = Tri + tên axit béo (bỏ axit, đổi ic → in)
Axit béo Tên axit béo Chất béo Tên chất béo
C15H31COOH Axit panmitic (C15H31COO)3C3H5 Tripanmitin
C17H35COOH Axit stearic (C17H35COO)3C3H5 Tristearin
C17H33COOH Axit oleic (C17H33COO)3C3H5 Triolein
C17H31COOH Axit linoleic (C17H31COO)3C3H5 Trilinolein
- Là chất lỏng hoặc rắn ở điều kiện thường, nhẹ hơn nước, không tan trong nước, tan trong
dung môi hữu cơ.
+ Chất béo lỏng (dầu): Chứa gốc hiđrocacbon không no. VD: Triolein, trilinolein, …
+ Chất béo rắn (mỡ): Chứa gốc hiđrocacbon no. VD: Tripanmitin, tristearin,…
⇒ Để chuyển chất béo lỏng (dầu thực vật) thành chất béo rắn (bơ nhân tạo) dùng phản ứng
hiđro hóa.
(a) Thủy phân trong môi trường axit (phản ứng thuận nghịch):
H ,to
(RCOO)3C3H5 + 3H2O 3RCOOH + C3H5(OH)3
(b) Thủy phân môi trường bazơ (phản ứng xà phòng hóa – phản ứng một chiều):
(RCOO)3C3H5 + 3NaOH 
 3RCOONa + C3H5(OH)3
to
(c) Phản ứng hiđro hóa (chất béo lỏng → rắn)

Ni,t o
(C17H33COO)3C3H5 + 3H2 
 (C17H35COO)3C3H5
Ni,t o
(C17H31COO)3C3H5 + 6H2 
 (C17H35COO)3C3H5
6. Ứng dụng: Chất béo là thức ăn quan trọng của con người, là nguồn dinh dưỡng quan trọng
và cung cấp một lượng đáng kể năng lượng cho cơ thể hoạt động. Trong công nghiệp, một
lượng lớn chất béo dùng để điều chế xà phòng và glixerol, …
2 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

CHUYÊN ĐỀ 2: CACBOHIĐRAT
A. KHÁI QUÁT VỀ CACBOHIĐRAT
1. Cacbohiđrat (gluxit, saccarit) là những hợp chất hữu cơ tạp chức có công thức chung là
Cn(H2O)m, trong đó luôn chứa nhóm chức ancol.
2. Phân loại
Phân loại Khái niệm Ví dụ
Là nhóm cacbohidrat đơn giản nhất,
Monosaccarit C6H12O6: Glucozơ, Fructozơ
không thể thủy phân được.
Là nhóm cacbohidrat mà khi thủy phân
Đisaccarit C12H22O11: Saccarozơ
mỗi phân tử sinh ra 2 monosaccarit.
Là nhóm cacbohidrat phức tạp mà khi
(C6H10O5)n
Polisaccarit thủy phân đến cùng mỗi phân tử sinh ra
Tinh bột, Xenlulozơ
nhiều monosaccarit.
B. GLUCOZƠ – C6H12O6 (M = 180 đvC)
1. Tính chất vật lí – Trạng thái tự nhiên
- Glucozơ là chất rắn, tinh thể không màu, dễ tan trong nước, có vị ngọt nhưng không ngọt
bằng đường mía.
- Glucozơ có trong hầu hết các bộ phận của cây như hoa, lá, rễ,… và nhất là trong quả chín.
- Glucozơ có nhiều trong quả nho chín nên còn gọi là đường nho.
- Trong mật ong có nhiều glucozơ (khoảng 30%).
- Trong máu người có một lượng nhỏ glucozơ với nồng độ hầu như không đổi khoảng 0,1%.
2. Cấu tạo phân tử
Thí nghiệm Cấu tạo
Glucozơ phản ứng tráng bạc và bị oxi hóa bởi nước brom phân tử chứa nhóm -CHO
phân tử chứa nhiều nhóm –OH
Glucozơ tác dụng Cu(OH)2 cho dd mà xanh lam
liền kề
Glucozơ tạo este chứa 5 gốc axit CH3COO phân tử chứa 5 nhóm -OH
phân tử chứa 6C tạo thành mạch
Khử glucozơ 
 Hexan
cacbon không phân nhánh.
- CTCT dạng mạch hở: CH2OH-(CHOH)4-CHO
- Thực tế, glucozơ tồn tại chủ yếu ở dạng mạch vòng α-glucozơ và β-glucozơ
(a) Tác dụng với Cu(OH)2: Ở nhiệt độ thường, glucozơ phản ứng với Cu(OH)2 cho dung dịch
màu xanh lam tương tự như glixerol (do có các nhóm OH liền kề):
2C 6 H12 O6 + Cu(OH)2 
 (C 6 H11O6 )2 Cu + 2H 2 O
phøc ®ång glucoz¬
(b) Phản ứng tạo este: Glucozơ có thể tạo este chứa 5 gốc CH3COO trong phân tử khi tham gia
phản ứng với anhiđrit axetic (CH3CO)2O, có mặt piriđin
o
(c) Phản ứng với H2: HOCH2 [CHOH]4 CHO + H2 
Ni, t
 HOCH2 [CHOH]4 CH2OH (sobitol)

(d) Phản ứng tráng bạc:
o
HOCH 2 [CHOH]4 CHO + 2AgNO 3 + 3NH 3 + H 2 O 
t

 HOCH2 [CHOH]4 COONH4 (amoni gluconat) + 2Ag  + 2NH 4 NO 3
(e) Phản ứng lên men: C6 H12 O6 

enzim
30  35o C
 2C2 H5OH + 2CO2 
4. Điều chế: Thủy phân tinh bột, xenlulozơ


(C6 H10 O5 )n + nH2 O 
H
 nC6 H12 O6
TB (XLL)
5. Ứng dụng
- Glucozơ là chất dinh dưỡng và được dùng làm thuốc tăng lực cho người già, trẻ em và người
ốm.
- Trong công nghiệp, glucozơ được chuyển hóa từ saccarozơ dùng để tráng gương, tráng ruột
phích.
- Là sản phẩm trung gian sản xuất ancol etylic từ các nguyên liệu có tinh bột và xenlulozơ.
C. FRUCTOZƠ – C6H12O6 (M = 180 đvC)
1. Cấu tạo: Đồng phân của glucozơ là fructozơ có công thức cấu tạo:
- Dạng mạch hở: CH2OH-(CHOH)3-CO-CH2OH
- Thực tế, fructozơ tồn tại chủ yếu dưới dạng mạch vòng α-fructozơ và β-fructozơ.
2. Tính chất
(a) Tính chất vật lí – Trạng thái tự nhiên
- Fructozơ là chất kết tinh, không màu, dễ tan trong nước, có vị ngọt hơn đường mía, có nhiều
trong quả ngọt như dứa, xoài,…
- Trong mật ong có tới 40% fructozơ làm cho mật ong có vị ngọt sắc.
(b) Tính chất hóa học
- Fructozơ tác dụng với Cu(OH)2 cho dung dịch màu xanh lam.
- Fructozơ tác dụng hiđro cho poliancol.
- Trong môi trường bazơ, frucotozơ và glucozơ chuyển hóa lẫn nhau:
OH 
Frucotozơ Glucozơ 
 Fructozơ tham gia phản ứng tráng gương tương tự glucozơ.
D. SACCAROZƠ – C12H22O11 (M = 342 đvC)

- Là chất rắn, kết tinh, không màu, có vị ngọt, tan tốt trong nước, …
- Saccarozơ là loại đường phổ biến nhất, có nhiều nhất trong cây mía, củ cải đường và hoa thốt
nốt.
2. Cấu tạo phân tử: Saccarozơ là một đissaccarit được cấu tạo từ 1 gốc α–glucozơ và 1 gốc
β–fructozơ.

(a) Phản ứng thủy phân: C12 H 22 O11 + H 2 O   C 6 H12 O6 + C 6 H12 O6
o
t ,H
Glucoz¬ Fructoz¬
(b) Phản ứng với Cu(OH)2: Trong dung dịch, saccarozơ phản ứng với Cu(OH)2 cho dung dịch
đồng saccarozơ màu xanh lam

2C12 H 22 O11 + Cu(OH)2 
 (C12 H 21O11 )2 Cu + 2H 2O
4. Ứng dụng:
- Saccarozơ là thực phẩm quan trọng của con người.
- Trong công nghiệp thực phẩm, saccarozơ là nguyên liệu để làm bánh kẹo, nước giải khát, đồ
hộp.
- Trong công nghiệp dược phẩm, saccarozơ được dùng để pha chế thuốc.
- Saccarozơ còn là nguyên liệu để thuỷ phân thành glucozơ và fructozơ dùng trong kĩ thuật
tráng gương, tráng ruột phích.
E. TINH BỘT – (C6H10O5)n
- Là chất rắn, dạng bột vô định hình, màu trắng, không tan trong nước.
- Trong nước nóng, tinh bột ngậm nước tạo thành dung dịch keo (hồ tinh bột).
- Tinh bột có trong các hạt ngủ cốc, các loại củ.
- Tinh bột được tạo thành trong cây xanh nhờ quá trình quan hợp.
2. Cấu tạo phân tử: Tinh bột thuộc loại polisaccarit. Gồm hai dạng:
+ Amilozơ: Các gốc α-glucozơ liên kết lại với nhau bằng liên kết α-1,4-glicozit tạo mạch không
phân nhánh.
+ Amilopectin: Các gốc α-glucozơ liên kết lại với nhau bằng liên kết α-1,4-glicozit và liên kết
α-1,6-glicozit tạo thành mạch phân nhánh.

(a) Phản ứng thủy phân: (C 6 H10 O 5 )n + nH 2 O   n C 6 H12 O 6
o
t ,H
Glucoz¬
(b) Phản ứng màu với iot: Khi nhỏ vài giọt dung dịch I2 vào dung dịch hồ tinh bột, xuất hiện
màu xanh tím. Phản ứng này để nhận biết dung dịch hồ tinh bột.
4. Ứng dụng:
- Tinh bột là một trong những chất dinh dưỡng cơ bản của con người và một số động vật.
- Trong công nghiệp, tinh bột được dùng để sản xuất bánh kẹo, glucozơ và hồ dán.
- Trong cơ thể người, tinh bột bị thuỷ phân thành glucozơ nhờ các enzim trong nước bọt và ruột
non.
F. XENLULOZƠ – (C6H10O5)n
- Là chất rắn dạng sợi, màu trắng, …
- Không tan trong nước và nhiều dung môi hữu cơ như etanol, ete, benzen, …
- Tan nhiều trong nước Svayde (dung dịch thu được khi hòa tan Cu(OH)2 trong NH3).
- Xenlulozơ là thành phần chính tạo nên màng tế bào thực vật.
- Trong bông nõn có gần 98% xenlulozơ; trong gỗ chiếm khoảng 40 – 50%,…
2. Cấu tạo phân tử: Xenlulozơ là một polisaccarit, phân tử gồm nhiều gốc β-glucozơ liên kết với
nhau tạo thành mạch kéo dài, không phân nhánh.

(a) Phản ứng thủy phân: (C 6 H10 O 5 )n + nH 2 O   n C 6 H12 O 6
o
t ,H
Glucoz¬

(b) Phản ứng với axit HNO3:
0
[C 6 H 7 O2 (OH)3 ]n + 3nHNO3 
H 2 SO 4 ®Æc, t
 [ C 6 H 7O 2 (O NO 2 )3 ]n + 3nH 2 O
Xenluloz¬ trinitrat
Xenlulozơ trinitrat là chất dễ cháy và nổ mạnh không sinh ra khói nên dùng làm thuốc súng
không khói.
4. Ứng dụng:
- Những nguyên liệu chứa xenlulozơ (bông, đay, gỗ,...) thường được dùng trực tiếp (kéo sợi dệt
vải, trong xây dựng, làm đồ gỗ,...) hoặc chế biến thành giấy.
- Xenlulozơ còn là nguyên liệu để sản xuất tơ nhân tạo như tơ visco, tơ axetat và chế tạo thuốc
súng không khói.
- Từ xenlulozơ tạo xenlulozơ triaxetat dùng sản xuất tơ axetat, tơ visco hoặc phim ảnh.

CHUYÊN ĐỀ 3: AMIN – AMINO AXIT – PEPTIT – PROTEIN
A. AMIN
1. Khái niệm: Amin là hợp chất hữu cơ tạo thành khi thay thế một hay nhiều nguyên tử H trong
phân tử NH3 bằng một hay nhiều gốc hiđrocacbon.
2. Phân loại
Cơ sở Amin Ví dụ
Amin mạch hở CH3NH2; C2H5NH2; CH3-NH-CH3
Gốc hiđrocacbon
Amin thơm C6H5NH2; CH3C6H4-NH2
Amin bậc I C2H5NH2; C6H5NH2
Bậc Amin = Số gốc R liên kết
Amin bậc II CH3-NH-CH3; CH3-NH-C6H5
với nguyên tử N
Amin bậc III (CH3)3N
- Amin no, đơn chức, mạch hở (k = 0): CnH2n+3N (n ≥ 1);
- Amin no, hai chức, mạch hở (k = 0): CnH2n+4N2 (n ≥ 1);
3. Danh pháp
Tên gốc – chức Tên thay thế (amin bậc I)
Công thức
(tên gốc HC + amin) (tên HC tương ứng + vị tí NH2 + amin)
CH3NH2 Metylamin Metanamin
C2H5NH2 Etylamin Etanamin
CH3-CH2-CH2-NH2 Propylamin Propan-1-amin
CH3-CH(NH2)-CH3 Isopropylamin Propan-2-amin
H2N-(CH2)6-NH2 Hexametylenđiamin Hexan-1,6-điamin
C6H5NH2 (anilin) Phenylamin Benzenamin
- Metylamin, đimetylamin, trimetylamin và etylamin là những chất khí, mùi khai khó chịu, tan
nhiều trong nước.
- Các amin có phân tử khối cao hơn là những chất lỏng hoặc rắn, độ tan trong nước giảm dần
theo chiều tăng của phân tử khối.
- Các amin thơm là chất lỏng hoặc chất rắn và dễ bị oxi hóa. Để lâu trong không khí, các amin
thơm bị chuyển từ không màu thành màu đen vì bị oxi hoá.
- Các amin đều rất độc.
(a) Tính bazơ: Amin thơm < NH3 < amin no
 Đổi màu chất chỉ thị: quỳ tím → xanh, phenolphtalein → hồng (anilin không làm đổi màu).
 Tác dụng với axit → Muối amoni. R(NH2)a + aHCl → R(NH3Cl)a
 Tác dụng với dung dịch muối → Muối mới + Bazơ mới (kết tủa)
3R-NH2 + 3H2O + FeCl3 → 3R-NH3Cl + Fe(OH)3↓
(b) Phản ứng thế ở nhân thơm của anilin: Nhỏ vài giọt nước brom vào ống nghiệm đã đựng sẵn
1 ml dung dịch anilin, thấy dung dịch vẩn đục (kết tủa trắng)
NH2 NH2
H2O Br Br + 3HBr
+ 3Br2
Br (T)

B. AMINO AXIT
1. Khái niệm: Amino axit là loại hợp chất hữu cơ tạp chức, phân tử chứa đồng thời nhóm
amino (-NH2) và nhóm cacboxyl (-COOH) 
 CT Amino axit: (H2 N)x R (COOH)y
2. Danh pháp
(a) Danh pháp bán hệ thống: Axit + số chỉ vị trí (α, β,…) + amino + tên thường axit tương ứng
(b) Danh pháp thay thế: Axit + số chỉ vị trí (2, 3,…) + amino + tên HC tương ứng + oic (đioic)
Công thức Tên thay thế Tên bán hệ thống Kí hiệu
H2NCH2COOH Axit 2-aminoetanoic Axit aminoaxetic Gly
H2NCH(CH3)COOH Axit 2-aminopropanoic Axit α-aminopropionic Ala
(CH3)2CH(NH2)COOH Axit 2-amino-3-metylbutanoic Axit α-aminoisovaleric Val
H2N(CH2)4CH(NH2)COOH Axit 2,6-điaminohexanoic Axit α, ε-điaminocaproic Lys
H2NC3H5(COOH)2 Axit 2-aminopentan-1,5-đioic Axit α-aminoglutaric Glu


 H 3 N  R  COO 
3. Cấu tạo: H 2 N  R  COOH 

d¹ng ph©n tö d¹ng ion lìng cùc
4. Tính chất vật lí: Do các amino axit là những hợp chất có cấu tạo ion lưỡng cực nên ở điều
kiện thường là chất rắn kết tinh, tương đối dễ tan trong nước và có nhiệt độ nóng chảy cao
(phân hủy khi nóng chảy).
(a) Tính lưỡng tính
 Tác dụng với axit: H 2 N  CH 2  COOH + HCl 
 ClNH 3  CH 2 COOH
 Tác dụng với bazơ: H 2 N  CH 2  COOH + NaOH 
 H 2 N  CH 2 COONa + H 2 O
(b) Tính axit – bazơ của dung dịch amino axit
x = y 
 m«i trêng trung tÝnh (Gly, Ala, Val)

Amino axit: (H 2 N)x R(COOH)y  x > y 
 m«i trêng baz¬ (Lys)
x < y 
 m«i trêng axit (Glu)

(c) Phản ứng riêng của nhóm –COOH: Phản ứng este hóa
H2 N  CH2  COOH + C2 H5OH   H2 N  CH2  COOC2 H5 + H2 O
(k) HCl

Thực ra, este hình thành dưới dạng muối: Cl  H3 N  CH2  COOC 2 H5
(d) Phản ứng trùng ngưng: Khi đun nóng, các - và -amino axit tham gia phản ứng trùng
ngưng tạo ra polime thuộc loại poliamit.
nH2 N  [CH 2 ]5  COOH   ( NH  [CH 2 ]5  CO ) n + nH2 O
0
t
axit  -aminocaproic policaproamit
6. Ứng dụng
- Các amino axit thiên nhiên (hầu hết là -amino axit) là những hợp chất cơ sở để kiến tạo nên
các loại protein của cơ thể sống.
- Một số amino axit được dùng phổ biến trong đời sống như muối mononatri của axit glutamic
dùng làm gia vị thức ăn (gọi là mì chính hay bột ngọt), axit glutamic là thuốc thần kinh,
methionin là thuốc bổ gan.

- Axit 6-aminohexanoic (-aminocaproic) và axit 7-aminoheptanoic (-aminoenantoic) là nguyên
liệu để sản xuất tơ nilon như nilon-6, nilon-7, ...
C. PEPTIT – PROTEIN
Peptit Protein
- Peptit là loại hợp chất chứa từ 2 đến Protein là những polipeptit cao phân tử
50 gốc a-amino axit liên kết với nhau có phân tử khối từ vài chục nghìn đến vài
Khái niệm bởi các liên kết peptit. triệu.
- Liên kết peptit là liên kết –CO–NH–
giữa hai đơn vị -amino axit.
Biểu diễn công thức cấu tạo của các
peptit bằng cách ghép từ tên viết tắt
của các gốc -amino axit theo trật tự
của chúng. Ví dụ: Phân tử protein được tạo bởi nhiều gốc -
+ Gly – Ala amino axit nối với nhau bằng liên kết
Cấu tạo
H 2 N-CH 2 CO  NH-CH(CH3 )COOH peptit, nhưng phân tử protein lớn hơn,
amino axit ®Çu N (NH2 ) amino axit ®Çu C (COOH) phức tạp hơn.
+ Ala – Gly
H 2 N-CH(CH3 )CO  NH-CH 2 COOH
amino axit ®Çu N (NH 2 ) amino axit ®Çu C (COOH)
- Những phân tử peptit chứa 2, 3, 4,...  -amino axit, thí

- Protein đơn giản 
gốc -amino axit được gọi là đi, tri, dụ như anbumin của lòng trắng trứng,
tetrapeptit, … fibroin của tơ tằm,...
Phân loại
- Những phân tử peptit chứa từ nhiều - Protein phức tạp là loại protein được cấu
gốc -amino axit (trên 10) được gọi là thành từ protein đơn giản cộng với thành
polipeptit. phần "phi protein".
- Nhiều protein tan được trong nước tạo thành dung dịch keo và đông tụ lại khi
Tính chất đun nóng.
vật lí - Sự đông tụ và kết tủa protein cũng xảy ra khi cho axit, bazơ và một số muối vào
dung dịch protein.
(a) Phản ứng thủy phân: Peptit (protein) bị thuỷ phân nhờ xúc tác axit hoặc bazơ
hoặc enzim sinh ra các peptit và cuối cùng thành các -amino axit.
 Thủy phân hoàn toàn peptit
Xn + (n  1)H2O 
 n -Amino Axit
 Thủy phân không hoàn toàn peptit: Khi thủy phân không hoàn toàn peptit thì thu
Tính chất được hỗn hợp các peptit có mạch ngắn hơn và các α-amino axit.
hóa học Ví dụ:
Gly  Gly  Gly + H2O 
 Gly  Gly + Gly
- Thủy phân trong môi trường axit: Xét phản ứng thủy phân peptit mạch hở X chứa
n gốc α-amino axit (1NH2) với dung dịch HCl (đun nóng):
Xn + (n  1)H2O + nHCl 
 nClNH3RCOOH
- Thủy phân trong môi trường bazơ: Xét phản ứng thủy phân peptit mạch hở X

chứa n gốc α-amino axit (1COOH) với dung dịch NaOH:
X n + nNaOH  nH 2 NRCOONa + H 2 O
(b) Phản ứng màu biure: Trong môi trường kiềm, Cu(OH)2 tác dụng với peptit
(protein) cho màu tím. Đó là màu của hợp chất phức đồng với peptit có từ 2 liên
kết peptit trở lên.

CHUYÊN ĐỀ 4: POLIME VÀ VẬT LIỆU POLIME
1. Khái niệm – danh pháp
- Polime là hợp chất có phân tử khối rất lớn do nhiều mắt xích liên kết với nhau tạo thành.
- Tên polime = poli + tên monome
2. Phân loại polime
Polime tổng hợp Polime bán tổng hợp (nhân tạo) Polime tự nhiên
- Do con người tổng hợp. - Tạo nên từ polime thiên nhiên. - Có sẵn trong thiên nhiên.
VD: PE, PVC, Cao su buna, VD: Tơ visco, tơ axetat, cao su VD: Tinh bột, xenlulozơ,
nilon – 6, nilon – 7, … lưu hóa. bông, len, tơ tằm, cao su thiên
nhiên.
Mạch thẳng Mạch nhánh Mạng không gian
Còn lại: PE, PVC, PMMA, … Amilopectin, glicozen. Rezit (bakelit), cao su lưu hóa.
3. Phương pháp điều chế
Trùng hợp Trùng ngưng
Là quá trình kết hợp nhiều phân Là quá trình kết hợp nhiều phân tử nhỏ
tử nhỏ giống nhau hoặc tương tự thành phân tử lớn (polime) đồng thời
Định nghĩa nhau (monome) thành phân tử giải phóng các phân tử nhỏ khác như
lớn (polime). nMonome → H2O.
Polime nMonome → Polime + H2O
Điều kiện Có ít nhất hai nhóm chức có khả năng
Có liên kết đôi hoặc vòng kém bền
monome phản ứng (- OH, - NH2, -COOH).
4. Vật liệu polime
Phân loại Tên gọi Monome Công thức
Polietilen (PE) etilen
Polistiren (PS) stiren

Chất dẻo
(Hầu hết là Poli(vinyl clorua) (PVC) vinylclorua
trùng hợp trừ
PPF) Poli(metyl metacrylat) metyl metacrylat
Teflon CF2=CF2 -(-CF2 – CF2-)n-

Poli(phenol–fomanđehit) phenol và fomanđehit (nhựa novolac, rezol, rezit)
Cao su buna buta–1,3–đien
Cao su isopren isopren

Cao su
(Tất cả đều là buta–1,3–đien và
Cao su buna–N
trùng hợp) vinyl xianua
buta–1,3–đien và
Cao su buna–S
stiren

Tơ nilon–6 (tơ capron) Xem ở ứng dụng
Tơ nilon–7 (tơ enang) bài amino axit
Tơ (Hầu hết là hexametylenđiamin

Tơ nilon–6,6
trùng ngưng và axit ađipic
trừ tơ nitron) Tơ lapsan axit terephtalic và – (–OC–C6H4–COOCH2-CH2O –)n–

Poli(etylen – terephtalat) etilen glicol
Tơ nitron (hay olon) acrilonitrin
5. Tính chất – Ứng dụng

(a) Polietilen (PE) là chất dẻo mềm, nóng chảy ở trên 110oC, có tính “trơ tương đối” của ankan
mạch không nhánh, được dùng nhiều làm màng mỏng, vật liệu điện.
(b) PVC là chất rắn vô định hình, cách điện tốt, bền với axit, được dùng làm vật liệu cách điện,
ống dẫn nước, vải che mưa, ...
(c) Poli(metyl metacrylat) là chất rắn trong suốt, có khả năng cho ánh sáng truyền qua tốt (gần
90%) nên được dùng chế tạo thủy tinh hữu cơ plexiglas.
(d) Tơ nilon-6,6 cũng như nhiều loại tơ poliamit khác dùng để dệt vải may mặc, vải lót săm lốp
xe, dệt bít tất, bện làm dây cáp, dây dù, đan lưới, ... và kém bền với nhiệt, với axit và kiềm.
(e) Cao su thiên nhiên có tính đàn hồi, không dẫn nhiệt và điện, không thấm khí và nước,
không tan trong nước, etanol, axeton,... nhưng tan trong xăng, benzen.
(f) Cao su buna có tính đàn hồi và độ bền kém cao su thiên nhiên.
(g) Cao su buna-S có tính đàn hồi cao và cao su buna-N có tính chống dầu khá cao.

CHUYÊN ĐỀ 5: ĐẠI CƯƠNG KIM LOẠI
A. VỊ TRÍ VÀ TÍNH CHẤT CỦA KIM LOẠI
1. Vị trí kim loại trong bảng tuần hoàn
- Kim loại thuộc nhóm IA (trừ H), IIA, IIIA (trừ B) và một phần nhóm IVA, VA, VIA.
- Các nguyên tố nhóm B.
- Tính chất chung: Tính dẻo, tính dẫn điện, dẫn nhiệt, ánh kim do các electron tự do gây ra.
+ Dẻo nhất: Au; dẫn điện, dẫn nhiệt tốt nhất: Ag (sau đó đến Cu, Au, Al, Fe …)
- Tính chất riêng: Khối lượng riêng (nhỏ nhất: Li, lớn nhất: Os); nhiệt độ nóng chảy (thấp nhất:
Hg, cao nhất: W), tính cứng (cứng nhất: Cr, mềm nhất: Cs)
3. Tính chất hóa học: Tính chất hóa học đặc trưng của kim loại là tính khử.
(a) Tác dụng với phi kim
Tác dụng với Cl2 Tác dụng với O2 Tác dụng với S
Hg + S 
 HgS
o o
2Fe + 3Cl 2 
t
 2FeCl 3 4Al + 3O2 
t
 2Al 2O3
(b) Tác dụng với axit
 Axit HCl và H2SO4 loãng
HCl H2SO4 loãng
Kim loại đưng trước H có thể khử ion H+ trong các dung dịch axit trên thành H2
2R + 2nH 
 2R n + H2
Fe + 2HCl 
 FeCl2 + H2 Fe + H2 SO4( l ) 
 FeSO4 + H2
 Axit HNO3 và H2SO4 đặc
HNO3 H2SO4 đặc
- Hầu hết kim loại (trừ Pt, Au) khử được N+5 (trong HNO3) và S+6 (trong H2SO4 ) xuống số
oxi hoá thấp hơn.
- HNO3, H2SO4 đặc, nguội làm thụ động hoá Al, Fe, Cr, ...
3Cu + 8HNO3 
 3Cu(NO3 )2 + 2NO + 4H2 O Cu + 2H 2 SO 4(® )   CuSO 4 + SO2 + 2H 2 O
o
t
HNO3: R + HNO3 
 R(NO3 )n + NO2 ; NO; N2O; N2 ; NH4 NO3 + H2O
H2SO4 đặc: R + H 2 SO 4(®Æc)   R2 (SO4 )n + SO2 ; S; H 2S + H 2 O

0
t
(c) Tác dụng với nước: Các kim loại ở nhóm IA và IIA của bảng tuần hoàn (trừ Be, Mg) do có
tính khử mạnh nên có thể khử được H2O ở nhiệt độ thường thành hiđro
2Na + 2H2O 
 2NaOH + H2
(d) Tác dụng dung dịch muối: Kim loại mạnh hơn có thể khử được ion của kim loại yếu hơn
trong dung dịch muối thành kim loại tự do
Fe + CuSO4 
 FeSO4 + Cu
B. DÃY ĐIỆN HÓA CỦA KIM LOẠI – QUY TẮC 𝜶
1. Dãy điện hóa của kim loại

2. Qui tắc  - dự đoán chiều phản ứng
2 Ag + + Cu 
 2 Ag + Cu2
C.OXH m C.K m C.K y C.OXH y
C. ĂN MÒN KIM LOẠI

1. Khái niệm: Ăn mòn kim loại là sự phá huỷ kim loại hoặc hợp kim do tác dụng của các chất
trong môi trường xung quanh.
2. Các dạng ăn mòn kim loại
Ăn mòn hóa học Ăn mòn điện hóa
Ăn mòn hoá học là quá trình oxi hoá - Ăn mòn điện hoá là quá trình oxi hoá - khử,
khử, trong đó các electron của kim loại trong đó kim loại bị ăn mòn do tác dụng của
được chuyển trực tiếp đến các chất trong dung dịch chất điện li và tạo nên dòng
môi trường. electron chuyển dời từ cực âm đến cực dương.
3. Ăn mòn điện hóa
(a) Thí nghiệm: Nối thanh kẽm và thanh đồng (không tiếp xúc với nhau) vào cốc đựng dung
dịch H2SO4 loãng. Nối thanh kẽm với thanh đồng bằng dây dẫn đi qua một điện kế.
- Hiện tượng: Kim vôn kế quay, chứng tỏ có dòng điện chạy qua. Thanh Zn bị mòn dần, bọt khí
H2 thoát ra cả ở thanh Cu.
- Giải thích:
Điện cực âm (Anot) Điện cực dương (Catot)
 Zn2 + 2e
Zn  2H + 2e 
 H2
Ion Zn2+ đi vào dung dịch, còn electron Ion H+ của dung dịch H2SO4 nhận electron biến
theo dây dẫn sang điện cực đồng. thành nguyên tử H rồi thành phân tử H2 thoát ra.
(b) Ăn mòn điện hóa học hợp kim của sắt (Fe – C) trong không khí ẩm

- Gang có thành phần chính là sắt và cacbon cùng tiếp xúc với dung dịch đó tạo nên vô số pin
rất nhỏ mà sắt là anot và cacbon là catot.
Điện cực âm (Anot) Điện cực dương (Catot)
 Fe2 + 2e
Fe   4OH
O2 + 2H2O + 4e 
Các electron được chuyển dịch đến catot O2 hoà tan trong nước bị khử thành ion hiđroxit
- Các ion Fe2+ di chuyển từ vùng anot qua dung dịch điện li đến vùng catot và kết hợp với ion
OH để tạo thành sắt(II) hiđroxit.
- Sắt(II) hiđroxit tiếp tục bị oxi hoá bởi oxi của không khí thành sắt(III) hiđroxit, chất này lại
phân huỷ thành sắt(III) oxit.
4. Điều kiện xảy ra sự ăn mòn điện hóa
- Các điện cực phải khác chất nhau, có thể là cặp 2 kim loại khác nhau hoặc cặp kim loại với phi
kim. Trong đó kim loại có tính khử mạnh hơn đóng vai trò là cực âm (anot) và bị ăn mòn.
- Các điện cực phải tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với nhau qua dây dẫn.
- Các điện cực cùng tiếp xúc với dung dịch chất điện li.
5. Chống ăn mòn kim loại
Phương pháp bảo vệ bề mặt Phương pháp điện hóa
- Dùng những chất bền vững đối với môi - Nối kim loại cần bảo vệ với một kim loại hoạt
trường để phủ ngoài mặt những đồ vật động hơn để tạo thành pin điện hoá và kim loại hoạt
bằng kim loại như bôi dầu mỡ, sơn, mạ, động hơn bị ăn mòn, kim loại kia được bảo vệ.
tráng men,... - Ví dụ: Để bảo vệ vỏ tàu biển làm bằng thép và vỏ
- Sắt tây là sắt được tráng thiếc, tôn là sắt tàu (phần chìm dưới nước) người ta lắp vào mặt
được tráng kẽm ngoài của thép những khối kẽm. Kết quả là kẽm bị
nước biển ăn mòn thay cho thép.
D. ĐIỀU CHẾ KIM LOẠI
1. Nguyên tắc: Nguyên tắc điều chế kim loại là khử ion kim loại thành nguyên tử:
Mn + ne 
M
2. Phương pháp
Phương pháp nhiệt luyện Phương pháp thủy luyện
(a) Cơ sở phương pháp: Khử ion kim loại (a) Cơ sở phương pháp: Khử những ion
trong hợp chất (thường là oxit) ở nhiệt độ kim loại (trong dung dịch) bằng kim loại
cao bằng các chất khử thông thường như C, có tính khử mạnh như Fe, Zn, ...
CO, H2. (b) Phương pháp này được dùng để điều
(b) Phương pháp này được dùng để sản xuất chế kim loại có độ hoạt động trung bình
kim loại có độ hoạt động trung bình và yếu. và yếu.
(c) Ví dụ: Fe + Cu2 
 Fe2 + Cu
o
(c) Ví dụ: Fe2 O3 + 3CO 
t
 2Fe + 3CO2

Phương pháp điện phân
Điện phân hợp chất nóng chảy Điện phân dung dịch
Cơ sở phương pháp: Khử ion kim loại trong hợp chất bằng dòng điện 1 chiều.
Phương pháp này được dùng để điều chế các Phương pháp này được dùng để điều chế
kim loại hoạt động mạnh: IA, IIA và Al. kim loại có độ hoạt động trung bình và yếu.
Điện phân Al2O3 nóng chảy để điều chế Al. Điện phân dung dịch CuCl2 để điều chế Cu
3
- Catot (cực âm): Al + 3e 
 Al - Catot (cực âm): Cu2 + 2e 
 Cu
- Anot (cực dương): 2O2 
 O2 + 4e - Anot (cực dương): 2Cl 
 Cl2 + 2e
2Al 2 O3 
®pnc
 4Al + 3O 2 CuCl 2 
®pdd
 Cl 2 + Cu

CHUYÊN ĐỀ 6: KIM LOẠI KIỀM – KIỀM THỔ – NHÔM
A. KIM LOẠI KIỀM VÀ HỢP CHẤT
1. Vị trí trong bảng tuần hoàn: Kim loại kiềm thuộc nhóm IA của bảng tuần hoàn, gồm các
nguyên tố liti (Li), natri (Na), kali (K), rubiđi (Rb), xesi (Cs) và franxi (Fr).
2. Tính chất vật lí: Các kim loại kiềm có màu trắng bạc và có ánh kim, dẫn điện tốt, nhiệt độ
nóng chảy và nhiệt độ sôi thấp, khối lượng riêng nhỏ, độ cứng thấp.
3. Tính chất hóa học: Kim loại kiềm có tính khử rất mạnh. Tính khử tăng dần từ liti đến xesi.
Trong hợp chất, các kim loại kiềm có số oxi hóa +1.
O2 Cl2
2Na + O2 
 Na2O2 (natri peoxit)
2K + Cl 2 
 2KCl
4Na + O2 
 2Na 2O (natri oxit)
(b) Tác dụng với axit: 2Na + 2HCl 
 2NaCl + H2
Phản ứng xảy ra rất mãnh liệt. Tất cả các kim loại kiềm đều nổ khi tiếp xúc với axit.
(c) Tác dụng với H2O: 2R + H2O 
 ROH + H2
- Từ Li 
 Cs khả năng phản ứng với nước xảy ra ngày càng mãnh liệt.
- Vì các kim loại kiềm dễ tác dụng với nước, với oxi không khí nên để bảo quản, người ta ngâm
chìm các kim loại kiềm trong dầu hỏa.
4. Ứng dụng
- Dùng chế tạo hợp kim có nhiệt độ nóng chảy thấp. Thí dụ, hợp kim natri - kali có nhiệt độ
nóng chảy là 70 oC dùng làm chất trao đổi nhiệt trong các lò phản ứng hạt nhân.
- Hợp kim liti - nhôm siêu nhẹ, được dùng trong kĩ thuật hàng không.
- Xesi được dùng làm tế bào quang điện.
5. Trạng thái tự nhiên: Trong tự nhiên, các kim loại kiềm không có ở dạng đơn chất mà chỉ tồn
tại ở dạng hợp chất.
6. Điều chế: Muốn điều chế kim loại kiềm từ các hợp chất, cần phải khử các ion của chúng bằng
phương pháp điện phân nóng chảy: điện phân muối halogenua, …
7. Một số hợp chất quan trọng
(a) Natri hiđrocacbonat (NaHCO3)
 Tính chất vật lí: chất rắn màu trắng, ít tan trong nước.
 Tính chất hóa học:
o
- Dễ nhiệt phân: NaHCO3 
t
 Na 2CO3 + CO2 + H2O
  
HCO3 + H   CO2 + H2 O
- Tính lưỡng tính:   
HCO3 + OH 
  CO32  + H2 O
 Ứng dụng: NaHCO3 được dùng trong công nghiệp dược phẩm (chế thuốc đau dạ dày, ...) và
công nghiệp thực phẩm (làm bột nở, ...).
(b) Natri cacbonat (Na2CO3)
- Natri cacbonat (Na2CO3) là chất rắn màu trắng, tan nhiều trong nước.

- Ở nhiệt độ thường, natri cacbonat tồn tại ở dạng muối ngậm nước Na2CO3.10H2O, ở nhiệt độ
cao muối này mất dần nước kết tinh trở thành natri cacbonat khan.
 Tính chất hóa học: Na2CO3 là muối của axit yếu (axit cacbonic) nên dung dịch có tính bazơ.
 Ứng dụng: Na2CO3 là hoá chất quan trọng trong công nghiệp thuỷ tinh, bột giặt, phẩm
nhuộm, giấy, sợi, ...
(c) Natri hiđroxit (NaOH)
- Natri hiđroxit (NaOH) hay xút ăn da là chất rắn, không màu, dễ nóng chảy, hút ẩm mạnh (dễ
chảy rữa).
- Tan nhiều trong nước và toả ra một lượng nhiệt lớn nên cần phải cẩn thận khi hoà tan NaOH
trong nước.
 Tính chất hóa học: Natri hiđroxit có đầy đủ tính chất của một bazơ mạnh
 Ứng dụng: Natri hiđroxit được dùng để nấu xà phòng, chế phẩm nhuộm, tơ nhân tạo, tinh
chế quặng nhôm trong công nghiệp luyện nhôm và dùng trong công nghiệp chế biến dầu mỏ,...
8. Một số PTHH cần nhớ
(1) Na + Cl2   NaCl
o
t
(5) CO2 + NaOH → NaHCO3
(2) 2Na + 2H2O → 2NaOH + H2 (6) CO2 + 2NaOH → Na2CO3 + H2O
(3) 2Na + 2HCl → 2NaCl + H2 (7) NaHCO3 + NaOH → Na2CO3 + H2O
(4) 2NaCl 
 2Na + Cl2 (8) 2NaHCO3   Na2CO3 + CO2 + H2O
o
®pnc t
B. KIM LOẠI KIỀM THỔ VÀ HỢP CHẤT

1. Vị trí trong bảng tuần hoàn: Kim loại kiềm thổ thuộc nhóm IIA của bảng tuần hoàn, gồm các
nguyên tố beri (Be), magie (Mg), canxi (Ca), stronti (Sr), bari (Ba) và rađi (Ra).
2. Tính chất vật lí: Các kim loại kiềm thổ có màu trắng bạc, có thể dát mỏng. Nhiệt độ nóng
chảy và nhiệt độ sôi của các kim loại kiềm thổ tuy cao hơn các kim loại kiềm nhưng vẫn tương
đối thấp
3. Tính chất hóa học: Kim loại kiềm thổ có tính khử mạnh. Tính khử tăng dần từ beri đến bari.
Trong hợp chất, các kim loại kiềm thổ có số oxi hóa +2.
o
(a) Tác dụng với phi kim: 2Mg + O2 
t
 2MgO
HCl và H2SO4 loãng HNO3 và H2SO4 đặc
5
Kim loại kiềm thổ khử mạnh ion H +
Kim loại kiềm thổ có thể khử N trong HNO3 loãng
trong các dung dịch HCl, H2SO4 loãng x 6 y
thành khí H2. xuống N ; S trong H2SO4 đặc xuống S .

M + 2HCl 
 MCl2 + H2 4Mg + 10HNO3 
 4Mg(NO3 )2 + NH4 NO3 + 3H2O
(c) Tác dụng với H2O: Ở nhiệt độ thường, Be không khử được nước, Mg khử chậm. Các kim loại
còn lại khử mạnh nước giải phóng khí hiđro.
Ca + 2H2O 
 Ca(OH)2 + H2
(a) Canxi sunfat
 Tính chất vật lí - Ứng dụng

- Trong tự nhiên, canxi sunfat (CaSO4) tồn tại dưới dạng muối ngậm nước CaSO4.2H2O gọi là
thạch cao sống.
- Khi đun nóng đến 160 oC, thạch cao sống mất một phần nước biến thành thạch cao nung
CaSO4.H2O.
- Thạch cao nung là chất rắn màu trắng, dễ nghiền thành bột mịn. Khi nhào bột đó với nước tạo
thành một loại bột nhão có khả năng đông cứng nhanh.
- Thạch cao khan là CaSO4. Loại thạch cao này được điều chế bằng cách nung thạch cao sống ở
nhiệt độ 350 oC.
- Một lượng lớn thạch cao được trộn vào clanhke khi nghiền để làm cho xi măng chậm đông
cứng.
- Thạch cao nung còn được dùng để nặn tượng, đúc khuôn và bó bột khi gãy xương.
(b) Canxi cacbonat (CaCO3)
 Tính chất vật lí - Ứng dụng
- Canxi cacbonat (CaCO3) là chất rắn, màu trắng, không tan trong nước.
- Trong tự nhiên, canxi cacbonat tồn tại ở dạng đá vôi, đá hoa, đá phấn và là thành phần chính
của vỏ và mai các loài sò, hến, mực,...
- Đá vôi dùng làm vật liệu xây dựng, sản xuất vôi, xi măng, thuỷ tinh, ...
- Đá hoa dùng làm các công trình mĩ thuật (tạc tượng, trang trí, ...).
- Đá phấn dễ nghiền thành bột mịn làm phụ gia của thuốc đánh răng, ...
o
- Nhiệt phân ở 1000 oC: CaCO3 
t
 CaO + CO2
Phản ứng trên xảy ra trong quá trình nung vôi.
- Ở nhiệt độ thường, CaCO3 tan dần trong nước có hoà tan khí CO2 tạo ra canxi hiđrocacbonat,
chất này chỉ tồn tại trong dung dịch: CaCO3 + CO2 + H2O 
 Ca(HCO3)2
- Khi đun nóng, Ca(HCO3)2 bị phân huỷ tạo ra CaCO3 kết tủa.
o
Ca(HCO3)2 
t
 CaCO3 + CO2 + H2O
Các phản ứng trên giải thích sự tạo thành thạch nhũ (CaCO3) trong các hang đá vôi, cặn trong ấm nước
(c) Canxi hiđroxxit (Ca(OH)2)

 Tính chất vật lí:
- Canxi hiđroxit (Ca(OH)2) còn gọi là vôi tôi, là chất rắn màu trắng, ít tan trong nước.
- Nước vôi trong là dung dịch Ca(OH)2.
- Ca(OH)2 là một bazơ mạnh, lại rẻ tiền nên được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành công
nghiệp: sản xuất xút NaOH, amoniac NH3, clorua vôi CaOCl2, ...
 Tính chất hóa học: Ca(OH)2 hấp thụ dễ dàng khí CO2:
Ca(OH)2 + CO2 
 CaCO3 + H2O
5. Nước cứng
Nước cứng là nước có chứa nhiều ion Mg2+ và Ca2+. Nước chứa ít hoặc không chứa Mg2+ và Ca2+
là nước mềm.
Phân loại Nước cứng tạm thời Nước cứng vĩnh cửu Nước cứng toàn phần
Thành phần Ca2+, Mg2+, HCO3- Ca2+, Mg2+, SO42-, Cl- Ca2+, Mg2+, HCO3-,

Cl-, SO42-
Đun nóng; dùng NaOH,
Dùng Dùng
PP làm mềm Ca(OH)2 vừa đủ hoặc
Na2CO3, Na3PO4 Na2CO3, Na3PO4
dùng (Na2CO3, Na3PO4,…)
(6) Ca(HCO3)2   CaCO3 + CO2 + H2O
o
t
(1) Ca + 2H2O → Ca(OH)2 + H2
(7) CaCO3   CaO + CO2
o
t
(2) CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 + H2O
(3) 2CO2 + Ca(OH)2 → Ca(HCO3)2 (8) CaCO3 + CO2 + H2O → Ca(HCO3)2
(4) Ca(HCO3)2 + 2NaOH dư → CaCO3 + Na2CO3 + H2O
(5) Ca(HCO3)2 dư + NaOH → CaCO3 + NaHCO3 + H2O
C. NHÔM VÀ HỢP CHẤT
1. Vị trí trong bảng tuần hoàn – Cấu hình electron nguyên tử
- Nhôm (Al) ở ô số 13, thuộc nhóm IIIA, chu kì 3 của bảng tuần hoàn.
- Cấu hình electron nguyên tử : 1s22s22p63s23p1 ; viết gọn là [Ne]3s23p1.
- Nhôm là kim loại màu trắng bạc, nóng chảy ở 660 oC, khá mềm, dễ kéo sợi, dễ dát mỏng. Có
thể dát được những lá nhôm mỏng 0,01 mm dùng làm giấy gói kẹo, gói thuốc lá,...
- Nhôm là kim loại nhẹ (D = 2,7 g/cm3), dẫn điện tốt (gấp 3 lần sắt, bằng 2/3 lần đồng) và dẫn
nhiệt tốt (gấp 3 lần sắt).
3. Tính chất hóa học: Nhôm là kim loại có tính khử mạnh, chỉ sau kim loại kiềm và kiềm thổ,
nên dễ bị oxi hoá thành ion dương.
 Al 3 + 3e
Al 
Cl2 O2
Bột nhôm tự bốc cháy khi tiếp xúc Khi đốt, bột nhôm cháy trong không khí với
với các halogen ngọn lửa sáng chói, toả nhiều nhiệt
2Al + 3Cl 2 
 2AlCl 3
o
4Al + 3O2 
t
 2Al 2O3
Nhôm khử dễ dàng ion H+ trong Trong các phản ứng này, Al khử N+5 hoặc S+6
dung dịch HCl và H2SO4 loãng xuống số oxi hoá thấp hơn.
thành khí H2. Al + 4HNO3 
 Al(NO3 )3 + NO + 2H2O
2Al + 6HCl 
 2AlCl3 + 3H2 2Al + 6H 2SO4(®Æc) 
t
 Al 2 (SO4 )3 + 3SO2 + 6H 2 O
0
Nhôm bị thụ động với các dung dịch axit HNO3 và

H2SO4 đặc, nguội. Vì vậy, có thể dùng thùng nhôm
để chuyên chở những axit đặc và nguội nói trên.
(c) Tác dụng với kim loại (phản ứng nhiệt nhôm): Ở nhiệt độ cao, Al khử được nhiều ion kim loại
trong oxit.
2Al + Fe2O3   2Fe + Al2O3
o
t
(d) Tác dụng với nước

- Nhôm không tác dụng với nước, dù ở nhiệt độ cao là vì trên bề mặt của nhôm được phủ kín
một lớp Al2O3 rất mỏng, bền và mịn, không cho nước và khí thấm qua.
- Nếu phá bỏ lớp oxit đó (hoặc tạo thành hỗn hống Al  Hg), thì nhôm sẽ tác dụng với nước ở
nhiệt độ thường.
2Al + 6H2O 
 2Al(OH)3 + 3H2
(d) Tác dụng với dung dịch kiềm: 2Al + 2NaOH + 2H2O 
 2NaAlO2 + 3H2
4. Ứng dụng – Trạng thái tự nhiên – Điều chế
(a) Ứng dụng
- Nhôm và hợp kim của nhôm có ưu điểm là nhẹ, bền đối với không khí và nước nên được
dùng làm vật liệu chế tạo máy bay, ô tô, tên lửa, tàu vũ trụ.
- Nhôm và hợp kim của nhôm có màu trắng bạc, đẹp nên được dùng trong xây dựng nhà cửa
và trang trí nội thất.
- Nhôm nhẹ, dẫn điện tốt nên được dùng làm dây dẫn điện thay cho đồng. Do dẫn nhiệt tốt, ít
bị gỉ và không độc nên nhôm được dùng làm dụng cụ nhà bếp.
- Bột nhôm trộn với bột oxit sắt (gọi là hỗn hợp tecmit) để thực hiện phản ứng nhiệt nhôm dùng
hàn đường ray.
(b) Trạng thái tự nhiên
- Nhôm là kim loại hoạt động mạnh nên trong tự nhiên chỉ tồn tại ở dạng hợp chất.
- Nhôm là nguyên tố đứng hàng thứ ba sau oxi và silic về độ phổ biến trong vỏ Trái Đất. Hợp
chất của nhôm có mặt khắp nơi, như có trong đất sét (Al2O3.2SiO2.2H2O), boxit (Al2O3.nH2O),
mica (K2O.Al2O3.6SiO2), criolit (3NaF.AlF3), ...
(c) Điều chế
 Nguyên liệu: quặng boxit (Al2O3.nH2O).
 Phương pháp: điện phân nhôm oxit nóng chảy.
 Vai trò của criolit:
- Nhiệt độ nóng chảy của Al2O3 rất cao (2050 oC), vì vậy phải hoà tan Al2O3 trong criolit nóng
chảy để hạ nhiệt độ nóng chảy của hỗn hợp xuống 900oC.
- Việc làm này vừa tiết kiệm được năng lượng vừa tạo được chất lỏng có tính dẫn điện tốt hơn
Al2O3 nóng chảy.
- Mặt khác, hỗn hợp này có khối lượng riêng nhỏ hơn nhôm, nổi lên trên và bảo vệ nhôm nóng
chảy không bị oxi hoá bởi O2 trong không khí.
 Quá trình điện phân: 2Al 2 O3 
®pnc
 4Al + 3O 2
Catot Anot
Cực âm (catot) của thùng điện phân Cực dương (anot) cũng là những khối than chì lớn.
là một tấm than chì nguyên chất 2O2 
 O2 + 4e
được bố trí ở đáy thùng. Khí O2 ở nhiệt độ cao đốt cháy C thành khí CO và CO2.
Al3 + 3e 
 Al Vì vậy, sau một thời gian phải thay thế điện cực dương.
(a) Nhôm oxit (Al2O3)
 Tính chất vật lí: Nhôm oxit (Al2O3) là chất rắn, màu trắng, không tan trong nước và không tác
dụng với nước, nóng chảy ở trên 2050 oC.

Al O + 6H   2Al 3 + 3H2 O
Tính lưỡng tính:  2 3 
Al 2 O3 + 2OH  AlO2 + 2H2 O
 Ứng dụng:
- Dạng oxit ngậm nước là thành phần chủ yếu của quặng boxit (Al2O3.2H2O) dùng để sản xuất
nhôm.
- Dạng oxit khan, có cấu tạo tinh thể là đá quý.
- Al2O3 dùng để chế xúc tác trong công nghiệp tổng hợp hữu cơ.
(b) Nhôm hiđroxit (Al(OH)3)
 Tính chất vật lí: Nhôm hiđroxit (Al(OH)3) là chất rắn, màu trắng, kết tủa ở dạng keo.
 
Al(OH)3 + 3H  Al 3 + 3H2 O
Tính lưỡng tính:  
Al(OH)3 + OH 
  AlO2 + 2H2 O
(c) Nhôm sunfat (Al2(SO4)3)
 Tính chất vật lí: Muối nhôm sunfat khan tan trong nước toả nhiệt làm dung dịch nóng lên do
bị hiđrat hoá.
 Ứng dụng: KAl(SO4)2.12H2O (phèn chua) được dùng trong ngành thuộc da, công nghiệp giấy,
chất cầm màu trong ngành nhuộm vải, chất làm trong nước, ...
6. Nhận biết ion Al3+ trong dung dịch: Dùng dung dịch kiềm để nhận biết muối nhôm.
Hiện tượng: Phản ứng tạo kết tủa sau đó tan nếu kiềm dư.
Al3+ + 3OH- → Al(OH)3↓
Al(OH)3 + OH- → AlO2- + 2H2O
(1) 2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2 (6) 2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2 + 3H2
(2) 8Al + 3Fe3O4   4Al2O3 + 9Fe
o
t
(7) Al2O3 + 2NaOH → 2NaAlO2 + H2O
(8) 2Al(OH)3   Al2O3 + 3H2O
o
t
(3) Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O
(4) NaAlO2 + CO2 + 2H2O → Al(OH)3 + NaHCO3
(5) NaAlO2 + HCl + H2O → Al(OH)3 + NaCl; Al(OH)3 + 3HCl → AlCl3 + 3H2O

CHUYÊN ĐỀ 7: SẮT – CROM VÀ HỢP CHẤT
A. SẮT
1. Vị trí trong bảng tuần hoàn – Cấu hình eclectron nguyên tử
- Sắt (Fe) ở ô số 26, thuộc nhóm VIIIB, chu kì 4 của bảng tuần hoàn.
- Cấu hình electron nguyên tử Fe: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2, có thể viết gọn là [Ar]3d64s2.
- Sắt là kim loại màu trắng hơi xám, có khối lượng riêng lớn, nóng chảy ở 1540 oC.
- Sắt có tính dẫn điện, dẫn nhiệt tốt. Khác với kim loại khác, sắt có tính nhiễm từ.
3. Tính chất hóa học: Sắt là kim loại có tính khử trung bình.
Cl2 O2 S
o o o
2Fe + 3Cl 2 
t
 2FeCl 3 3Fe + 2O2 
t
 Fe3O4 Fe + S 
t
 FeS
5 x 6
Fe khử ion H+ của các dung dịch
Fe khử khử N trong HNO3 loãng xuống N ; S trong
axit HCl, H2SO4 loãng thành H2, Fe y
bị oxi hoá đến số oxi hoá +2. H2SO4 đặc xuống S , Fe bị oxi hoá đến số oxi hoá +3.
Fe + 2HCl 
 FeCl2 + H2 Fe + 4HNO3 
 Fe(NO3 )3 + NO + 2H2O
Fe bị thụ động với các axit HNO3 và H2SO4 đặc, nguội.
(c) Tác dụng với muối: Fe có thể khử được ion của các kim loại đứng sau nó trong dãy điện hoá
của kim loại. Trong các phản ứng này, Fe thường bị oxi hoá đến số oxi hoá +2.
Fe + CuSO4 
 FeSO4 + Cu
4. Trạng thái tự nhiên
- Sắt chiếm khoảng 5% khối lượng vỏ Trái Đất, đứng hàng thứ hai trong các kim loại (sau Al).
- Trong thiên nhiên, sắt tồn tại chủ yếu ở dạng hợp chất.
- Quặng sắt quan trọng là: quặng manhetit (Fe3O4), hiếm có trong tự nhiên), quặng hematit
(Fe2O3), quặng xiđerit (FeCO3) ; quặng pirit (FeS2).
- Sắt có trong hemoglobin của máu, làm nhiệm vụ vận chuyển oxi, duy trì sự sống.
- Những thiên thạch từ khoảng không của vũ trụ rơi vào Trái Đất có chứa sắt tự do.
B. HỢP CHẤT CỦA SẮT
Hợp chất sắt(II) Hợp chất sắt(III)
Ví dụ
- Sắt(II) oxit: FeO - Sắt(III) oxit: Fe2O3
- Sắt(II) hiđroxit: Fe(OH)2 - Sắt(III) hiđroxit: Fe(OH)3
- Muối sắt(II): - Muối sắt(III):
+ Sắt(II) sunfat: FeSO4; + Sắt(III) sunfat: Fe2(SO4)3;
+ Sắt(II) nitrat: Fe(NO3)2; + Sắt(III) nitrat: Fe(NO3)3;
+ Sắt(II) clorua: FeCl2;… + Sắt(III) clorua: FeCl3;…
Điều chế
o
- FeO: Fe2 O3 + CO   2FeO + CO2 - Fe2O3: 2Fe(OH)3   Fe2 O3 + 3H2O
0
t t

- Fe(OH)2 - Fe(OH)3
2 
Fe + 2OH 
 Fe(OH)2  (trắng xanh) Fe3 + 3OH  
 Fe(OH)3  (nâu đỏ)
- Muối sắt(II): được điều chế bằng cách cho - Muối sắt(III):
Fe (hoặc FeO; Fe(OH)2) tác dụng với axit HCl + Fe2O3; Fe(OH)3 tác dụng với axit HCl
hoặc H2SO4 loãng: hoặc H2SO4 loãng:
FeO + 2H 
 Fe 2  + H2O Fe 2 O 3 + 6H  
 2Fe 3 + 3H 2O
Fe(OH)2 + 2H 
 Fe 2  + 2H 2O Fe(OH)3 + 3H  
 Fe 3 + 3H 2O
Fe + 2H 
 Fe 2  + H 2 + Fe và hợp chất tác dụng với axit HNO3
hoặc H2SO4 đặc.
Tính chất vật lí
- Sắt(II) oxit (FeO) là chất rắn màu đen, - Sắt(III) oxit (Fe2O3) là chất rắn màu đỏ
không có trong tự nhiên. nâu, không tan trong nước.
- Sắt(II) hiđroxit (Fe(OH)2) nguyên chất là - Sắt(III) hiđroxit (Fe(OH)3) là chất rắn, màu
chất rắn, màu trắng hơi xanh, không tan nâu đỏ, không tan trong nước.
trong nước. - Đa số muối sắt(III) tan trong nước, khi kết
- Đa số muối sắt (II) tan trong nước, khi kết tinh thường ở dạng ngậm nước.
tinh thường ở dạng ngậm nước. - Muối FeCl3 được dùng làm chất xúc tác
trong tổng hợp hữu cơ.
Tính chất hóa học
Tính OXH: Fe2 
 Fe3 + 1e
Tính oxi hóa: Fe3 + 1e 
 Fe2
Tính khử: Fe2 + 2e 
 Fe
C. HỢP KIM CỦA SẮT
GANG THÉP
Thành Hợp kim của sắt, có 2 – 5% cacbon và lượng Hợp kim của sắt, có 0,01 - 2% cacbon và
phần nhỏ nguyên tố khác: Si, Mn, S, … lượng nhỏ nguyên tố khác: Si, Mn, Cr, …
- Gang trắng: chứa ít cacbon, chủ yếu ở - Thép thường (thép cacbon):
dạng xementit (Fe3C). Dùng để điều chế Thép mềm (< 0,1% C), thép cứng (> 0,9%C)
thép. - Thép đặc biệt
Phân
- Gang xám: chứa nhiều cacbon hơn gang + Fe – Cr – Ni: Thép inoc không gỉ, chế tạo
loại
trắng. Dùng để đúc các chi tiết máy, ống dụng cụ y tế, vật dụng, …
dẫn nước, …. + Thép Fe – Mn: Rất cứng, dùng để làm
máy nghiền đá.
- Nguyên tắc: Khử quặng sắt oxit bằng - Nguyên tắc: Giảm hàm lượng tạp chất
than cốc trong lò cao. như C, Si, Mn, … bằng cách oxi hóa thành
Sản
- Nguyên liệu: Quặng sắt (hematit: Fe2O3), oxit
xuất
than cốc, chất chảy CaCO3 - Nguyên liệu: Gang, sắt thép phế liệu, khí
oxi, chất chảy CaO.

D. CROM
1. Vị trí trong bảng tuần hoàn – Cấu hình eclectron nguyên tử
- Crom (Cr) ở ô số 24, thuộc nhóm VIB, chu kì 4 của bảng tuần hoàn.
- Cấu hình electron của nguyên tử Cr: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5 4s1, viết gọn là [Ar]3d5 4s1.
- Crom là kim loại màu trắng xám, có khối lượng riêng lớn (D = 7,2 g/cm3), nóng chảy ở 1890 oC.
- Crom là kim loại cứng nhất, có thể rạch được thuỷ tinh.
3. Tính chất hóa học: Crom là kim loại có tính khử mạnh hơn sắt. Trong các phản ứng hoá học,
crom tạo nên các hợp chất trong đó crom có số oxi hoá từ +1 đến +6.
(a) Tác dụng với phi kim: Ở nhiệt độ thường, crom chỉ tác dụng với flo. Ở nhiệt độ cao, crom tác
dụng với oxi, clo, lưu huỳnh, ...
Cl2 O2 S
o
2Cr + 3Cl 2   2CrCl 3
o o
4Cr + 3O2   2Cr2 O3 2Cr + 3S   Cr2S 3
t t t
(b) Tác dụng với nước: Crom có độ hoạt động hoá học kém Zn và mạnh hơn Fe, nhưng crom
bền với nước và không khí do có màng oxit rất mỏng, bền bảo vệ. Chính vì vậy, người ta mạ
crom lên sắt để bảo vệ sắt và dùng crom để chế thép không gỉ.
(c) Tác dụng với axit: Vì có màng oxit bảo vệ, crom không tan ngay trong dung dịch loãng và
nguội của axit HCl và H2SO4. Khi đun nóng màng oxit tan ra, crom tác dụng với axit giải phóng
H2 và tạo ra muối crom (II) khi không có không khí.
Cr + 2H   Cr 2 + H2
o
t
Crom không tác dụng với dung dịch axit HNO3 đặc, nguội và H2SO4 đặc, nguội do bị thụ động
hoá giống như nhôm và sắt.
E. HỢP CHẤT CỦA CROM
Hợp chất crom(III) Hợp chất crom(VI)
Tính chất vật lí – Ứng dụng
- Crom(III) oxit (Cr2O3) là chất rắn, màu lục - Crom (VI) oxit (CrO3) là chất rắn, màu đỏ
thẫm, không tan trong nước. thẫm.
- Cr2O3 được dùng tạo màu lục cho đồ sứ, đồ - Muối cromat, như natri cromat (Na2CrO4) và
thuỷ tinh. kali cromat (K2CrO4) chúng có màu vàng của
- Crom(III) hiđroxit (Cr(OH)3) là chất rắn, màu ion cromat.
lục xám, không tan trong nước. - Muối đicromat, như natri đicromat (Na2Cr2O7)
và kali đicromat (K2Cr2O7) chúng có màu da
cam của ion đicromat.
Tính chất hóa học
Cr2O3 là oxit lưỡng tính, tan trong dung dịch - CrO3 là một oxit axit:
axit và kiềm đặc. CrO3 + H2O 
 H2CrO4 (axit cromic)
Cr2O3 + 6H 
 2Cr 3 + 3H2O 2CrO3 + H2O 
 H2Cr2O7 (axit đicromic)
Cr2O3 + 2NaOH(®Æc) 
 NaCrO2 + H2O - CrO3 có tính oxi hoá mạnh, Một số chất vô cơ
và hữu cơ như S, P, C, C2H5OH bốc cháy khi
tiếp xúc với CrO3.

- Cr(OH)3 là một hiđroxit lưỡng tính, tan được - Các muối cromat và đicromat có tính oxi hoá
trong dung dịch axit và dung dịch kiềm. mạnh, đặc biệt trong môi trường axit, muối
 3
Cr(OH)3 + 3H 
 Cr + 3H2O crom(VI) bị khử thành muối crom(III).
Cr(OH)3 + OH 
 Cr3 + 2H2O K 2 Cr2 O7 + 7H2 SO4 + 6FeSO4 

 3Fe 2 (SO4 )3 + Cr2 (SO4 )3 + K 2 SO4 + 7H2 O
- Vì ở trạng thái số oxi hóa trung gian, ion Cr3+
trong dung dịch vừa có tính oxi hóa (trong - Trong dung dịch của ion Cr2 O 72  (màu da cam)
môi trường axit) và tính khử (trong môi luôn luôn có cả ion Cr2 O 24  (màu vàng) ở trạng
trường bazơ). thái cân bằng với nhau:
3 2 2
+ Tính oxi hóa: Zn + 2Cr 
 Zn + 2Cr Cr2 O72 + H2 O 2CrO24 + 2H
+ Tính khử - Vì có cân bằng trên nên khi thêm dung dịch
 
2CrO + 3Br2 + 8OH
2

 axit vào muối cromat (màu vàng), muối cromat
2 
 2CrO 4
+ 6Br + 4H 2 O biến thành đicromat (màu da cam). Ngược lại
khi thêm dung dịch kiềm vào muối đicromat,
muối này biến thành cromat.

Ứng dụng của các chất trong đời sống và sản xuất Nguyễn Anh Phong
TỔNG KẾT ỨNG DỤNG

CÁC CHẤT TRONG ĐỜI SỐNG & SẢN XUẤT
1. Ứng dụng của Clo

– Diệt trùng nước sinh hoạt, tẩy trắng sợi, vải, giấy.
– Một lượng lớn clo dùng sản xuất chất hữu cơ: CCl4 (làm dung môi), chất diệt côn trùng, sản xuất
chất dẻo, cao su,...
– Sản xuất chất tẩy trắng, sát trùng, HCl, KClO3 (kaliclorat),…
2. Ứng dụng của nước Javel
Nước Javel là dung dịch hỗn hợp 2 muối NaCl và NaClO. Nước Javel có tính oxi hóa rất
mạnh, do vậy nước Javel có tính tẩy màu và sát trùng, được dùng làm nước tẩy trắng và tẩy uế
chuồng trại, nhà vệ sinh.
NaClO + CO2 + H2O → NaHCO3 + HClO
Tính oxi hóa của NaClO mạnh vì: Phân hủy thành [O] và sự oxi hóa của Cl+ thành Cl-.
NaClO → NaCl + [O] [O] + [O] → O2
3. Ứng dụng của Clorua vôi (CaOCl2)
Clorua vôi có tính oxi hóa tương tự nước Gia-ven nên được dùng để tẩy trắng vải, sợi,
giấy. So với nước Gia-ven, clorua vôi rẻ hơn, hàm lượng hipoclorit cao hơn nên còn dùng để tẩy
uế hố rác, cống rãnh, chuồng tại chăn nuôi, . . .
Một lượng lớn clorua vôi được dùng trong việc tinh chế dầu mỏ. Do có khả năng tác dụng
với các chất hữu cơ, clorua vôi được dùng xử lí các chất độc, bảo vệ môi trường.
4. Ứng dụng của Flo
– Điều chế một số dẫn xuất hidrocacbon chứa flo, để sản xuất ra chất dẻo để bảo vệ đồ vật khỏi bị
ăn mòn: floroten (-CF2 - CFCl-)n.
– Chế tạo chất phủ chống dính teflon(-CF2-CF2 -)n.
– Sản xuất điclođiflometan CFC(CF2Cl2), dùng làm chất sinh hàn trong tủ lạnh, máy điều hòa
nhiệt độ. Từ 1996 bị cấm do nó phá hủy tầng OZON.
– Dùng trong công nghiệp hạt nhân (Làm giàu 235U).
– Dung dịch NaF loãng dùng làm thuốc chống sâu răng.
5. Ứng dụng của Brom
– Sản xuất một số dẫn xuất của hidrocacbon như C2H5Br (brometan), C2H4Br2 (đibrometan) làm
dược phẩm.
– Sản xuất AgBr, dùng để tráng lên phim. Dưới tác dụng của ánh sáng, nó bị phân hủy thành kim
loại bạc (bột màu đen) và brom (dạng hơi)
2AgBr  as
 2Ag + Br2
6. Ứng dụng của Iot
– Dùng để sản xuất dược phẩm. Dung dịch 5% iot trong etanol dùng làm thuốc sát trùng vết
thương (povidin).
– Trộn thêm vào chất tẩy rửa dùng trong nhà máy chế biến bơ, sữa.
– Muối iot dùng để phòng bệnh bướu cổ.

7. Ứng dụng của Oxi

– Có vai trò quyết định đến sự sống của con người và động vật trên toàn cầu.
– Trong công nghiệp: Oxi cũng có rất nhiều ứng dụng như: Làm thuốc nổ nhiên liệu tên lửa; hàn
cắt kim loại; làm bình dưỡng khí; luyện thép; . . .
8. Ứng dụng của Ozon
– Tầng ozon bảo vệ con người và sinh vật trên mặt đất khỏi tác hại của các tia tử ngoại. Không khí
chứa một lượng rất nhỏ ozon (dưới 1 phần triệu theo thể tích) có tác dụng làm cho không khí
trong lành. Nhưng với một lượng lớn hơn sẽ có hại cho con người.
– Trong công nghiệp dùng để tẩy trắng tinh bột, dầu ăn,…
– Trong y học dùng để chữa sâu răng.
– Trong đời sống dùng để sát trùng nước sinh hoạt.
9. Ứng dụng của Lưu huỳnh
- 90% lượng lưu huỳnh khai thác được dùng để sản xuất H2SO4.
- 10% lượng lưu huỳnh còn lại được dùng để lưu hóa cao su; sản xuất chất tẩy trắng bột giấy,
diêm, chất dẻo ebonit, dược phẩm, phẩm nhuộm, chất trừ sâu, diệt nấm trong nông nghiệp...
10. Ứng dụng của SO2, SO3
– SO2 được dùng để sản xuất H2SO4 trong công nghiệp, làm chất tẩy trắng giấy và bột giấy, chất
chống nấm mốc lương thực, thực phẩm ...
– SO3 là chất trung gian để sản xuất H2SO4 trong công nghiệp
11. Ứng dụng của H2SO4
– Axit sunfuric là hóa chất hàng đầu được dùng trong nhiều nghành sản xuất. Hàng năm, các
nước trên thế giới thế giới sản xuất khoảng 160 triệu tấn H2SO4.
– Axit sunfuric được dùng để sản xuất phân bón, thuốc trừ sâu, chất giặt rửa tổng hợp, tơ sợi hóa
học, chất dẻo, sơn màu, phẩm nhuộm, dược phẩm, chế biến dầu mỏ...
12. Ứng dụng của N2
– Là thành phần dinh dưỡng chính của thực vật.
– Dùng sản xuất NH3 từ đó sản xuất phân đạm, HNO3…
– Làm môi trường trơ.
– Nitơ lỏng được dùng bảo quản máu và các mẫu vật sinh học khác.
13. Ứng dụng của NH3
– Sản xuất HNO3.
– Sản xuất phân đạm.
– NH3 lỏng được dùng làm chất gây lạnh trong các loại máy lạnh.
– Điều chế nhiên liệu cho tên lửa.
14. Ứng dụng của HNO3
– Là hóa chất quan trọng.
– Sản xuất phân đạm.
– Sản xuất thuốc nổ, thuốc nhuộm, dược phẩm.
15. Ứng dụng của Photpho
– Phần lớn photpho sản xuất ra được dùng để sản xuất axit H3PO4, phần còn lại chủ yếu dùng
trong sản xuất diêm.
– Ngoài ra, photpho còn được dùng vào mục đích quân sự: Sản xuất bom, đạn cháy, đạn khói ...
16. Ứng dụng của H3PO4
– Điều chế muối photphat để sản xuất phân lân.

– Điều chế hợp chất hữu cơ photpho làm thuốc trừ sâu
– H3PO4 tinh khiết được dùng trong công nghiệp dược phẩm.
17. Ứng dụng của cacbon
– Kim cương được dùng làm đồ trang sức, đựơc dùng để chế tạo mũi khoan, dao cắt thủy tinh và
bột mài.
– Than chì được dùng làm điện cực, làm nồi, chén để nấy chảy các hợp kim chịu nhiệt, chế tạo
chất bôi trơn, làm bút chì đen.
– Than cốc được dùng làm chất khử trong luyện kim để luyện kim loại từ quặng.
– Than gỗ được dùng để chế thuốc nổ, thuốc pháo, chất hấp thụ. Loại than có khả năng hấp thụ
mạnh được gọi là than hoạt tính. Than này được dùng nhiều trong mặt nạ phòng độc, trong công
nghiệp hóa chất và trong y học.
– Than muội được dùng làm chất độn khi lưu hóa cao su, để sản xuất mực in, xi đánh giầy...
18. Ứng dụng của một số muối cacbonat
– Canxi cacbonat CaCO3 tinh khiết là chất bột nhẹ, màu trắng, được dùng làm chất độn trong cao
su và một số nghành công nghiệp.
– Natri cacbonat Na2CO3 khan, còn gọi là sođa khan, là chất bột trắng, tan nhiều trong nước. Khi
kết tinh từ dung dịch nó tách ra ở dạng tinh thể Na2CO3.10H2O. Sođa được dùng trong công
nghiệp thủy tinh, đồ gốm, bột giặt...
– Natri hiđrocacbonat NaHCO3 là chất tinh thể màu trắng, hơi ít tan trong nước, được dùng trong
công nghiệp thực phẩm. Trong y học, natri hiđrocacbonat được dùng làm thuốc để giảm đau dạ
dày do thừa axit.
19. Ứng dụng của Si
– Silic siêu tinh khiết là chất bán dẫn được dùng trong kỹ thuật vô tuyến và điện tử. Pin mặt trời
chế tạo từ silic có khả năng chuyển năng lượng ánh sáng mặt trời thành điện năng, cung cấp cho
các thiết bị trên tàu vũ trụ.
– Trong luyện kim, hợp kim ferosilic được dùng để chế tạo thép chịu nhiệt.
– Axit silixic
Axit silixic H2SiO3 là chất ở dạng keo, không tan trong nước, khi đun nóng dễ mất nước:
H2SiO3   SiO2 + H2O
0
t
Khi sấy khô, Axit silixic mất một phần nước, tạo thành một vật liệu xốp là silicagen. Silicagen
đươc dùng để hút ẩm và hấp thụ nhiều chất.
– Thủy tinh lỏng
Dung dịch đậm đặc của Na2SiO3 và K2SiO3 được gọi là thủy tinh lỏng. Vải hoặc gỗ tẩm
thủy tinh lỏng sẽ khó bị cháy. Thủy tinh lỏng còn được dùng để chế tạo keo dán thủy tinh và sứ.
20. Ứng dụng của hiđrocacbon
– Các ankan có ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau: làm nhiên liệu, nguyên liệu cho công
nghiệp (Gas, nến thắp, chất bôi trơn, dầu máy, xăng, dầu thắp ...)
– Các anken và dẫn xuất của anken là nguyên liệu cho nhiều quá trình sản xuất hóa học. Etilen,
propilen, butilen được dùng làm chất đầu tổng hợp các polime có nhiều ứng dụng.
– Buta-1,3-đien và isopren trùng hợp để điều chế cao su (cao su buna, cao su isopren,…) Cao su có
rất nhiều ứng dụng trong đời sống.
– C2H2 cháy tỏa nhiều nhiệt nên được dùng trong đèn xì oxi-axetilen để hàn, cắt kim loại. Từ
axetilen có thể điều chế được nhiều chất đầu quan trọng cho các quá trình tổng hợp hữu cơ (Chất
dẻo PVC, tơ sợi tổng hợp, axit hữu cơ, este)

– Benzen và toluen là nguyên liệu rất quan trọng cho công nghiệp hóa học (băng phiến, dược
phẩm, thuốc nổ TNT, phẩm nhuộm, dung môi, polime, nhựa trao đổi ion…)
– Stiren (C6H5CH=CH2) có ứng dụng quan trọng nhất là sản xuất polime. Polistiren dùng chế tạo
các dụng cụ văn phòng, đồ dùng gia đình (thước kẻ, vỏ bút bi, eke, cốc, hộp mứt kẹo, …). Đồng
trùng hợp với butađien để sản xuất cao su buna – S, có độ bền cơ học cao hơn cao su buna.
21. Ứng dụng của ancol
– C2H5OH
+ Dùng làm rượu để uống (uống nhiều có hại cho sức khỏe).
+ Làm nguyên liệu sản xuất các hợp chất khác như đietyl ete, axit axetic, etyl axetat…
+ Làm dung môi pha chế vecni, dược phẩm, nước hoa,…
+ Dùng làm nhiên liệu (Xăng E5), đèn cồn trong phòng thí nghiệm.
– CH3OH
+ Ứng dụng chính là để sản xuất HCHO.
+ Tổng hợp các hóa chất khác như CH3NH2.
+ Là chất rất độc, chỉ cần một lượng nhỏ vào cơ thể cũng có thể gây mù lòa, lượng lớn hơn
có thể gây tử vong.
22. Ứng dụng của phenol
– Phần lớn phenol được dùng để sản xuất poliphenolfomanđehit (dùng làm chất dẻo (nhựa PPF),
chất kết dính)
– Điều chế dược phẩm, phẩm nhuộm, thuốc nổ (2,4,6 – trinitrophenol), chất kích thích sinh trưởng
thực vật, chất diệt cỏ 2,4 – D, chất diệt nấm mốc, chất trừ sâu bọ,…
23. Ứng dụng của anđêhit
– Fomanđehit (HCHO)
+ Được dùng chủ yếu để sản xuất poliphenolfomanđehit (dùng làm chất dẻo).
+ Tổng hợp phẩm nhuộm, dược phẩm.
+ Dung dịch 37-40% fomanđehit trong nước gọi là fomalin (còn gọi là fomon) được dùng
để ngâm xác động vật, thuộc da, tẩy uế, diệt trùng,…
– Axetanđehit (CH3CHO)
+ Được dùng chủ yếu để sản xuất axit CH3COOH.
24. Ứng dụng của axit cacboxylic
– Axit axetic (CH3COOH)
Điều chế những chất có ứng quan trọng như:
+ Axit cloaxetic (dùng sản xuất chất diệt cỏ 2,4-D; 2,4,5-T…)
+ Muối (CH3COO)3Al, (CH3COO)2Fe; (CH3COO)2Cr dùng làm chất cầm màu khi nhuộm
vải, sợi.
+ Một số este làm dược liệu, hương liệu, dung môi,…
+ Xenlulozơ axetat (chế tạo tơ axetat)
– Các axit khác
+ Các axit béo như C15H31COOH; C17H35COOH …dùng điều chế xà phòng.
+ Axit benzoic dùng trong tổng hợp phẩm nhuộm, nông dược,…
+ Axit salixylic dùng để chế thuốc cảm, thuốc xoa bóp, giảm đau…
+ Axit ađipic, axit phtalic dùng trong sản xuất polime làm tơ sợi tổng hợp.
25. Ứng dụng của este
– Dùng làm dung môi để tách, chiết chất hữu cơ (etyl axetat), pha sơn (butyl axetat),...

– Một số polime của este được dùng để sản xuất chất dẻo như poli(vinyl axetat), poli (metyl
metacrylat),.. hoặc dùng làm keo dán.
– Một số este có mùi thơm, không độc, được dùng làm chất tạo hương trong công nghiệp thực
phẩm (benzyl fomat, etyl fomat,..), mĩ phẩm (linalyl axetat, geranyl axetat,…),…
26. Ứng dụng của chất béo
– Thức ăn cho người, là nguồn dinh dưỡng quan trọng và cung cấp phần lớn năng lượng cho cơ
thể hoạt động.
– Là nguyên liệu để tổng hợp một số chất khác cần thiết cho cơ thể. Bảo đảm sự vận chuyển và
hấp thụ được các chất hoà tan được trong chất béo.
– Trong công nghiệp, một lượng lớn chất béo dùng để sản xuất xà phòng và glixerol. Sản xuất một
số thực phẩm khác như mì sợi, đồ hộp,…
27. Ứng dụng của cacbohiđrat
– Glucozo
Là chất dinh dưỡng giá trị của con người. Trong y học glucozo làm thuốc tăng lực. Trong
công nghiệp dùng để tráng gương, tráng ruột phích và là sản phẩm trung gian trong quá trình
sản xuất ancol etylic từ tinh bột và xenlulozo.
– Saccarozo
Được dùng nhiều trong công nghiệp thực phẩm, để sản xuất bánh, kẹo, nước giải khát.
Trong công nghiệp dược phẩm dùng để pha chế thuốc.
– Tinh bột
Tinh bột là một trong những chất dinh dưỡng cơ bản của con người và một số động vật.
Dùng sản xuất bánh kẹo, glucozo, hồ dán.
– Xenlulozơ
Gỗ, tre, nứa, bông, đay…chứa nhiều xenlulozơ thường được dùng làm đồ dùng sinh hoạt
trong gia đình hoặc sản xuất giấy viết. Xenlulozơ còn là nguyên liệu để sản xuất tơ nhân tạo như
tơ visco, tơ axetat, chế tạo thuốc súng không khói và chế tạo phim ảnh.
28. Ứng dụng của aminoaxit
– Các amino axit thiên nhiên (hầu hết là các α-amino axit) là những hợp chất cơ sở để kiến tạo nên
các loại protein của cơ thể sống.
– Muối mononatri của axit glutamic dùng làm gia vị thức ăn (mì chính hay bột ngọt), axit
glutamic là thuốc hỗ trợ thần kinh, methionin là thuốc bổ gan.
– Các axit 6-aminohexanoic (ω-aminocaproic) và 7-aminoheptanoic (ε-aminoenantoic) là nguyên
liệu để sản xuất tơ nilon như nilon-6, nilon-7,…
29. Ứng dụng của một số polime
– Polietilen (PE): [-CH2-CH2-]n
PE là chất dẻo mềm, nóng chảy ở nhiệt độ trên 1100C, có tính “trơ tương đối” của ankan
mạch không phân nhánh, được dùng làm màng mỏng, vật liệu điện, bình chứa, túi đựng,…
– Poli (vinyl clorua) (PVC): [-CH2-CH(Cl)-]n
PVC là chất rắn vô định hình, cách điện tốt, bền với axit, được dùng làm vật liệu cách điện,
ống dẫn nước, vải che mưa, da giả, ...
– Poli (metyl metacrylat): [-CH2-C(CH3)(COOCH3)-]n
Là chất rắn trong suốt cho ánh sáng truyền qua tốt (gần 90%) nên được dùng chế tạo thuỷ tinh
hữu cơ plexiglat dùng làm kính máy bay, ôtô, răng giả, xương giả, kính bảo hiểm...
– Tơ nitron (hay olon)
Tơ nitron dai, bền với nhiệt và giữ nhiệt tốt. Dùng dệt vải, may quần áo ấm, bện len đan áo
rét.
– Tơ nilon-6,6
Tơ nilon-6,6 dai, bền, mềm mại, óng mượt, ít thấm nước, giặt mau khô nhưng kém bền với
nhiệt, với axit và kiềm. Dùng dệt vải may mặc, vải lót săm lốp xe, dệt bít tất, bện làm dây cáp, dây
dù, đan lưới,…
30. Ứng dụng của một số hợp kim của kim loại
– Những hợp kim nhẹ,bền chịu được nhiệt độ cao và áp suất cao dùng để chế tạo tên lửa, tàu vũ
trụ, máy bay, ô tô,…
– Những hợp kim có tính bền hoá học và cơ học cao dùng để chế tạo các thiết bị trong ngành dầu
mỏ và công nghiệp hoá chất.
– Những hợp kim không gỉ dùng để chế tạo các dụng cụ y tế, dụng cụ làm bếp,…
– Hợp kim của vàng với Ag, Cu (vàng tây) đẹp và cứng dùng để chế tạo đồ trang sức và trước
đây ở một số nước còn dùng để đúc tiền.
31. Ứng dụng của kim loại kiềm và hợp chất
– Kim loại kiềm
+ Chế tạo hợp kim có nhiệt độ nóng chảy thấp dùng trong thiết bị báo cháy,…
+ Các kim lọai Na và K dùng làm chất trao đổi nhiệt trong 1 vài lọai lò phản ứng hạt nhân.
+ Kim lọai xesi dùng chế tạo tế bào quang điện.
+ Điều chế 1 số kim lọai hiếm bằng phương pháp nhiệt luyện.
+ Dùng nhiều trong tổng hợp hữu cơ.
– Hợp chất NaOH
Sản xuất xà phòng, giấy, tơ nhân tạo, tinh dầu thực vật và các sản phẩm chưng cất dầu mỏ,
chế phẩm nhuộm và dược phẩm nhuộm, làm khô khí và là thuốc thử rất thông dụng trong phòng
thí nghiệm.
– Hợp chất NaHCO3
NaHCO3 được dùng trong y khoa chữa bệnh dạ dày và ruột do thừa axit, khó tiêu, chữa
chứng nôn mữa , giải độc axit. Trong công nghiệp thực phẩm làm bột nở gây xốp cho các loại
bánh
– Hợp chất Na2CO3
Làm nguyên liệu trong công nghiệp sản xuất thủy tinh, xà phòng , giấy dệt và điều chế
muối khác. Tẩy sạch vết mỡ bám trên chi tiết máy trước khi sơn , tráng kim loại. Sản xuất chất tẩy
rửa
– Hợp chất NaCl
Là nguyên liệu để điều chế Na, Cl2, HCl, NaOH và hầu hết các hợp chất quan trọng khác
của natri. Ngoài ra, NaCl còn được dùng nhiều trong các ngành công nghiệp như thực phẩm
(muối ăn…), nhuộm, thuộc da và luyện kim.
31. Ứng dụng của kim loại kiềm thổ và hợp chất
– Kim loại kiềm thổ

+ Kim loại Mg có nhiều ứng dụng hơn cả: tạo hợp kim có tính cứng, nhẹ, bền để chế tạo
máy bay, tên lửa, ôtô… Mg còn được dùng để tổng hợp nhiều hợp chất hữu cơ. Bột Mg trộn với
chất oxi hóa dùng để chế tạo chất chiếu sáng ban đêm dùng trong pháo sáng, máy ảnh.
+ Kim loại Be: làm chất phụ gia để chế tạo hợp kim có tính đàn hồi cao, bền, chắc, không bị
ăn mòn.
+ Kim loại Ca: dùng làm chất khử để tách oxi, lưu huỳnh ra khỏi thép, làm khô 1 số hợp
chất hữu cơ.
– Hợp chất Ca(OH)2
Hợp chất hidroxit kim loại kiềm thổ Ca(OH)2 ứng dụng rộng rãi hơn cả: Trộn vữa xây nhà,
khử chua đất trồng, sản xuất cloruavôi dùng để tẩy trắng và khử trùng.
– Thạch cao CaSO4.nH2O
+ Thạch cao nung (CaSO4.H2O) có thể kết hợp với nước tao thành thạch cao sống và khi
đông cứng thì giãn nở thể tích, do vậy thạch cao rất ăn khuôn. Thạch cao nung thường được đúc
tượng, đúc các mẫu chi tiết tinh vi dùng trang trí nội thất, làm phấn viết bảng, bó bột khi gãy
xương…
+ Thạch cao sống (CaSO4.2H2O) dùng để sản xuất xi măng.
32. Ứng dụng của nhôm, hợp kim và hợp chất của nhôm
– Nhôm (Al)
+ Sản xuất dây cáp điện trong truyền tải điện năng đi xa (dây điện cao thế).
+ Dùng chế tạo các thiết bị trao đổi nhiệt và dụng cụ nấu ăn gia đình, nhôm còn được dùng
là khung cửa và trang trí nội thất.
+ Bột nhôm dùng để chế tạo hỗn hợp tecmit (hỗn hợp bột Al và Fe 2O3), được dùng để hàn
đường ray,…
– Hợp kim của nhôm
Nhôm có nhiều ưu điểm nhưng vì nó khá mềm lại kém dai nên người ta thường chế tạo
hợp kim nhôm với magie, đồng, silic… để tăng độ bền.
+ Đura chứa [95% Al, 4%Cu, 1% (Mg, Mn, Si]. Hợp kim đura nhẹ bằng ⅓ thép, cứng gần
như thép.
+ Silumin chứa (khoảng 90% Al, 10%Si): Nhẹ, bền.
+ Almelec chứa (98,5% Al, còn lại là Mg, Si, Fe) dùng làm dây cáp.
+ Hợp kim electron chứa (10,5% Al, 83,3% Mg, còn lại là Zn, Mn…), hợp kim này chỉ nặng
bằng 65% Al lại bền hơn thép, chịu được sự thay đổi đột ngột nhiệt độ trong một giới hạn lớn nên
được dùng làm vỏ tên lửa.
– Nhôm oxit (Al2O3)
+ Điều chế đá quý nhân tạo bằng cách nấu chảy Al2O3 với một lượng nhỏ oxít của kim loại
tạo màu ở trong ngọn lửa hiđro – oxi hoặc hồ quang rồi cho kết tinh thành những tinh thể lớn.
Những đá quý này trong suốt, lấp lánh và có màu rất đẹp nên được dung làm đồ trang sức.
+ Tinh thể Al2O3 còn được dùng để chế tạo các chi tiết trong các ngành kĩ thuật chính xác
như chân kính đồng hồ, thiết bị phát tia laze,…
+ Bột Al2O3 có độ cứng cao(emeri) được dùng làm vật liệu mài.
+ Phần chủ yếu nhôm oxit được dùng để điều chế nhôm.
+ Ngoài ra, Al2O3 còn được dùng làm vật liệu chịu lửa: chén nung, ống nung và lớp lót
trong các lò điện. Nhôm oxit tinh khiết còn được dùng làm ximăng tram răng.
– Nhôm sunfat (Al2(SO4)3) và phèn chua (K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O)
+ Nhôm sunfat Al2(SO4)3 là chất bột màu trắng, bị phân hủy nhiệt trên 770oC. Nhôm sunfat
kết hợp với kim loại kiềm tạo thành loại muối gọi là phèn nhôm, mà quan trọng nhất là phèn
chua K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O. Phèn chua có dạng tinh thể, không màu, có vị hơi chua và chát. Phèn
chua được dùng nhiều trong công nghiệp giấy, nhuộm, thuộc da và đánh trong nước. Những
công dụng này đều xuất phát từ sự thủy phân khá mạnh trong nước của muối nhôm tạo thành
nhôm hiđroxit:
KAl(SO4)2.12H2O 
 K+ + Al3+ + 2SO42- + 12H2O

Al3+ + 3H2O   Al(OH)3↓+ 3H+

Khi nhuộm vải, hiđroxit đó được sợi vải hấp phụ và giữ chặt trên sợi sẽ kết hợp với phẩm nhuộm
tạo thành màu bền, nên nó được gọi là chất cắn màu. Tác dụng đánh trong nước cũng là do
hiđroxit gây ra, nó kéo các chất bay lơ lửng trong nước cùng lắng xuống.
+ Trong công nghiệp giấy, nhôm sunfat và phèn nhôm được cho vào bột giấy cùng với
muối ăn. Nhôm clorua được tạo nên do phản ứng trao đổi, bị thủy phân mạnh hơn nên cho
hiđroxit. Hiđroxit này sẽ kết dính các phân tử xenlulozơ với nhau làm giấy không bị nhòe mực
khi viết.
32. Ứng dụng của sắt, crom và các hợp chất
– Sắt có ứng dụng quan trọng nhất là sản xuất gang và thép để phục vụ rất nhiều nghành công
nghiệp trong sản xuất.
– Muối FeSO4 được dùng làm chất diệt sâu bọ có hại cho thực vật, pha chế sơn, mực và dùng
trong kĩ nghệ nhuộm vải.
– Muối FeCl3 được dùng làm chất xúc tác trong một số phản ứng hữu cơ. Fe 2(SO4)3 có trong phèn
sắt–amoni (NH4)2SO4.Fe2(SO4)3.24H2O. Fe2O3 được dùng để pha chế sơn chống gỉ
– Crom có ứng dụng quan trọng trong luyện thép chất lượng cao (thép không gỉ, thép siêu cứng).
– Phèn crom-kali K2SO4.Cr2(SO4)3.24H2O có màu xanh tính, được dùng để thuộc da, làm chất cầm
màu trong ngành nhuộm vải.
----------------- HẾT -----------------

Điều chế các chất trong phòng thí nghiệm và công nghiệp Nguyễn Anh Phong
TỔNG KẾT ĐIỀU CHẾ

CÁC CHẤT TRONG PHÒNG THÍ NGHIỆM & CÔNG NGHIỆP
1. Điều chế Clo

a. Trong phòng thí nghiệm
Cho HCl đậm đặc tác dụng với các chất ôxi hóa mạnh như (MnO2; KMnO4; K2Cr2O7, KClO3 ...).
2KMnO4 + 16HCl 
 2KCl + 2MnCl2 + 5Cl2 + H2O
0
MnO2 + 4HCl 
t
 MnCl2 + Cl2 + 2H2O
KClO3 + 6HCl 
 KCl + 3Cl2 + 3H2O
b. Trong công nghiệp
Dùng phương pháp điện phân dung dịch NaCl (có màng ngăn xốp).
2NaCl + 2H2O 
dpdd,mnx
 2NaOH + Cl2 + H2
2. Điều chế HCl
a. Trong phòng thí nhiệm
Dùng tinh thể NaCl tác dụng với axit H2SO4 đậm đặc và đun nóng (đây gọi là phương pháp
sunfat) thu được khí hiđro clorua, hấp thụ khí này vào nước thu được dung dịch axit clohiđric.
– Ở nhiệt độ dưới 2500C
 250 C 0
NaCl + H2SO4  NaHSO4 + HCl
– Ở nhiệt độ trên 4000C
 400 C 0
2NaCl + H2SO4  Na2SO4 + 2HCl
Lưu ý: Phương pháp sunfat còn được dùng điều chế HNO3 nhưng không điều chế được HI và
HBr vì các chất này tác dụng được với H2SO4 đặc, nóng.
0
2HBr + H2SO4(đặc) 
t
 SO2 + 2H2O + Br2.
0
2HI + H2SO4(đặc) 
t
 SO2 + 2H2O + I2.
Trong quá trình điện phân dung dịch NaCl có mằng ngăn sẽ thu được H2 và Cl2 người ta đốt hỗn
hợp khí này sẽ thu được khí HCl.
0
H2 + Cl2 
t
 2HCl
3. Điều chế oxi
Nhiệt phân các hợp chất giàu oxi và kém bền với nhiệt như (KClO3; KMnO4; KNO3, H2O2...)
0
2KClO3   2KCl + 3O2
MnO 2 ; t
0
2KMnO4 
t
 K2MnO4 + MnO2 + O2
0
2KNO3 
t
 2KNO2 + O2
0
2H2O2   2H2O + O2
MnO 2 , t

– Điện phân nước (pha thêm NaOH hoặc H2SO4 để tăng tính dẫn điện của nước)
2H2O 
dien phan
 2H2 + O2
– Chưng cất phân đoạn không khí lỏng.
Không khí sau khi đã loại bỏ hết hơi nước, bụi, khí CO2 sẽ được hóa lỏng ở nhiệt độ rất
thấp (khoảng – 2000C) sau đó chưng cất để lấy N2 (ở – 1960C) trước rồi lấy oxi (ở – 1830C)
4. Điều chế ozon
Phóng điện qua bình đựng khí oxi.
3O2 
tia lua dien
 2O3
5. Điều chế H2S
Dùng axit mạnh đẩy H2S ra khỏi muối (trừ muối không tan trong axit)
FeS + 2HCl 
 FeCl2 + H2S
Lưu ý: H2S không điều chế trong công nghiệp vì không có tác dụng
6. Điều chế SO2
Đun nóng dung dịch H2SO4 với muối Na2SO3
0
Na2SO3 + H2SO4 
t
 Na2SO4 + SO2 + H2O
– Đốt cháy lưu huỳnh
0
S + O2 
t
 SO2
– Đốt cháy H2S trong oxi dư
0
2H2S + 3O2 
t
 2H2O + 2SO2
– Đốt quặng:
0
4FeS2 + 11O2 
t
 2Fe2O3 + 8SO2
7. Sản xuất H2SO4
Nguyên liệu ban đầu có thể các loại quặng như FeS2, hay S...
Bước 1: Sản xuất SO2
0
– Đốt quặng: 4FeS2 + 11O2 
t
 2Fe2O3 + 8SO2
0
– Đốt cháy lưu huỳnh: S + O2 
t
 SO2
Bước 2: Sản xuất SO3
0

2SO2 + O2 
xt,t
 2SO3

Bước 3: Hấp thụ SO3 bằng H2SO4 đậm đặc
Dùng H2SO4 đặc 98% hấp thụ SO3 thu được H2SO4.nSO3 (oleum).
H2SO4 (98%) + nSO3 
 H2SO4.nSO3 (oleum)
Sau đó dùng lượng nước thích hợp pha loãng oleum, được H2SO4 đặc.
H2SO4.nSO3 + nH2O 
 (n + 1)H2SO4
8. Điều chế N2

Nhiệt phân muối nitrit (hoặc dung dịch bão hòa hỗn hợp NH4Cl và NaNO2)
NH4NO2   N2 + 2H2O
0
t
NH4Cl + NaNO2   N2 + NaCl +2H2O

0
t

Nitơ được sản xuất bằng cách chưng cất phân đoạn không khí lỏng. Không khí sau khi đã loại bỏ
hết hơi nước, bụi, khí CO2 sẽ được hóa lỏng ở nhiệt độ rất thấp (khoảng – 2000C) sau đó chưng cất
để lấy N2 (ở – 1960C) trước rồi lấy oxi (ở – 1830C).
9. Điều chế NH3
Đun nóng muối NH4Cl với dung dịch kiềm (Ca(OH)2, NaOH, KOH...). Khi muốn điều chế nhanh
một lượng nhỏ khí NH3 người ta thường đun nóng dung dịch amoniac đậm đặc.
to
2NH4Cl + Ca(OH)2  CaCl2 + 2NH3↑ + 2H2O
t 0 ,xt ,p

N2 + 3H2  2NH3 H = -92KJ
10. Điều chế HNO3
HNO3 được điều chế bằng phương pháp sunfat (HNO3 thu được ở dạng hơi cần làm lạnh và
ngưng tụ luôn).
to
NaNO3 + H2SO4 (đặc)  HNO3 + NaHSO4
Axit HNO3 được sản xuất từ amoniac. Quá trình sản xuất gồm ba giai đoạn
o
Giai đoạn 1: 4NH3 + 5O2   4NO + 6H2O
Pt ,t
Giai đoạn 2: 2NO + O2 

 2NO2
Giai đoạn 3: 4NO2 + O2 + 2H2O 
 4HNO3
11. Điều chế P
Trong công nghiệp: photpho được sản xuất bằng cách nung nóng hỗn hợp quặng photphorit, cát
và than cốt ở 12000C trong lò điện:
0
Ca3(PO4)2 + 3SiO2 + 5C 
t
 3CaSiO3 + 2P + 5CO
Hơi photpho thoát ra được ngưng tụ khi làm lạnh, thu được photpho trắng ở dạng rắn.
12. Điều chế H3PO4
0
P + 5HNO3 (đặc) 
t
 H3PO4 + H2O + 5NO2
– Điều chế bằng phương pháp sunfat (không tinh khiết và lượng chất thấp)
0
Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 (đặc) 
t
 3CaSO4 + 2H3PO4
– Để điều chế H3PO4 có độ tinh khiết và nồng độ cao hơn người ta đốt cháy P để được P 2O5 rồi
cho P2O5 tác dụng với nước

0
4P + 5O2 
t
 2P2O5
P2O5 + 3H2O 
 2H3PO4
13. Điều chế phân bón hóa học
– Phân đạm amoni là các muối amoni: NH4Cl, (NH4)2SO4, NH4NO3... được điều chế bằng cách cho
NH3 tác dụng với axit tương ứng.
2NH3 + H2SO4 
 (NH4)2SO4
NH3 + HCl 
 NH4Cl
– Phân đạm nitrat là các muối nitrat: NaNO3; Ca(NO3)2...
CaCO3 + HNO3 
 Ca(NO3)2 + CO2 + H2O
Na2CO3 + 2HNO3 
 2NaNO3 + CO2 + H2O
– Phân đạm Ure (NH2)2CO được điều chế bằng cách cho cho NH3 tác dụng với CO2 ở nhiệt độ
khoảng 180 đến 2000C, dưới áp suất khoảng 200 atm
o
NH3 + CO2 
pcao , t
(NH2)2CO + H2O
– Phân supephotphat đơn: Ca(H2PO4)2 và CaSO4
Ca3(PO4)2 + 2H2SO4 (đặc) 
 Ca(H2PO4)2 + 2CaSO4
– Phân supephotphat kép: Ca(H2PO4)2 được điều chế qua hai giai đoạn
Giai đoạn 1: Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 (đặc) 
 H3PO4 + 3CaSO4
Giai đoạn 2: Ca3(PO4)2 + 4H3PO4 
 3Ca(H2PO4)2
14. Điều chế cacbon
– Than mỏ được khai thác trực tiếp từ các vỉa than nằm ở độ sâu khác nhau dưới mặt đất
0
– Than muội được tạo nên khi nhiệt phân metan có xúc tác: CH4 
t ,xt
 C  2H2
– Than gỗ được tạo nên khi đốt cháy gỗ trong điều kiện thiếu không khí.
– Than cốc được điều chế bằng cách nung than mỡ khoảng 10000C trong lò cốc không có không
khí.
– Than chì nhân tạo được điều chế bằng cách nung than cốc ở 25000C – 30000C trong lò điện,
không có không khí.
– Kim cương nhân tạo được điều chế từ than chì, bằng cách nung than chì ở 20000C, dưới áp suất
50 – 100 nghìn atmotphe với chất xúc tác là sắt, crom, hay niken.
15. Điều chế CO
Cacbon monooxit được điều chế bằng cách cho H2SO4 đặc vào axit fomic HCOOH và đun nóng:
0
HCOOH 
H SO ,dac ,t
2
 CO + H2O
4

– Khí CO được sản xuất bằng cách cho hơi nước đi qua than nung đỏ:
0
C + H2O 
1050 C
CO + H2
Hỗn hợp khí tạo thành được gọi là khí than ướt, chứa trung bình khoảng gần 44% CO, còn lại là
các khí khác như CO2; H2; N2…

– Khí CO còn được sản xuất trong các lò gas bằng cách thổi không khí qua than nung đỏ. Ở phần
dưới của lò, cacbon cháy biến thành cacbonđioxit. Khi đi qua than nung đỏ, CO2 bị khử thành CO:
0
C + CO2 
t
 2CO
Hỗn hợp khí thu được gọi là khí lò gas (khí than khô). Khí này chứa khoảng 25% CO, ngoài ra còn
có N2; CO2 và một lượng nhỏ các khí khác.
Khí than ướt, khí lò gas đều được dùng làm nhiên liệu khí
16. Điều chế CO2
Khí CO2 được điều chế bằng cách cho dung dịch axit clohiđric tác dụng với đá vôi:
CaCO3 + 2HCl 
 CaCl2 + CO2 + H2O
Khí CO2 được tạo ra trong quá trình đốt cháy hoàn toàn than để thu năng lượng, ngoài ra CO2 còn
được thu hồi trong quá trình chuyển hóa từ khí thiên nhiên, các sản phẩm dầu mỏ... quá trình
nung vôi, quá trình lên men rượu từ glucozơ.
17. Điều chế Si
Trong phòng thí nghiệm, silic được điều chế bằng cách đốt cháy một hỗn hợp gồm bột magie và
cát nghiền mịn:
0
SiO2 + 2Mg 
t
 Si + 2MgO
Trong công nghiệp, silic đựơc sản xuất bằng cách dùng than cốc khử silic đioxit trong lò điện ở
nhiệt độ cao:
0
SiO2 + 2C 
t
 Si + 2CO
18. Điều chế ankan
0
CH3COONa(rắn) + NaOH(rắn) 
CaO ,t
CH4 + Na2CO3
0
RCOONa(rắn) + NaOH(rắn) 
CaO ,t
RH + Na2CO3
Al4C3 + 12H2O 
 3CH4 + 4Al(OH)3
Metan và các đồng đẳng được tách từ khí thiên nhiên, khí hồ ao, khí dầu mỏ, khí chưng than đá.
CH3[CH2]4CH3 
cracking
 CH4 + CH2=CH2 + CH3CH=CH2
19. Điều chế anken
o
CH3CH2OH   CH2=CH2 + H2O
H 2 SO 4 ,170 C

etilen, propilen và butilen được điều chế bằng phản ứng tách hiđro từ ankan tương ứng hoặc
bằng phản ứng crăcking
CnH2n+2   CaH2a+2 + CbH2b ( với n = a +b )
o
t

C4H10   C2H4 + C2H6

o
t
20. Điều chế ankađien

Hiện nay trong công nghiệp butađien và isopren được điều chế bằng cách tách hiđro từ ankan
tương ứng
o
CH3 – CH2 – CH2–CH3 
xt ,t
 CH2=CH–CH=CH2 + 2H2
o
CH3 – CH – CH2–CH3 
xt ,t
 CH2 = C – CH = CH2 + 2H2
CH3 CH3
21. Điều chế ankin
a. Trong phòng thí nghiệm (công nghiệp cũ)
CaC2 + H2O 
 Ca(OH)2 + C2H2 
b. Trong công nghiệp (ngày nay)
o
2CH4  C2H2 + 3H2
1500 C,lam lanh nhanh
22. Điều chế ancol, phenol

a. Điều chế C2H5OH trong công nghiệp
– Hiđrat hóa etilen:
o
C2H4 + H2O   C2H5OH (hiện đại)
H 2 SO 4 ,t
– Lên men tinh bột:

(C6H10O5)n + nH2O 
enzim
 nC6H12O6 (glucozơ)
C6H12O6 
enzim
 2C2H5OH + 2CO2
b. Điều chế CH3OH trong công nghiệp
– Phương pháp 1: Đi từ khí thiên nhiên (CH4) theo hai bước.
o
CH4 + H2O 
xt ,t
 CO + 3H2
CO + 2H2   CH3OH
ZnO,CrO
3
4000 C,200atm
– Phương pháp 2: Đi từ khí thiên nhiên (CH4) trực tiếp.

2CH4 + O2  Cu
2000 C,100atm
 2CH3OH
c. Tổng hợp glixerol

Ngoài việc thu từ quá trình thủy phân chất béo, glixerol được tổng hợp theo sơ đồ sau:
 Cl 2 ; 450 C 0
Cl2  H2 O
CH2=CHCH3   CH2=CH-CH2Cl   CH2(Cl)-CH(Cl)-CH2(Cl)

NaOH
 CH2(OH)-CH(OH)-CH2(OH)
d. Điều chế phenol
– Phương pháp cổ điển (điều chế theo sơ đồ sau)
 Chưng cất 
Nhựa than đá   C6H6
0
C6H6 + Cl2 
Fe ,t
 C6H5Cl
0
C6H5Cl + 2NaOH 
t cao ,p cao
C6H5ONa + NaCl + H2O
C6H5ONa + CO2 + H2O 
 C6H5OH + NaHCO3
– Phương pháp hiện đại [từ cumen (iso propylbenzen)]

CH 2  CH  CH 3
C6H6  H
C6H5CH(CH3)2 
O2
H SO
 C6H5OH + CH3-CO-CH3
2 4
– Phenol cũng có thể được điều chế từ benzen theo sơ đồ

 C6H5ONa 
 C6H5Br 
C6H6   C6H5ONa
23. Điều chế anđêhit
– Từ ancol bậc I
0
R-CH2OH + CuO 
t
 R-CHO + H2O + Cu
0
CH3-CH2OH + CuO 
t
 CH3-CHO + H2O + Cu
– Từ hiđrocacbon
o
CH4 + O2 
xt ,t
 HCHO + H2O
o
2CH2=CH2 + O2 
xt ,t
 2CH3-CHO (phương pháp hiện đại)
CH  CH + H2O 
HgSO4
 CH3-CHO
24. Điều chế axit hữu cơ
– Phương pháp cổ truyền (lên men giấm)
o
C2H5OH + O2 
xt ,t
 CH3COOH + H2O
– Phương pháp hiện đại
o
CH3OH + CO 
xt ,t
 CH3COOH
– Oxi hóa anđehit axetic
o
CH3CHO + O2 
xt ,t
 CH3COOH
– Oxi hóa ankan
o
2R1-CH2-CH2-R2 + 5O2 
xt ,t
 2R1COOH + 2R2COOH + 2H2O
2CH3-CH2-CH2-CH3 + 5O2  xt
1800 C,50atm
 2CH3COOH + 2H2O
25. Điều chế este

– Phương pháp chung: Bằng phản ứng este hoá giữa axit cacboxylic và ancol (tương ứng).
0

H2SO4 (dac),t
RCOOH + R’OH   RCOOR’ + H2O

– Phương pháp riêng: Điều chế este của ancol không bền bằng phản ứng giữa axit cacboxylic và
ankin tương ứng (đã giảm tải).
o
CH3COOH + CH≡CH 
xt ,t
 CH3COOCH=CH2
26. Điều chế glucozơ
Trong công nghiệp, glucozơ được điều chế bằng cách thủy phân tinh bột nhờ xúc tác axit HCl
hoặc enzim. Người ta cũng thủy phân xenlulozơ (có trong vỏ bào, mùn cưa) nhờ xác tác axit HCl
đặc thành glucozơ để làm nguyên liệu sản xuất ancol etylic.
 0
(C6H10O5)n + nH2O 
H ,t
 nC6H12O6
27. Điều chế kim loại
– Điện phân nóng chảy: Để điều chế các kim loại mạnh như: Kim loại kiềm, kiềm thổ, nhôm.
2NaCl 
dpnc
 2Na + Cl2 MgCl2 
dpnc
 Mg + Cl2
2Al2O3 
dpnc
 4Al + 3O2 CaCl2 
dpnc
 Ca + Cl2
– Điện phân dung dịch: Điều chế các kim loại có độ hoạt động hoá học trung bình hoặc yếu: Zn,
Fe, Ni, Cu, Ag...
2ZnSO4 + 2H2SO4 
dpdd
 2Zn + 2H2SO4 + O2
CuCl2 
dpdd
 Cu + Cl2
– Nhiệt luyện: Điều chế các kim loại trung bình và yếu (Zn, Fe, Cu, Sn, Pb...) bằng cách dùng các
chất khử như H2, CO, C khử các oxit tương ứng ở nhiệt độ cao.
0
Pb + H2 
t
 Pb + H2O
0
Fe3O4 + 4CO (dư) 
t
 3Fe + 4CO2
0
Fe2O3 + 2Al (dư) 
t
 2Fe + Al2O3
0
Cr2O3 + 2Al (dư) 
t
 2Cr + Al2O3
– Thuỷ luyện: Thường dùng điều chế các kim loại yếu
Dùng những dung dịch thích hợp như: H2SO4, NaOH, NaCN,… để hoà tan kim loại hoặc các hợp
chất của kim loại và tách ra khỏi phần không tan có ở trong quặng. Sau đó khử những ion kim
loại này trong dung dịch bằng những kim loại có tính khử mạnh như Fe, Zn,…
Fe + CuSO4 
 FeSO4 + Cu↓
Zn + 2AgNO3 
 Zn(NO3)2 + 2Ag
28. Sản xuất gang, thép
a. Nguyên liệu sản xuất gang (Các loại quặng sắt quan trọng)
Quặng hemantit đỏ chứa Fe2O3 khan.
Quặng hemantit nâu chứa Fe2O3.nH2O.
Quặng manhetit chứa Fe3O4 (giàu sắt nhất nhưng hiếm).
Quặng xiđerit FeCO3, quặng pirit sắt chứa FeS2.
Người ta thường dùng quặng hemantit hoặc manhetit để sản xuất gang.
b. Nguyên tắc sản xuất gang: Khử oxit sắt bằng than cốc
0
3Fe2O3 + CO 
t
 2Fe3O4 + CO2
0
Fe3O4 + CO 
t
 3FeO + CO2
0
FeO + CO 
t
 Fe + CO2
c. Nguyên tắc sản xuất thép: Giảm hàm lượng các tạp chất C, S, Si, Mn... có trong gang bằng cách
oxi hóa các tạp chất đó thành oxit rồi biến thành xỉ và tách ra khỏi thép.
----------------- HẾT -----------------

Tổng Hợp Lý Thuyết Hóa Học - p1 p2 p3

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tổng Hợp Lý Thuyết Hóa Học - p1 p2 p3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

VỀ ĐÍCH TỐI ƯU ĐIỂM SỐ

TÓM TẮT LÝ THUYẾT HÓA HỌC 12

CHUYÊN ĐỀ 1: ESTE – LIPIT

O  Chøc este :  COO  (1,2O)

 Este + NaOH → Muối + xeton: RCOOC(R’’)=CHR’ + NaOH 

 Este + NaOH → 2Muối + H2O: RCOOC6H4R’ + NaOH 

Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 1

(c) Phản ứng hiđro hóa (chất béo lỏng → rắn)

2 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 3

(e) Phản ứng lên men: C6 H12 O6 

4. Điều chế: Thủy phân tinh bột, xenlulozơ

D. SACCAROZƠ – C12H22O11 (M = 342 đvC)

4 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 5

6 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 7

axit  -aminocaproic policaproamit

8 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

- Những phân tử peptit chứa 2, 3, 4,...  -amino axit, thí

Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 9

10 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

Polistiren (PS) stiren

Teflon CF2=CF2 -(-CF2 – CF2-)n-

Cao su isopren isopren

Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 11

Tơ (Hầu hết là hexametylenđiamin

trừ tơ nitron) Tơ lapsan axit terephtalic và – (–OC–C6H4–COOCH2-CH2O –)n–

Tơ nitron (hay olon) acrilonitrin

5. Tính chất – Ứng dụng

12 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

H2SO4 đặc: R + H 2 SO 4(®Æc)   R2 (SO4 )n + SO2 ; S; H 2S + H 2 O

Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 13

C. ĂN MÒN KIM LOẠI

14 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 15

16 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 17

B. KIM LOẠI KIỀM THỔ VÀ HỢP CHẤT

thành khí H2. xuống N ; S trong H2SO4 đặc xuống S .

18 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

(c) Canxi hiđroxxit (Ca(OH)2)

Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 19

Nhôm bị thụ động với các dung dịch axit HNO3 và

(d) Tác dụng với nước

Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 21

22 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 23

24 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 25

26 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

TỔNG KẾT ỨNG DỤNG

1. Ứng dụng của Clo

Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 3

7. Ứng dụng của Oxi

4 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công | 5

6 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

8 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

10 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công

TỔNG KẾT ĐIỀU CHẾ

1. Điều chế Clo

b. Trong công nghiệp

4 | Thay đổi tư duy – Bứt phá thành công